Officiéél Orgaan der Gemeente Bolsward
JURGENó4
VOOR
ALLE
STANDEN
i
OP HET BROOD
«SCHUIMT IN DE
PAN
Alles goed en wel
maar in kwaliteit
gaat er niets boven
PEPERMUNT
VOOR BAKKEN
EN BRADEN
Brieven en stukken voor de Redactie en Administratie, opgaven van advertentiën enz., te zenden aan het Bureau van Uitgave:
Firma B. CUPERUS Az. te Bolsward - Telefoon No. 4
Woensdag 14 November 1923
No. 90
62ste Jaargang
r
I
\"(i
WEEK-AGENDA.
Verg.
HET GILDEWEZEN.
i
de verhoudingen voor de
van het grootbedrijf en den
Advertentieprijs: 10 cent per regel. Bij contracten aanmerkelijke korting.
Dienstaanbiedingen, Koop- en Verkoopadvertentiën, Personeelaanvragen,
enz., enz., van 15 regels 50 cent. Iedere regel meer gewoon tarief.
wereldhandel verstoord werden, trad het
streven naar monopoliseering meer en meer
op den voorgrond, zooals uit hun organi
satie duidelyk blijkt. De beoefenaars van
eenzelfde beroep in de een of andere plaats
vormden een corporatie of gilde, en niemand
mocht dit beroep in die plaats uitoefenen
als hij geen lid der corporatatie was. Evenmin
mocht een lid van een gilde voorwerpen
maken, die door een ander gilde werden
geleverd.
Om lid te kunnen worden, moest men
als leerling gedurende een bepaald aantal
jaren by een meester werkzaam zijn, om
het ambacht te leeren, en daarna formeel
0 vrijgesproken” en onder de gezellen opge
nomen worden. De gezel moest eveneens
een zeker aantal jaren bij één en denzelfden
meester werken en vervolgens een tydlang
in den vreemde vertoeven alvorens meester
te kunnen worden. Daarenboven moest
hij by de meeste gilden een zoogenaamd
proef- of meesterstuk vervaardigen en een
zekere geldsom betalen, en bij de gesloten
gilden, d.w.z. gilden met een bepaald
aantal meesters, wachten tot een meester-
plaats open kwam. Hierdoor voorkwam
men te groote concurrentie en tevens de
vestiging van onbekwame meesters. Ook
mocht iedere meester slechts een bepaald
aantal leerlingen hebben en werden beun
hazen, d.w.z. zij die onbevoegd, dus zonder
den meesterrang of gildelidmaatschap een
bedrijf uitoefenden, gerechtelijk vervolgd
en zwaar gestraft, waarby huis noch
eigendomsrecht werd ontzien.
Aan het hoofd eener gilde stond een
voorzitter, ook wel genaamd overdeecken,
deecken, olderman, overman of finner,
bijgestaan door een penningmeester en
eenige raadsleden, alle gekozen uit en door
de leden van het gilde. De voorzitter
moest daarenboven het burgerrecht der
stad zijner inwoning bezitten, de overige
bestuursleden moesten minstens één jaar
lid van het gilde zijn. Zij, die weigerden
het hun opgedragen ambt te aanvaarden
moesten als boete een som in de gildekas
storten, tenzij zy konden bewijzen, dat zij
de noodige bekwaamheden misten tot uit
oefening van het ambt.
Het doel van het gildewezen was oor
spronkelijk geweest het ambacht hoog te
houden, zijn beoefenaars weerbaar te maken
en zedelijk te verheffen, tevens aan hulp
behoevende arbeiders en oude arbeiders en
hunne gezinnen hulp te verschaffen. Indien
dit doel al bereikt is geworden, zeker is,
had#die gevestigde zamingen van borgeren,
een en dezelfde neeringe of koophandel
drijvende of eene en dezelve konst oefenende
of eene en het zelve handwerk doende aan
zekere wetten gebonden”. De oorsprong wordt
wel in verband gebracht met oudheideusche,
met offers (gield, gildi) verbonden drink
gelagen. In Engeland en Noorwegen vindt
men ze reeds in de elfde eeuw. De oudste
waren godsdienstige gilden met een schuts
patroon voor kerkelijke en liefdadige doel
einden. De wereldlijke gilden waren ge
deeltelijk beschermingsgilden tot gemeen
schappelijke bescherming der leden tegen
derden, in het algemeen tot ondersteuning
ingeval van nood (bijvoorbeeld bij brand)
vandaar de brandgilden, gedeeltelijk staat
kundige tot bescherming van de klasse-
belangen, deels handelsgilden en handwer-
kersgilden. Vooral deze laatsten hebben
een belangrijke rol gespeeld. Hun ontstaan
kan als volgt verklaard worden. Reeds bij
de Romeinen had men Collegia van hand
werkslieden, waarvan men slechts met
zekerheid kan zeggen, dat zij niet dienden
tot bevordering van gemeenschappelijke
vakbelangen. In den keizerstyd schijnen
zij een soort belastingsvereenigingen te
zijn geweest, die der stad bepaalde diensten
moesten bewyzen.
In Duitschland bestonden niet-vrije en
vry'e handwerkslieden reeds in den Fran-
kischen tijd naast elkander; uit de laatste
zijn waarschijnlijk de eerste gilden ontstaan,
maar de juiste oorzaak van hun ontstaan
is niet met zekerheid te zeggen; in het
algemeen mag men echter wel aannemen,
dat alle omstandigheden, die in de middel
eeuwen medegewerkt hebben voor de ont
wikkeling van het stadsleven, ook van
invloed geweest zyn voor het ontstaan der
gilden. Nietegenstaande den tegenstand
der patriciërs en ook der keizers, verkregen
deze onderling verbonden corporaties een
steeds stijgende macht, zoodat men zich
genoodzaakt zag de afzonderly ke te erkennen
en haar invloed te geven op het stads
bestuur, door de keuze van magistraats
personen, enz. Zelfs de stadsbewoners, die
geen gewoon handwerk uitoefenden, zooals
kunstenaars, geleerden, notarissen, enz.
moesten zich, om een staatkundige rol te
kunnen spelen, tot een of ander gilde ver-
eenigen. De monopoliegeest van het latere
gildewezen ontbrak in deze bloeiperiode.
Naarmate echter het oorspronkelijk karakter
veranderde en
ontwikkeling
Advertentiën voor dit blad worden gratis geplaatst in „Wonseradeel”,
Makkumer Courant en „Hennaarderadeel”, welke bladen door geheel
Wonseradeel en Hennaarderadeel geregeld huis aan huis worden bezorgd.
Verschijnt Woensdags en Zaterdags Abonnementsprijs franco per post 62’/2 cent per 3 maanden
dat reeds na korten tijd door baatzucht,
bekrompenheid en vooroordeel naast allerlei
misbruiken, die het gildewezen binnen
slopen, de gilden hunne voorname be-
teekenis verloren en de ernstige nadeelen
dezer instelling in den loop der eeuwen
steeds duidelijker zichtbaar werden. In
menig land werd het misbruik in de
gilden door de regeering in de hand ge
werkt of zelfs veroorzaakt, byv. door den
gilden bij elke voorkomende gelegenheid
aanzienlijke geldsommen af te persen. De
nadeelen, die uit het gildewezen voort
vloeiden, kwamen vooral hier op neer, dat
zij de ontwikkeling der ambachten belem
merden, het ontstaan van nieuwe takken
van nijverheid beletten, den ondernemings
geest doodden, de werkeloosheid deden
toenemen, den bloei der steden en de
toeneming der bevolking in de steden
tegenhielden, de waren duurder maakten,
het gebruik van uitheemsche artikelen in
de hand werkten en de rust verstoorden.
Daar hun voortbestaan dus in stryd met
het algemeen belang was, vooral door het
srteven naar bedryfsmonopolie, begonnen
in verschillende landen de regeeringen met
kracht tegen de gilden op te treden, in
de allereerste plaats in Nederland, waar
reeds tijdens de Rupubliek de monopolie
geest dezer corporaties door talryke keuren
aan banden werd gelegd.
Evenwel deed eerst de groote Fransche
revolutie de gilden in de meeste landen
voor goed verdwijnen, in ons land in 1798,
hoewel zij zich in Duitschland feitelijk
tot 1868 gehandhaafd hebben.
Weinig woorden zullen er noodig zijn
om U op de hoogte te brengen met de
Bolswardsche gilden en met de aan die
corporaties verbonden penningen. Een gilde-
penning was enkel een bewys van lid
maatschap.
Bolsward, een der oudste steden van
Friesland, heeft volgens sommigen haar
naam ontleend aan Bolswina, de dochter
van den Frieschen Koning Radboud, toch
zal dit waarschijnlijk op een fabel berusten
en is het aannemelijker dat Bolsward,
Bolswert beteekendBodelsweert, d.i. weerd
(hoogte) waar men bodelde, d.i. handel
dreef, waar men waren veilde, kocht en
verkocht, afkomstig van het oude werk
woord bodelen (nog bij ons bekend in dat van
boelgoed.) De naam Bolsward en Bodtis-
voert of Bodtiswer komt reeds voor op
muntjes van Bruno III 10881057.
Maar kan Bolsward op zulk een hooge
Iets over de Gilden in het alge
meen en over die van Bolsward
in het bijzonder.
- m-h-zl
Daar ik weet dat in Bolsward veel
gevoel voor de grijze oudheid en het
verleden bestaat, gezien de stukken in de
Bolswardtehe Courant getiteld „Oud-Bols-
ward”, zal het toch hier wel hetzelfde
zyn als in andere plaatsen van ons land
het geval is, n.l. de onbekendheid van de
bewoners met de vroegere toestanden in
hunne gemeente. Daarom wil ik trachten
de ingezetenen van Bolsward eens een
weinig op de hoogte te brengen van eenige
dier vroegere toestanden, door hen een
overzicht te geven over de gilden in het
algemeen en die van Bolsward in het
byzonder.
Gilde, een oud Germaansche benaming,
was in de middeleeuwen de naam voor eene
vereeniging van gelijkgerechtigde burgers
tot bevordering van hunne gemeenschappe-
lyke belangen. Het was eene vereeniging of
genootschap van broeders dat alleen op 't oog
Schaak- en Damclub „Tavenu”. Speelavond
des avonds 7 uur in het Wilhelmina
gebouw.
Dinsdag 20 November:
Gemengd Koor „Bolsward”. Repetitie van
’t Oratorium „Judas Macabeus”, ’s avonds
8 uur in „De Doele”.
Tempelieren. Vergadering ’s avonds 8 uur
in café „Voorwaarts”.
Geh.-Onth. Koor. Repetitie ’s avonds 8 uur
in het Wilhelminagebouw.
Woensdag 21 November:
Vereen. „Eendracht zij onze leus”,
’s avonds 8 uur in café Hoekstra.
Jeugd N.V. Vergadering ’s avonds 8 uur in
café „Voorwaarts”.
Geheelonthouders-Jeugdorganisatie „De Hoop
der Toekomst”. Vergadering ’s avonds
6 uur in „Ons Gebouw”.
Nu de tijd voor het houden van vergade
ringen en uitvoeringen weer is aangebroken,
maken wij de bestuurders van vereenigingen
attent op deze rubriek, waarin aankondi
gingen enz. gratis worden opgenomen. Op
gaven hiervoor gelieve men tot Dinsdags-
avonds aan ons in te zenden.
Voor het plaatsen van advertenties bevelen
wij ons blad bij hen aan, terwijl wjj ons
tevens houden aanbevolen voor de levering
van alle soorten vereenigings-drukwerk als
convocatiebiljetten, reglementen, diploma’s,
programma’s, tekstboekjes enz. enz.
Firma B. CUPERUS Az.
Woensdag 14 November:
N.C.G.O.V. Vergadering 's avonds 8 uur
in het Wilhelminagebouw.
Biljartclub „Jan Wiemers”. Vergadering des
avonds 8 uur in café „De Drie Kronen”,
H. Gaarman.
Geheelonth.-Jeugdorganisatie „De Hoop der
Toekomst”. Vergadering ’s avonds 6 uur
in „Ons Gebouw”.
Vereen. „Eendracht zij onze leus”. Verg,
’s avonds 8 uur in café Hoekstra.
Bibliotheek St. Vincentiusgebouw, ’s avonds
van 7—8 uur.
Donderdag 15 November:
Krite Boalsert. Repetitie ’s avonds 8 uur in
café Hoekstra.
Vrijdag 16 November:
Chr. zangkoor „Pro Rege”. Repetitie ’s avonds
8 uur in het Wilhelminagebouw.
Zendings-vergadering, ’s avonds 8 uur in
„Ons Gebouw”, spreker de heer J. van
der Roest.
Mannenkoor „Hollandia”. Repetitie ’s avonds
7 uur.
Zangvereen. „Voorwaarts”. Gewone repetitie
’s avonds 8 uur in café „Voorwaarts”.
Sted. Muziekkorps „Bolsward”. Gewone
repetitie des avonds 8 uur in de muziek
school.
R.K. Zangkoor. Repetitie ’s avonds 8 uur
in café Slippens.
Chr. Gemengd Koor. Repetitie des avonds
8 uur in de Chr. School „Rehoboth”,
Hengstepad.
Zaterdag 17 November:
Onderling Ziekenfonds. Contributie-afdracht
's avonds van 5'/2—ö’/z uur in „Ons
Gebouw”.
Stadsspaarkas. Inbrengen van gelden des
avonds 7 uur, in het lokaal Politiebureau.
Zondag 18 November:
Voetbal.
12 uur: B.V.C. II—F.C.A. II.
2 uur: B.V.C. IF.C.A. I.
Maandag 19 November:
Afscheidsvoorstelling van Mevr. Rika Hopper
des avonds 8 uur in „De Doele”. Op
voering van „Zegepraal”.
IE
Bolswardsche Courant
PLANTA
