Officiéél Orgaan
der Gemeente Bolsward
dan
Pepermunt
I
I
I
I
1
I
I
Och kom,
No. 34
Officiëele Advertentie.
OUD-BOLSWARD.
Gjien twa minsten tinke geiyk
Hjar gedachten binne soms nuver bryk
Mar alle Friezen scille it lens wêze
Op Pipermintjes mat je VS léze.
Brieven en stukken voor de Redactie en Administratie, opgaven van advertentiën enz., te zenden aan het Bureau van Uitgave:
Firma B. CUPERUS Az. te Bolsward - Telefoon No. 4
Woensdag 25 April 1923
62ste Jaargang
TUBERCULOSE.
VS Pipermintjesfabryk, Harns.
DE ZOMERTIJD.
WEEK-AGENDA.
des
van
het
OBSERVATOR.
Nummering Candidatenlijsten
verkiezing leden Gemeenteraad.
het
XXXVIII.
’k Had een stuk gereed over het vroegere
marktgedoe, doch dat moet wachten, want:
aangenaam werd ik dezer dagen verrast
door de ontvangst van een uitvoerig schrij
ven van een zeer geacht oud-stadgenoot,
wiens aandacht was getrokken door de
De Voorzitter van het Centraal Stem
bureau voor de verkiezing van de leden
van den Raad der gemeente Bolsward brengt
ter openbare kennis, dat de voor de kiezers
toegankelijke zitting, waarin het centraal
stembureau de ingeleverde geldige lijsten
van candidaten zal nummeren in de volg
orde, door het lot aangewezen, zal worden
gehouden op Dinsdag 1 Mei 1923 des
namiddags te 61/] uur ten Stadhuize.
Bolsward, den 24 April 1928.
De Voorzitter voornoemd,
S. J. PRAAM8MA.
Advertentieprijs: 10 cent per regel. Bij contracten aanmerkelijke korting.
Dienstaanbiedingen, Koop- en Verkoopadvertentiën, Personeelaanvragen,
enz., enz., van 15 regels 50 cent. Iedere regel meer gewoon tarief.
hebt een artikel
de beschrijving van het huis (of
aan de Appelmarkt en dat
de Koemarkt, welke in
Een der ergste plagen van het mensebelijk
geslacht, een ware volksziekte, is nog altijd
de longtering (tuberculose).
Deze dikwyls voorkomende ziekte houdt
al jarenlang en ook thans nog de geneea-
heeren bezig. Nog altijd is men in medi
sche kringen met ijver aan het werk om
middelen te zoeken ter afdoende bestrijding
van deze gevreesde ziekte.
Ondanks de vele hygiënische maatregelen
ter voorkoming er van, is het percentage
ziekte- en sterfgevallen echter nog steeds
zeer groot, al valt het niet te ontkennen,
dat de betere inrichting van fabrieken en
werkplaatsen en het bouwen van ruimer
en meer licht en lucht toelatende woningen,
er al zeer veel toe hebben bijgedragen,
het minder te doen worden dan het vroeger
was.
Ook het groote publiek is langzamerhand
gaan beseffen dat een ieder in de allereerste
plaats zelf moet medewerken om het kwaad
te bestrijden door toepassing der grootst
mogelijke zindelijkheid. De inrichting der
werkplaatsen is tegenwoordig van dien aard
dat er voldoende gelegenheid is tot het
wasschen van de handen en gelukkig worden
er steeds meer zwem- en badinrichtingen
bygebouwd, waardoor het lichaam beter
gereinigd kan worden.
Regeering en gemeentebesturen hebben
reeds veel gedaan om tuberculose te voor
komen of haar te bestrijden, vooral door
een strenge toepassing van de gezondheids
wetten, het oprichten van genoegzame en
zindelijke volksbadhuizen, het streng toezien
op den toestand der woningen en
onschadelijk maken en verwijderen
afval en fmcaliën.
Doch vooral is in den loop der jaren
goed werk gedaan door de sanatoria. Het
oprichten en subsidieeren ervan zyn nood
zakelijk gebleken en dank zij de groote,
niet te onderschatten steun van tal van
particulieren zijn ook verschillende volks-
sanatoria opgericht, waardoor weder een
grooter aantal genezing zoekenden kan
worden opgenomen.
Aan de bestrijding der tuberculose neemt
in de eerste plaats de Vereeniging «Het
Groene Kruis” een werkzaam aandeel. De
afdeelingen hebben het zich tot een belang
rijke taak gerekend daaraan mede te werken.
Teneinde aan de gelden hiervoor noodig,
te komen, wordt dan ook ieder jaar, in
alle plaatsen des lands een bloemverkoopdag
gehouden. Op dien dag in het bijzonder,
wordt een ieder in de gelegenheid gesteld
een offer te brengen op het altaar der
menschlievendheid. Dan wordt het bekende
tuberculose-bloempje, ook wel Emma
bloempje genoemd, aangeboden, en beijveren
zich een groot aantal jonge dames van alle
gezindten, de opbrengst dezer bloempjes-
verkoop zoo groot mogeljjk te doen zyn.
Eo het publiek, wetende dat het van
zoo oneindig groot belang is, dezen verkoop
te steunen, omdat het ten doel beeft aan
middelen te komen ter bestrijding van de
gevreesde tuberculose, laat het zich dien
dag, zelfs gaarne, welgevallen, dat men het
zonder vragen, een bloempje op jas of
mantel speldt.
Welnu, in ons Zaterdagnnmmer hebben
wij het kunnen lezen in het ingezonden
stukje van het Bestuur der Vereen. «Het
Groene Kruis”, dat morgen, Donderdag 26
April, hier ter stede het Emtnabloempje
zal worden aangeboden.
De Vereeniging «Het Groene Kruis”
heeft ook in onze stad reeds ontzettend
veel goed werk gedaan, zij behoort tot de
weinige Vereenigingen, die zich mag ver
heugen in de sympathie van alle ingeze
tenen en het is dan ook daardoor, dat wij
er geen oogenblikkelyk aan twijfelen of
iedereen, jong en oud, rijk en arm, zal
gehoor geven aaa de opwekking van
Bestuur, dezen verkoop te steunen.
De slachtoffers der tuberculose vallen in
alle lagen der maatschappij, laten daarom
ook alle ingezetenen, vrouwen en mannen,
zich ditmaal voorzien van een bloempje,
opdat wij ook hier in de stad bereiken
wat men in Sc.eek heeft verkregen, n.l.
dat niet alleen alle 5000 bloempjes verkocht
werden, maar dat een der ter plaatse ge
vestigde bloemhandelaren het tekort met
natuurbloempjes moest aanvullen en ook
die nog allen aan den man werden gebracht.
Wat feestvieren betreft staat Bolsward
in Friesland op no. 1. Laten wij ook
toonen dat wij op ieder ander gebied er
naar streven een eerste plaats in te nemen.
Morgen zijn uhet onderling hulpbetoon” en
„de liefde voor onze medemenechen” aan
de beurt.
Niet zeggen, maar doen!
Advertentiën voor dit blad worden gratis geplaatst in „Wonseradeel”,
Makkumer Courant en „Hennaarderadeel”, welke bladen door geheel
Wonseradeel en Hennaarderadeel geregeld huis aan huis worden bezorgd.
Verschijnt Woensdags en Zaterdags Abonnementsprijs franco per post 62’/2 cent per 3 maanden
rubriek Oud-Bokward, en die nu in een
andere provincie van ons vaderland wonende,
toch nog veel belang stelt in zijn geboorte
stad.
Voor de daarin vervatte inlichtingen,
alsmede voor de attentie aan mijn artikelen
bewezen, betuig ik myn oprechten dank. Het
is my 'n genoegen er melding van te mogen
maken, en de lezers zullen eveneens op
prijs stellen de zaakrijke en nauwkeurige
beschrijving van iets, wat mij minder goed
bekend was en zelfs gedeeltelijk onjuist is
gegeven. In no. XV heb ik meegedeeld,
dat de Bank van Leening voorheen geves
tigd was in het huis aan de Appelmarkt
van de Firma Oosterbaan, hoek Lombard-
steeg. Zulks was mij meermalen meege
deeld, en de naam der steeg, alsmede een
vroegere deur iu dat huis, toegang gevende
tot „het kantoor", sterkten mij in die
meening.
Errare humanum est dwalen is men-
schelyk. De bedoelde deur gaf toegang
tot het notariskantoor van den heer Lede-
boer. De Bank van Leening was vroeger
aan den anderen kant der steeg, in het
huis waar de heer N. W. Postma, later
Firma Van der Steele, een schoenwinkel
had en waar dus thans bet mantelmagazijn
van den heer Lunter is. Spreekt de
geachte oud-Bolswarder het nog slechts als
zijn meening uit, ik weet nu zeker dat
ik het mis had, wat ik straks nader zal
bevestigen. Eerst geef ik gaarne het woord
aan dien Inzender.
Nadat hij verklaarde, dat het voor hem
een genot was, die opgaven en omschrij
vingen over het Bolsward vaa voorheen te
lezen, zegt hij:
„Het schynt altyd iets aantrekkelijks te
behouden, in gedachten nog eens te door
leven de dagen van de jeugd, dat mooie
tijdperk van het leven, en wanneer dat nu
gebeurt onder leiding van tevoren naarstig
onderzochte voorvallen enz., dan heeft dit
dubbele waarde, daar veel, wat reeds ver
geten was, of slechts vaag meer voor den
geest stond, dan weer helder wordt. Mijn
doel met dit schrijven is alleen om aan te
toonen dat, wat U ten beste geeft over
Oud-Bolsward, door mij met aandacht wordt
gelezen. En nu begryp ik heel goed dat,
hoeveel moeite U zich ook getroost om
met alles goed op de hoogte te komen, er
toch dingen zijn, waarbij U dit niet vol
komen gelukt.
„Doch ter zake!
gewijd aan
de 2 huizen)
er achter, aan
eigendom waren bij den heer Notaris Lede-
boer. Naar door U wordt medegedeeld, is
daarin vroeger geweest de Bank van Lee-
ning, of te wel „de Lombard". Ik heb
altyd gemeend dat die is geweest aan de
andere zjjde van de steeg, doch dat kan
best „mis” zijn, daar ik zulks van „hooren
zeggen", heb. Naar U het hebt laten
voorkomen, dan was in vroegere jaren in
dat huis een deur geweest voor toegang
uit de steeg naar het kantoor. Hierin
schuilt een kleine misstelling. Die deur,
door deu heer Oosterbaan verwijderd, is
aangebracht door den heer Ledeboer en is
dus van lateren datum dan U meent.
„Zie hier de toedracht: De woning van
Nots. L. bestond uit twee huizen naast
elkaar; het groote huis, naast de steeg,
had 8 ramen aan de straat, daar was het
zoogenaamde Salon. In het kleine huis
daarnaast was de gang en aan de linker
zijde er van het kantoor. De beer L nu
had een zoon, Willem (ik meen dat die
uit Indië was teruggekomen) en deze begon
met een kleine fabriek te openen voor de
vervaardiging van sigaren, en een winkel
voor den détailverkoop. Voor dien winkel
werd het kleine huis ingericht. Het kantoor
van den Notaris kwam nu achter het salon.
In de steeg werd daarvoor een deur aan
gebracht als entrée naar het kantoor en
er is géén
XUbetere
liggen, verschillen tusschen cfficieelen tijd
en zomertijd; een plaats ten Westen van
den bewusten meridiaan gelegen, waar de
zon dus later op haar hoogste punt komt
dan in de plaatsen op den meridiaan, heeft
het dus al laten we zeggen half een officieele
tijd, als het twaalf uur zonnetijd is; deze
profiteeren dus het haele jaar door van
Hen soort „zomertijd” en wel automatisch.
Voor de plaatsen ten Oosten van den
bewusten meridiaan geldt, zooals ieder
In deze rubriek worden gratis alle aankon
digingen van vergaderingen enz. opgenomen.
Woensdag 25 April:
S.D.A.P. Huishoudelijke Vergadering, des
avonds 8 uur in café „Voorwaarts”.
Gemengd Koor „Bolsward”. Generale repe
titie van het Oratorium „Die Jahreszeiten”
’s avonds 8 uur in „De Doele”.
Schaakclub „Westergoo”. Speelavond, aan-
vang7‘/2uur in „Ons Gebouw” (Achterom)
Donderdag 26 April:
Verkoop van het Tuberculose-Bloempje,
den geheelen dag.
Bolswardsche Besturenbond. Openbare Ver
gadering des avonds 8 uur in café
„Voorwaarts”.
Kiesvereen. „Nederland en Oranje”. Ver
gadering des avonds 8 uur in de Con
sistorie der Geref. Kerk a.d. Kleine
Dijlakker.
Gemengd Koor „Bolsward”. Uitvoering van
het Oratorium „Die Jahreszeiten”, des
avonds 8 uur in „De Doele”.
Zangvereeniging „De Lofstem”. Repetitie
’s avonds 8 uur in „Ons Gebouw”.
Vrijdag 27 April
Chr. Gemengd Koor. Repetitie des avonds
8 uur in de Chr. School „Rehoboth”,
Hengstepad.
Zangvereen. „Voorwaarts”. Gewone repetitie
’s avonds 8 uur in café „Voorwaarts”.
R.K. Zangkoor. Repetitie ’s avonds 8 uur
in café „Slippens”.
Stedelijk Muziekkorps. Gewone repetitie,
's avonds 8 uur, Muziekschool Kerkstraat
Mannenkoor „Hollandia”. Repetitie ’s avonds
7 uur.
Chr. Jongelings-Vereen. Vergadering
avonds 8 uur in „Ons Gebouw”.
Bolswardsche Biljartclub. Speelavond
6 tot 11 uur in „De Wijnberg”.
Zaterdag 28 April:
Werklieden-Vereen. „Eendracht zij ons doel”.
Ledenvergadering des avonds van 7 tot
9 uur in café „Voorwaarts”.
Strijkorkest „Andante”. Repetitie ’s avonds
7 uur in de Muziekschool, Kerkstraat.
Onderling Ziekenfonds. Contributie afdracht
’s avonds van ö'/a—6‘/z uur in „Ons
Gebouw”.
Chr. Knapenvereen. Vergadering des avonds
7'/a uur in „Ons Gebouw”.
Maandag 30 April:
Schaak- en Damclub „T.A.V.E.N.U.”. Speel
avond, aanvang 7*/a uur in ’t Wilhelmina-
gebouw.
Dinsdag 1 Mei:
Meifeest-viering ’s avonds 8 uur in „De Doele”
Chr. Vrouwenvereen. „Dient elkander door
de liefde”. Gewone vergadering ’s avonds
8 uur in „Ons Gebouw”.
Jongedochtersvereeniging „Eben Haezer”. Ge
wone vergadering in „Ons Gebouw”.
Bolswardsche Biljartclub. Speelavond van
6 tot 11 uur in „De Wijnberg”-
Woensdag 2 Mei:
Schaakclub „Westergoo”, Speelavond, aan
vang om 7’/a uur in „Ons Gebouw”
(Achterom).
Chr. Jeugd-Onth.-Ver. Vergadering ’s avonds
6 uur in „Ons Gebouw”.
tevens naar een toen gemaakte dwarsgang,
om buiten den winkel om binnen te komen
in het kleine huis.
nBij den lateren verkoop in drie perceelen,
is het gegaan zooals U ook hebt meegedeeld.
Het is bij publieken verkoop niet gegund,
doch de 3 gedeelten zijn toen afzonderlijk,
zoogenaamd uit de baud, verkocht.
«Dan hebt U als bezongen de helden
daden van de Bolswardsche schutters. Toen
ik het genoegen had tot die weermacht
te behooren, was, jammer genoeg, het held
haftige contingent reeds in ruste; ze waren
de 35 jaren reeds gepasseerd, ’t Spijt my
dus wel erg, dat ik als eerlijk mensch
geen enkele van die pluimpjes mag aan
vaarden.
«Dat de schutters destijds ook dienst
deden als bewakers van de bijbanen bij
hardrijderijen heeft U terecht gezegd; men
had dan schutters op schaatsen, doch het
was niet verplichtend daaraan mee te doen;
gewoonlijk waren er echter liefhebbers
genoeg: er zat een daggeld aan. Dit en
passant.
vWaar U gesproken hebt over oude
trommen, en een vraagteeken stelt over
herkomst of eigendom van een nog aan
wezige, daar spreek ik een vermoeden uit,
dat ik meen vrijwel de waarheid te zijn.
Bij de schutterij waren vroeger 3 tamboers,
n.l. Lammert van Doesen, Douws Dijkstra
en Jan Adam Rijpema, (laatstgenoemde
de grootvader van den bekenden «Jan”
uit lateren tijd). Die tamboers hadden,
toen ik nog een jongen was, vrij groote
trommen met houten «ketels’’, dus z.g.
houten trommen, die eerst zijn verkleind
en later door koperen (ook ai eerst grooter
dan nu) zyn vervangen. Toen Dijkstra
(of Rijpema?) stierf is het getal tamboers
op twee gebleven. Rijpema was echter
ook Stadsomroeper en had (dit weet ik
door een bijzondere omstandigheid) een
groote houten trom, grooter dan die bij de
schuttery werden gebruikt. Naar ik meen
was dia trom stadseigendom eu vermoed
ik, dat Rijpema later een kleine trom
kreeg, vry zeker door hem zelf aangeschaft,
en dat toen die oude groote trom tot de
eigenares (de gemeente) is teruggekeerd.
Het wil mij voorkomen, dat dit moet zijn
de door U bedoelde.
«Het meegedeelde gelieve U ts be
schouwen als een teeken van waardeeriog
mijnerzijds van de moeite die U zich
getroost om de jongeren een kijk te geven
op Oud-Bolswardsche toestanden, en de
ouderen in gedachten nog eens te laten
doorleven het tweede gedeelte der vorige
eeuw, den tyd waarin als met reuzenkracht
alles is omgezet”.
Waar men op deze wijze mij komt
steunen in myn niet gemakkelijke taak,
is mij zulks een spoorslag om met goeden
moed door te gaan. Nogmaals hartelijk
dank voor de verstrekte inlichtingen, ver
beteringen en aanvullingen.
Het is my nu tevens aangenaam, te
kunnen bevestigen dat, wat de geachte
Inzender als een vermoeden uit
spreekt en nader door hem wordt ver
duidelijkt, n.l. dat de Lombard aan den
anderen kant, der Steeg is geweest, op
werkelijkheid steunt. Een paar
weken geleden kwam mij onder oogen een
historische beschouwing over «de Lombard"
van onzen vroegeren stadsarchivaris, den
heer Bartstra, en in 1904 heeft die o.a.
geschreven:
«In lateren tijd is nog houder van de
Bank geweest Albert Nieuwenbuys, iu de
wandeling, naar de gewoonte dier dagen,
Zwarte Albert geheeten, die den
Lombard hield in het huis staande hoek
Appelmarkt en Lombardsteeg, thans bewoond
door Firma Wed. v. d. Steele”. Eu even
later luidt het
«Ouderen van jaren zullen zich met
m ij herinneren, dat sedert omstreek»
1838 de Bank v. Leening van daar ver
plaatst werd”. Waar zij echter gehouden
is voor ze naar het. Witte Heerenklooster
verhuisde, weet de schrijver niet. Maar
diens persoonlijk geheugen omtrent het
huis Appelmarkt is bewijs genoeg, dat ik
het mis had.
Gegroet,
Het bekende besluit van de Tweede
Kamer tot afschaffing van den zomertijd
heeft, zoo ons bekend is, een groote actie
tengevolge gehad, die ten doel had de
Eerste Kamer te bewegen dit besluit ta
niet te doen, waardoor bereikt zou worden
dat de zomertijd behouden bleef. Het
succes van deze actie is de vorige week
gebleken, toen da Eerste Kamer met over-
groote meerderheid besloot het wetsontwerp-
Braat te verwerpen.
In tegenstelling met de meer economische
argumenten in de Tweede Kamer, is by
de pas gevoerde actie het element van de
volksgezondheid vooral op den voorgrond
gebracht, de kwestie van een uur langer
zon voor bet meerendeel der bevolking.
Iu verband hiermede loont het de moeite
de houding van de andere voornaamste
landen van Europa tegenover den zomer
tijd eens nader onder de oogen te zien,
in het bijzonder ten opzichte van deze
zonneschijn^westie. Natuurlijk zijn zooveel
economische argumenten van invloed ook
op de houding der andere Staten, evengoed
als in Nederland, de kwestie van landbouw
en industrie; de kolenkwestie zal zeker dit
jaar wel niet nalaten hier en daar haar
invloed te laten gelden; maar aan den
anderen kant is reeds zooveel verklaarbaar,
uit de geographische ligging der Staten
én bij de verhouding van cfficieelen tijd
tot werkelijken zonnetijd, dat het wel de
moeite loont hierbij even stil te staan en
maken wij hierbij gebruik van een artikel
hetwelk wij inner! yd lazen in De Telegraaf
«Om te beginnen kan men een scheiding
maken tusschen Noordelijke landen, landen
op middelbare breedte en Zuidelijke landen.
Nu is het dnidelijk dat speciaal voor de
Noordelijke landen, een zomertyd niet van
veel beteekenis is, omdat daar de zomer
toch reeds de tijd is van de lange dagen
en de korte nachten, heel in het Noorden
zelfs de tijd van de middernachtzonde
Zuidelijke landen hebben uit den aard van
hun klimaat het beele jaar door meestal
geen gebrek aan zonneschijn en zonne
warmte, maar juist de landen op middelbare
breedte zijn het, die van den korten tyd
van zomer moeten profiteeren, om zooveel
mogelijk zonneschijn binnen te halen, voor
wie ieder uur winst is. Nu is het eigen
aardige van het. geval, dat ook juist zoowel
de Noordelijke als de Zuidelijke landen,
Zweden, Noorwegen, Finland, Italië, Spanje,
niet van den zomertijd willen weten, terwijl
de landen waar de zomertijd was of nog
is in Midden- en West-Europa zyn gelegen
Frankrijk, Duitschland, België, Nederland,
Engeland.
Er is meer, nl. de verhouding tusschen
werkelijken zomertyd en cfficieelen tijd.
Om tot de bespreking der afzonderlijke
lauden over te gaan, even iu het algemeen
het volgende, al is dit natuurlijk aan bijna
alle lezers bekend. De officieele tijd van
een land is de zonnetyd van een bepaalden
meridiaan, die al of niet om het land zelf
loopt, maar, om geen al te groote ver
schillen van cfficieelen en zonnetyd te
krygen, toch niet te ver af kan liggen
d. w. z. wanneer het 12 uur zonnetyd is
in alle plaatsen op een bepaalden meridiaan
gelegen, dan is het 12 uur officieele tijd
voor alle plaafssn, die dezen meridiaan als
basis voor haar tijd hebben, onverschillig
waar ze liggen. Dit geeft natuurlijk voor
alle plaatsen, die niet op den meridiaan
Bolswardsche Courant
V&B
I
I
