der Gemeente Bolsward
Officiéél Orgaan
il
4
V S Pepermuntfabriek, Harlingen
I
OUD-BOLSWARD.
gaat fyj
Brieven en stukken voor de Redactie en Administratie, opgaven van advertentiën enz., te zenden aan het Bureau van Uitgave:
Firma B. CUPERUS Az. te Bolsward - Telefoon No. 4
Woensdag 4 April 1923
62ste Jaargang
No. 28
er mee door
In Boot, in Tram,
op Fiets of Spoor
lt:
en
Jubileum Rika Hopper.
WEEK-AGENDA.
nj
n.
rt
’g
;7
ij
in café
'i
STADSNIEUWS.
DE MAAND APRIL.
OBSERVATOR.
MBBnHKHSniMaK
ja
m-
sie
tar
)or
'e
an
it-
0,
tn.
ral
„Op-
„De
1
pijlkruid, koolzaad
het madeliefje bloeit
Advertentieprijs: 10 cent per regel. Bij contracten aanmerkelijke korting.
Dienstaanbiedingen, Koop- en Verkoopadvertentiën, Personeelaanvragen,
enz., enz., van 15 regels 50 cent. Iedere regel meer gewoon tarief.
B E V R IJ D I N G.
Uit duistere aarde breekt de spruit
Eu klimt naar ’t zonlicht op.
Uit duist’re hulsels maakt zich vrij
Voor schoonen bloei de knop.
Uit duister weefsel breekt zich baan
De vlinder en ontplooit
Zijn kleur’ge wieken en vliegt blij
Naar dreven, bloemgetooid.
Uit ’t duister stofrijk maakt zich vrij
De ziel, door leed en stryd.
Voor ’t hoogste, heerlijkste bestaan
In 't licht der God’lijkheid.
T. Hagedoorn.
XXXV.
’k Heb beloofd te zullen aantoonen
dat onze vroegere schutterij flink was.
De twee reeds daarvoor aangevoerde argu
menten animo voor den vrij willigen
Weerbaarheidsbond en het betrekken der
wacht op het eerste gerucht dat er zich
waarschijnlijk twee vluchtelingen in de
stad bevinden zijn U bekend, maar er
is meer. Men zal zich herinneren, dat
ik, in den beginne reeds heb gezegd dat
de door mij geraadpleegde bescheiden aan
vangen ongeveer met het jaar I860, en
de eerste notitie, de schutterij betreffende
is: In Nov. 1862 is bij Kon. Besluit
het eereteeken voor langdurige trouwe
dienstvervulling bij de d.d. Schutterij toe
gekend aan Sj. C. de Waij. Kort daarop
vind ik nog twee dergelijke onderscheidingen
voor Bolswarder schuttere n.l. aan den
Schutter A. C. Draaisma en den tamboer
van Doezen. Al die drie veteranen waren
Verschijnt Woensdags en Zaterdags Abonnementsprijs franco per post 62‘/2 cent per 3 maanden
Tooneeivoorstelling.
Op den 2en Paaschdag hing van de
Doelezaal de Friesche vlag uit, een teeken
dat de Krite een voorstelling geeft. Ditmaal
hadden we evenwel niet ons eigen Selskip,
maar een Zustervereeniging. Gelijk reeds
lang bekend was, zou de Krite Heerenveen
hier het nieuwe stuk van Schuitmaker
„lt Wilnder” opvoeren.
De verwachting was hoog gespannen,
uit de talrijke opkomst was dit trouwens
te zien.
En werd de verwachting bevredigd
Wij meenen dit volop met ja te mogen
beantwoorden. Zoowel het stuk als het
spel verwierven bijval. De drie bedrijven
werden met enthousiasme gespeeld/ het
publiek bleef in spanning luisteren.
De inhoud van dit stuk ten opzichte
van de boofdpersoon, en waaraan ook de
titel is ontleend, mag men het gerust een
drama noemen is het volgende:
De hoofdpersoon Hiske, een oude juffrouw
verkropte haar leed, wijl ze in haar jeugd
Zooals wij reeds hebben medegedeeld
zal Rika Hopper a.s. Vrijdag 6 April
in „De Doele” haar 25-jarig jubileum
als tooneelspeelster komen vieren. Het
comité, dat zich ook hier ter stede heeft
gevormd om te trachten haar een huldeblijk
aan te bieden, heeft een lyst laten circuleeren
waarop men voor dit doel heeft kunnen
teekenen. Het rekent op een flinke opkomst
van het Bolswardsche publiek en ook op dat uit
de omliggende dorpen, zoo mogelijk op
een uitverkochte zaal. De entréeprijs is
hier lager dan die in iedere andere plaats is
geweest.
Rika Hopper is in 1878 te Assen
geboren, doch al heel jong naar Amsterdam
vertrokken. Zij was bestemd om in de
medicijnen te studeeren, doch zou later
voor zang worden opgeleid. Zij ging ten
slotte naar de Tooneelschool van het
Nederlandsch Tooneelverbond, waar zij haar
opleiding genoot onder directie van den
heer W. Bouberg Wilson en in 1896
haar eind examen deed.
Terstond na het verlaten der Tooneel-
school werd zij verbonden aan het gezelschap
der heeren Van Lier, waar zij debuteerde
als Grace Roseberry in „Een Zondares”.
Van alles heeft zij aan dat gezelschap
gespeeld. Reeds in 1897 ging zij over
naar het Nederlandsch Tooneel waarvan
zy een der beroemdste actrices zou worden.
Zij debuteerde op het Leidscheplein als
Hanneke in „Het Licht van de Zee” en
kreeg als eerste rol van beteekenis Dora
van Sardou te spelen in 1898, 6 Aug.,
nadat zij o.a. met groot succes opgetreden
was in „De Bloemen verkoopster”. Al heel
spoedig werd zij een autoriteite door haar
gracieus, natuurlijk en zeer gevoelig spel.
De lijst van rollen te geven, die Rika
Hopper aan het eerste gezelschap van ons
land gespeeld heeft, zou meerdere kolommen
van ons blad vullen.
Wij herinneren ons haar Christine in
Schnitzler’s „Zijn Speelgoed”, haar Mar
guerite in Btieus’ Vriendinnetje”, haar
Nora in Ibsen’s „Poppenhuis”. Zij speelde
de modernen zoowel als de klassieken,
zegde de reien in Vondel’s Gijsbrecht,
speelde later Badeloch.
Van al deze creaties is toch haar Katucha
in „Opstanding” van Leo Tojstoï de voor
naamste. Triomfen heeft zij hiermede
behaald en het is dan ook begrijpelijk dat
zij juist deze rol koos voor haar jubileum.
Alhoewel haar jubileum-tournée al als
geëindigd is te beschouwen, zal Mevr. Rika
Hopper voor Bolsward een expresse reis
maken en te midden van haar uitstekend
gezelschap en eigen décors, haar jubileum
in onze stad komen vieren.
Wij hopen, dat men dit door een groote
opkomst zal weten te waardeeren en op
waardige wijze het op prijs zal toonen te
stellen, dat zij reeds 25 jaren lang zoovele
honderden, ja duizenden, van haar heerlijke
gaven heeft doen genieten
Mevr. Rika Hopper, ook wij hopen, dat
gij nog dikwyls in aangename herinnering
zult mogen terugduiken aan uwe jubileums-
voorstelling te Bolsward en het U gegeven
moge zyn nog jarenlang de kunst te kunnen
dienen.
Aprilletje zoet,
Geeft dikwijls een witte hoed.
Dat is niet meer te hopen. Wij hebben in
Maart, vooral in de laatste helft der maand,
al zulke mooie dagen gehad, dat het ons
vreemd zou zijn als wij nu nog sneeuw of
hagel zouden te zien krijgen. Toch kan
de maand April ons nog nachtvorst be
zorgen, zeer ten nadeele van de aardappelen
en het overal ontluikende jonge groen.
In de Pestalozzi-kalender vinden wij ver
schillende bijzonderheden vermeld die wij
hieronder laten volgen
In April doet men goed de kamerplanten
geregeld voor het geopende ve ster te
brengen. De planten moeten in kuipen
buiten worden gezet, de tuin by warm
veer worden geschoffeld en heeft de verdere
Was die molen nu eens een mensch
geweest... ja een veldwachter van die
gemeente zou gaan onderzoeken of het
gevaar wel zoo dreigend was, doch volgens
een correspondentie in de Barlinger Courant
scheelde het maar weinig, of hij was op
het veld van eer gebleven een kogel
suisde zeer nabij zijn ooren voorby. Daar
waren dus noodig vangbogen over de baan
en hier? Doordat spoedig dat gedeelte
van het hooge bolwerk werd afgegraven,
werd ook de kogelvanger opgedoekt en
keerde de veiligheid voor Spreeuwenstein
en omstreken weer terug.
Doch hoe moesten onze schutters nu?
Een schietbaan buiten de Sneekerpoort op
het land van de stad, daar werd krachtig
op aangedrongen, maar de Raad was er
niet voor te vinden. Hoe dan zich te
behelpen? De schijf werd omgekeerd en
aan den kant der Broerekerk geplaatst.
Dat oude, destijds havelooze gebouw, was
ook een vertrouwde kogelvanger en trouwens
er werd niet meer met volledige patronen
gevuurd. Er werd een ijzeren dop achter
in den loop van het geweer gestopt inplaats
van een patroon, en in dien dop werd een
bukspatroontje gestoken, ’t Was dus vuren
op kleine schaal. Er vielen geen dooden
te betreuren, alleen sneuvelden er soms
eenige ruitjes uit het Zuidelyk raam van
het kerkkoor. Al pasten de sergeants en
luitenants er ook nog zoo op, altoos waren
er schatters die het meer op dat raam,
dan op de schijf gemunt hadden.
Meer heldendaden onzer schutters zijn
toch zeker niet noodig om U te overtuigen
dat die stedelijke weerbaarheid zijn nuttige
en aangename zijde had.
Aan het in 1881 opgerichte muziek
korps, dat als bekroning der schutterlijke
dapperheid kan worden aangemerkt, alsmede
aan het latere verloop dier militaire reserve
wensch ik nog één artikel te wijden. Hier
is nog juist plaats voor een paar aanvul
lingen van het bovenstaande.
In Juli 1870 brak de oorlog uit tusschen
Frankrijk en Pruisen. Ons land wilde
zich neutraal houden, maar moest toch zich
strijdvaardig toonen. De militairen moesten
oprukken naar de grenzen, doch ook de
schutterij werd mobiel verklaard. Nu moest
er druk geoefend worden. Twee sergeants
van de soldaten kwamen bier om meerderen
en minderen grondig te onderrichten.
Dagelijks moest er geëxerceerd worden van
je welste. ’t Werd den kapitein, den heer
W. A. Peereboom, al ras te druk en hij
vroeg ontslag. Er waren er wel, die ook een
andere reden dan drukte voor dit bedanken
aangaven, maar dat is niet best uit te
maken. Tevens zei men, dat er ook wel
schutters waren, die er om de drukte graag
af wilden zijn, doch dat ging niet en een
algemeene verademing was het, toen de
geruchten van vrede eerlang verschenen en
het oorlogsgevaar voor ons land geweken
scheen.
De schutters toonden toen eerst grooten
moed, de militaire drilling had hen nu tot
ware helden gemaakt, zoo zei men doch
ik haast mij er bij te voegen dat, tenminste
in mijn tijd, het de schutters nooit aan
moed heeft ontbroken.
In het begin van dit opstel is gespoken
van den gedecoreerden schutter Sjoerd de
Way. Deze stond bij al de manschappen
hoog aangeschreven, ’k Spreek hier nu
niet alleen op gezag van anderen, ook
persoonlijk herinner ik mij dezen Sergeant-
Majoor. Wij noemden hem meestal „de
Moeder der Compagnie” de Kapitein
was natuurlijk de vader, doch de Waij
was nummer 2 dus: moeder.
Bij nazoeken bemerkte ik, dat hij reeds
15 Aug. 1844 bij onze stedelijke schutterij
is ingeschreven. Hij overleed op 13 April
1890 en was derhalve ruim 45 jaren
als schutter in functie. Bij de officieren,
het kader en de schutters werd hij geacht,
ja bemind om zijn innemend karakter.
Het was dan ook met eenig leedwezen dat
op zijn verzoek, wegens ongesteldheid en
hoogen leeftijd, 71 jaar, hem op de meest
eervolle wijze slechts kort voor zijn dood,
ontslag werd verleend. Hij, de trouwe
huisknecht der Familie Haitsma Mulier,
de yverige en opgeruimde schutter, bleef
lang in herinnering als een toonbeeld van
trouwe en nauwgezette plichtsbetrachting!
Aan zulke mannen denkt men niet dan
met innig respect terug!
Gegroet,
nog lang daarna in functie en zulke voor
beelden van ij ver lieten niet na, een goede
uitwerking te hebben op de manschappen.
Over de Way zal ik straks meer vertellen,
maar hier kan van den wakkeren tamboer
al vast gezegd worden, dat hy zeer waar
schijnlijk dik verf geroffeld heeft op de
oude trom, hier nog aanwezig uit den
Franschen tijd. In 1875 echter is hier
by het gemeentebestuur het verzoek inge
komen van Baron Heemstra om, dat oude
familiestuk terug te mogen hebben, nog
dateerende van 1785.
Het verzoek werd toen toegestaan, maar
toch is er hier op het archief nog zulk
een oud instrument aanwezig. Is die eerst
bedoelde trom terug ontvangen, of hebben
wij hier met een ander antiek stuk te doen?
Echter ’k mag niet afdwalen. Onze
schutterij is aan de orde. In 1863 is
hier het 50 jarig onaf hankelijksheidsfeest
gevierd. In myu No. V heb ik daarvan
melding gemaakt en gezegd hoe onze
schutterij bij de parade door haar goede
houding deed denken aan de vroegere
heldendaden in den kryg met België, en
ook, hoe de manschappen in andere stem
ming dan gewoonlijk huiswaarts keerden,
wyl aan ieder hunner een gratificatie in
geld was vereerd. Dat geld was gegeven
om er feest voor te houden, dat behoefde
moeder de vrouw niet afgedragen te worden.
Mijn conclusie hieruit is deze: ware soldaten
aard en voor sommigen ook een teeken
van durf en moed.
De schutterij deed ook dienst bij brand
gevaar. Zoodra de brandklok klepte, schoten
de leden van bet brandpiquet zich in
tenue, grepen hun geweer en snelden naar
de waag, om vandaar onder geleide van
een meerdere die inmiddels ook was
aangesneld zich naar de plaats van
den brand te begeven om het terrein af
te zetten en ongewenschte en overtollige
helpers te weren. Ik heb reeds een heel
rijtje van uitslaande branden bijeengebracht,
doch het is maar beter die voorvallen te
melden naar de tijdsorde, die ik mij voorge
nomen heb in het oog te houden. Toch
moet ik hier even aanstippen dat zoo'n
rij schutters, gewapend en in tenue, veel
meer indruk maakte dan zooals nugewone
mannen met een bandje om den arm en
slechts een stok in de hand om het volk
bij deu brand weg te houden, ’t Viel
mij op bij den brand in Sept. j.l. en
en waarlijk, ik miste toen de schutterlijke
bewaking van het terrein. lu dit opzicht
zijn de tijden niet beter geworden. Ook
voor de gewone ordebewaring deden enkele
leden der schutterij vroeger dienst. Men
had hier eertijds wel een Commissaris van
Politie, doch slechts twee agenten le klas.
Voor nachtwake had men 8 agenten 2e klas,
die om den anderen nacht beurtelings
dienst hadden. Was er wat bijzonders,
bijv, lotingsdag, kalvermarkt, nieuwjaar,
dan moesten enkelen hunner ook daags
in functie, maar dat moest niet te vaak
voorkomen want die nachtwachts hadden
daags hun eigen werk en daarom zal
het geweest zijn dat de schutters soms
politiediensten mochten doen.
Op 15 en 22 Februari 1870, werden
hier drukke hardrijderijen gehouden. Als ik
zoo ver naar tijdsorde ben gevorderd, hoop
ik er nadere melding van te maken, maar
hier dien ik te wijzen op een clausule uit
het verslag dier ijsvermaken. „Niettegen
staande de buitengewone drukte op de
bijbanen, werd, dank zij de activiteit van
schutterij en politie, de goede orde geen
oogenblik verstoord.” Let wel de
schutterij wordt hierbij het eerst genoemd!
Dat de schutters ook konden schieten,
wie zal het betwyfelen, doch het is eens
gebeurd dat een hnnner een wandelaar op
't bolwerk een klomp stuk schoot. De
kogelvanger, in 1874 op de hoogte van't
bolwerk aangebracht, was dus niet breed
genoeg, en als het nog wat aanleerde,
zouden ze ook wel de menschen kunnen
raken. Al spoedig rees daarom de gedachte,
dat het ook kon gebeuren, dat er kogels
overheen vlogen, ja men vreesde al voor
het personeel van ’t tichelwerk en zelfs
voor het vee in ’t land over de Sneeker-
vaart. Men vergete niet, dat in Harlingen,
waar men een schietbaan bad, de kogels
ook nog buitensprongen maakten en aan
het gemeentebestuur van Barradeel werden
door ingezetenen van Almenum eenige
kogels, welke in het houtwerk van den
polderiaolen aldaar gevonden waren.
Advertentiën voor dit blad worden gratis geplaatst in „Wonseradeel”,
Makkumer Courant en „Hennaarderadeel”, welke bladen door geheel
Wonseradeel en Hennaarderadeel geregeld huis aan huis worden bezorgd.
uitzaaiing van groenten plaats. Wanneer
de perenboomen zijn uitgebloeid moeten
deze met Californische pap worden bespoten.
Voor wat de huishouding betreft moeten
de dubbele ramen worden afgenomen en
na ze genummerd te hebben, goed worden
schoongemaakt, opgeverfd en op een be
schutte plaats worden geborgen. Hoopjes
vliegeneieren ontdekt men die moeten
worden verwyderd en verbrand. In de
openingen waar de venstertouwen doorgaan
met een glazen oogdruppelspuitje 3 pCt.
formaline oplossing in te spuiten, om de
kolonies vliegen en andere insecten te dooden.
Hygiëne. De winterkleeren worden
langzamerhand door zomerkleeren vervan
gen, doch vooral niet te spoedig beginnen
en niet te snel achter elkaar. De zomer
kleeren uit de camferkisten halen en bij
droog weer goed uitborstelen en in de zon
hangen.
Dieren- en plantenwereld. Egels, mollen,
spitsmuizen parenhazen en konijnen paren
voor de tweede keer; vossen, marters,
bunzings, wezels, eekhoorns, konijnen
werpen. Op het einde der maand bij zacht
weer, komen de breedvleugelige vleermuizen
voor den dag. Aankomst van de boomvalk,
draaihals, koekoek, kwikstaart, kersenpikker,
nachtegaal, grauwe vliegenvanger, boeren
zwaluw, paapje, rietzanger, kleine karekiet,
fitis, huiszwaluw enz. Uit ons land trekken
weg: de zanglijster en kramsvogel. Het
grootste gedeelte der in Maart gekomen
vpgels, nestelt en legt eieren. Patrijzen
leggen tegen het einde der maand. De
eieren van de bruine kikker ontwikkelen
zich, paring van de groene. In de eerste
helft van de maand komt de elft nog in
oöïe rivieren. In de tweede helft van de
maand komt de fint. Kevers en enkele
meikevers vliegen uit; de schadelijke
insecten voor tuin, bosch en hof komen
uit, maak er dus overal jacht op en ver
brand ze; ook de vlinders der gevaarlijke
en schadelijke rupsen vliegen uit, tracht
ook deze te vangen en te vernietigen.
Maak ook jacht op de pels- of spektor,
die het bont aantast.
De meeste boomen en heesters loopen
uit; sleedoorn bloeit en krijgt blad; kerse-,
pruimen-, morellen-, pere- en appelboomen
bloeien, kruisbes bloeit; linde, beuk, sering,
gouden regen, eschdoorn, lijsterbes, haag
doorn staan in blad. De meeste wilgen
soorten en de berk bloeien, eveneens keizers
kroon, sleutelbloem, witte doovenetel,
waterboterbloem en
begint te bloeien en
op zyn mooist.
In de maand April wordt geoogst in
Syrië, Egypte, Perzië en Cuba.
In deze rubriek worden gratis alle aankon
digingen van vergaderingen enz. opgenomen.
Woensdag 4 April:
S.D.A.P. Huishoudelijke vergadering, des
avonds 8 uur in café „Voorwaarts”.
Chr. Besturenbond. Ledenvergadering, des
avonds om 8 uur in „Ons Gebouw”.
Schaakclub „Westergo”,’s avonds 7 /2 uur in
„Ons Gebouw”.
Chr. Geheel Onth. Vereen. „De Hoop der
Toekomst”. Vergadering om 6 uur in
„Ons Gebouw”.
Werkliedenvereen. Bestuursverg. ’s avonds
8 uur in het R.K. Werkliedengebouw.
Donderdag 5 April:
Schildersgezellen-vereen. Vergadering des
avonds 8 uur in café „Voorwaarts”.
Tooneelclub. Bijeenkomst des avonds om 8
uur in het R.K. Werkliedengebouw.
Zangvereeniging „De Lofstem”. Repetitie
’s avonds 8 uur in „Ons Gebouw”.
Verkooping winkelhuis, door Not. D. Feitsma,
des avonds 7 uur in café Hoekstra.
Vrijdag 6 April:
jubileum-Voorstelling Rika Hopper,
standing”, des avonds 8 uur in
Doele”.
Jaarfeest Chr. Knapenver. in „Ons Gebouw”.
Floralia. Aanvraag om stekken van ’s nam
12 tot 1 uur in de Bewaarschool (ingang
Kerkstraat).
Verkooping Huizinge met tuin, door notaris
C. Tjebbes in café Witteveen, ’s avonds
7 uur.
R.K. Zangkoor. Repetitie ’s avonds 8 uur
in café „Slippens”.
Zangvereen. „Voorwaarts”. Gewone repetitie
’s avonds 8 uur in café „Voorwaarts”.
Stedelijk Muziekkorps. Gewone repetitie,
’s avonds 8 uur, Muziekschool Kerkstraat
Mannenkoor „Hollandia”. Repetitie ’s avonds
7 uur.
Zaterdag 7 April:
Onderling Ziekenfonds. Contributie-afdracht
’s avonds van 5‘/2—6‘/2 uur in „Ons
Gebouw”.
Chr. Knapenvereen. Vergadering des avonds
7’/2 uur in „Ons Gebouw”.
Maandag 9 April:
Schaak- en Damclub „T.A.V.E.N.U.”, des
avonds l'[2 uur in ’t Wilhelminagebouw.
Vereen, voor Evangelisatie. Bestuursverg.
des avonds 8 uur in „Ons Gebouw”.
Dinsdag 10 April:
Candidaatstelling voor den gemeenteraad.
Vrouwenvereeniging. „Dient elkander door
de liefde”. Gewone vergadering ’s avonds
8 uur in „Ons Gebouw”.
Jongedochtersvereeniging„Eben Haezer”. Ge
wone vergadering in „Ons Gebouw”.
Tempelieren. Vergadering des avonds 8 uur
in café „Voorwaarts”.
Woensdag 11 April:
Van des morgens 8 uur tot des avonds 5 uur,
Stemming Provinciale Staten in het
Stadhuis, „Ons Gebouw”, Armenhuis en
Convent.
Jeugd N.V. Vergadering des avonds 7‘/2 uur
in café „Voorwaarts”.
[3.
0n
IS
kt
lt
n
r,
Bolswardsche Courant
