Officieel Orgaan
der Gemeente Bolsward
VS Pepermunt
Prachtige Stollen
naar Maat.
HET BESTE WERK.
PETTEN.
HOEDEN
Zie de uiterst lage prijzen.
Danies-Kleedifig
P. D. d. KLEI,
Appelmarkt, Bolsward.
I
d
Luister nu eensü
SNEEK
levert alle
Tabakken
van Niemeijer onmid-
delijk uit voorraad tegen
fabrieksprijs!
j
Groote Dijlakker, BOLSWARD.
Bovenaan
in kwaliteit staat
gT Pepermunt
Gedeponeerd
No. 52
Woensdag 4 October 1922
61ste Jaargang
dus daarom DE MEEST BETROUWBARE.
OUD-BOLSWARD.
Verstand en gevoel.
(beslist goedkoop) I
N.V. R. G. Van Slooten’s Suikerwerkfabriek
Brieven en stukken voor de Redactie en Administratie, opgaven van advertentiën enz., te zenden aan het Bureau van Uitgave:
Firma B. CUPERUS Az. te Bolsward - Telefoon No. 4
I
OCTOBER.
is
Sneek
En als ’t pas Wijnmaand is, wie zou
4
Vlugge levering!
Eerste klas werk!
weer,
betere
spanen
niet
op,
hier ver-
Bolsward
VOOR I
-V
-
wordt medicinaal bereid
is daardoor geneeskrachtig
staat onder controle van
APOTHEKER J. Ruiter
De zin over
Goudsche pijpen
meer in te dringen
Bij ’t geen ik mij
d...
Engros bij de bekende Grossiers en bij:
Harlingen - Leeuwarden.
doch
gewend. Dat
hennepplant,
f-
Advertentieprijs: 10 cent per regel. Bij contracten aanmerkelijke korting.
Dienstaanbiedingen, Koop- en Verkoopadvertentiën, Personeelaanvragen,
enz., enz., van 15 regels 50 cent. Iedere regel meer gewoon tarief.
mensch is tot uiting kunnen komen en
daardoor mede kunnen werken aan de
zegepraal van het goede over het kwade,
van het goddelijke over het satanische.
Dan al gaan rillen van de kou!
Wel neen! veel liever denken wij,
Hoe alles lachte en blonk
In ’t heerlijk zonlicht, dat natuur
Ons dit jaar weder schonk!
De zomer zette ’t hart in gloed,
En maakt den guren herfst nog goed!
en verbeterde, dank zij
en den vooruitgang der
Verschijnt Woensdags en Zaterdags Abonnementsprijs franco per post 62*/2 cent per 3 maanden
gelukkig is afgeloopen als die naar Koudum.
Alles scheen heden samen te spannen, ten
einde de marschroute te vertragen. Nau
welijks had 8., de tolgaarder van het Wor-
ktimer tolhuis, de rijders in het gezicht,
of hij sloot het hek, teneinde eerst een
overeenkomst aangaande den tol te treffen,
daar in zijn tarief van tolheffing geen
artikel voorkomt, hetwelk deze soort wagens
aanduidt. Na met 8. een overeenkomst
gesloten te hebben, vervolgden zij hun
tocht, die echter aanmerkelijk belemmerd
werd, doordien de weg tot Parrega ge
deeltelijk opnieuw begrind was en zelfs op
sommige plaatsen was voorzien van stuk
geslagen steenen. Te Parrega werd de weg
beter, en onze reizigers gingen nu in snellen
rit voorwaarts, totdat op eenigen afstand
van Bolsward de wagen van D. onder zijn
last bezweek, 't welk ten gevolge had, dat
hij zijn rijtuig als een slede naar Bolsward
moest voeren, om het daar de noodige
herstelling te doen ondergaan.
Inmiddels reed A., begeleid door een
menigte nieuwsgierigen, gelijk oudtijds een
overwinnaar uit den cirous maximus, langs
Bolswards straten.
Na afgedane zaken en de noodige her
stelling aan den wagen van D. heeft men
de terugreis ondernomen. Toen men Tjerk-
werd passeerde, ontdeden eenigen zich van
Laat dag, vroeg avond, met veel nat
En heel veel kille mist,
Alsof natuur met al dat vocht
Nu heusch geen raad meer wist,
Zóó komt ons Wijnmaand tegemoet,
Die in haar wijn... veel water doet!
De zwaluwen zijn heengegaan,
Al d’ ooievaars zijn weg,
En ’t najaarsfluitje van de mees
Klinkt tusschen struik en heg:
„Hoort, vrienden/’ zegt zij, „weest bereid!
„Straks komt de sneeuw- en kacheltijd!”
Laat komen maar! October geeft
Nog menig mooien dag,
Waarvan de mensch in d’ open lucht
Volop genieten mag!
kon aansteken. Door de stengels der zwavel
stokken te splijten, kon men met een
klein stukje toe, en werd de zuinigheid
betracht. De zuinigheid trouwens stond
bij onze voorouders hoog in eer, en iemand,
die in 't kleine spaarzaam was, maar toch
soms weer zich te royaal voordeed, kreeg
wel vaak te hooren: „Hij neemt een
borrel in één hap, doch breekt een zwavel
stok in zessen”.
Men had destijds vooral in den winter
veel vermomde bedelaars die onze provincie
afliepen met bossen zwavelstokken en haud-
schrobbers. Die koopwaar hield hen uit
de handen der politie, want op landloopers
en bedelaars werd streng gelet. Ook waren
er nog die van dorp tot dorp trokken
met bosjes doorstekers, dat waren de halmen
van ’t beemdgras, en de rookers konden
er hun pijpen mee reinigen.
Om echter nog iets te zeggen van de
luzifers, toen die eerst in den handel
kwamen, wil ik vertellen, dat men ze in
langwerpig ronde spanen doosjes verkocht.
Het waren zwakke houtjes, één eind
gezwaveld en met een phosforuskop, die
ontbrandde als men ze op een ruwe opper
vlakte wreef. Ze waren goedkoop één
cent een doos I maar ze waren ook
niet best. Men moest, vooral bij vochtig
soms zijn geduld beproeven. Een
en steviger soort werd in groolere
doozen verkocht 3 cent, maar
de beste waren de Engelsche waslucifers,
die in langwerpig vierkante blikken doosjes
(bruin gevernist) te koop waren. Die
kleine kaarsjes met blauwe koppen waren
vooral des nachts gemakkelijk, ze brandden,
als men ze rechtopbield, wel een minuut
of langer met helder licht maar zulk
een doos kostte gewoonlijk omstreeks 25 ct.
Toen echter de Zweedsche lucifers hier
in den handel verschenen, die veiligheids
lucifers genoemd werden, omdat die geen
zwavel en phosfor bevatten en alleen op
den kant der doos ontvlamden, werd het
gebruik meer algemeen. De ouderwetsche
tondelpot, waarbij met een stalen ring
vonken uit een vuursteen in gedoofde
lompen werden geslagen, raakte toen geheel
uit den tijdin de stad en allengs ook
ten plattenlande werden de lucifers een
artikel van dagelijksche behoefte voor allen.
Nog iets wat nu ook haast artikelen
van dagelijksche behoefte voor allen genoemd
kunnen worden, had men toen niet, de
fiets en de auto.
Toen in 1863 de spoorlijn Harlingen-
Leeuwarden voor bet publiek verkeer ge
opend was, gingen uit onze stad wel per
sonen met de trekschuit naar Frieslands
hoofdstad, om zich met eigen oogen te
overtuigen of het waar was, dat een rij
wagens door een machine bewogen werd,
nog sneller dan een paard voor een kar.
Het vreemde wilde vooral toen de menschen
aan en men zette ook groote oogen
toen men in de krant las, dat er
herinnerde vroeger van ouderen van dagen
geboord te hebben, werd ik aangespoord
op nadere verkenning uit te gaan en’k heb
gegevens verkregen, die de lezers misschien
zullen interesseeren.
Wij die de lucifers als onmisbaar be
schouwen, kunnen ons haast niet indenken,
hoe men zich vroeger zonder deze kon
redden. Welnu! om ’s morgens vuur te
hebben, werd voor het ter ruste gaan een
half verbrande turf onder de asch gestopt.
Die was meestal nog niet geheel verteerd,
als men den volgenden ochtend weer ’t
koffiepotje zou opwarmen en de kachel
moest aanzetten. Met fijne houtjes en
zwavelstokken kon men van dat overge
bleven kooltje weldra een knappend vuurtje
hebben. Was ’t vuur uitgedoofd, dan
ging men liefst even bij buurvrouw een
stukje leenenin de stad had men ook
vrouwtjes, die ’s morgens kokend water en
gloeiende kooltjes verkochten. Die water
en vuurneringen gingen te niet toen de
lucifers kwamen; gelijk de trekschuiten
het aflegden tegen de stoombooten, de
diligences verdwenen waar spoot of tram
verscheen, de spinnewielen de concurrenties
met de machines niet konden volhouden,
zoo hadden ook de zwavelstokken hun
dagen gehad toen de lucifers kwamen.
Doch niet opeens ging zulks, er bestond
voor die strijkhoutjes, die zoo maar in
brand vlogen, aanvankelijk eenige vrees.
Een volksliedje uit die dagen had tot
refrein
„O, wat een groot gemak
Vuur dragen in je zak,
Één cent een doos!
Koop dan bij «Nathan Here,
Patente lucifers,
Ééu oent een doos
men was eenmaal aan de zwavelstok
waren de holle stengels der
aan einden van 2 palm ge
sneden, en aan elk einde in gesmolten
zwavel gedoopt. Door die zwavelpuntjes
aan ’t vuur te houden, ontstond een
vlammetje, waarmee men lamp of pijp
Advertentiën voor dit blad worden gratis geplaatst in „Wonseradeel”,
Makkumer Courant en „Hennaarderadeel”, welke bladen door geheel
Wonseradeel en Hennaarderadeel geregeld huis aan huis worden bezorgd.
Zeer vaak beheerscht het gevoel het
handelen van den mensch. Hoe gevoelloos
hij ook somwijlen schijnen wil, er komen
in ieders leven oogenblikken dat hij handelt
volgens de ingeving van zijn hart.
Gevoelig zijn wij allen in mindere of
meerdere mate. Echter niet altijd kan de
uiting van het hart alleen, de logische weg
zijn. Vaak blijkt het, dat wij verkeerd
doen, voor anderen of voor ons zelven,
indien wij den weg volgen ons alleen door
het gevoel voorgeschreven. Dan is het
1 ons komt leiden
hooger komt afbakenen.
ons
goed en
X.
Wij, die ons rangepast hebben aan de
gemakken des levens van den tegen-
woordigen tijd, denken er gewoonlijk niet
aan, hoe men zich voorheen dikwerf heeft
moeten behelpen.
Mijn schetsjes zijn begonnen met een
terugstap van ongeveer een 60-tal jaren,
dat is in den gang van vooruitgang en
beschaving slechts een onbeduidende spanne
tijds en toch’, wat beeft de halve eeuw,
die achter ons ligt, veel verandering en
verbetering gebracht!
Als ik wijs op de verkeerswegen en
middelen van vervoer, wat een verschil
bij den tijd onzer grootouders. De wegen
verhard en vermeerderd, de spoor- en tram
wegen voeren ons in enkele uren naar
plaatsen, waar men vroeger niet dan met
opoffering van veel tijd, moeite en kosten
kon komen. De trekschuiten zijn vervangen
door stoombooten; stoom en electriciteit
dienen als beweegkracht. Verder doen
allerlei soort machines het werk beter en
vlugger dan 't vroeger met de handen
moest worden verricht. De berichten vliegen
met de snelheid der gedachten langs draden
ja ook zonder draad naar alle oorden
der wereld. Het leven kent thans gemak
ken, welke voorheen als onmogelijk geacht
moesten worden. Verwarming en verlichting,
spijzen en dranken, leefwijze en huisvesting,
alles veranderde
de uitvindingen
wetenschap.
Deze gedachten kwamen bij mij op, toen
ik overwoog wat ik als vervolg op mijn
vorig artikel zou geven,
aanstekerskomforen en
heeft mij aangespoord,
in grootvaders dagen.
Onder controle
Medicinaal
Engros TROMP
noodig als het verstand
en ons pad naar 1
Dan beheersche ons denken een wijle
gevoelen, om te geraken tot een
tevens verstandig resultaat.
Waar zij hand in hand gaan, gevoel en
verstand, vast verbonden door onzen wil,
daar leven wij gelukkig en nuttig.
Maar wéé den mensch, die zich door
één dezer beide, samen zoo harmonische
begrippen laat regeeren!
Wat saamverbonden ten zegen strekt,
verkeert veelal in een vloek, ^-indien men
het van elkander scheiden wil.
Wie denkt gemoedsaandoeningen in zijn
binnenste te kunnen verwekken of koopen,
dwaalt schromelijk.
Dat is de vrucht van kalme, nuchtere
overweging, ontdaan van alle gevoeligheid
in schijn.
Het leven, de werkelijkheid, al wat waar
is, werkt verheffend op den mensch, ver
hoogt zijn zedelijk peil en doet zjjn bewust
zijn stijgen. De kennis van alles in den
ruimsteu zin van het woord, leert den mensch
na te denken en is de vrucht van het
denken.
De wisselwerking van gevoel en verstand,
veert tot het doel van den ernstigen.
Daardoor wordt de mensch beter, zijn leven
breeder opgevat en zijn idealen hooger.
O! ware» de menschen gevoeliger, waren
zij warm van hart, toonden zij een hart
te bezitten, dat klopt voor wat goed is en
grootsch en edel!
O! waren de menschen verstandiger en
waren zij niet te traag om de heerlijke
gave van het verstand te gebruiken en te
denken over wat waar is en schoon en ver
heven!
O! waren gevoel en verstand in iederen
mensch tot één verbonden en dachten en
gevoelden zij natuurlijk en dus harmonisch.
Hoeveel waardiger dan thans zouden de
aandoeningen der menschenziel zijn.
Bij hoevelen zou het hart warmer kloppen
voor al wat grootsch is en goed.
Bij hoevelen zou het goede dat in ieder
wagentjes gemaakt werden, die over den
gewonen weg reden, zonder dat er een
trekdier voor gespannen was. In Workum
verbaasde een wagenmaker zijn mede
burgers, door op een goeden dag in zulk
een wagentje door de stad te rijden. Met
twee hefboomen, die op de wielen werkten,
kon hij vooruit komen. Weldra kreeg hij
een concurrent, want een collega maakte
een, die nog sneller vooruit wilde. Spoedig
werden eenige verbeteringen aangebracht
en de beide wagenmakers deden een proefrit
naar Koudum. Een paar weken daarna
kwamen ze hier op een Donderdag te
Bolsward, en dat die voorloopers van fiets
en auto hier groot opzien baarden, valt te
denken. Het bericht over hun tocht naar
onze weekmarkt deel ik hierbij mee:
„Workum, den 12 Februari 1863.
Hedenmorgen omstreeks elf uur zijn A.
en D., wagenmakers alhier, met hunne
wagens van nieuw model van
trokken, teneinde de reis naar
te vol voeren. In hoeveel tijd de reis heen
en terug is afgereden, kunnen we niet met
zekerheid zeggen, dewijl de tocht niet zoo
Bolswardsche Courant
1
TROMP
P.O. van der Klei
OVERJASSEN NAAR MAAT
i