der Gemeente Bolsward
Officiéél Orgaan
PEPERMUNT
Woensdag 20 December 1922
61ste Jaargang
No. 74
0UD-B0LSWARD.
7
Brieven en stukken voor de Redactie en Administratie, opgaven van advertentiën enz., te zenden aan het Bureau van Uitgave:
Firma B. CUPERUS Az. te Bolsward - Telefoon No. 4
J 3 T Pepermunt
KWALITEIT!
I
STADSNIEUWS.
a.
d.
b.
Als de Arische Nomade, onvergezeld,
Bij ’t rusten zijner kudden, blank-gevacht,
Bewond’rend de oogen opsloeg naar de
[pracht
Des hemels met zijn sterren ongeteld,
En zwijgend staarde naar de lichte helt’
Dier stille dwalers door den staat’gen nacht
En aan zijn eigen rustloos dolen dacht
Door ’t onafzienbaar Aziatisch veld
Dan zocht zijn vorschend oog met vromen
[moed
Langs al die metelooze, lichte paan,
Den Grooten Herder van den sterrenstoet.
aan-
en langs den
de werken
in orde waren, zag
er een heele ver-
gekomen, en een verfraaiing
Advertentieprijs: 10 cent per regel. Bij contracten aanmerkelijke korting.
Dienstaanbiedingen, Koop- en Verkoopadvertentiën, Personeelaanvragen,
enz., enz., van 15 regels 50 cent. Iedere regel meer gewoon tarief.
een vacature is en waar men
nu samenwerking zal kunnen
XXL
Het uitstapje naar wat langer vervlogen
tijden, heeft mij op het spoor gebracht van
meer merkwaardigs. Vermoedelijk kan ik
bij gelgenheid meerdere bijzonderheden uit
die vroegere eeuwen in mijn beschouwingen
te pas brengen.
Het kwam mij voor, dat er bij nauw
gezette napluizing nog menig interessant
feit of gebeurtenis valt op te diepen en
van vroeger geleefd hebbende Bolswarders
nog wel daden zijn te vertellen, die belang
stelling zullen wekken.
OCH, OCH!!!!!
Dat ik nu niet van die
heerlijke
mag hebben.
Engros bij R. O. VAN SLOOTEN, Harlingen
en bij de bekende grossiers.
Verschijnt Woensdags en Zaterdags Abonnementsprijs franco per post 62‘/2 cent per 3 maanden
WINTER.
De winter heeft met kille hand
Den populier ontbladerd
En ’t frisch tapeet van ’t groenend land
Met gras en kruis en spruit en plant
Met rooversklauwen aangerand,
Voor goeden prijs benaderd,
De bloem verplet, hoe zoet van geur,
Hoe ongemeen van stal of kleur,
Hoe wonderbaar dooraderd;
De zon verschijnt slechts om de sleur
Door de eene of andere nevelscheur
Verlaat zijn bed naar willekeur
En kijkt eens over de onderdeur
Zijn rijtuig staat ontraderd.
Bildekdijk.
De laatste ronde.
Van de Commissie voor Wijkverpleging
de heeren T. Boerema te Akkrum en
P. de Vries Jz. te Leeuwarden, ontvingen
wij een stuk met verzoek tot plaatsing,
waaraan wij slechts gedeeltelijk kunnen vol
doen. Het stuk is meer dan drie kolom
groot, waardoor wij ons genoodzaakt zien te
volstaan met onderstaande samenvatting.
Het Friesche Groene Kruis heeft nu 20
jaar bestaan. Onder het vele goede, dat in
den loop dier jaren werd tot stand gebracht,
moet in de allereerste plaats worden genoemd
de wijkverpleging (te Sneek en Heerenveen
wa.en reeds vóór de oprichting van het
Gr K. vereenigingen voor wijkverpleging,
terwijl mej. Van Hulst dit liefdewerk in
Harlingen reeds had aangevangen). Van
invoering in geheel Friesland en vooral op
het platteland kan eerst worden gesproken
van het oogenblik af, dat de afdeelingen
van het Groene Kruis haar schouders onder
dit werk hebben gezet. In 1911 waren in
Friesland 80 wijkverpleegsters werkzaam
in 1916 waren er 44 wijkverpleegsters
en 2 huisbezoeksters voor de bestrijding der
tuberculose; thans zijn er 76 wijkverpleeg
sters en 1 huisbezoekster. Er ontbreekt
echter nog wel iets aan het werk en er
dient naar middelen te worden omgezien
om het ontbrekende aan te vullen. De heeren
T. Boerema te Akkrum en P. de Vries Jz.
te Leeuwarden, door het hoofdbestuur van
bet Groene Kruis benoemd tot een commissie
voor de wijkverpleging, gaan daarbij uit
van de stelling, dat alle bewoners van onze
provincie, indien hun toestand dat wensche-
lijk maakt, door de wijkverpleegster moeten
kunnen worden bezocht. Geen dorpje, hoe
klein ook, mag buiten de regeling blijven
geen arbeiderswoning voor haar onbereikbaar
zijn. Geen woning is zoo afgelegen, of er
moet, zoo noodig, een dokter of een verlos
kundige kunnen komen. Bij het uitvoeren
van plannen voor wijkverpleging mag niet
worden afgeweken van het groote plan
^wijkverpleging moet er komen voor allen,
maar vooral voor de mingegoeden.” (In het
stuk wordt hierna nagegaan, waar nog geen
of geen geregelde wijkverpleging is. Wij
citeeren alleen dat, wat betrekking heeft op
onzen lezerskring).
Te Tjerkwerd e.o., gemeente Wonseradeel,
heeft men een of twee zusters slechts korten
tijd gehadde daar bestaande vacature duurt
reeds veel te lang en kan alleen door krach
tig samenwerken van de dorpen Tjerkwerd,
Parrega, Hieslum, Greonterp, Exmorra en
Allingawier, met tezamen 2286 inwoners
weer worden vervuld.
Moelijker ie het nog, hulp te vinden
voor de ook in Wonseradeel gelegen dorpen
Burgwerd, Hartwerd en Hichtum, met samen
847, en Lollum met 460 inwoners.
Het bestuur van het Groene Kruis te
Bolsward, gevraagd naar de mogelijkheid
van combinatie van Burgwerd c.a. vond
de bezwaren te groot. Misschien zal Lollum
kunnen worden gecombineerd met Arum,
waar juist
misschien
vinden.
Als Burgwerd niet door Bolsward kan
worden geholpen, is o. i. de eenige moge
lijkheid om het te combineeren met den
kring Nijland c.a., die dan het Westelijk
deel, n.l. Oosthem, aan IJlst zou moeten
afstaan.
Een wel wat lang durende vacature is
er ontstaan in Barradeel, waar de vereeni-
ging te Oosterbierum, die vroeger mee
werkte met Sexbierum, zich aan de zaak
heeft onttrokken en het laatste dorp alleen
niet in staat is een zuster te bekostigen.
Toch heeft men ook hier den moed nog
niet opgegeven!
En nu vooreerst weer mij gehouden aan
mijn plan, alzoo verder te vertellen over
het jaar 1865. In de Raadsvergadering
van 11 November werd toen besloten ook
de laatste der drie land poorten te verwij
deren. De zoogenaamde Blauwpoort droeg
haar naam naar de vele indigo- en blauw
kuipen, welke eertijds op dien hoek der
stad werden aangetroffen. Men had hier
een nogal nijvere bevolking, en velen
hielden zich bezig met het weven van
linnen en laken, ook werden hier veel
garens gesponnen. Die stoffen werden
vooral bjj de Blauwpoort geverfd, daarom
werd die »De Blaeuwe poorte” genoemd.
Het is wel als zeker aan te nemen, dat
de vroeger genaamde Westerpoort meer naar
binnen heeft gestaan, want toen bij decreet
van 3 Februari 1524 de oude stadsprivi
legiën werden bevestigd en nieuwe aan de
stad verleend werden, besloot men de
vestingwerken te versterken en aan de
Westzijde uit te breiden met het Bastion
binnen de muren te trekken. Van de toen
nieuw gebouwde poort heb ik geen jaartal
kunnen vinden, maar ik vond vermeld dat
daarna de Sneeker- en een poos later ook
de 8t. Janspoort nieuw werden opgetrokken.
Een blik in de oneindige
wereldruimte.
Vrijdagavond 15 December j.I. vond de
derde voordrachtavond van ^Het Nut”
plaats, ditmaal in de groote zaal van *De
Doele”. De heer J. J. van Meurs, predikant
te Zuid-Scharwoude, behandelde het boven
staande onderwerp, een populair-weten
schappelijke voordracht op astronomisch
gebied.
Alhoewel de voorzitter, de heer Ds. Kossen
bij de opening zijn tevredenheid betuigde
over de talrijke opkomst, hadden wij toch
gaarne de zaal nog veel voller gezien. Zeer
zeker door de aantrekkelijkheid van het
onderwerp, heeft onze opwekking in een
onzer vorige nummers er zeker eok toe bij
gedragen dat nog zoo velen aanwezig waren.
De voordracht zelf was buitengewoon
interessant, bijzonder leerrijk en hoogst
belangwekkend. Op heldere en bevattelijke
wijze wist de spreker zijn aandachtig gehoor
den geheelen avond te boeien. Hij was
door een ieder, zelfs door hen, die nooit
astronomie bestudeerd hebben, gemakkelijk
te volgen, dank zij ook vooral zijn onder
houdende wijze van spreken en zijn aan-
genamen volle stem.
Wij stonden verbaasd over zijn geheugen.
Namen en jaartallen, benevensalle bijzonder
heden, werden zonder eenig falen achtereen
volgens opgesomd en gaf de heer Van Meurs
blijk zijn onderwerp goed bestudeerd te
hebben en dit geheel meester te zijn.
Op indrukwekkende wijze wist hij ons
de grootheid en oneindigheid der Schepping
duidelijk te maken, gaf hij ons eenig inzicht
omtrent de zoo moeilijk te omvatten
begrippen van tijd en ruimte, en dwong
ons eerbied af voor de ontzagwekkende
geheimen van het groot Heelal.
Hij bracht ons op de Maan, op Mars,
Venus, Uranus, Jupiter, de Zon, enz., enz.,
besprak de kometen, meteoren, melkweg,
enz., enz. Wij maakten korte en lange
reizen van de eene planeet naar de andere.
Hij voerde ons weg tot in de diepten der
wereldruimte, ver buiten de grenzen van
onzen cosmos, den ganschen zwerm van
ontelbare sterren, die den donkeren nacht
hemel overglanzen en waarvan de uitersten
zoo ver verwijderd zijn, dat het licht met
zijn snelheid van 30 millioen meter in de
seconde, nog 22000 jaren noodig heeft
om tot de aarde te komen, tot diep in de
duizelingwekkende afgronden der ruimte
waar de ontzaggelijke sterrenstelsels krimpen
tot kraaltjes schuim, drijvende op de zwarte
wateren van een stille wereldzee.
Doch nevens het schilderen dezer groot
heid, gelukte het den bekwamen spreker
eveneens ons de kleinheid duidelijk te
maken van het aardsche stofje dat zich
mensch heet. En eenigszins sarcastisch
hekelde hij het gemier en gewurm van de
menschheid op dat heele kleine stipje dat
Aarde heet, en gezien de nietigheid van
ons in vergelijking met dat grootsche en
groote, te groot en te machtig om door
ons te kunnen worden omvat, spoorde hij
op waarlijk indrukwekkende wijze aan tot
wat meer bescheidenheid.
Diep onder den indruk van ’t gesprokene
keerden wij huiswaarts, onwillekeurig een
blik omhoog slaande, met stille eerbied
vervult, denkende aan ’t //Natura Mystica”,
van Koster
Ik heb wel een half dozijn afschriften
van in dien tijd geschreven ingezonden
stukken in Bolswardsthe Courant en waar
schijnlijk andere bladen. Wegens te late op
levering werden de aannemers Oosterbaan
en Hommenga beboet, echter in de Raads
vergadering van 22 Augs. na overweging
dat de late oplevering niet de schuld der
uitvoerders was, werd de boete kwijt
gescholden.
Toch waren de gemoederen der burgerij
op dien «hoek der stad nog niet rustig.
Men vroeg zich af, waarom dat werk een
jaar lang onderhanden moest zijn, en ook
klaagden de bewoners der Harlingerstraat
er over, dat er geen verlichting werd
gebracht bij de hulpbrug
modderpoel. Toen evenwel
eindelijk voltooid en
men toch ook in, dat
betering was
meteen. Er kwamen toen nog een paar
lantarens bij, het plantsoen werd in orde
gebracht en toen zei men dan ook:
,/t Moat earst op it slimst,
8 c i 1 it better wirde!”*)
Nog een paar opmerkingen aangaande
de Blauwpoort, moet ik voor een nadere
gelegenheid bewaren. De ruimte ontbreekt
daarvoor deze week.
Gegroet: OBSERVATOR.
Dat liedje hoort men.'dezer dagen ook
zingen langs den Sneekerweg. Red.
stoort zich aan geene enkele concurrentie
en gaat kalm door eiken dag nieuwe ver
overingen te maken. Waardoor?
Resumeerende komen we dus tot de
conclussie, dat wat men kan noemen vol
slagen kringen, n.l. Anjum, Wanswerd
Birdaard en Tjerkwerd, voorzoover ons
bekend, op dit oogenblik nog geen pogingen
aanwenden om tot de wijkverpleging te
komen; dat voor 4 volslagen kringen, n.l.
Drachten en omstreken, Heerenveen en
omstreken, Sexbierum en Tijnje, pogingen
in het werk worden gesteld, terwijl voor
de beide eilanden (Ameland en Schier
monnikoog) en voor Burnm, Burgwerd en
Oudega (H. O. en N.) de kans op slagen
vooralsnog gering schijnt te zijn. Enkele
kringen (b.v. Leeuwarden met slechts 2
Groene Kruiszustersvoor de armen werkt
een gemeentewijk verpleegster) zullen op den
duur vrij zeker meer zusters moeten aan
stellen.
Het zal velen wel opgevallen zijn, dat
de kringen der wijkzusters zoo enorm in
grootte en aantal inwoners verschillen. In
Roordahuizum b.v. werkt een zuster voor
pl.m. 1200 inwoners, in IJlst voor nog
geen 1500, in Baarderadeel werken 3
zusters elk voor pl.m. 1800 inwoners. De
kring Gorredijk (die aan plitsing denkt)
telt 9734 inwoners, Dantumadeel 7000.
Wij kunnen het werk van de wijkzuster
onder 3 rubrieken brengen
le. het gewone dagelijksche werk, meestal
zindelijksheidswerk te noemen; verbedden
en verschoonen van menschen, die zich
niet alleen kunnen redden en ook niet
door de huisgenooten kunnen worden ge
holpen, enz.;
2e. het verplegen van zeer ernstige zie
ken, werk dat niet eiken dag voorkomt,
maar zóó belangrijk is en zóóveel zegen
verspreidend, dat dit alleen reeds reden
genoeg moet zijn om overal de wijkver
pleging in te voeren;
3e. het kleine, wel een weinig over
bodige werk. Wij bedoelen hiermee het
eenige malen opnemen van de temperatuur
van min of meer ernstige zieken, enz.
Wanneer nu in een kleinen kring de
zuster, op verzoek van den dokter natuur
lijk, alle drie soorten van werk doet, kan
zij het nog druk genoeg hebben, even
druk wel als een zuster, die in een mid
delmatig grooten kring de onder 1 en 2
genoemde werkzaamheden verricht. In een
grooten kring zal de zuster zich dikwijls
moeten bepalen tot het verplegen van zeer
ernstige zieken.
In verband hiermede wordt heeren docto
ren nog eens verzocht de zuster niet alleen
de zeer ernstige patiënten te laten ver
plegen. Zij wordt daardoor te weinig gezien
en gewaardeerd; het kan heel goed zijn,
dat er in een klein dorpje in een heel jaar
geen ernstig ziektegeval yoorkomt; onwil
lekeurig gaat dan het publiek zeggenwe
kunnen de zuster wel miSsen. Wanneer de
dokters medewerken, kan ook in een kleine
kring wel werk genoeg gevonden worden
voor de zuster, al zal men natuurlijk nu
en dan ook de derde rubriek moeten
gebruiken.
Ten slotte het vervoermiddel. Een lastig
punt. Voor niet al te groote afstanden zal
voorloopig de fiets wel het aangewezen ver
voermiddel blijven; voor grootere kringen
echter vraagt reeds hier en daar het motor
rijwiel een plaatsje (o.a. zuster Kuiken te
Dronrijp). Aan besturen en zusters wordt
in overweging gegeven of hier geen weg
ligt, het werk van de zuster te vergemak
kelijken, afgelegen plaatsen beter en geregel
der te doen bezoeken.
«De laatste ronde,” staat boven dit artikel.
Laten wij allen medewerken aldus ein
digen inzenders tot bereiking van dit
schoone doel
bij ont 25- jarig feest zy overal in Friesland
de wijkverpleging ingevoerd.
In de Sneekerpoort droeg vroeger het
jaartal 1539, in de St. Janspoort was 1551
in den steen nitgehouwen. De West- of
Blauwpoort zal dus iets vroeger zijn
gebouwd en wel op de plaats waar ouden
van dagen hem nog gekend zullen hebben,
en waarvan de laatste overblijfselen in 1865
zijn weggeruimd.
De toestand was voorheen daar heel
anders dan men zoo oppervlakkig zou
denken. De rijweg liep toen, als men uit
de stad kwam, niet recht uit, doch den
hoek om, dus eigenlijk dwars voor de
poort lag de brug naar den kant van het
Oordje over de gracht. De rijweg maakte
daar een groote bocht, maar de schipperij
vond de oude brug geriefelijker dan de
draaibrug, in 1866 over de kromming in
de gracht gelegd. Wat de rijweg toen ver
beterde, ging ten koste der schipperij, die
nog steeds pruttelt over de onpractische
ligging der draaibrng.
Nog een heele wijzigiging vond daar in
1865 plaats. Niet slechts werd een haventje
achter de huizen van 't Schildwijk gedempt,
ook de binnengracht veranderde. Het water,
dat toen tusschen de huizen van Barge-
fenne en Dijkstraat was, liep bij de poort,
om het daar staande pothuis, noordwaarts
naar de gracht. Die kromme uitmonding
is toen gedempt, en het rondeel doorge
graven in rechte richting op ’t Hooghout
aan over de Makkumervaart, en in den
Stadswal, kwam een nieuwe vaste brug.
Over het verdwijnen van die brug, de
binnengracht en de haven van het Schildwijk
spreek ik later, doch hier voegt het wel,
dat ik even aanstip, dat er vroeger een
hoog smal loopbrugje lag voor /t Hof
van Holland” om daarover den overkant te
kunnen bereiken. Dat is toen verdwenen,
de bewoners van de Bargefenne moesten
later, om aan den overkant te komen, de
nieuwe brug aan het Bolwerk of die op
den hoek Schildwijk over.
Advertentiën voor dit blad worden gratis geplaatst in „Wonseradeel”,
Makkumer Courant en „Hennaarderadeel”, welke bladen door geheel
Wonseradeel en Hennaarderadeel geregeld huis aan huis worden bezorgd.
Maar het wordt tijd dat ik aan de
wegruiming van de oude poort begin.
2 Dec. 1865 werd publiek aanbesteed:
het afbreken der muurwerken van de
poort;
de doorgraving van het rondeel;
het aan weerzijden hellend afgraven
van het bolwerk;
de demping van het dwarseind vaart
naar de gracht, en van het haventje
achter het Schildwijk, alsmede het
wegbreken van een bruggetje.
Twaalf inschrijvingen, waaronder zelfs
uit Harlingen en Sneek, kwamen in. ’k Heb
de namen en sommen voor mij, maar meen
ter herinnering alleen de drie briefjes nit
Bolsward te moeten vermelden. Het waren:
Rinke F. Feenstra f 3500.Fokke Ham
burg f 3494.en Jacobus Oosterbaan met
Siebe Hommenga f 2678.Aan deze
laatsten is het werk gegund.
Op 2 Maart daaraanvolgend werd aan
besteed het maken van de nieuwe brug
(over de doorgraving) met steenen wal-
hoofden en 22 Meter walbeschoeiing. Dit
werd gegund aan A. Kool te Makkum,
voor f 1498.
Nog een derde aanbesteding werd gehou
den, en wel het maken van een nieuwe
houten draaibrug, op de plaats waar nu
de ijzeren draaibrug ligt. Brug en verleg
ging weg, werden aangenomen door A. Kool
te Makkum, voor f 6088.
'Nu ik de aanbestedingen heb vermeld,
zal men verwachten dat het verhaal uit is.
Immers de aannemers voeren hun karwei
uit, en men verheugt zich in de verbetering?
Hier was dit niet zoo. Er is nog heel
wat mee te doen geweest. Laat ik eerst
maar het meest bevredigende vertellen.
De Raad klopte aan bij heeren Gasthuis
voogden om een subsidie voor de vernieu
wing van de draaiburg en de verbetering
van den weg. En ja hoor! in de vergadering
31 Aug. 1866, deed de Burgemeester de
mededeeling dat Heeren Voogden voor dit
doel f 6338.als subsidie beschikbaar
stelden. Dit is de zonzijde, maar er was
bij deze werken ook een schaduwkant. De
wegruiming der oude muurbrokken, ging
nog al vlug van de hand, maar de graverij
ging niet naar wensch. Het was dikwerf
nat en regenachtig weer, en men weet,
wat dan kleigraven beteekent. Vooral toen
men ook met de draaibrug bezig was,
hoorde men klacht op klacht, dat men
aan die zijde de stad niet fatsoenlijk kon
binnenkomen. De bewoners daar vroegen
om licht, de boeren klaagden over den
weg, de schippers morden over de strem
ming der passage.
Schutjaspartij.
Bij de Maandagavond gehouden schut
jaspartij in café /t Park” werden de
prijzen gewonnen door de volgende personen:
le prijs C. de Boer en G. Foekema,
2e prijs Sj. Welvaart en Sj. Molenaar.
Troostprijzen P. Sibrandy, 8. Ferwerda en
A. de Vries, J. Lemstra.
Omtrent de Lombardsteeg en het daar
naast staande huis der firma Herman
Oosterbaan, waarin ik in mijn betoog no.
XV heb gesproken, kan ik nu al dadelijk
iets naders vertellen.
De naam Lombardsteeg is in de latere
jaren ontstaan, toen daar de Bank van
Leening was gevestigd, maar in de 18de
eeuw heette zij »De Lange steeg”, en nog
vroeger was de naam Jarich Heeres-steeg.
Die naam was ontleend aan den Burge
meester, die omstreeks 1600 woonde in
het huis, toen reeds door mij beschreven.
Ik meen thans gerechtigd te zijn, te ver
klaren, dat de buste van den Magistraats
persoon nog aanwezig in den zijmuur van
dat huis, de beeltenis is van genoemden
Jarich Heeres.
30LSWARDSCHE COURANT
I
c.
I
