Bols ward en Wonseradeel.
KLEI NS THEE
Theehandel Focke S. Klein, Harlingen.
lieuws- en Advertentieblad
No. 21.
Verschijnt tijdelijk alleen Zondags.
58ste Jaargang.
1919.
Een Nieuw Friesch Yolkssanatorium.
I?
Wordt verkocht in pakjes van 36 cent per ons, 4ö cent per vierdel.
Zondag 18 Mei.
Bij dit nummer behoort een Bijvoegsel.
VOOR
GEMENGD NIEUWS.
onze eenheid, in
OER DITTEN EN DATTEN.
den tegen-
en
dit
de bisten sêft to
hiel folie tocht, by
by de bern ek net.
om
het
(KWALITEIT ALS VOOR DEN OORLOG),
IS MOOI GROF VAN BLAD,
HEEFT EEN GOUDGELE SCHENK
HEEFT EEN VOLLE GEURIGE SMAAK.
gewezen, daarmee te wachten tot de wet De
Visser er is.
Aangenomen werd, voorstel Mr. Gerbrandij,
met de regeling tot een nader door den raad
vast te stellen datum te wachten. Met ’t
tijdelijk tot bnlpschool inrichten van het
voormalig Armhuis voor huisvesting van de
leerlingen van school I, zal terstond worden
begonnen. Is dat zaakje klaar, dan gaat schoo
I naar het vertimmerd gebouw thans als
kazerne gebruikt. Met den verbouw van
school I kan daarna direct een aanvang worden
gemaakt. Met betrekkelijk geringe kosten zal
deze school in een gewone lagere school met
7 klassen (7 leerjaren) worden veranderd.
De Muloschool zal met Sept, zeer waar
schijnlijk wel tijdelijk in de genoemde hulp-
school komen.
ADVERTENTIEPRIJS1—7 regels Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No 4.
Voor de vorming van een Fonds ten behoeve
van den bouw van een nieuw Friesch Volks-
sanatorium blijkt zoowel in als buiten Friesland
groote belangstelling te bestaan. In alle plaatsen
van onze provincie bijv, zijn sub-commissies
(als onderdeel van de gemeentelijke commissies)
gevormd of wordt aan de organisatie de laatste
hand gelegd. Eenige duizenden dames, jonge-
heeren, hebben hun medewerking
om de inzameling te doen slagen,
van uiteenloopende kerkelijke
om
ABONNEMENTSPRIJS: 50 Cents per 8 maanden.
Franco per post 621/2 Cents.
Afzonderlijke nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
in welk een onhoudbaren toestand van gebrek
de geheele bevolking zich hier bevindt, en
het is onbegrijpelijk hoe de menschen het
uithouden zonder wild en geweldig te worden.
Ook ik lijd letterlijk honger, en ben ziek van
koulijden. Want, het is alsof God dit land
met alle geeselen tuchtigen wil, sinds menschen-
heugenis is het hier om dezen tijd van het
jaar niet zoo koud, nat en voortdurend guur
geweest. De temperatuur, welke gemiddeld
14 gr. C. moest zijn, is nog niet boven de
6 gr. C. gestegen. Sinds vijf weken is de
zon niet door gekomen. Het regent, hagelt
en sneeuwt bijna dagelijks. Zoo ook nog
gisteren, den 5en Mei, heeft het vier uur
lang gesneeuwd bij heftigen storm en 1 gr.
C. temperatuur. En dan wordt nergens gestookt
wijl er geen brandstof is. En daar we allen
sterk ondervoed en bloedarmoedig zijn, lijden
we dubbel van de koude. Ik weet eigenlijk
niet, wat mij meer doet lijden, die kou of
de honger. Ik heb voortdurend honger, voort
durend een bijna onweerstaanbare behoefte
weer en nog te eten. Er is echter niet meer
te krijgen, en wat we krijgen is zoo weinig
en zoo duur, dat men bet niet gelooven kan
als men het niet zelf heeft medegemaakt.
Twee dunne plakjes vleesch van ’t gewoonste
soort, taai rundvleesch, zonder iets er bij, en
natuurlijk zonder eenige saus of vet, kosten
in de volkskeukens 12 kronen, in de nette
restaurants 25 tot 30 kronen. De meeste
dagen is er echter heelemaal geen vleesch te
krijgen. Dan wordt overal stokvisch of klip-
visch, met niets als het water waarin ze
gekookt is er bij, voor gezet; en daarbij dan
nog tegen extra betaling natuurlijk
zuurkool, gort of haver gegeven. Zoo’n ^schotel”
kost dan minstens 9 kronen! Aardappelen
zijn een zeldzame lekkernij geworden. Ze kosten
dan ook, rijkelijk met aanhangende modder-
aarde bezwaard, 8 a 9 kronen het K.G.!
Een portie groenten van 2 deciliters kost 4
kronen. De rest is l’avenant. Die groente
bestaat uit allerlei soort rapen, en dan dage
lijks, steeds en overal, zuurkool, gort en haver
op allerlei wijzen toebereid, en dikwijls tezamen
gegeven. Somwijlen krijgt men dat tweemaal
per dag te eten, daar van de drie artikelen
nog groote voorraden uit de levensmiddelen
depóts van het oorlogsbestuur over zijn.
Alles is geheel of bijna zonder vet toebe
reid, reden waarom men, een uurtje nadat
men gegeten heeft, weer knagenden honger
heeft, en een bijna onbedwingbare aanvechting
in zich voelt opkomen om het een of ander
eetbaars, dat voor de hand ligt, steelsgewijze
weg te kapen. Ik heb dan ook somtijds zulk
een honger, dat ik de restjes brood (we
krijgen maar 160 gram per dag) van de
tafeltjes weggap om ze snel te verteeren, en
dat ook ik, evenals de inheemschen, allerlei
trucs benut om nog achterbaks een extra
portie van het een of ander machtig te
worden.
Het is waarlijk geen menschwaardig bestaan I
De Commissie (Intern. Voedingscommissie),
waarvan ik nu deel uitmaak, doet wat ze kan
om van Amerika en elders zoo snel mogelijk
levensmiddelen naar hier te brengen; maar
om meer dan 2 millioen uitgehongerde
menschen eenigszins te kunnen tevreden
stellen, zijn ontzaggelijke hoeveelheden noodig,
waarvoor nog geen transportmiddelen beschik
baar zijn.
Onder zulke omstandigheden was het on
verantwoordelijk van ons departement van
buitenlandsche zaken, dat het zich maar steeds
Oost-Indisch doof hield voor al de dringende
verzoeken van de kolonie alhier, krachtig
gesteund door ons gezantschap, om de Neder
landers zonder verder verwijl van uit het
Vaderland te voorzien met het dringendst
noodige; evenals zulks al sinds twee jaar door
Zwitserland en de Skandinavische rijken ten
opzichte van hunne landgenooten geschiedt.
Het heeft een rechtstreeksche klacht en
dringende bede aan de Koningin behoefd, om
onze regeering in deze tot haar plicht te
brengen. Nu wordt er eindelijk in Holland
voor iederen Nederlander alhier een kistje
gereed gemaakt met ik geloof10 K.G.
verschillende levensmiddelen, die we in den
oop van deze maand hopen te ontvangen.
Om ons echter toch nog ook daarbij min of
meer te negeeren, wil Den Haag die victualiën
niet afzenden, vóórdat ze in Nederland betaald
zijn. We hebben alzoo ieder een adres in
Nederland moeten aangeven, waar het depar
tement het verschuldigde bedrag voor die
zending kan incasseeren.
Verbetering.
Sneek, 16 Mei. In ons blad van de vorige
week was in een raadsberichtje uit Sneek een
groote zinstorende fout geslopen, wegens ’t
ontbreken van ’t woordje pgeen”.
Men leze dus: dat de gezondheidstoestand
in de gemeente rgeen” redenen tot bezorgd
heid geeft.
Sneek, 16 Mei. Een beeld van
woordigen tijd.
Een slager trok met een vette koe, wier
komst van verre reeds werd aangekondigd
door tromgeroffel, door de stad, van huis
tot huis vragende, of mevrouw er ook wat
van wou hebben, beslist niet duur.
Nu ’t vleesch was, vergeleken met de
gewone prijzen, ook niet duur. Maar ’t
was niet van de ware koe; deze, fluistert
de wereld, had men gehuurd.
Sneek, 16 Mei. ’t D. B. onzer gemeente
is met den Minister correspondeerende over
overname onzer H. B. S. Is de Minister
daartoe bereid, dan komt ’t stichten van een
nieuwe H. B. 8. voor rekening van de Gemeente
welk zaakje, allicht een ton zal moeten
kosten. Hoe onze nieuwe Raad daar dan over
zal denken. De tijd zal ’t leeren.
Sneek, 16 Mai. In de raadszitting van
gisterenavond kwam aan de orde ’t voorstel
van B. en W. betreffende de uitvoering der
verordening tot regeling van ’t openbaar lager
onderwijs.
Van rechtsche zij werd er terstond op
dat it der by del fait giet syn gong mar, der
komt him neat fen oer.
Oan ’e goede rie, om
bihanneljen, wirdt net sa
greate minsken net en
De bern hawwe de les alle dagen foar eagen
en master docht ek noch syn bést om by de
bern Ijeafde for de dieren oan to bringen,
mar by alle goede lessen dogge de jonges
hjar bést om to kladsjen yn ’e heechste
beammen, as er mar in nést yn is, dat üthelle
wirde kin. Gjin nestke wirdt üntsjoen as dat
fen in fink ef in ekster, fen in lyster ef fen
in roek is, it is hjarren like folie, en nou
meije de jonges fen hjar seis tinke dat ze
hele helden binne om sa beech to kladsjen
en sa’n poarsje aeikes gear te fanneljen, it
binne siker gjin heldendieden, en hja scoene
mear in man dtmeitsje, as hja de sjougffigels
in hjar wezen lieten en hjar de aeien net
finthellen. Nou is op dit gebied by inkele
masters de ^theorie” sims ek hiel oars as de
vpraktijk”. As men de bern oan ’t forstan
bringt dat ek de ffigels it libben Ijeaf is, as
men it hat oer de iver dy’t de ffigels bitoane
by ’t bouwen fen hjar nést, en ho kinstich
as dat nést yn elkoarren sit, sa moai, dat
gjin minske it nei dwaen kin, en as dan de
bern op it herte boun wirdt, dat men dy
bisten foaral net pleagje moet, dan scoe men
tinke dat sa’n master mei neat en nimmen
safolle op het as mei de ffigels. Mar as dat
in master is, dy’t ek in lapke tün hat, en hy
sjucht efkes letter dat in mannich protters
yn in béd mei grouwe earten omskoerre, dan
docht it al gau bliken dat it eartebêd de
master heger leit as de protters, en mannich
protter moat troch 't lead fen ’e master it
libben der by litte, en de sêfte bihauneling
is sa mar forgetten. Sa giet it op alle gebied
yn ’e wrald, immen kin faken in groat wird
dwaen, hjir oer en der oer, mar sa gau as
syn eigen bilang der mei yn ’e knipe komt,
dan haldt de man him stil, ef hy praet rjucht
oarsom, al nei dat it ütkomt. Frisia.
dames en
toegezegd
Personen
politieke richting maken zich op,
sympathieke plan te verwezenlijken.
Een nieuw sanatorium moet er komen.
We moeten ons wapenen tegen den ergsten
vijand van onze volksgezondheid. Tengevolge
van den wereldoorlog is de tuberculose speciaal
onder de volksklasse toegenomen.
Wij, Friezen, moeten thans onze uiterste
krachten inspannen. In de rij der middelen
om deze ziekte te bestrijden staan in de
eerste plaats sanatoria.
Laat ons daarom het vredeswerk bij
uitnemendheid: den strijd tegen deze volks
ziekte, ter hand nemen en milde gaven teekenen
op de lijsten, welke van 20 Mei tot 1
Juni in geheel Friesland zullen wor
den aangeboden.
Herema-State is niet in staat tijdig te
voldoen aan de talrijke aanvragen, welke
telkens binnenkomen.
De Friezen moeten dus een kapitaal bijeen
brengen, waaruit kan worden geput voor den
bouw van een sanatorium in een hoog gelegen
boschrijke streek van onze provincie, dat daar zal
verrijzen als symbool van
liefde voor den naaste.
Te wapen dus
Yn hast alle doarpen, al binne se ek noch
sa lyts, kin men hjir en der in boerd fine
mei de wolmienende rie der op: ^Spaar de
vogels, behandel de dieren met zachtheid”,
en hwer ’t men it bedoelde- boerd noch al
gau ris oan in skoalle fine kin, moat men
wol tinke dat de formoanning yn 'e earste
pleats oan ’e bern jown wirdt. Nou, dat scil
wol goed bidoeld wêze, mar it wie faeks ek
wol goed dat mannich folwoechsen man it
boerd ris finder eagen balden waerd, hwent
as men sa nou en dan ris sjucht, ho 't
karrehounen en kedden it fintjilde moatte,
dan wirdt de //zachtheid” net bot yn tapassing
brocht. En as mannige boer Freeds for syn
plesier nei Ljouwerdt rijdt en it net hawwe
kin dat in oar reauw him foarby strykt, dan
wirdt faken de swipe der oer lein en de happe
most rinne, hirder en langer as er mei skik
kin, en alhiel ófjakkere komt it bist troch-
wiet fen swit oan, en de bihanneling dy’t de
happe oandien wirdt, is ek o sa fier fen sêft.
It skynt wol dat de wearde fen in nofteren
keal heger taksearre wirdt as fen in hynsder.
Hwa ’t hwet to hirdhannich mei in kealle-
bolle omsmyt, ef hwa ’t ien ef twa keallen
tofolle yn in karre hat, dy kriget it to kwea
mei de rj achter, mar hwa't in hynsder jaget
Wantoestanden
Men schrijft van de Oostelijke grenzen aan
de Arnhemsche Courant
De aanhouding van een hulp-kommies, die
voor twee jaar uitgezet, toch zijn betrekking
te Dinxperlo kon blijven waarnemen en zich
nu aan ontrouw schuldig maakte, heeft in
deze streek veel opzien verwekt. Uit dit
staaltje moet wel blijken hoe lichtvaardig aan
personen zoo’n post van vertrouwen als hulp-
kommies wordt verleend. Reeds lang is het
evenwel aan personen die de grenstoestanden
kennen, gebleken, dat vele hulp-kommiezen
in plaats van de smokkelarij te beteugelen,
deze juist aanmoedigen. Hoe is het mogelijk,
dat verschillende hulp-kommiezen bij hun
bescheiden toelage zoo royaal voor den dag
kunnen komen? En dan valt het op, dat
verschillende personen, die van het smokkelen
een beroep maken en daarvan geen geheimen
maken, nog nimmer werden betrapt, terwijl
de kleine smokkelaars het moesten ontgelden.
Onhandig mag het heeten, dat de hulp-
kommiezen hun onderkomen vinden in de
huizen van menschen, die zich met smokkelarij
ophouden. Men begrijpt, dat men in derge
lijke kosthuizen zijn voordeel trekt van de
wetenschap, over de gedragingen van den
kommies en vooral als de verhouding tusschen
den hulp-kommies en zijn hospes al te ver
trouwelijk wordt.
Meer belasting.
De Tweede Kamer heeft zijn goedkeuring
gehecht aan twee wetsontwerpen, waarvan voor
de Rijksinkotnsten een vermeerdering van ll1/2
millioen gulden wordt verwacht.
Het eene wetsontwerp betrof de wijziging
der Zegelwet, waarvan eene opbrengst van
4 millioen gulden wordt verwacht. Het
quitantie-zegel, dat thans 5 cent bedraagt,
wordt verdubbeld, meerdere opbrengst een
millioen de overige 3 millioen zullen moeten
komen uit de beursbelasting, welke daarmede
verdubbeld is.
Het tweede wetsontwerp betreft de ver-
hooging van de tarieven der posterijendaaruit
denkt men 71/2 millioen te halen.
De dienst geeft een geraamd tekort van
14 of 15 millioen, in hoofdzaak gevolg van
salarisverhoogingen, enz., zoodat de Regeering
meent zeer billijk te zijn, slechts de helft uit
tariefverhooging te halen. De andere helft
moeten intusschen de belastingbetalers toch
ook opbrengen.
Het port der brieven beneden 20 gram zal
na invoering dezer wijzigingen in den vervolge
71/2 cent bedragen (5 cent in het lokaal
verkeer). Briefkaarten zullen op 5 cent komen.
De minister heeft medegedeeld, dat zegeltjes
verkrijgbaar zullen worden gesteld h 1/10 ct.
per stuk, die men op een brief zal moeten
plakken als men dien op Zondag besteld wil
hebben. Dit zal zijn een eerste stap om te
zien hoever men kan gaan met de afschaffing
van de Zondagsbestellingen.
Smokkelaars.
In den nacht van Woensdag op Donderdag
hebben de b.g. kommiezen in het zgn. Ruur-
losche broek geschoten op twee smokkelaars,
die ondanks het #halt” roepen zich voort
spoedden. Een van de twee is door een buik
schot levensgevaarlijk getroffen.
De nood in Weenen.
Aan een particulier schrijven van een Neder-
ander in Weenen ontleent het N. v. d. D.
iet volgende over de treurige toestanden aldaar:
Zoo ellendig en armzalig als ik mij nu
voel heb ik mij nog nooit bevonden, ook niet
in de dagen van grooten nood. Men moet
dat zelf doormaken om het te kannen beseffen
Bolswardsclie Courant
fc
