der Gemeente Bolsward
Officieel Orgaan
rd
PEPEMI
overtreft alle andere
merken in Kwaliteit.
r
Woensdag 12 December 1923
62ste Jaargang
No. 98
I
Brieven en stukken voor de Redactie en Administratie, opgaven van advertentiën enz., te zenden aan het Bureau van Uitgave:
Firma B. CUPERUS Az. te Bolsward - Telefoon No. 4
I
WILT GIJ
concurreeren met SIGAREN,
wend U dan tot
TROMP, Sneek.
OUD-BOLSWARD.
Verschijnt Woensdags en Zaterdags Abonnementsprijs franco per post 62*/2 cent per 3 maanden
WEEK-AGENDA.
STADSNIEUWS.
OBSERVATOR.
Van den Hak op den Tak.
ROODBORSTJE.
Namen van gemeenten
en gehuchten.
onzen
portret,
Ij
1
Advertentieprijs: 10 cent per regel. Bij contracten aanmerkelijke korting.
Dienstaanbiedingen, Koop- en Verkoopadvertentiën, Personeelaanvragen,
enz., enz., van 15 regels 50 cent. Iedere regel meer gewoon tarief.
LXV-
en IJzendijke), naar
Groot-Zwitserland (boven Maastricht), naar
Oostenrijk (tusschen Dorst en Tienraai) en
ten slotte naar America (tusschen Helmond
en Venlo).
Wie ’t niet gelooft, schade zich een
goede kaart van Nederland aan.
Het Kompas.
wist
we aangegeven in
een uitgave van
Sinterklaasjes had verkocht louter en (tusschen Oostburg
alleen, omdat hij eenige malen in ons blad
had geadverteerd. Nieuwsgierigen kunnen
de naam dezer firma in gesloten enveloppe
af halen aan het bureau dezes, terwijl
diegenen, die den juisten naameveneens
in gesloten enveloppe kunnen opgeven
vóór hedenavond negen uur, een pond
extra fijne leverworst kunnen koopen.
Iedereen gelieve het voort te zeggen Dan
kan ondergeteekende volgende week Woens
dag effen meedeelen, hoevelen trek in lever
worst hadden. Och, wat kan je toch met
de St. Nicolaas ’n lekkernijen koopenEn
wat een gezellige drukte, zoo’n 5 December
avond „Jammer evenwel, dat het vroegere
lootten is afgeschaft. Sjonge, sjonge, wat
kon het tóen druk zijn 1” Deze aangehaalde
zin las ik gisteren in het dagboek van een
Bolswarder. Ik ben, om mij met die ver
vlogen tijden eenigszins op de hoogte te
stellen, toen onmiddellijk naar onzen
„Observator” gegaan, en deze beloofde me,
er binnenkort eens over te zullen schrijven.
Maar afwachten, dus. Ook die boerenknecht
wacht nog steeds. Zjjn vader, een Drentsche
veehouder, wilde zijn zoon, hier ergens in
Friesland woonachtig, een Sint Nicolaas-
pakje sturen. Toen hij er mee in het naast-
bijgelegen dorpje aankwam hij had
il/% uur lang geloopen was het post
kantoor reeds gesloten. En tóch wilde hij
zoo graag, dat zijn Klaas het geschenk op
den juisten dag zou ontvangen. Hij keek
eens terzijde en hij keek eens omhoog.
Daar ontwaardde hij een telefoonpaal, vlak
bij het postkantoortje. Menigmaal had hij
gehoord van de „wonderen op het post
kantoor”. En hij besloot dan ook maar,
om zélf een oogenblik voor tillegraaf,
zooals hij dat noemde, te gaan spelen. Hij
klom in de paal, en bevestigde daarboven
zijn goed-ingepakt geschenk aan één der
dradenzóó komt ’t d’r wel 1 meende hij.
De jongens van den dorps-postdirecteur
vonden het ’s anderen morgens heel aardig
van den goeden Sint, dat hij hen op deze
wijze vertastte.
Nu de tijd voor het houden van vergade
ringen en uitvoeringen weer is aangebroken,
maken wij de bestuurders van vereenigingen
attent op deze rubriek, waarin aankondi
gingen enz. gratis worden opgenomen. Op
gaven hiervoor gelieve men tot Dinsdags-
avonds aan ons in te zenden.
Voor het plaatsen van advertenties bevelen
wij ons blad bij hen aan, terwijl wij ons
tevens houden aanbevolen voor de levering
van alle soorten vereenigings-drukwerk als
convocatiebiljatten, reglementen, diploma’s,
programma’s, tekstboekjes enz. enz.
Firma B. CUPERUS Az.
Woensdag 12 December:
J.V.O. Propaganda Feestavond, in het café'
„Voorwaarts”.
Biljartclub „Jan Wiemers”. Vergadering des
avonds 8 uur in café „De Drie Kronen”.
H. Oaarmann.
Geheelonth.-Jeugdorganisatie „De Hoop der
Toekomst”. Vergadering ’s avonds 6 uur
in „Ons Gebouw”.
Vereen. „Eendracht zij onze leus”. Verg,
’s avonds 8 uur in café Hoekstra.
Bibliotheek St. Vincentiusgebouw, ’s avonds
van 7—8 uur.
Donderdag 13 December:
R.K. Vrouwenbond, ’s Avonds 8 uur in het
St. Vincentiusgebouw. Lezing: Marijke
van Nijmegen. Een Mariaspel. Spreekster:
Mevr. Ellen Russe.
Verkooping Sate en Landen door notaris
Wierda te Ijlst, des nam. 1 uur in „De
Doele”; 3 uur verkooping burgerhuis.
R.K. Zangkoor. Repetitie ’s avonds 8 uur
in café Slippens.
Krite Boalsert. Repetitie ’s avonds 8 uur in
café Hoekstra.
Vrijdag 14 December:
Geref. zangkoor „Pro Rege”. Repetitie des
avonds 8 uur in het Wilhelminagebouw.
Zangvereen. „Voorwaarts”. Repetitie des
avonds 8 uur in café „Voorwaarts”.
Mannenkoor „Hollandia”. Repetitie ’s avonds
7 uur.
Sted. Muziekkorps „Bolsward”. Gewone
repetitie des avonds 8 uur in de muziek
school.
Chr. Gemengd Koor. Repetitie des avonds
8 uur in de Chr. School „Rehoboth”,
Hengstepad.
Bolswardsche Biljartclub. Speelavond in ’t
clublocaal „De Doele”, van 7 tot 11 uur.
Zaterdag 15 December:
Onderling Ziekenfonds. Contributie-afdracht
’s avonds van 5'l2—6'l2 uur in „Ons
Gebouw”.
Maandag 17 December:
Schaak- en Damclub „Tavenu”. Speelavond
des avonds 7 uur in het Wilhelmina
gebouw.
Dinsdag 18 December:
Tempelieren. Vergadering ’s avonds 8 uur
in café „Voorwaarts”.
Bolswardsche Biljartclub. Speelavond in het
clublokaal „De Doele” van 7 tot 11 uur.
Gemengd Koor „Bolsward”. Repetitie van
’t Oratorium „Judas Macabeus”, ’s avonds
8 uur in „De Doele”.
Geh.-Onth. Koor. Repetitie ’s avonds 8 uur
in het Wilhelminagebouw.
Advertentiën voor dit blad worden gratis geplaatst in „Wonseradeel”,
Makkumer Courant en „Hennaarderadeel”, welke bladen door geheel
Wonseradeel en Hennaarderadeel geregeld huis aan huis worden bezorgd.
we, dat dit kwartet de
van de geheele Friesche
zoo klein of de
leerlinge van bem, die er veel toe heeft
bijgedragen dat Alma Tadema zich te
Londen vestigde en liet natnraliseeren.
Deze Engelsche van aristocratische familie,
wist te verkrijgen dat de schilder zich weldra
in de hoogste kringen der wereldstad thuis
Wanneer men de lijst van Nederlandsche
"gemeenten en gehuchten nagaat, valt het
als een merkwaardigheid op, dat er zooveel
gelijknamige bestaan. Men vindt b.v.
tweemaal Hengelo, driemaal Aalst, viermaal
Beek, vijfmaal Hoorn, zesmaal Laar, zeven
maal Nes of de Nes, en wel elfmaal Loo
of ’t Loo,
Er zijn vriendelijke en onvriendelijke
namen (b.v. Onze Lieve Vrouwen Parochie
en Valom).
De cijfers spelen een rol: Eenrum,
Tweewegen, Driebergen, Vierverlaten, Vijf
hoek, Zesgehuchten, Zevenbergen, Acht-
karspelen, (negen is vacant), Tienraai, enz.
Er zijn ook malle namen by. Als ik
b.v. van een slecht, gehuwd man zeg:
„'t Is echt een vrouwenverdriet, een
„kraantjelek 1 Zijn vrouw, die dacht met
„hem als ’t waar een hemelrijk binnen
„te gaan, ohé, ze kwam in een hel. Iu
„plaats van nummer één telt hij ze voo'
„nummer dertien”, dan heb ik de namen
van 12 plaatsen genoemd, n.l. Echt in
Limburir, Vrouwenverdriettusschen Zaandam
en Westzaan, Kraantjelek bij Zandvoort,
Hem bij Venhuizen (N.-H.). ten Zuiden
van Leeuwarden en bij Weidum, 't Waar
bezuiden Nieuwolda (Gron.), Hemelrijk
tusschen Dungen en Schijndel Ohé bij
Stevensweert, De Hel bij Willemstad,
Nummeréén by Breskens en Nummerdertien
bij Stadskanaal.
Men zou ook de volgende geographische
puzzle kunnen gebruiken op een examen
voor onderwijzer
„Binnen welken tijd kan een goed
„chauffeur, tuffend met een vaart van
„gemiddeld 40 K.M. per uur, van Nederland
„uit een bezoek brengen aan Frankrijk,
„Denemarken, Napels, Engeland, Rome,
„Turkye, Groot-Zwitserland, Oostenrijk en
„America
Het antwoord luidt: binnen 24 uur.
Het gaat dan uit van Nederland (boven
Blokzijl), rijdt naar Frankrijk (boven Har
derwijk), naar Denemarken (boven Sloch-
teren), naar Napels (bij Winschoten), naar
Engeland (boven Beekbergen), naar Rome
(ten O. van Zaltbommel), naar Turkije
De uitweiding, welke ik mij de vorige
week heb veroorloofd, maakt het, dunkt
mij, haast noodig, dat ik heden iets meer
vertel van den wereld beroemden schilder
Alma Tadema, uit wiens jeugd ik toen
een tafereeltje ophaalde.
Ofschoon het wel niet rechtstreeks tot
Oud-Bolsward behoort, is het toch ook
weer waar, dat die later zoo vermaarde
schilder als jongeling dikwijls in onze stad
vertoefde (tusschen de jaren 1850 en’60)
en wellicht is hij bij enkele hoogbejaarde
inwoners nog in persoonlijke herinnering,
evenals de gevierde schilder Mesdag, ook
eveneens verwant aan familiën te dezer
stede, nog bij enkelen in memorie is.
’k Heb reeds gezegd, dat Lourens Tadema
i van Dronryp geboortig was, in 1836 zag
hij daar ’t eerste levenslicht. Oorspronkelijk
was hij bestemd om in de rechten te
studeeren, maar de navorsching der wetten
- kon hem niet voldoende boeien. Hij had
lust en aanleg voor het penseel. Hoe de
eenvoudige Fries zich tot zijn schitterende
artistieke loopbaan wist op te werken,
vinden we aangegeven in „Het Schilders-
boek”, een uitgave van de Maatschappij
Elsevier te Amsterdam. Ook in Engelsche
werken, handelende over de kunsten, wordt
soms uitvoerig over zijn vorming voor en
zyn richting in de kunst gehandeld, en
steeds komt daarbij aan het licht, dat hij
was, wat men in Engeland noemt een
selfmademan.
Reeds als jongen had hij een buiten
gewone aanleg voor teekenen en schetsen.
Een inwoner onzer stad wist nog, hoe
Lourens gewoonlyk stil en ingetogen was. gevoelde. Het liefelijk huiselijk tafereeltje
De andere jongens, veel lastiger van aard,
beschouwden hem als een droomer. Hij
kon niet flink met hen meedoen. Doch
geen stukje papier kreeg hij in banden of
hij zette er een krabbelingetje op; het
werd een schetsje, portretje of een
caricatuurtje, maar die krabbelingen trokken
reeds toen de aandacht van ouderen. Mijn
zegsman vertelde my, dat hij eens, toen
hij weer bij oom en tante op de Appelmarkt
logeerde, het portret van zijn tante in het
tafelbord wist te maken, van de bruine
us, die ze op zijn bord schepte. Door
schudden, wenden en keeren, en met het
boveneind van de vork iets bijgestreken,
werd zeer gelijkend tantes oud en bruin
gelaat in het eetbord zichtbaar.
Toen Lourens eenmaal de wettenstudie
er aan gegeven had, kwam hij te Antwerpen
op de Schilder-academie. Het eerste succes
had hij doordat de Koning van Belgie een
zijner doeken kocht. Dat deed inzonderheid
de aandacht op den jongen schilder
vestigenhet koninklijk voorbeeld vond
spoedig navolging en zijn werk werd flink
verkocht en goed betaald. Door zijn talent
te oefenen, door kunstreizen in Italië en
het Oosten, wist hij zijn blik te verruimen,
en eerlang werd hij in de rang der klassieken
opgenomen.
Om meer de hoogte in te gaan, begon
hij aan zijn naam het woord Alma toe te
voegen. Dit had tweeërlei doel, vooreerst
klonk het deftiger en ten anderen kwam
zijn naam daardoor in de catalogie der
kunsthandelaren meer vooraan, en vooraan
dat was nu geheel zijn streven. De doeken
van den beroemden Lawrence Alma Tadema
werden vooral door de Engelsche aristocratie
gekocht en meestal tegen fabelachtige
prijzen. Meerdere stukken van hem brachten
40 a 50.000 gulden op. Daar zijn penceel
vruchtbaar was en talrijke schilderijen op
de markt verschenen, werd de schilder een
Croesis. In het Art. Journal van 1910
zijn van vele zijner schilderstukken
reproducties opgenomen. De lijst van ver
vaardigde doeken, en alleen de voornaamste
werden daar vermeld, behelst ongeveer
400 stuks.
Begrijpelijk is het, dat hij allengs schat
rijk werd.
Zijn atelier was geheel in Romaanschen
stijl ingericht, trouwens ook zijn doeken
dragen nagenoeg alle een Oosterscb, een
klassiek karakter. Het „home” van „Sir
Lawrence Alma Tadema” was geheel met
Oostersche weelde gevuld. Vorstelijke pracht,
overstelpende luxe was tot in de détails
merkbaar.
Tal van Nederlanders, die de eer en
het voorrecht hadden door Tadema te
worden ontvangen, sloegen de handen van
verbazing ineen, en in het vaderland terug
gekomen vertelden ze in enthousiaste stem
ming wat ze gezien hadden.
Het huis was naar het eigen ontwerp
van den schilder gebouwd, elk onderdeel
sprak van den kunstzin des meesters: de
matzilver bekleede muren van het atelier,
de prachtig gebrande glazen, een mozaïek
atrium, waarin een flonkerende fontein;
kamers in deftig oud-Hoilandsch met eiken
gebeeldhouwde en gesneden paneelen en
plafonds; een bibliotheek met de kost
baarste geïllustreerde werken; een tuin
versierd met de zeldzaamste gewassen enz.
elk hoekje, ieder vertrek was als het ware
een onderwerp van een schilderij. De
gebrand koperen trappen, bronzen deuren,
draperieën, sierlijke vazen met smaakvol
geordende bloemen, kunstig gesmede balu
strades, waarlangs de schoonste rozen slin
gerden, ’t ging de pracht van een konings
paleis te boven.
In mijn bezit kwamen een paar repro
ducties op kleine schaal, langs photo-
lithografischen weg vervaardigd. Misschien
interesseert het den lezers er een blik op
te slaan, en daarom zullen ze eenige dagen
voor een raam van het bureau dezer courant
ter bezichtiging liggen. De twee van den
schilder zelf, kunnen gelden ter typeering
van het genre, waarop de kunstenaar zich
het meest toelegde. Een derde is van Laura
Alma Tadema, de tweede vrouw van den
schilder. Het is deze vrouw, eerst een
„Voor de blinden”. Dit opschrift op een
busje plaatste ’n winkelier eens in z’n
winkel. Des man’s bediende, die van doel
noch strekking niets afwist, kon ook nimmer
de belangstellend-informeerende klanten
inlichten. De baas zelf was eiken dag voor
zaken op reis. Afgaande op het schoone
opschriftje echter, wierp menigeen er een
geldstukje in. En toen de winkelman, een
drietal maanden na plaatsing, de inhoud
van het busje ging inspecteeren, bleek hem
dat er een flink bedrag was geofferd,
’s Anderen daags stapte hij naar den
timmerman en liet dezen een stel keurige
blinden maken. Direct wilde hij de ver
schuldigde som maar betalen, want, zoo
dacht hij, hls er soms nog eens een bagatel
overschiet, dan zend ik dat op voor de
blinden. Werkelijk, er schoten nog een
paar lieve centen over. Later deed hij eens
in ’n gesprek, dat hij met meneer Vraagbaak
had, uitkomen, dat men in de wereld steeds
zooveel mogelijk goede doelwitten moet
nastreven. Hij had, naar mijn bescheiden
meening, ook gerust kunnen zeggen „Stel
in menschen geen vertrouwen”. Immers
die spreuk wordt maar hl te vaak hier op
dit ondermaansche bewaarheid. Of dacht ge
misschien, dat die schooljongen er anders
over dacht? De meester riep hem uit de
bank nadat hij een deugnietenstreek
had uitgehaald en vroeg hem heel
beleefd„Wil ik je kleeren eens uitkloppen,
Jan?” Jan, ook geen droomer, wilde alvast
beginnen met z’n jasje uit te trekken,
om dit aan meester over te reiken. „Hou
maar, jongen, ik kan het wel doen, als je
ze aan je lichaam hebtzoo merkte de
leeraar op. En wat er toen gebeurde voelt
elkeen wel, zou ik haast willen zeggen
Dat is net, als je erge kieapyn hebt, en
bij den tandarts aanbelt. Dan voel je die
vreeselijke pijn van ’t oogenblik al te voren.
„Dat zijn z.g. suggestieve krachten”, aldus
sprak de professor in de geheime weten
schappen. Nou ik wil weleerlijk bekennen
zulks gaat mij boven m’n pet.’t Volgende
echter eveneens, (ik las het aan ’t eind
vaa een verslag van 'n politieke vergadering)
„De geleerde spreker oogstte een dankbaar,
onbedaarlyk applaus; het was, of hoorde
men de vele honderden op gummihakken,
terwijl ze bezig waren een dans uit te voeren
op een veeren bed”. Ra-ra, hoe kan dat?
Je leest meer van die vreemdsoortige
dingen. Zoo in 'n advertentie van een
kwakzalver: „Als je dit kruiden-aftreksel
tot op je 90ste jaar blijft drinken, bereik
je vast een hoogen leeftijd”. Ik raad dan
ook ieder aan, wèl uit zyn oogen te zien,
als hij de krant doorleest. Nu meen ik
toch, dat tot ónze lezers en lezeressen deze
vermaning (en dan in den goeden zin) niet
behoeft te worden gericht. Werkelijk,
onlangs nog had ik een gesprek met zekeren
slager van onze goede stad) en deze ver
haalde my, dat hij een menigte „hartige”
hier gegeven, doet ook deze dame kennen
als een begaafde kunstenares.
De onderschriften (Duitsch) helderen
verder de drie reproductiëu nader toe.
Dan worden meteen twee kleine plaatjes
geetaleerd, ’t eene bet atelier van
oud-landgenoot, het andere zijn
wijl hij bezig is te schilderen.
Dit is dus eigenlijk een geillustreerd
„Oud-Bolsward”-schets ter variatie in de
reeks van mijne hand. De volgende maal
zal ik mij niet weer verstouten zelfs
buitenlands te gaan, ’k Zal bij „honk”
blijven, zooals men dat noemt, en den
gewonen draad van mijn beschouwingen
weer opvatten.
Gegroet,
Boheemsch Viool-kwartet.
Het Boheemsch Viool-kwartet, dat reeds
geruimen tijd in Friesland vertoeft, en
bestaat uit den heer Chlebna met drie
zijner dochters, beeft de talrijke Bolswardsche
muziekliefhebbers, (de Doelezaal was geheel
gevuld), Maandagavond eenige genotvolle
uren verschaft.
Allen weten
sympathie heeft
bevolking, geen dorpje
Chlebna’s kunnen er rekenen op een volle
zaal, en is dit te verwonderen
Wanneer wij bij ons zelf te rade gaan,
kunnen we volmondig zeggen neen, want
hoewel we erkennen dat er meerdere
composities zijn, die, wat inhoud aangaan,
hooger staan dan die het programma der
Chlebna’s vermeldt, kunnen we niet anders
dan erkentelijk zijn voor hun origineel
programma, waarvan meerdere nummers nu
eens iets anders zijn, dan wat wij gewoonlijk
hoeren.
Wij hoerden voor den aan vang iemand
zeggen „naar de namen van de componisten
oordeelende, verwacht ik niet veel”. Dit
moge waar zijn, maar wij denken aan
Shakespeare’s woordenA name, what’s
in a name
Moet op ieder muziekprogramma dan
steeds de naam Beethoven of Bach prijken,
om het publiek als het ware te suggereeren
dat het nu een hoogstaand concert wordt
Gelukkig, die tijd is voorbij, de muziek
liefhebbers weten compositie en musicus
te waardeeren, zonder angstvallig te letten
op den naam van den componist.
Laten we nog zeggen niet te beoogen
het respect voor de oude muziek te ver
kleinen, neen verre hiervan wij koesteren
er bewondering, haast eerbiedige be
wondering, voor, maar daarnaast blij ve. er
plaats voor iets anders. Juist hierdoor
verruimt onze kennis en waardeering voor
de kunst.
Wat het Boheemsch Viool-kwartet
de aanwezigen voorzette was, een enkel
nummer daargelaten, zeer bevattelijke
muziek; in het gehoor liggend voor het
groote publiek, en toch van goed gehalte,
en wanneer men technisch zoo goed
onderlegd is als de Chlebna’s dat zijn, kan
het niet uitblijven of men heeft succes.
Elk nummer, door dergelijke bekwame
virtuosen uitgevoerd, kan 'n „Schlager’ zijn.
Toch is aan de groote technische
vaardigheid een bezwaar verbonden en wel
dit, dat het gevoel wel eens wat achterwege
blijft, juist omdat men er zoo vertrouwd
mee is, omdat het zoo gemakkelijk gaat.
Dit geldt bij de Chlebna’s nogal eens
voor de eerste violiste. Haar vaardigheid
is bewonderenswaardig, maar toch is haar
spel niet steeds imponeerend.
Terwijl wij bewonderen die groote vlug
heid en soepelheid van het spel, is dit
wel eens wat te oppervlakkig en doet de
streek soms wreed aan, vooral bij de A en
E snaar.
Ook maakt ze een te veelvuldig gebruik
van het vibreeren, hoewel we natuurlijk
erkennen dat hier persoonlijke opvatting
veel zegt.
De viool is het instrument bij uitnemend
heid om tot ons te spreken, maar dan
moet het geheele denken en voelen van
den concerteerenden musicus in zijn
instrument liggen, niet af en toe maar
van het begin tot het einde.
Het spel van de alt-violiste is schitterend,
het kan zijn dat ze een „beau jour” had,
(of feitelijk dus „beau soir”), haar spel
was in alle opzichten af. Trouwens de
alt-viool is een dankbaar instrument
en wanneer het bespeeld wordt, zooals
Bolswardsche Courant
5.1
'j
i
