Officieel Orgaan
der Gemeente Bolsward
No. 64
Woensdag 8 Augustus 1923
62ste Jaargang
Economische krabbels.
SIGAREN
TROMP, Sneek.
OUD-BOLSWARD.
Brieven en stukken voor de Redactie en Administratie, opgaven van advertentiën enz., te zenden aan het Bureau van Uitgave:
Firma B. CUPERUS Az. te Bolsward - Telefoon No. 4
k
e
WEEK-AGENDA.
van
des
L
bankbiljetten met de
financiën geeft dan
promessen en
looptijd van drie
a
ik
e
a
ie
te
In
n
d
P
n
GOED EN GOEDKOOP.
STANDAARD- MERKEN.
SIGARETTEN.
Adres van vertrouwen-
d
n
it
LI.
om uit de
nijverheid
Advertentieprijs: 10 cent per regel. Bij contracten aanmerkelijke korting.
Dienstaanbiedingen, Koop- en Verkoopadvertentiën, Personeelaanvragen,
enz., enz., van 15 regels 50 cent. Iedere regel meer gewoon tarief.
in café „Voorwaarts”.
Woensdag 15 Aug.:
Schaakclub „Westergoo”. Speelavond, aan
vang 7'/2 uur in „Ons Gebouw” (Eerste
zaal).
N. C. G. O. V. Bijeenkomst des avonds
8 uur in het Wilhelminagebouw.
Biljartclub „Jan Wiemers”. Speelavond van
7 tot 11 uur in café „De Drie Kronen”
(H. Gaarman).
Verschijnt Woensdags en Zaterdags Abonnementsprijs franco per post 62'/2 cent per 3 maanden
Advertentiën voor dit blad worden gratis geplaatst in „Wonseradeel”,
Makkumer Courant en „Hennaarderadeel”, welke bladen door geheel
Wonseradeel en Hennaarderadeel geregeld huis aan huis worden bezorgd.
Over de droogte in 1868 is reeds ge
sproken; een voormalig veehouder, wien
ik over die aangelegenheid stiekum ging
„iaterpoleeren”, vertelde mij, dat er toen
een geheelen tijd geen druppel water viel.
De zon scheen alle dagen fel, meestal was
er geen wolkje aan de lucht te bespeuren.
Zag men soms de lucht een weinig betrekken,
wat de hoop wekte, dat er eeuige ver
kwikking op komst was, dan vervloog
die hoop al weer spoedig. Op Zondag 16
Augustus kwam er na de lange droogte
eindelek een bui, die een weinig water
aanbracht, ook voor de regenbakken, ’t Werd
evenwel kermis, voor er een flinke hoeveel
heid water los kwam. Men hoorde uit
alia kanten geruchten en berichten, dat
de lui daar reeds flink water hadden, maar
het draaide Bolsward altoos voorby, tot
zooals reeds gezegd werd de stad met
de kermis (van 24 Augs. paardenmarkt
tot 4 September) volop kreeg.
De gewezen veehouder vertelde mjj,
dat het najaar heel groeizaam weer gaf.
De naweide voor het vee was ruim, er
word nog .goed nieuw grashooi gewonnen,
terwijl het vee lang in het land kon loepen
en daarna werden de beesten nog geruimen
tijd met gemaaid gras op stal gevoederd.
Dat duurde bij enkele boeren tot na
St. Nicol aas, toen een invallend wintertje
bet iuhalen en maaien van gras verhinderde.
De bouwvruchten waren dat jaar wel
niet overvloedig, maar de qualiteit der
granen en peulvruchten was uitmuntend.
De aardappeloogst echter mislukte voor
een dsel. De planten waren wegens de
droogte vroegtijdig gaan afsterven, voor
de knollen nog volwassen waren. Toen
eind Augustus eindelijk de lang gewenschte
regen bracht, begonnen de knollen opnieuw
uit te loopen. Toen men dat najaar ging
aardappeldelven, zaten de eerst gegroeide
aardappelen door een aantal kleintjes om
geven. Op sommige akkers schenen het
haast druiventrossen te zijn. Die kleine
bolletjes waren niet ryp en dus ongeschikt
voor de consumptie, en de oude waren
„door gegroeid” het midden was glazig
en hard en dus waren die ook ongenietbaar.
Het grootste deel van den aardappeloogst
moest als beesten voer gebruikt worden.
Maar dit is grootendeels nieuws, het
platteland aangaande. Wat inzonderheid
nog onze stad met de droogte had te beleven
(gebrek aan drinkwater) is al gemeld, maar
op ’t gebied der brandweer mag ik een
paar bijzonderheden niet verzwijgen. In
het voorjaar had het college Brandspuit
meesters aan den Baad het verzoek gedaan
een nieuwe brandspuit te hebben, doeh de
Raad had er geen ooren naar. Er werd
bij de Blauwpoort al een nieuw brandspuit-
huisje gebouwd, en nu ook nog een nieuwe
spuit, dat ging te hard van stapel. Daar
wegens de droogte ’t brandgevaar vermeerderd
was, zonden Ged. Staten aan de Gemeente-
wekken en oas bankbiljet als feitelijke
goudbon wordt door ieder in betaling ge
nomen en is dus een wettig betaalmiddel.
Hieruit valt de leering te trekken, dat,
zoo de van staatswege ingestelde circulatie
bank alleen bankbiljetten zoude afgeven
tegen ontvangst van goud, een bankbiljet
zijn goudwaarde zal blijven behouden. Dit
spreekt als vanzelf. Ware men in Duitsoh-
land en Oostenrijk zich van deze gulden
waarheid meer bewust geweest en had men
er minder roekeloos op los gefinancierd, de
Mark en de Kroon zouden beide hare
goudwaarde hebben behouden.
Zooals boven reeds aangestipt, vervult de
Nederlandsche Bank nog andere functiën.
Behalve als kassier van de regeering verleent
zij haren daadwerkeiyken fiuanciëelen steun
aan den handel. Om een enkel voorbeeld
te geven. Iemand wenscht juweelen en
goud en zilver te knopen, laat ons zeggen,
ter waarde van f 100.000,welke bij
ontvangst dadelijk betaald moeten worden,
doch hij beschikt slechts over f 90.000.
Voor het ontbrekende bedrag van f 10.000
sluit by nu eene leening bij de Neder-
landsche Bank voor den fyd van 3 maanden
of langer, ai naarmate de geleende som kan
worden terugbetaald. De Nederlandsche
Bank verstrekt echter alleen geld ter leen
zoo hiervoor eau waardevel onderpand wordt
gegeven, hetzy in effecten of goederen. Hier
zou dus esn gedeelte der juweelen of goud
ea zilver in onderpand kunnen worden
gegeven. Men noemt dit een prolongatie
op goederen bij de Nederlandsche Baak. In
de Beurscourant, als ook in de groote
Nederlandsche dagbladen, staat dagelijks
vermeld hoe hoog de lente bedraagt, welke
men heeft te voldoen bij de beleening van
goederen. Deze prolongatierente kan ge
ruimen tyd stabiel blijven, doch ook eene
op en neergaande beweging verteonen,
welke veelal verband houdt met den alge-
meenen eoonomischen toestand. Het spreekt
van zelf, dat de Nederlandsche Bank de
meest mogelyke voorzichtigheid zal be
trachten bij de beoordeöling en de aan
vaarding van het onderpand, om, zoo de
beleener eventueel in gebreke mocht blijven
aan zyn verplichtingen te voldoen, geen
schade te lijden.
Tot zoover de handel met betrekking
tot de Nederlandsche Bank. Maar ook de
regeering kan op een gegeven moment
geld behoeven voor haar huishouden zonder
daartoe de middelen te bezitten. Zij kan
dan een beroep doen op de Nederlandsche
Bank en een voorschot verlangen in goud-
bons of bankbiljetten op de nog te innen
belastingen. De Nederlandsche Staat heeft
natuurlijk zorg te dragen dat deze schuld
zoo spoedig mogelijk weer vereffend wordt.
Het departement van
af schatkistwissels of
schatkistbiljetten met een
tot twaalf maandep.
Den laatsten tijd worden zelfs schatkist
biljetten uitgegeven met een looptijd van
drie en vier jarsn. Dit schatkistpapier
wordt gedeeltelijk geplaatst by de Nederl.
Bank en by het publiek. Deze schuld heet
losse of vlottende schuld. Indien onze
regeering echter blijft voortgaan zooals tot
heden het geval is, telkens en telkens de
vlotte schuld te vergrooten, welke reeds
de respectabele som vertegenwoordigt van
700 millioen gulden, zonder kans ie zien
deze onder te brengen in leeningen op
langen termyn, dan is het gevaar niet
denkbeeldig dat het met de financiëa van
den Staat de verkeerde richting uitgaat,
met als gevolg dat onze gulden in waarde
vermindert. Daartegen dient gewaakt. Want
zoo het Ryk aldoor blyft leenen en meer
leenen, dan op korten termijn kan worden
afgelost, dan loopt de geheele financiering
door de Bank mis. De regeering zal dan
om het hoofd nog boven water te houden
aandrang oefenen op de Nederlandsche
Bank tot afgifte van
wetenschap, deze in afzienbaren tijd niet
te kunnen inlossen.
De Bank van hare zijde, van hare ver
antwoordelijkheid bewust, zal zieh hiertegen
met hand en tand dienen te verzetten,
omdat hierby niet alleen de belangen barer
aandeelhouders, maar ook die van haar
scbuldeischers, de houders der bankbiljetten
op het spel staan. Wy moeten dus in de
eerste plaats van onze losse of vlottende
schuld af. Maar ook het blijven leenen op
langer termijn kan ons noodlottig zijn.
Onze schuldenlast zal dan zoo ontzettend
met morphine kan den zieke voor een tijd
verlichting geven van zijn kwalen, doch
hoe meer hij zich went aan het gebruik
van dit schijngeneesmiddel, des te veel-
vuldiger zullen de inspuitingen eu des te
grooter de dosis moeten zijn om nog eenige
uitwerking te kunnen hebben, tot ten slotte
de zieke zieltogend nederligt.
Met de inflatie gaat het evenzoo. De eene
inflatie roept de andere te voorschijn en
het inflatie-proces kan niet anders dan ver
nietigend en noodlottig zijn.
Het is de hoogste taak der regeering
van land en stad om meer dan tot heden
bezuiniging en versobering te betrachten
en de uitgaven van den staat en andere
publieke lichamen tot belangrijk lagere
«ijfers terug te brengen. Bovendien is het
plicht de belangen van handel en nijver
heid te dienen en te bevorderen, willen
wij voor inflatie gespaard blijven.
groot worden, dat wij evenals Rusland
zaliger gedachtenis ten slotte gaan leenen
om de verschuldigde rente tekunnen voldoen.
Behalve in ons eigen land hebben wij nu
al leentjebuur gespeeld in Amerika voor
onze Staats- en Indische leening. Dit is
op zich zelf nog geen verontrustend ver-
sehijnsel, doch wij dienen te beseffen, dat
zoo wy voortschrijden op dezen weg, dit
ons ten verderve zal voeren.
Wij hebben daarom de meest mogelyke
bezuiniging te betrachten en behalve om
ons budget van ontvangsten en uitgaven
in evenwicht te brengen en te houden,
de plicht, onze ontzettende schuldenlast
te doen verminderen. Wij moeten meer de
tering naar de nering zetten.
Men heeft tot nog toe, zooals dit heet,
van den hoogen boom geleefd, boven onzen
stand en het is de hoogste tijd hiermede
op te houden.
Staat en gemeenten hebben tot beden,
cm hun budget sluitend te maken of beter
gezegd de „tekorten” te dekken, hun toe
vlucht genomen tot het steeds meer aan
draaien der belastingschroef, zonder zieh
er voldoende rekenschap van te gaven, dat
de huidige conjunctuur, tengevolge van
de heerschende malaise in handel en nijver
heid, hoogst ongunstig is; en boogere be
lastingen den algemeenen economisehen
toestand nog meer doen achteruitgaan. Het
zoude zeer zeker getuigen van een juist
economisch inzicht, zoo de overbeid wat
meer matiging zou betrachten ten aanzieu
der uitgaven en dit niet met kleine mid
delen te doen, doch er flink het mes in
te zetten.
Dat is de eenige manier
misère te komen. Handel en
beleven zeer moeilijke tijden, waartoe de
abnormaal hooge belastingdruk niet weinig
bijdraagt. Hooge belastingen zyn fnuikend
voor den ondernemingsgeest, zetten den
domper op alle energie, welke thans meer
dan ooit noodzakelijk is om de productie
op te voeren. Dat is de reden dat handel
en nijverheid een afwachtende houding
aannamen en het beschikbare kapitaal niet
aanwenden tot uitbreiding der bedrijven,
doch het beleggen in schatkistpapier en
Staats- eu Gemeente-obligaties. Het is geen
gunstig symptoom dat geld hier zoo ruim is.
Zoodra echter handel en nijverheid weer
kans zullen zien zich te ontplooien, dan
zal een» blijken hoe veel geld in schatkist
biljetten en schatkistpromessen, om niet te
spreken van staats- en gemeente-obligaties,
is vastgelegd. Dan zal onderbrenging van
dit schatkistpapier moeten volgen en mede
brengen uitbreiding van de bankbiljetten
circulatie.
De regeering zal dan gedwongen zijn tot
het „bijdrukken” van bankbiljetten door
den Nederlandschen Bank met al de funeste
gevolgen daaraan verbonden. Er treedt dan
inflatie in.
Inflatie kan dus worden omschreven als
te zyn het gevolg van het uitgeven van
papiergeld op ondeugdelijken grondslag.
Wil men een andere omschrijving van het
begrip inflatie, dan zou dit kunnen worden
aaBgeduid als te zijn de vermindering van
de waarde der geldmiddelen veroorzaakt
door die geldmiddelen zelf. Bij de intrede
van inflatie blijven de gevolgen niet uit.
Alles wordt duurder.
De arbeiders, de landbouw, de handel,
de industrie, allen verdienen meer geld in...
schijn. Alle goederen en producten, die wij
uit den vreemde betrekken worden duurder.
De loonen stijgen. Het bankbiljet daalt in
waardeen naarmate deze waarde-vermindering
aanhoudt, gaat ook de koopkracht achteruit.
Wij gaan ons rijk rekenen, doch worden
inderdaad armer. Wij beheeven slechts de
oogen te wenden naar Duitschland en
Oostenrijk om waar te nemen welke nood
lottige gevolgen de inflatie daar heeft te
weeg gebracht. Ieder is daar millionair,
doch feitelyk zoo arm als Job.
Niet alleen in materieelen, doch ook in
ethischen zin werkt de inflatie onheil
spellend. Zij doodt den spaarzin, spoort
aan tot speculatie, demoraliseert het volk
in al zijn lagen.
Heeft de inflatie eenmaal haat intrede
gedaan, dan is het bijna onvermijdelijk,
dat deze steeds toeneemt, tenzij bijtijds paal
en perk worde gesteld aan het voortwoekerend
kwaad. Het gaat met de inflatie als met
het gebruik van morphine. Een inspuiting
Het is dan ook niet te verwonderen dat
termen als „valuta” en „inflatie”, welke
voordien veelal voor menigeen weinig
bekende klanken waren in dezen tijd gebezigd
worden door „the man of the street” als
woorden van allerdaagsch gebruik.
Om zich een juist denkbeeld te vormen
van de beteekenis der inflatie, is het niet
ondienstig een beknopte definitie te geven
van den geldstandaard en na te gaan de
beginselen waardoor deze beheerscht wardt.
Men zou kunnen zeggen dat het geld in
de plaats is getreden voor den oorspronke-
lyken ruilhandel van goederen en derhalve
bepaalt den aard de hoeveelheid in de toe
kenning van waarde dier goederen. De
geldstandaard heeft dus ten doel vast te
stellen de waardemeter evenals voor lengte
maten gebezigd wordt de el of meter.
Het spreekt van zelf dat deze standaard
de waarde van het metaal of geld voor de
verrekening bepaald in eigen land
doch niet geldende is ten aanzien van het
buitenland, waar dit geld eene andere
waarde kan hebben. Dit verschil van
binnen- en buitenlandsche waarde stelt den
wisselkoers vast.
De geldstandaard wordt gewoonlijk vast
gesteld door edel metaal, goud en zilver,
maar de Slaat kan ook aan papier een
zelfde waarde toekennen.
Vroeger betaalden de meuschen elkander
met klinkende munt zoowel zilver als goud.
Later, toen er wat veel zilver in de wereld
kwam en de prijs van dit metaal aan
schommelingen onderhevig was en derhalve
minder stabiel bleek, heeft man vrij
algemeen het goud als standaardmunt aan
genomen.
In de praktijk zou echter het goud als
betaalmiddel, vooral bij kleinere bedragen,
onoverkomelijke moeilijkheden opleveren:
en zoo is men er toe gekomen naast het
goud ook het zilver als ruilmiddel te
bezigen.
Ten onzent heeft men als onderdeel van
het gouden tientje en vijfje, de zilveren
gulden en rijksdaalder ingevoerd.
.Naarmate het wereld- en handelsverkeer
eene hoogere vlucht nam, leverde het goud
als betaalmiddel, vooral voor groote bedragen
en bij verzending, meer en meer bezwaren
op. Zoo is men er toe gekomen ter ver
eenvoudiging van het handelsverkeer papier
te scheppen, bankbiljetten, die de waarde
vertegenwoordigen van het goud.
Om hiertoe te geraken heeft men een
instelling of circulatiebank in het leven
geroepen. In Nederland fungeert als zoo
danig de Nederlandsche Bank. Deze Bank
heeft het uitsluitend recht tot het uit
geven van bankbiljetten. De Nederlandsche
Bank is feitelijk niet anders dan eene
naamlooss vennootschap met een aandelen
kapitaal van 20 miljoen.
Deze aandeelen worden ter beurze ver
handeld, zoodat ieder Nederlander van deze
instelling aandeelhouder kan worden. De
directie wordt door de aandeelhouders ge
kozen, terwijl de President door de Koningin
en een commissaris door de Regeering
wordt benoemd.
De Nederlandsche Bank heeft een cantract
met onze Regeering en het behoeft zeker
geen betoog dat dit contract in de meest
strenge bepalingen is vervat.
Zoo is onder meer bepaald, dat de uit
staande bankbiljetten voor minstens 40
percent door goud moeten zija gedekt.
Over de andere functiën der Nederland
sche Bank later.
Om nu weer terug te komen op het
bankbiljet als wettig betaalmiddel. Voor eene
zekere hoeveelheid goud welke men aan
de Bank afgeeft, ontvangt men een bank
biljet. Een bankbiljet is dus feitelyk een
bewys voor een tegoed aan goud en der
halve een wissel op de Nederlandsche
Bank. Men zou dus zeggen, dat bij aan
bieding van dezen wissel uitbetaling in
goud kan worden verlangd. Sedert het
uitbreken van den oorlog is men hiermede
echter opgehouden, maar ook vóór dien
was het gouden! tientje ten onzent een
spaarzaam artikel. In de Vereenigde Staten
van Noord-Amerika evenwel, wordt iedere
vordering grif in goud betaald, omdat de
circulatiebanken aldaar goud zonder beper
king tegen papier afgeven.
Eene zoodanige inwisseling ten onzent
heeft echter bezwaren, wat hieraan is toe
te schrijven, dat onze gulden in tegenstelling
met den dollar, niet op goudpeil staat.
Niettemin behoeft dit geen ongerustheid te
In deze rubriek worden gratis alle aankon
digingen van vergaderingen enz. opgenomen.
Woensdag 8 Aug.:
Schaakclub „Westergoo”, Speelavond, aan
vang om l'/i uur in „Ons Gebouw”
(Eerste zaal).
Biljartclub „Jan Wiemers”. Speelavond van
7 tot 11 uur in café „De Drie Kronen”
(H. Gaarman).
Jeugd N.V. Vergadering ’s avonds 8 uur in
café „Voorwaarts”.
N. C. G. O. V. Bijeenkomst des avonds
8 uur in het Wilhelminagebouw.
Donderdag 9 Aug.:
Stedelijk Muziekkorps. Concert, ’s avonds
8 uur in het Park.
Zangvereeniging „De Lofstem” Repetitie
’s avonds 8 uur in „Ons Gebouw”.
Vrijdag 10 Aug.:
Sted. Muziekkorps „Bolsward”. Gewone
repetitie des avonds 8 uur in de muziek
school.
R.K. Zangkoor. Repetitie 's avonds 8 uur
in café Slippens.
Chr. Gemengd Koor. Repetitie des avonds
8 uur in de Chr. School „Rehoboth”,
Hengstepad.
Bolswardsche Biljartclub. Speelavond
6 tot 11 uur in „De Wijnberg”.
Zaterdag 11 Aug.:
Stadsspaarkas. Inbrengen van gelden
avonds 7 uur, in het lokaal Politiebureau.
Onderling Ziekenfonds. Contributie-afdracht
’s avonds van 5'/2—Q'/2 uur in „Ons
Gebouw”.
Chr. Knapenvereen. Vergadering des avonds
l'l2 uur in „Ons Gebouw”.
Maandag 13 Aug.:
Chr. Jongelings-Vereen. Ledenvergadering
des avonds 8 uur in „Ons Gebouw”.
Dammen en schaken, ’s avonds vanaf l'/2 uur
gelegenheid in het Wilhelminagebouw.
Korfballen, ’s avonds 8 uur op ’t Sportterrein.
Dinsdag 14 Aug.:
Chr. Vrouwenvereen. „Dient elkander door
de liefde”. Gewone vergadering ’s avonds
8 uur in „Ons Gebouw”.
Jongedochtersvereeniging„EbenHaezer”. Ge
wone vergadering in „Ons Gebouw”.
Bolswardsche Biljartclub. Speelavond van
6 tot 11 uur in „De Wijnberg”-
Geh.-Onth. Koor. Repetitie ’s avonds 8 uur
in het Wilhelminagebouw.
Tempelieren. Vergadering ’s avonds 8 uur
De leer der economie is een onderwerp
zooveel omvattend en zoo samengesteld dat
het boekdeelen zen kunnen vullen. Hier
moge volgen eene beknopte verhandeling
over enkele economische verschijnselen van
astueelen aard zooals wij leeken die waar
nemen en welke met de meest intense
belangstelling door deskundigen an naam
van alle zijden worden onderzocht eu belicht.
Het is wel merkwaardig dat sedert het
uitbreken van den wereldkryg de belang
stelling veor economische zaken zoo zeer
heeft toegenomen.
De heerschende malaise, de onzekerheid
I allerwege, de ongerustheid voor toe-
komst, heeft van iedereen om zoo te zeggen
een econoom gemaakt. En dit is alleszins
begrijpelijk. Want door de stoornissen, die
de oorlog in het eoauemisch organisme
te weeg heeft gebracht is het ons pas
duidelijk geworden hes samengesteld zijn
werking is. Het is vooral bet valuta-pro-
bleem dat aller aandacht vraagt en dat
thans heel het maatschappelijk leven be-
heerseht. Met het valuta-probleem houdt
innig verband het inflatie-vraagstuk. Beiden
onafscheidelijk aan elkaar verbonden, zijn
tegelykertyd oorzaak en gevolg en oefenen
derhalve een zekere wisselwerking uit.
Het samenweefsel van valuta en inflatie
is van zoo verre strekking en van zoo
groote beteekenis dat geen maatschappelijke
klasse denkbaar is, die niet direct of indirect
door de gebeurtenissen op de wisselmarkt
ernstig wordt getroffen. Dat is ook de
reden van de algemeene belangstelling in
beide vraagstukken, welke vóór 1914
slechts de aandacht hadden der haute finance
en van economen.
Bolswardsche Courant
,a
r
Ons
1
r
i
i
at
Tl
