der Gemeente Bolsward
Officieel Orgaan
Firma B. Cuperus Az.
Woensdag 15 Augustus 1923
62ste Jaargang
No. 66
OUD-BOLSWARD.
SIGAREN
TROMP, Sneek.
Hand elsdrukwerken Q
Brieven en stukken voor de Redactie en Administratie, opgaven van advertentiën enz., te zenden aan het Bureau van Uitgave:
Firma B. CUPERUS Az. te Bolsward - Telefoon No. 4
I
Verschijnt Woensdags en Zaterdags Abonnementsprijs franco per post 62’/2 cent per 3 maanden
Officiëele Advertentie.
KERMIS - BOLSWARD.
Duitsche bankbiljetten.
-
WEEK-AGENDA.
2°.
3°.
De crisis in Dultschland.
L
ZOMERAVOND.
Advertentieprijs: 10 cent per regel. Bij contracten aanmerkelijke korting.
Dienstaanbiedingen, Koop- en Verkoopadvertentiën, Personeelaanvragen,
enz., enz., van 15 regels 50 cent. Iedere regel meer gewoon tarief.
Bolsward
S3
Advertentiën voor dit blad worden gratis geplaatst in „Wonseradeel”,
Makkumer Courant en „Hennaarderadeel”, welke bladen door geheel
Wonseradeel en Hennaarderadeel geregeld huis aan huis worden bezorgd.
Alle soorten
JAARMARKT
Bolswardsche Courant
I
des
van
des
Ons
OBSERVATOR.
uur
Als het suis’lend avondkoeltje
Zacht zijn sluimerliedje zisgt,
Sluit zich droomerig de bloemknop;
Slaapt dra al wat ons omringt.
Zachtkens daalt dan d' avondscheemring,
En in zilverklear’ge dauw,
Baadt al sluim’rend zich het landschap,
In toenemend avondgrauw.
ft
V
V
W
ft
ff
ft
26174
31.318
23.178
20.540
v
ft
tt
tt
LIL
S! 29
zoowel GOEDKOOP en GOED
als STAN DA ARD-MERKEN,
benevens SIGARETTEN in
enorme keuze bij
V
ft
u
H
n-
van den middag versehenen
van de burgerij ke arbeids
kan de soc. dem. bij pre-
rapport uit te brengen
11
18
25
2 Juli 457
andere bouwmaterialen door den heer
van der Werf Ga. terwjjl in dien tijd
bij publieken verkoop der nalatenschap
van Dirk Brouwer Wz., de heer H. G.
Sehoonheff eigenaar werd van den houtmolen,
houtstek, woonhuis enz. buiten de St. Jans-
poort.
De eerstgenoemde zaak heeft zich steeds
uitgebreid en wordt door de zoons van
den stichter nog met succes gedreven, de
andere is langzamerhand te niet gegaan,
de molen is zelfs geheel verdwenen.
Misschien interesseert het nog sommigen,
iets te vernemen op tooneelgebied. Gijsbert
Jacobs, de rederijkerskamer te dezer stede
sedert 1858 bestaande, vierde zijn 10-jarig
bestaan op luisterrijke wijze.
Reeds vroeger vertelde ik, dat er op dit
gebied concurrentie kwam. Het College
«Vendel” beoefende ook druk de wel
sprekendheid, en gaf 19 Januari en 23
Februari (alsmede 2 Feb. een volksvoorstel
ling) in de sociëteit «De Nederlanden” open
bare opvoeringen, terwijl nog een Gezelsehap,
dat meer het Friesch voorstond ook in die
Sociëteit een paar malen «lepenbare Gear-
komsten” hield, die volgens da verslagen
ook zeer voldeden en veel belangstelling
trokken.
Werd in vorige nummers gezegd, dat
de bruggen in de Gemeente in particulier
beheer waren, zulks schijnt ook met de
vaarten en vaarwaters het geval te zijn
geweest. Ik ben nog steeds zoekende
naar meer licht in die verouderde toestanden,
maar mij trok bijzonder een verpachting
van 14 Maart 1868. In de Wijnberg
werd toen voor vijf jaren verpacht, ten
overstaan van Notaris Ledeboer, het visch-
recht in de na te noemen vaarwaters. Die
verpachting ging ten verzoeke van het
Dieperderhem- bestuur.
Dat polderbestuur schijnt dus oudtijds
ook de vaarwaters onder haar beheer
gehad te hebben, want verpacht werd het
vischreoht
1<».
Schaakclub
vang
zaal).
Biljartclub „Jan Wiemers”. Speelavond van
7. tot 11 uur in café „De Drie Kronen”
(H. Gaarman).
518
560
v 461
De staking der typografen in Daitschland
is gelukkig van korten duur geweest. De
bankbiljetten-persen kunnen weer gaan
draaien. Betreffende het drukken van deze
bankbiljetten komt het ons wel van belang
voor eens duidelijk te maken welk een
reusohachtig werk hiermede gepaard gaat.
Wij zullen het hierbij niet hebben over
de techniek van het maken der Duitsche
baak biljetten, maar wel over het razend
snelle tempo, waarmee Daitschland en ver
schillende andere landen van Europa met
bankbiljetten wordt bestrooid.
Wij lazen hieromtrent zeer interessante
gege eens in het Weekblad van den Kantoor
boekhandel waaraan wij e.a. willen ontieenen.
Volgens de laatste gegevens waren er
eind Juli 1.1. niet minder dan 25 billioen,
491 milliard, 700 millioeu Mark aan
bankbiljetten in eirculatie. Zij, die niet
op de hoogte zijn van den omvang van
dit bedrag, denken misschien wel dat een
flinke rotatiepers, die dag en nacht blijft
doordraaien en onafgebroken papiergeld
blijft drukken, wel in staat zou zijn om
voor de regelmatige wekelijksche uitgave
van deze bankbiljetten te zorgen. Zoo
heel eenvoudig gaat dit echter niet. Het
bankbiljetten drukken is thans één der
groote Duitsche industrieën geworden, die
eirca 60 groote drukkersen omvat.
In deze 60 drukkerijen zijn honderden
drukpersen, dia door duizenden arbeiders
bediend worden, reeds maandenlang bezig
om ia opdracht van de Rijksbank voort
durend maar bankbiljetten te vervaardigen.
Met drie ploegen blijft men dag ea nacht
doorwerken en doordat de persen zonder
onderbreking door bleven draaien, heeft
men het reeds zoover gebraeht, dat in ééa
week tjjd de b&nkbiljetten-producti® tot
5x/4 biljoen Mark werd opgevoerd.
Dit respectabele getal blijkt nog echter
te gering te z^n, wanneer er dalingen
van den Markenkoers plaats vinden zooals
wij dit den laatsten tijd hebben uaeegemaakt.
Door de geweldige daling van de Mark
zijn do loonen in eenige weken vervier
voudigd en de prijzen der gewone levens
behoeften grenzen ia Daitschland aan het
ongelooflijke.
Men betaalde de vorige week in Berlijn
voor 1 pond boter 220.000 Mark, een ei
kost 17.00© Mark, vleesch 300.000 Mark
per pond, een brood circa 40.000 Mark
en de bedragen, die dus voor het meest
neodiakelijke levensonderhoud noodig zijn,
loopen reeds in millioeijen Marken.
Hierdoor staat men zelfs bjj een biljetten
omloop van 251/s billioen Mark nog voor
een voortdurend tekort aan bankpapier.
Om zich een denkbeeld te vormen van
de ontzaglijke groette van dit bedrag, doet
men het beste om het ta vergeleken met
iets, dat wij zelf meenen te kunnen beoor-
deelen.
Sinds de gewone jaartelling zijn er totaal
nog geen 60 milliard seconden verloopen
en dit aantal is nog slechts ongeveer een
vierhonderste gedeelte van het bedrag in
Marken, dat thans in Daitschland in om
loop is.
Slechts met de grootste moeite gelukt
het de Rijksbank om in de meest dringende
behoefte aan papiergeld te voorzien. Dage
lijks worden er eirca 5 biljoen Mark bij
de Rijksbank aangevraagd. De groot-indus-
trieele ondernemingen hebben al sedert
lang voer het transporteeren der loongelden
speciale vracht-auto’s, die men tegen het
einde van de week door Berlijn ziet jagen,
volgeladen met groote manden en koffers,
welke volgepropt zijn met bankbiljetten.
Meestal worden dege auto’s vergezeld door
een paar gewapende politieagenten, want
men kan tegenwoordig niet voorzichtig
genoeg zijn.
Om na aan de geldsehaarschte eeuigszins
tegemoet te komen, heeft men weer ver
schillende nieuwe drukkerijen met den aan
maak van bankpapier belast en om er nog
meer schot in te kragen, heeft men thans
reeds besloten om voortaan ook bankbil
jetten van 1, 5 en 10 millioen Mark uit
te geven.
Zoo langzamerhand begint de Duitsehe
toestand veel op den Russisehen te lijken.
Daar is men er ten slotte maar toe over
gegaan om ter vereenvoudiging van de
betalingsmiddelen voor iedere 10.000 en
later voor elk millioen oude Roebels, één
nieuwe Roebel te stellen. Wanneer het
Duitschland niet spoedig gelukt om zijn
financiën op beter spoor te brengen, dan
zal het stellig daar ook dien zelfden weg
opgaan. De verwarring neemt daarbij nog
steeds ergere vormen aan, doordat naast
de officieele Mark allerlei andere in omloop
gebracht worden. Verschillende gemeenten
geven noodgedwongen in het groot nood
geld uit. De stad xlken liet bijv, voor een
bedrag van 500 milliard van deze gemeente-
bonnen drukken.
Zelfs bij het maken van dit noodgeld
treedt weer duidelijk de bijzondere aard
van het Duitsche volk naar voren. Een
ander volk zou door al de misère terneer
gedrukt, er totaal niet aan denken om nog
bijzondere zorg aan de vervaardigiag van
deze gemeentelijke geldbonnen te besteden.
Een Daitseher blijft echter niettegenstaande
alles, den roem van het verleden hoog
houden en dit doet hij door, ook in een
tijdperk van den grootsten nood, zijn helden
en genieën te vereeren, door hun afbeel
dingen op de tijdelijke betaalmiddelen te
plaatsen.
Men heeft thans een groot aantal ge
meentelijke geldbons, die de rpooiste ont
werpen in 4- of meer kleurendruk bevatten
en het is dan ook geen wonder, dat de
liefhebbers van verzamelingen ook op deze
noodgeldcolleeties reeds lang hua oog ge
vestigd hebben. Er is zelfs in Daitschland
een heele handel in noodgeld ontstaan
en ook hier krijgt men vaak aanbiedingen
van gemeentelijke bons, die dikwijls zeer
kunstvel uitgevoerd zijn.
Vergelijkt men eens hiermee den weinig
smaakvollen druk van de Hoilandsehe
banknoten, dan blijkt hieruit al spoedig
het groots verschil tussehen onzen volksaard
en den Daitschen. Men kan waarlijk niet
beweren dat onze zilverhaas ook maar den
schijn willen wekken, dat zij tevens tot
aansporing dienen om den een of anderen
nationale» held te eeren. Op het bank
biljet van f 25,komt bijv, wel een
beeltenis voor van den grooten voorzaat
van ons vorstenhuis, maar-daarvoor liet de
teekenaar van dit bankbiljet slechts een zeer
bescheiden ruimte. Voor het leelijke plaatje
van de Neder], Baak met de smalle
sehuitjes in het water ervoor, werd de
hoofdplaats ingeruimd.
Naast dit voorbeeld zouden wij nog
verscheidens andere kannen aasmen. Men
zie slechts even naar de schitterende collectie
postzegels waarover Holland thans beschikt.
Maar ofschoon onze bankbiljetten geen
aanspraak kunnen maken op hun bijzonderg
artistieke uitvoering, mogen w(j gelukkie
z^jn, dat onze uiterlijk leelijke baakpapiertjes
en zilverbonnen hun* innsrlqk mooie
waarde behouden hebben en in dit opzicht
zouden de Duitsche bankpapiermakers zeker
heel graag met ons willen omruilen.
van
De Lceawarderv&art van de gewezen
valbrug te Burgwerd tot aan ’t Hoog-
hout te Bolsward.
De .Oldeclöostervaart van de Leeuwar-
dervaart tot aan Ruurderzijl.
De vaart van het Hooghout te Bols
ward tot aan de Maraeziji.
Ik heb zelfs gemerkt, dat een of meer
bruggen in ds stad ook door dat polder
bestuur moesten worden onderhouden, o.a.
de Papegaaispost, da brug tussehen het
Grootzand en de Hoogstraat.
Ik zal tan dezen nog eens op verkenning
uit; voor ditmaal reken ik met het jaar
1868 te hebben afgedaan, behalve natuurlijk
wat er te melden valt ten opzichte spoor-
wegenaanleg. Dat is in bewerking voor
een afzonderiy ke schets.
Gegroet,
BURGEMEESTER en WETHOUDERS
van Bolsward maken bekend, dat de
aanvangt op Maandag 2 Sept. e.k.
en eindigt Zaterdag 8 Sept, e.k.,
telkens des morgens 8 uur;
dat voor muziek hoogstens v ij f draai
orgels na keuring worden toegelaten;
dat voor staanplaats van tenten, kramen
en disschin men zich moet aanmelden bij
den Inspecteur van Politie onder epgaaf
van de afmetingen der inrichtingen enz.;
dat voorts waarzagtenten en straat
kunstenaars zullen worden geweerd.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
S. J. PRAAM8MA, Burgemeester.
H. HAIT8MA, Secretaris.
Bolsward, 14 Aug. 1923.
Bij het lieflijk sluimerliedje,
Dat zacht voortruischt door het riet,
Droomt het landschep van al ’t schoons,
Dat de zomeravond biedt.
Ook de menseh trekt naar zijn woning,
Na d® taak door hem volbracht.
De avond is hem dubbel welkom,
En straks rust hij kalm en zacht.
Na den schoenen zomeravond,
Die zooveel genieten doet,
Wordt toch telkens bij ’t ontwaken
De ochtend blij door elk begroet.
Bij de nasprokkeling der aanteekeningen,
die mij ter beschikking staan, wordt over
’t jaar 1868 m$n aandacht opnieuw ge
trokken ep het marktvertier en den belang
rijken aanvoer van boter en kaas.
Ofschoon in Junimaand de toen heer-
schend* droogte reeds op het gemaak begon
te drukken, zie ik toch dat aan de waag
alhier werden aangeveerd;
Het is niet geaaakkelijjk een overzicht
te geven van den momenteelen toestand in
Daitschland. Da bijzonderheden die wij den
eenen dag schrijven, zijn den volgenden
dag alweer door nieuwe gebeurtenissen
achterhaald.
In den loop
Zondag de leiders
gemeenschap en
sident Ebert om
over de voorafgegane beraadslagingen der
partijen. Op grond van een en ander werd
de vorming van een groote coalitie zeker
geacht.
Een nieuwe rijkskanselier en de groote
coalitie, dat is voorloopig het resultaat van
de ineenstorting van de Mark. Tegenover
het gevaar van de rechtsche en linksche
radicalen, die van de vertwijfeling, die zich
van breede lagen van het Duitsche volk in
de huidige omstandigheden heeft meester
gemaakt, hebben de gematigde partijen
thans ingezien zich te moeten vereenigen en
als de actie van de communisten, die door
hun eiseh tot aftreding van het ministerie-
Cuno, hoopten de tegenstelling tussehen
burgerlijke en socialistische partijen op den
spits te kunnen drijven, nu waarlijk tot
gevolg zal hebben, dat de sociaal-democraten
met de burgerlijke arbeidsgemeenschap gaan
samenwerken, ten einde te pogen nog te
redden wat te redden is en Duitschand
In deze rubriek worden gratis alle aankon
digingen van vergaderingen enz. opgenomen.
Woensdag 15 Aug.:
„Patrimonium”. Vergadering des avonds
8 uur in de Consistorie Witheerenstraat.
R.K. Coöperatie. Vergadering ’s avonds 8 uur
in het R.K. Werkliedengebouw.
Buurtcom. Gr. Dijiakker en St. Janspoort.
Vergadering ’s avonds 8 uur op de
bovenzaal van café „De Drie Kronen”.
Schaakclub „Westergoo”, Speelavond, aan
vang om l'lt uur in „Ons Gebouw”
(Eerste zaal).
Biljartclub „Jan Wiemers”. Speelavond van
7 tot 11 uur in café „De Drie Kronen”
(H. Gaarman).
N. C. G. O. V. Bijeenkomst des avonds
8 uur in het Wilhelminagebouw.
Donderdag 16 Aug.:
Chr. Gemengd Koor. Zanguitvoering
avonds 7’/2 uur in het Julianapark.
Zangvcreeniging „De Lofstem” Repetitie
’s avonds 8 uur in „Ons Gebouw”.
Vrijdag 17 Aug.:
R.K. Kruisverbond. Vergadering ’s avonds
8 uur in het R.K. Werkliedengebouw.
Sted. Muziekkorps „Bolsward”. Gewone
repetitie des avonds 8 uur in de muziek
school.
R.K. Zangkoor. Repetitie ’s avonds 8 uur
in café Slippens.
Chr. Gemengd Koor. Repetitie des avonds
8 uur in de Chr. School „Rehoboth”,
Hengstepad.
Bolswardsche Biljartclub. Speelavond
6 tot 11 uur in „De Wijnberg”.
Zaterdag 18 Aug.:
Stadsspaarkas. Inbrengen van gelden
avonds 7 uur, in het lokaal Politiebureau.
Onderling Ziekenfonds. Contributie-afdracht
’s avonds van’ 5*/2—6’/2 uur in „Ons
Gebouw”.
Chr. Knapenvereen. Vergadering des avonds
7'/j uur in „Ons Gebouw”.
Maandag 20 Aug.:
Chr. Jongelings-Vereen. Ledenvergadering
des avonds 8 uur in „Ons Gebouw”.
Dammen en schaken, ’s avonds vanaf 7'/2 uur
gelegenheid in het Wilhelminagebouw.
Korfballen, ’s avonds 8 uur op ’t Sportterrein.
Dinsdag 21 Aug.:
Gemengd Koor „Bolsward”. Repetitie voor
het Parkconcert, des avonds 8 uur in
„De Doele”.
Chr. Vrouwenvereen. „Dient elkander door
de liefde”. Gewone vergadering ’s avonds
8 uur in „Ons Gebouw”.
Jongedochterzvereeniging „Eben Haezer”. Ge
wone vergadering in „Ons Gebouw”.
Bolswardsche Biljartclub. Speelavond van
6 tot 11 uur in „De Wijnberg”-
Geh.-Onth. Koor. Repetitie ’s avond» 8
in het Wilhelminagebouw.
Woensdag 22 Aug.:
„Westergoo”. Speelavond, aan-
7'lt uur in „Ons Gebouw” (Eerste
4 Juni 576 vaten boteren 36.147 Kg. kaas
H
H
u
H
Er werd, toen de brag naast de Wij
berg vernieuwd moest worden, bijzondere
zorg genomen, dat het verkeer langs de
Appelmarkt kon plaats hebben, want van
den kant der Blauwpoort kwam de meeste
aanvoer.
De vernieuwing dier brug, in ne. XLVIII
reeds besproken, kreeg in 1867 niet haar
beslag, want er rees kwestie over ’t latere
onderhoud. Toen eindelek de Gemeente
het voortdurend onderhoud voor hare reke
ning nam, werd de vernieuwing eindelijk
onderhanden genomen.
Eigenaardig vond ik een klaagzang, een
fantasie zwanenzang der oude brug. ’t Is
siet op rijm, maar toch is de inhoud
peëtiseh gestemd. Daar ’t ,og al van
grooten emvang is, meen ik het niet te
mogen o’puemen, een kleine beschrijving
van den inhoud volge hier:
’t Is nacht, de middernachtelijke stilte
heerscht in de straat, doch een eenzaam
wandelaar, die deze brug zal oversteken,
hoort zuchten en klagen. Rondziende merkt
hij niemand, doch het zuchten herhaalt
zich en de oude steenen boog houdt een
gesprek met de zwaan, weleer aan een
ijzeren uithangbord van dit hoekhuis be
vestigd. De brug klaagt over den ondank
der wereld, over de veranderlijkheid der
menschen die nu afgeven op den hoogen
rug, waarop en waarover eeuwen lang,
zware vrachten rustten en gingen.
Ook de zwaan knerste aan de verroestte
hengsels en stemde in met dan klaagtoon.
Het slot van het stuk echter is, dat de
nachtwacht den eenzamen mijmeraar bij
den arm neemt en hem goedwillig naar
huis geleidt.
Dit laatste nu was in die dagen soms
noadig en wel gebruikelijk ook. Da drank
bestrijding stond nog in de kindersefeoentjss,
de drankwet gelastte nog geen opsluiting;
wanneer iemand op straat werd gevonden
en de weg naar huis hem te meeielijk
bleek, bewees de nachtwacht de liefdedienst
hem thuis te brengen.
Er zijn wel koddige avonturen
bekend en waarschijnlijk zal bij gelegen
heid, zander iemand te compromitteeren,
wel een of aader geval opgeaischt moeten
werden.
De hooge brug oudtijds Bonifaciaspost
later Zwaantjespost genaamd, is toen
veranderd in een lagere brag, welke over
eecige jaren nogmaals verlaagd werd.
Da tapperij «Het Zwaantje” is veranderd
in een banketwiekel het uithangbord
van ouds is verdwenen, maar de witte
vogel is thans geschilderd op het winkel
raam van den banketbakker Van der Meer.
’t Was echter niet de eenige brug,
welke dat jaar een beurt kreeg, D®
Kappellepost heb ik reeds besproken, «aar
29 Jani werd ook aanbestoed de vernieu
wing der brug naast het Stadhuis. De
hooge steenen boog die Marktstraat en Rh’ï-
straat verbond, werd vervangen door een
veel lagere houten brug. Toen ia latere
jaren yzeren liggers onder het dek werden
aangebraeht, kon weer tot eenige verlaging
worden overgegaan en het vorig jaar zijn
we, bij de vernieuwiag van de» wal, getuige
geweest hoe opnieuw die brug lager werd
gelegd. Het verkeer met wagens en karren
is in onze dagen van meer beteekeeis,
dan de scheepvaart in de bianeagraehten
der stad. Daar p&sseeren nog enkel pramen
met brandséoffsn, bouwmaterialen, en de
praam der stadsreiniging. Daarvoor zijn
de hooge bruggen niet noodig, en allengs
meer wordt daarmee rekening gehouden.
Van de openieg of verplaatsing van
winkelzaken zal men in het algemeen
in deze schetsjes geen melding verwachten.
Op industrieel gebied meen ik iets scherper
te moeten uitzien, en deel dan ook mede
dat in den thans bespreken jaarkring op
het Oordje is begonnen de handel in hout
en
D.
