Officieel Orgaan der Gemeente Bolsward
Fa. N. C. de Haas
63ste Jaargang
Woensdag 5 Maart 1924
No. 18
OUD-BOLSWARD.
Verkoop Hout.
Brieven en stukken voor de Redactie en Administratie, opgaven van advertentiën enz., te zenden aan he.t Bureau van Uitgave:
Firma B. CUPERUS Az. te Bolsward - Telefoon No. 4
Verschijnt Woensdags en Zaterdags Abonnementsprijs franco per post 62'/2 cent per 3 maanden
Officiëele Advertentie.
WEEK-AGENDA.
Advertentieprijs: 10 cent per regel. Bij contracten aanmerkelijke korting.
Dienstaanbiedingen, Koop- en Verkoopadvertentiën, Personeelaanvragen,
enz., enz., van 15 regels 50 cent. Iedere regel meer gewoon tarief
Rouwcirculaires en Rouwkaarten
worden spoedig geleverd
Firma B. CUPERUS Az., Bolsward
•or-
eae
en.
;eer
itie
Toespraak ter inleiding eener
Openbare Gymnastiekles,
gegeven door de Seniores afdeeling
Olympia” te ’s Gravenhage,
door Dr. J. H. O. Reus.
Advertentiën voor dit blad worden gratis geplaatst in „Wonseradeel”,
Makkumer Courant en „Hennaarderadeel”, welke bladen door geheel
Wonseradeel en Hennaarderadeel geregeld huis aan huis worden bezorgd.
Bolswardsche Courant
en,
van
Kalüt en ïte
OBSERVATOR.
er-
ant
en
te
len
ar
de
de
:tie
ten
len
der
nt.
mg
ten
in
een
en-
een
cil-
put
:er-
het
oor
de
liet
len
Voor het plaatsen van advertenties bevelen
wij ons blad bij H.H. bestuurders van ver-
eenigingen aan, terwijl wij hen tevens
attent maken op ons adres voor de levering
van alle soorten vereenigings-drukwerk als
convocatie-biljetten, reglementen, diploma’s,
programma’s, tekstboekjes enz. enz.
FIRMA B. CUPERUS Az.
Woensdag 5 Maart:
Afd. Bolsward van het Ned. Bijbelgenoot
schap. Jaarverg. des avonds 8 uur in
„Ons Gebouw”.
Plaatselijke commissie van schooltoezicht.
Vergadering ’s avonds 8'/2 uur.
Geheelonth.-Jeugdorganisatie „De Hoop der
Toekomst”. Vergadering 's avonds 6 uur
in „Ons Gebouw”.
Schaak- en Damclub „Westergoo-Tavenu”.
Speelavond eiken Woensdag. Aanvang
kwart voor acht uur in „Ons Gebouw”,
leeszaal, boven.
Bibliotheek St. Vincentiusgebouw, ’s avonds
van 7—8 uur.
Donderdag 6 Maart:
Timmerzaak en Huizen Bolsward. Verkooping
door notaris F. J. Bruinsma ’s avonds
7 uur bij L. van der Zee.
V.P.N. afd. Bolsward. Feestelijke herdenking
van het 10-jarig bestaan, des avonds
8 uur in café Boermans.
R.K, Zangkoor. Repetitie ’s avonds 8 uur
in café Slippens.
Vrijdag 7 Maart:
Dubbelkwartet „De Goede”. Zanguitvoering
des avonds 8 uur in de Geref. Kerk,
Nieuwe Hofstraat.
Ledenvergadering van de voetbalver. „Bols
ward”, ’s avonds 8 uur in café Boermans.
Huizen te Bolsward. Verkoop 's avonds 7
uur door notaris D. Feitsma in café
Slippens.
Zangvereen. „Voorwaarts”. Repetitie des
avonds 8 uur in café „Voorwaarts”.
Mannenkoor „Hollandia”. Repetitie ’s avonds
7 uur.
Sted. Muziekkorps „Bolsward”. Gewone
repetitie des avonds 8 uur in de muziek
school.
Chr. Gemengd Koor. Repetitie des avonds
8 uur in de Chr. School „Rehoboth”,
Hengstepad.
Zaterdag 8 Maart:
Onderling Ziekenfonds. Contributie-afdracht
’s avonds van 5'/26‘/2 uur in „Ons
Gebouw”.
Maandag 10 Maart:
„De Eeuwige Stilte”, ’s avonds 6 enS’^uur
in „De Doele”.
Dinsdag 11 Maart:
Katholieke Sociale Actie. Vergadering des
avonds 8 uur in het Vincentiusgebouw.
Spr. Mr. Dr. Jan van Best.
Gemengd Koor „Bolsward”. Repetitie van
’t Oratorium „Judas Macabeus”, ’s avonds
8 uur in „De Doele”.
Woensdag 12 Maart:
Boheemsch Vioolkwartet. Concert ’s avonds
8 uur in „De Doele”.
Mijne Heeren.
Toen men mij vroeg, deze openbare les
met een enkel woord in te leiden, kwam
mij, over deze opdracht nadenkende, den
titel voer den geest, door Hildebrand ge
bruikt voor zjjn toelichtend werkje op zijn
«Camera Obscura”: Na vijftig jaar. Noodige
en overbodige toelichting.
Want mijne Heeren, hoewel de miui-
mum-leeftijd voor onze Seniores-afdeeling
35 jaar is, knoopen zich onze gedachten
over de nooden en behoeften van deze
afdeeling veel meer vast aan den leeftijd
van 50 jaar, die in ons medisch denken
een rustpunt, een typische periode voorstelt,
vooral sinds Prof. Wenckebach aan dien
man een studie gewijd heeft, welke zonder
twijfel veel beter geslaagd is, als die door
een ambtgenoot gewyd aan de Vrouw van
vijftig jaar. Hoe zou het ook anders kunnen.
Maar, om nog jeugdiger personen niet
af te schrikken, wil ik uitdrukkelijk naar
voren brengen, dat de meerderheid onzer
afdeeling dien leeftijd nog niet bereikt
heeft en, dank zij het werken hier, dien
leeftijd ook voorloopig niet zal bereiken.
Aan den anderen kant is bier ook nog
een veel ouder lid, die tot onze trouwste
comparanten behoort en die het Vaderland
getrouwe, want hij is ambtenaar, met onver
droten blijmoedigheid zijn lichaam hier op
krachten houdt.
Het Bestuur, dat mij hier vroeg te
spreken, meende dat deze toelichting noodig
was. En wanneer wjj bedenken, dat in
den Haag naar mijn weten één Seniores-
afdeeling is, die ongeveer 35 leden telt,
dan schijnt het inderdaad noodig. Maar ik
ben van meening dat deze toelichting vrij
overbodig is, en dat het voldoende voor
moet zijn het werken gade te slaan.
Dan toch zult gij zien dat in de rij
meestal 1/J bestaat uit medici-menschen
met een drukke practyk, die echter van
meening zijn, dat zij die practijk niet beter
kunnen dienen, dan dit uur er van af te
nemen, om aan hun eigen gezondheid te
werken. Overbodig ook, omdat, wanneer
gij dit werk gezien zult hebben, gij begrepen
zult hebben, dat hier geen sprake is van
kunstenmakerij, van reuzenzwaaien e.d.g.,
maar dat hier verwerkt wordt een stel
oefeningen, die een alzijdige lichaamsoefe
ning geven, waar elke spier en elk orgaan
van het lichaam zfjn voordeel mee kan
doen, die binnen het bereik van een iegelyk
liggen, welke zich met toewijding geeft en
die, door hunne veelzijdigheid de doodelijke
verveling missen, welke aan elk systeem
van kamergymnastiek inhaerent is, en die de
kamergymnastiek feitelyk tot iets abstracts
maakt.
Hier is inspanning, die tot vreugde wordt
door het onderling werken en door den
persoon van den leider. Hier is afwisseling
tot in het oneindige. Hier is ontspanning
van den geest, door het zich moeten richten
op geheel andere dingen dan die van het
dagelijksch leven. Hier is de rust, door
het zich overgeven aan de leiding, zoodat
wij ons weer voelen als schooljongens in
de rij, met dit verschil, dat wij er niet op
uit zijn, het den leeraar zoo lastig mogelijk
te maken.
Wanneer gij dit alles gezien zult hebben,
dan moet gij met mij eens zijn, dat deze
toelichting overbodig was.
Maar is ten slotte ook deze gymnastiek
voor U overbodig?
Die vraag wil ik aan U zelf ter beant
woording overlaten. Wanneer ik U daarbij
help, hoop ik, dat gij mij verschillende
onaangenaamheden zult willen vergeven.
Ik zou U dan willen vragen, of gij
misschien wel eens belachelijk snel kort
ademig geworden zijt bij het naloopen van
een tram. Of gij, bij het op of afspringen,
nog dezelfde zekerheid hebt als eenigen
tijd geleden.
Of bet lang achtereen hoofdwerk ver
richten U nog net zoo goed bekomt als
vroeger. Of gij bij het stoeien met uw
kinderen nog dezelfde lenigheid en onver
moeibaarheid vertoont als vóór 10 of mis
schien 5 jaar. Of al het eten U net zoo
goed bekomt als vroeger, of dat gij, wanneer
gij misschien eens een beetje meer gegeten
hebt, dan gewoonlqk, daarvan een zwaar
gevoel bespeurt, dat langer aanhoudt dan
U aangenaam is.
Of de drukte om U heen U nog even
licht te verdragen is als vroeger. Of uw
buik al een aanzwelling vertoont, dat gij,
met uw toch zoo weinig eten, niet ver
klaren kunt. Of het bukken, waar de
klos garen die U vrouw onder het buffet
neeft doen rollen, U nog net zoo’n geringe
dienst voorkomt, als toen gij pas getrouwd
waart. Of gij uw hart bok zoo voelt
bonzen, soms, ’s avonds in bed, als gij
misschien wat veel gerookt hebt. Of uwe
natuurlijke verrichtingen nog dezelfde regel
maat vertoonen, als waarop gij U vroeger
beroemd hebt. Of gij nog evenals vroeger
zonder eenig ge’oel van lichte duizeligheid
uit de liggende houding in de slaande
overgaat. Of uw pols misschien ook al
eens een keertje extra slaat.
Meent niet, dat ik U deze verschijnselen
opnoem, om U er eenige van te suggereeren.
Neen, ik noem ze op, omdat gy al
deze bezwaren, zoo typisch voor den man
van 50 jaar of daaromtrent, door het werken
hier kunt voorkomen en kunt genezen.
En gaat nu bij U zelf na, in hoeverre
deze gymnastiek voor U overbodig is.
De meesten uwer verkeeren in de omstan
digheid, dat het leven hooge eischen aan
U stelt, maar dat gij omgekeerd ook aan
het leven hooge eischen stelt.
Beide momenten maken, dat gij deze gym
nastiek nog méér noodig hebt, dan anderen.
Het is niet alleen de leeftijd die hier een
indicatio, een aanwijzing is, het is ook
de levenswijze, die, meestal zittend, met
een minimnm van bewegingen, welke boven
dien nog geheel vallen binnen de grenzen
van de inspanning, U tevens stempelen
tot sedentarius, dat is iemand, die gebrek
aan beweging heeft.
Laten wij tenslotte nog even nagaan,
hoe nu deze gymnastiek opgebouwd is.
Begonnen wordt met inleidende oefenin
gen. De gedachten, vervuld van alle moge
lijke beslommeringen, gericht op wereldsche
zaken, moeten in een andere richting geleid
worden. Uw aandacht moet hier uitgaan
tot het lichaam. Er worden oefeningen
in het gaan gemaakt, met onverwachte
wendingen, met lichaamshoudingen.
Dit zijn al oefeningen, die gij bij welke
kamergymnastiek ook, niet kunt uitvoeren.
Daar kunt gij rustig denken aan de
suikerprijzen in New York, hier is dat
onmogelijk, want op het oogenblik, dat
gij uwe prognose voor morgen opstelt,
loopt gij een ander tegen het lijf door
uwe onoplettendheid. Ook dienen deze
oefeningen om den bloedsomloop op te
wekken en de ademhaling, opdat het lichaam
eerst langzamerhand komt tot de groote
inspanning, welke bij de nu volgende
houdingsgymnastiek gevergd wordt.
Hierbij komt het er op aan, de goede
houding van het lichaam als eerste doelwit
te nemen. Speciale oefeningen van rug-
en buikspieren worden ingevlochten in alle
richtingen wordt de wervelkolom bewogen.
Het evenwichtsorgaan wordt eens aan ’t werk
gezet en juist op het oogenblik, dat men
denkt, nu is het welletjes commandeert
de leider, kwartdraai rechts, links afmars-
cheeren en de troep is weer in beweging
om door snellere en minder krachtige
bewegingen weer de noodige afwisseling
tebre ngen.
Thans komt het gelid tegenover het
wandrek of een ander toestel, waaraan de
hang beoefend kan worden, die voor de
bewegelijkheid van de borstkas, voor de
versterking van de schouderspieren toch
van zoo groot belang is. Vervolgens
wordt arbeidsgymn. verricht in den vorm
van loopoefeningen. Want het lichaam
verricht in ons dagelijksch leven te weinig
arbeid en daardoor toch moet de stof
wisseling aangezet worden. Van hoeveel
belang dat is, ziet men in, wanneer men
denkt aan de verschillende stofwisselings
ziekten, waarbij telkens de stofwisseling
te gering is.
Dan komen onze Duitsche toestellen
om daar vaardigheid, vlugheid van beweging,
zelfvertrouwen te oefenen en eindelijk
wordt besloten met springoefeningen of
een bewegingsspel, waarbij men zich weer
eens voelt als een knaap.
Ik zou mijn eigen uitspraak over de
overbodigheid van deze uiteenzetting logen
straffen, wanneer ik nog langer doorging.
En dus thans het bewijs overgelaten
aan de oefeningen zelf.
LXX1II.
Terwyl ik heden Vrijdag 29 Februari,
dus op den schrikkeldag, bezig ben iets
bijeen te zoeken voor een artikeltje, geschikt
voor de krant, begint het me daar hoe
langer hoe meer te sneeuwen. De schrikkel
dag Werd ten laatste een schrikkelijke dag,
het werd een sneeuwstorm van heb ik jou
daar. Voor eenige weken heb ik er van af
gezien (omdat het toen begon te dooien)
meer van den winter te zeggen, nu heden
de winter nog in vollen ernst ons bezig
houdt, meen ik met den tijd mee te moeten
gaan en dus weer op te rapen, wat ik in
Januari heb laten liggen.
Toen deelde ik mee dat Januari en
vooral Februari van 't jaar 1870 ons volop
winterpret schonken, van 2, ja 3 hard
rijderijen destijds maakte ik melding, doch
nu mag ik er aan toevoegen dat ook het
einde van 1870 weer winterkoude mee
bracht. Op 29 Dec. werd zoo vind ik
aangeteekend op de gracht bij de
Sneekerpoort een hardrijderij van mannen
gehouden.
In Januari en Febr. volgden er meerdere
wedstrijden, echter, omdat die bij 't jaar
1871 behooren, laat ik die nu onvermeld.
Doch aan die van 29 Dec. mag ik even
herinneren, want toen schitterde een hard
rijder boven allen uit. 't Was Ui be van
Djjk van Gauw, die Woensdag 27 Dec.
te Heerenveen, den volgenden dag te
Leeuwarden en des V-^jdag hier te Bols
ward den prijs telkens met gemak behaalde.
Bij de prijsuitdeeling des avonds in «De
Doele” werd den stoeren rijder dan ook
uitbundig lof toegezwaaid, 'k Mag er nog
aan toevoegen, dat de andere hardrijders
minder met Ulbe op hadden, ’t kwam al
spoedig zoo ver dat, waar hij zich aan
meldde, anderen zich terugtrokken. Ook
de toeschouwers hadden later niet meer
bet volle genot van het bijwonen eener
rijderij, want de echte felle krijg was er
met meer, zei men. 'k Hoop later en
dus den a.s. winter, want nu verlangen
we reeds te sterk naar lenteweer meer
over Ulbe van Dijk en de rijderijeo alhier
te vertellen, nu zal ik de vermelding van
den wedstrijd van 29 December besluiten
met de mededeeling van een droevig ongeval.
Bij dit ijsfeest waren met het fraaie weder
en daar er een flinke som als prijs was uit
geloofd, een massa menschen getuige van
den prijskamp en ook des avonds, ja zelfs
des nachts was het in «De Doele” stampvo),
want toen veel meer dan nu nog, volgde
op een hardrijderij steeds een avondfeest
met bal in de zaal. Dien avond was o.a.
ook tegenwoordig een gezelschap uit Kims-
werd en wel de heer J. Anema met zijn
broeder, twee dochters en een vriend. Na
in gepaste vrooljjkheid het ijsfeest hier te
hebben meegemaakt, keerden ze met de
arreslee huiswaarts. Onderweg geraakte men
door het schemerachtig licht op een hoek
uit het midden der baan en botste de slee
tegen een paal, zoodat bet voertuig onderst
boven kantelde. De bestuurder Anema
werd een eindweegs meegesleurd en bekwam
tevens zulks een hoofdwonde, dat hij na
eenige dagen van vreeseljjk lijden bezweek.
Zyn broeder en beide jonge dames waren
er zonder noenaenswaardig letsel afgekomen,
doch de vriend H. P. Roorda, die mee
huiswaarts keerde, kreeg een gebroken
schouder.
Het was mijn plan nu iets te laten
volgen over vroegere strenge winters, maar
bij nadere overweging komt mij die lange
Ijjst minder interessant voor, ’k Wil mij
daarom bepalen tot eenige namen van
personen, die zich in hun tijd beroemd
maakten door hun prestaties op de schaatsen.
In de eerste plaats dient dan genoemd te
worden Pieter Koopmans, burgemeester
onzer stad, die in den strengen winter
van 1763 op ’64, te Leeuwarden een ver
gadering bijwoonde van de Staten en over
heidspersonen. Hij kreeg de vereerende
opdracht een brief der Staten aan Stad
houder Willem IV in den Haag te over
handigen. Die brief bevatte de voordracht
van te benoemen burgemeesters (ook zijn
eigen benoeming stond er mee in verband)
en onze stoere Fries bond den volgenden
morgen te 6 ure de schaatsen onder, zette
koers naar Stavoren, stak de Zuiderzee
over op Enkbuizen toe en daarop langs
de Hollandsche binnenwateren naar de
BURGEMEESTER en WETHOUDERS
van Bolsward brengen ter openbare kennis,
dat op Donderdag 6 Maart a.s.,
zal worden overgegaan tot den publieken
verkoop van groen iepenhout,
geschikt voor stek- en hekpalen, darn-
leggers etc.
De verkooping begint bij de Sneeker
poort, des voormiddags om 11 uur.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
S. J. PRAAMSMA.
De Secretaris
H. HAITSMA.
Bolsward, 28 Februari 1924.
Residentiestad. Hij volbracht de opdracht
en nam terstond weer den terugweg aan,
niettegenstaande hjj op de Friesche
meren langer dan een uur verdwaald
geraakte, arriveerde hij toch 's avonds 9
uur te Leeuwarden.
Op een der vroeger hier gehouden ten
toonstellingen waren door de Familie Peere-
boom ter opluistering en als een stedelijke
bijzonderheid de schaatsen, waarop deze
burgemeester Koopmans die tocht volvoerde,
ingezonden. 'k Heb in eenige catalogie
gezocht naar die inzending, echter vond
ik niet wat ik verlangde, maar toch herinner
ik mij, persoonlijk bij die gelegenheid de
schaatsen gezien en bezien te hebben.
Elega'nt gelijk er nu uit Ruiters scbaatsen-
fabriek komen, waren ze niet: het waren
breede ijzers in stevige eikenhouten gevat,
ze getuigden van de oude degelijkheid.
Wel aardig vind ik het hier ook melding
te maken vau een anderen Fries, n.l.
Reinder Reinders van Joure. Deze bracht
dienzelfden winter van 1763 een brief van
den Stadhouder uit den Haag naar diens
Moeder te Leeuwarden, welbekend onder
den naam Mar(jke-Moei. Hij vertrok des
morgens 8 uur uit ’s Gravenhage en legde
den weg van bijna 40 uren gaans zoo
vlug af, dat hij des namiddags half vijf
op de gracht te Leeuwarden reed en de
menschen verbaasd deed staan, boe netjes
h(j onder het rijden zijn naam met de
schaatsen in het ijs kraste.
Zie zulke heldendaden trokken bijzonder
de aandacht en zijn daardoor ook in her
innering bewaard gebleven, tot zelfs in
onze tijden, ’k Mag hier ook'even uit
den ouden tijd ophalen, wat men vertelde van
Kornelis Ynses te Knbaard. Toen op zekeren
winterdag de vrouw zei: «Wel stom, nu heb
ben we geen mosterd straks bij onzen maaltyd”
antwoordde haar man: «Dan haal ik ze
even uit de stadEn juist toen de
vrouw de aardappels te vuur zette, stoof
hij de vaart langs naar Bolsward. En
zie, toen de aardappelen gedraagd konden
worden, was hij met den mosterdpot reeds
terug.
Er zijn meer van die oude verhalen,
misschien iets opgesmukt maar toch getui
gende van heldendaden op de schaatsen,
'k Zal er maar niet meer van meedeelen
omdat ze niet direct onder de rubriek «Oud-
Bolsward” zijn te brengen en over Roode
Atze van Terzool, Pier Stornebrink van
Wytgaard, Trijntje Uiltjes van Ureterp
en meer anderen moet ik zwijgen. Wel
dient nog in mijn overzicht opgenomen te
worden dat omstreeks 1810 hier te Bolsward
beroemd was om «schoontijden” Mejonk-
vrouw Lycklama a Nijeholt. Als zij reed,
had ze de geheele breedte der gracht
noodig, en 'k vind van haar opgeleekeud,
dat men eens op bepaalde afstanden eenige
zakdoeken langs de baan legde, maar onder
’t rijden weg raapte zij ze telkens met
een zwierigen zwaai op, om te toonen dat
ze op schaatsen het evenwicht wist te
bewaren.
In een vroegere schets (no. XLVIII),
toen i k beschreef den el fstedentocht on zer stad-
genooten P. Dikhoff en S. 8. v. d. We(j, op
Zaterdag 11 Januari 1868, is terloops ook
gesproken boe in vroegeren tijd een zekere
Pier van Bolsert reeds de elf steden in één
dag bezocht en dat er toen een gedichtje
iiï de mode is geweest.
«Van Pier, die de elf steden
In één dag is rond gereden,
Toen at zijn maal met vreden
Te Bolsert in den «Oliekoek"
Bij Vetlap van der Hoek.”
Bij deze opgaven moet ik het nu laten,
*k zou te veel plaatsruimte vragen wilde
ik meer opdisschen. 't Is wel opmerkelijk,
dat gedurende al de uren, die ik aan het
samenstellen dezer schets bezig was, er
dikke sneeuwvlokken vielen. Ik hoop dat,
wanneer deze regels onder de oogen der
lezers komen, de boel is weggedooid en
dat dan ook voor dit seizoen de winter
voorgoed opstapt.
Gegroet,
