der Gemeente Bolsward
Officiéél Orgaan
„De Volkszaak”
is voor elk het geschiktste adres
voor aankoop van
H. DEJONG, Sneek
Kruizebroederstraat 79.
PAULUS Semper-Melior
staan aan de spits der
10 cents Sigaren.
TROMP,
Woensdag 15 November 1922
No. 64
61ste Jaargang
OUD-BOLSWARD.
.1
i
Brieven en stukken voor de Redactie en Administratie, opgaven van advertentiën enz., te zenden aan het Bureau van Uitgave:
Firma B. CUPERUS Az. te Bolsward - Telefoon No. 4
Electriciteit, Gas, en Zuinigheid.
Zoo kan
SNEEK.
spijzen
kraan laag, zoodra de
uit, zoodra
kraan
uw
scholen,
van
4;
uur ver-
kaarsen
50
50
50
32
16
10
50
16
n
door zijn min-
zijn optreden
bij de vriend
150
lX/2
0.6
l8/<
21/a
3^2
Lichtst,
kaarsen
100
50
50
45
32
16
10
50
16
Lichtst.,
kaarsen
120
90
90
70
85
5
500/85
van
zoo vlug mogelijk
GOUD- EN ZILVERWERKEN,
HORLOGES, KLOKKEN,
WEKKERS ENZ.
Men zie maar eens onze prijzen in de
Etalages, steeds de nieuwste artikelen.
WIJ CONCURREEREN.
Beleefd aanbevelend,
Advertentiën voor dit blad worden gratis geplaatst in
Makkumer Courant en „Hennaarderadeel”, welke bladen door geheel
Wonseradeel en Hennaarderadeel geregeld huis aan huis worden bezorgd.
Toestel
(hangende gloeikous)
ff
v
Verbruik
per uur K.W.U.
0.075
0.045
0.055
0.048
0.040
0.024
0.010
0.150
0.048
0.8
0.5
0.6
0.3
0.7
0.55
0.4
0.6
0.9
1.0
0.3
0.5
gas per M3. en voor stroom per K.W.U.
Advertentieprijs: 10 cent per regel. Bij contracten aanmerkelijke korting.
Dienstaanbiedingen, Koop- en Verkoopadvertentiën, Personeelaanvragen,
enz., enz., van 15 regels 50 cent. Iedere regel meer gewoon tarief.
de zuinigheid betrachten.
Ten slotte komt dus de bezuiniging bij
het gebruik van electriciteit en gas neer
op overleg en oplettendheid.
Om een duidelijk overzicht te geven
van de verschillende hoeveelheden gas en
electrischen stroom, die de diverse toe
stellen gebruiken, laten wjj hier de ver-
bruiksopgaven voor normalegevallenvolgen:
„Wonseradeel”,
om de pan
van een behoorlijke inrichting
van den gastoevoer en zoo
van een luchtregeling. Te
Toestel
watt lamp „Arga”
l/2 H ff
metaaldraadlamp
oude dito
metaaldraadlamp
kooldraadlamp
u
Verschijnt Woensdags en Zaterdags Abonnementsprijs franco per post 62‘/2 cent per 3 maanden
kerken en andere groote lokaliteiten vindt
het gas tegenwoordig meer en meer toe
passing.
Maar men dient er op te letten, dat
alleen bij het op temperatuur brengen de
kachels volop branden en wanneer de ver
langde warmte is bereikt, de kranen zoover
dichtgedraaid worden, dat deze warmte
behouden blijft. Zoo kan men ook hier
VOOR GASVERBRUIK:
XVI.
Het verheugt mij dat, gelijk ik een woord
van juffrouw Hope boven den ingang van
’t Stadhuis opving, een geacht stadgenoot,
die ook met aandacht die allegorische
beeldengroep beschouwde, een antwoord op
zijn meewarigen blik meende te hooren.
Wat hij vernam, zal ik maar betitelen:
THEMIS’ KLACHTE.
Ja, goede heer! zie maar zooniet,
Ons toestand doet mij groot verdriet,
Mijn blinddoek heb ik nu niet meer,
’k Zie vrij thans op de menschen neer.
Toen w’ indertijd zijn opgeknapt,
Heeft men mijn doek mjj afgegapt;
Eerst was ’k er waarlijk mee verblijd,
Nu kan ’k niet zeggen, hoe ’t mij spijt
Het meest beschermd nog in een nis,
Zie ’k toch, hoe vuil mijn kleed al is,
Mijn schalen zijn haast vastgeroest I
Hoe zou ’t, als ik eens wegen moest?
Maar ’k wed, als ’k toqh den raad nu woog,
Dan ging hun kant wel flink omhoog:
Ons reiniging was lang hun plicht,
Zij knjjpen vast een oogje dicht...
Och heeren! geef mijn doek mij weer,
Van schaamte sla ’k mijn oogen neer!
Dankbaar voor de kennisgeving van deez’
jammerklacht, plaats ik ze, voor ik mijn
beschrijving vervolg.
De verbouwing van het Weeshuis en
de beschouwing daarop volgende, heeft mij
enn weinig doen afdwalen van de tijdregeling,
volgens welke ik mijn beschrijvingen wentch
te geven. Ik zal trachten nu weer voet bij
stuk te houden; het jaar 1865 is dus weer
het onderwerp en dan dien ik eerst de
gebeurtenissen op onderwijsgebied ter hand
te nemen, want dat jaar begon met een
verlies van een in zijn tijd zeer geacht en
algemeen bemind onderwijzer, de heer
Verbruik
per uur liters
85
60
110
135
60
25
150
350
60
700
1000
van 1 liter water op een
De maat waarmede men
weet 1 M3. of 1000 liter.
Keteltje
Kookpan
Warme kruik 210/80 mM.
z/ ft 500/85 u
Aan de hand van de prijzen voor
zelf nagaan, op welk bedrag het verbruik der verschillende toestellen komt.
jaars benoemd tot hoofd der Burgerschool
de heer GL Fokkens van Leeuwarden, die
een lange reeks van jaren deze betrekking
heeft bekleed.
Op onderwijsgebied valt van 1865 nog
te melden dat einde Maart overleed de
heer Wigger Arnoldus Baars, rustend hoofd
der Fransche school, die den hoogen leeftijd
van 85 jaren bereikte. Zijn schoonzoon,
de hear F. Kopmels, was hem in zijn
werkkring opgevolgd, maar nu de oude
heer was overleden, vroeg hij ontslag om
elders te gaan wonen en met ingang van
1 Juli werd hem eervol ontslag verleend.
Tot zijn opvolger werd daarna, uit tal van
sollicitanten als hoofd der Fransche school
aangesteld de heer N. J. Drost van Almelo,
bij zeer velen nog in aandenken, wijl ook
hij een lange reeks van jaren hier met
vrucht werkzaam is geweest.
Dan is nog vermeldenswaard, dat op
5 Mei het nieuwe gebouw der Armenschool
in gebruik werd genomen. In een vroeger
artikel werd dit reeds aangestipt, doch
gaarne wil ik op deze feestelijke opening
even terugkomen, wijl vermoedelijk menigeen
die dit leest, zich deze gebeurtenis nog
herinnert.
De kinderen dezer school kwamen in
optocht uit het hulplokaal, waarin ze tijdens
den bouw onderwijs hadden ontvangen en
voor het Stadhuis werd een toepasselijk
lied aangeheven. In het nieuwe schoolgebouw
aangekomen, werden ze toegesproken door
den burgemeester, den heer H. M. Ament
en daarna voerde Mr. B. J. de Kok, als
voorzitter der schoolcommissie het woord.
De heer M. van der Veen, hoofd dezer
school later werd hij verplaatst naar
de Tusschenschool beantwoordde de
gehouden redevoeringen en vervolgens werd
door één der jongens en één der meisjes,
bij eigen gemaakt opstel op eenvoudige,
kinderlijke» wijze dank gebracht aan Ge
meentebestuur en Schoolcommissie. Dat de
leerlingen na deze officieele plechtigheid op
chocolade en versnaperingen rijk onthaald
werden, zullen degenen, welke destijds die
school bezochten, nog wel weten.
Nu ik hiermede 't voornaamste op
schoolgebied heb aangehaald, mag ik zeker
wel even een weerpraatje houden. In gezel
schappen en in den dagelijkscben omgang
is het. gewoonlijk het eerste en ik heb al
wat anders afgehandeld, dus... ik reken
maar verlof te hebben bekomen.
In Januari en Februari had men toen
winter; natuurlijk bracht dit hardrijderijen
mee. Nu is het eveneens natuurlijk, dat ik
U van al die gehouden wedstrijden geen
verslag ga dosn. Voor een paa» er van
maak ik toch een uitzondering., Op Vrijdag
10 Februari bad men hier een voorname
rijderij van mannen en vrouwen. De prijs
bedroeg f 120, de premie f 40.
„Van heinde en veer,
Weg en de weer”
zoo staat er in het verslag, kwamen de
toeschouwers en ook de deelnemers opdagen.
Er waren 84 paren in de baan en vele
zeer spannende ritten kreeg men te zien.
Jetze Feenstra van Allingawier met Maria
Postma van Exmorra, behaalden de zege,
en Okke van der Wal met Anna de Haan,
beiden van Workum, verwierven de premie.
De jongste der mededingende rijdsters,
Ynskje Nijdam van Ugoclooster, 15 jaar oud,
trok door haar krachtig rijden bijzondere
aandacht en de Directie vereerde haar dan
ook een gratificatie.
Den volgenden Dinsdag werd een rijderij
van ingezetenen gehouden. Daaraan hebben
48 mannen meegedaan, en hier was ook
zeer veel belangstelling bij. Als overwinnaars
traden nu uit het strijdperk: Sjoerd Idzerda
en Caspar Fischer, twee mannen, die destijds
beiden veel van zich deden spreken, zij
het niet zoo zeer om hun overwinning op
de schaatsen, als wel om hun handel en
wandel, wat ik later nog wel zal aantoonen,
TEGEN FABRIEKSPRIJZEN BIJ
kan men nu
Hiertegen wordt vaak gezondigd, zoodat
de oorzaak van slecht licht dikwijls hier
gevonden wordt en ook in deze gevallen
meer licht voor hetzelfde geld verkregen zou
kunnen worden.
De hangende branders geven meer licht
en verbruiken minder gas dan de staande.
Een staande brander verbruikt per uur
ongeveer 130 liter gas bij een lichtsterkte
van 70 kaarsen, een gewone hangende
brander 110 liter bij een lichtsterkte van
90 kaarsen, een Mundus hangbrander 85
liter bij een lichtsterkte van 120 kaarsen,
terwijl er hangbranders zijn voor een licht
sterkte van 90 kaarsen bij een verbruik
van 60 liter.
Vaak kunnen branders van lagere licht
sterkte toegepast worden als lilliputbranders
met een verbruik van 60 liter bij een
lichtsterkte van 35 kaarsen of colibri- of
micio branders, die 25 liter per
bruiken maar slechts ruim 5
lichtsterkte geven.
Voor verwarming wordt gas meer en
meer toegepast, wegens het groote gemak
en de zindelijkheid. In sommige gevallen
verdient gasverwarming de voorkeur boven
elke andere en is zij ook niet duurder,
afgezien van de zoo juist genoemde voor-
deelen. Voor kamers waar men alleen
Zondags zit, voor kantoren, spreek- en
wachtkamers van doktoren en andere ver
trekken die slechts enkele uren per dag
gebruikt worden, ligt het
gaskachels te gebruiken.
Zelfs voor verwarming
De toepassing van electriciteit voor huis
houdelijk gebruik heeft dit voordeel, dat
de mogelijkheid om te bezuinigen groot is.
Men kan n.l. zoo gemakkelijk de lampen,
strijkijzers en verwarmingstoestellen, in-
en uitschakelen en heeft zich daarom
gewend aan het zuinig omgaan met den
electrischen stroom. Intusschen kan en
moet men ook hier nog veel zuiniger zijn.
De eerste wet tot bezuiniging isgebruik
geen stroom dan wanneer ge dien strikt
nóodig hebt. Laat geen lampen branden
in vertrekken, waar ge, al is het maar
vijf minuten, geen licht noodig hebt. Het
is toch zoo gemakkel(jk om dan even den
afsluiter die zich als regel bij de deur
bevindt en waarlangs men toch loopt, bij
het verlaten van de kamer om te
draaien.
Dan moeten oude, zwartgebrande lampen
afgeraden worden. Hoewel zij in absoluten
zin iets minder stroom verbruiken dan toen
zij nieuw waren, geven zij veel minder
licht en is dus het stroomverbruik, bij
een gelijk aantal kaarsen lichtsterkte, hoeger
dan dat van nieuwe lampen.
De veranderde kooldraadlampen gebruike
men in het geheel niet behalve op
plaatsen waar de lamp aan sterke schokken
onderhevig is maar dat zal in het
huishoudelijk gebruik wel zelden voorkomen.
De aangewezen lamp is de metaaldraadlamp,
die één watt per kaars verbruikt tegen
een kooldraadlamp 3 watt per kaars.
Bij lampen van grootere lichtsterkten
doet men het beste de zoogenaamde half-
wattlampen te bezigen, die, zooals de naam
reeds aanduidt, nog minder verbruiken dan
gewone metaaldraadlampen. Halfwattlampen
zijn tegenwoordig reeds te verkrijgen voor
een lichtsterkte van 50 kaarsen.
Maar wij kunnen in vele gevallen met
minder sterke lampen toe. In het gewone
dagelijksche gebruik zal één lamp van
50 kaarsen voldoende zyn om de krant
te lezen of een of ander eenvoudig hand
werkje te verrichtenals de lamp laag
hangt zou men zelfs met een 32 kaars
lamp toe kunnen. In een staand lampje
op een schrijftafel aangebracht, is zelfs
een licht van 16 of 25 kaars voldoende.
Ook voor gangen, keukens, kelders,
zolders, slaapkamers, overloopen, trappen,
W.C.’s enz, behoeven slechts lampen van
82, 25, 16 of 10 kaarsen toegepast te
worden om een voldoende verlichting te
hebben.
De aandacht wordt nog gevestigd op de
Philips Argenta-lampen, die dit voordeel
hebben, dat zij het licht uitstralen als een
gelijkmatig lichtende bol, waardoor de
oogen niet verblind worden en hinderlijke
scherpe schaduwen voorkomen worden.
Het stroomverbruik dezer lampen iegelijk
aan dat van de Arga-lampen.
Wat bezuiniging bij verwarming of koken
met electriciteit betreft, de techniek is nog
niet zoover, dat er van zuinigheid daarbij
sprake kan zijn.
Vooral gas echter wordt veel meer
gebruikt dan noodig is. Dit laatste ge
schiedt voornamelijk bij het zoogenaamde
bijkoken; het koken van water voor
allerlei huishoudelijke doeleinden. Dikwijls
wordt hiervoor 60 pCt. gebruikt van het
totaal verbruik aan kookgas en dat is veel
te veel
In de eerste plaats doet men vaak veel
meer water in den ketel dan men noodig
heeft, zoodat deze overtollige hoeveelheid
water dan onnut verwarmd wordt. Dan
laat men de vlam op volle hoogte branden
om het water aan de kook te houden. In
de enkele ge’allen, waarin dat noodig kan
zijn, bereikt men precies hetzelfde door de
vlam belangrijk kleiner te maken.
Een ander misbruik is, dat men een
veel te groote vlam gebruikt voor het aan
de kook brengen. Menige huisvrouw en
dienstbode is beslist van meening dat zij
vlugger werkt, als zij maar een groote vlam
onder pan of ketel laat branden. Dit is
onjuist; het voldoende maximum warmte-
effect verkrijgt men van de vlam, die onder
den bodem brandtal het gas dat langs
de wanden van pan of ketel brandt, wordt
nutteloos verbruikt.
Met het oog daarop worden de gas
fornuizen en comforen in den laatsten tijd
voorzien van branders met kleine doorsnede,
die niet meer gas verbruiken dan noodig
is voor een nuttig warmte-effect. De meest
J. H. Stratemeijer, het hoofd der Burger
school. Sedert 1852 was hij hier werkzaam;
om zijn grondige kennis en
zatnen omgang, alsmede om
in het openbaar leven, was
en raadsman van velen. Ook als hoofd der
toen bloeiende industrieschool was men
zeer met hem ingenomen door de bijzondere
gaaf van mededeeling hem eigen. Jammer
dat de man, die men bij bejaarde inge
zetenen nu nog soms hoort prijzen, een
zwak lichaamsgestel had. Om gezondheids
redenen vond hij zich in den aanvang van
1864 gedwongen een tijdelijk verlof te
vragen en de Raad had hem dit voor het
geheele jaar verleend. Toen hij in den loop
van dit jaar bemerkte, dat zijne krachten
niet toe- maar afnamen, noopte hem dit,
in 't belang van ’t onderwijs, aan te vragen
van zijne betrekking ontheven te worden.
Dit werd toegestaan met ingang van 1
Januari a.s., doch met de welwillende
bepaling, dat hem boven zijn pensioen een
jaarlijksche toelage van f 500 werd toe
gekend. Helaas, van deze gunstige en
humane bepaling om den verdienstelijken
man en zijn gezin te helpen, heeft hij geen
genot mogen hebben. Den laatsten dag
des jaars, tevens dus den laatsten dag dat
hij eigenlek nog in functie was, is hij
overleden.
De deelneming was in de stad algemeen,
vind ik aangeteekend en de plechtig droeve
begrafenis op 3 Januari maakte diepen
indruk. Door het onderwijzend personeel
hier ter stede grafwaarts gedragen, werd
de treurige stoet voorafgegaan door een
30-tal leerlingen (de hoogste klas der
Burgerschool) en gevolgd door een talrijke
menigte ouden en jongeren. In veler oogen
blonken tranen, toen bij de nog geopende
groeve door het gezamenlijk onderwijzend
personeel werd gezongen het laatste vers
van Gez. 182.
In de plaats van den op 40-jarigen
leeftijd overledene werd in den loop des
voor de hand
volmaakte comforen zijn die, welke voorzien
z(jn van z.g. kleinstel- of spaarbranders,
waarvan de kraan kan worden teruggebracht
tot een kleinere, met een zeer gering gas
verbruik, die voldoende is om den inhoud
van de pan aan de kook te houden.
Natuurlijk kan men bij ieder goed en goed
geregeld comfoor de branders kleiner stellen,
maar men heeft dan de kans dat de
brander inslaat, wanneer men hem zeer
klein wenscht te laten branden, hetgeen
bij de bovengenoemde spaarbranders uit
gesloten is.
Het komt er maar op aan, dat men er
op let, de vlam te temperen, wanneer de
inhoud van pan of ketel kookt en geen
grootere vlammen te gebruiken dan noodig is.
De volgende wenken zijn bij het koken
op gas in acht te nemen:
1. Breng uw
aan de kook.
2. Draai uw
spijzen koken.
3. Draai uw
spijzen gaar zijn.
4. Laat uw vlam nooit
spelen, maar zorg, dat zij in verhouding
is tot den bodem van uw pan.
5. Zorg dat de vlam van uw gasstel
blauw is met groene kern, de vlam mag
nooit lichtgevend (geel) zijn.
6. Houdt uw branders schoon.
Ook op het gaslicht kan bezuinigd
worden, wanneer men steeds zorgt voor
schoone branders en onbeschadigde kousjes
die zoo juist mogelijk om den branderkop
moeten passen. Daar er onder de kousjes
veel bocht is, koope men een bekend en
beproefd merk. De branders moeten liefst
voorzien zijn
ter regeling
mogelijk ook
veel toevoer beteekent alweer gasverspilling
en doet bovendien de kousjes minder helder
branden. Ook moet bij een „gaatjesglas”
een luchtdop worden aangebracht in den
brander, bij een „recht glas” juist niet.
Mundusbrander
Gewone hangende brander
staande
Lilliput
Colibri- of mieio
Strijkijzer met inw. brander 3 Kg.
Comfoor met goede brander, norm, grootte
H h u spaarbrander, klein gesteld
Gaskachel voor vertrek van 50 M3. inhoud max.
Hierbij kan nog vermeld worden dat voor het koken
goeden brander ongeveer 42 liters gas verbruikt worden,
het gas pleegt te meten is, zooals men
De eenheid van de electrische stroom is de watt. Daarnaar berekent men het
stroomverbruik per uur in watturen. Een Kilowattuur (K.W.U.) de eenheid van
prijsberekening is 1000 watturen. Voor electriciteit heeft men nu de volgende
hoeveelheden
100 kaars
Strijkijzer 1.7 Kg.
k 3
h 3.5
Kookplaat 100 mM. doorsnede
u n
liter inhoud
1
OLSWARDSCHE COURANT
tt
a
ft
ff
ff
ff
ff
u
ft
U
l
ff
ff
tf u
ft ff ft V 75 ft ft
tt
tt
rt
ff
ff
ff
tt
M
rt
