s
STANDS
r
H
f
Ontspanningsterrein Oud-Bolsward.
een
groote tentoonstelling
hallen.
Simmernachtsdream.
Nog enkele
te huur in een der
Gegadigden wenden
zich spoedig tot het
secretariaat der Nebat
Sneekerstr. 21.
Bolswarder Oliekoeken
en Gastvrijheid.
Herinneringen.
„N.E.B.A.T”-Loterij.
I*/ L
,j
J. HAARSMA Jr.
St.
Gedeelte van het Marktplein op Oud-Bolsward,
Korte inhoud van het Openluchtspel
Ine miene makker
Euliekoeken bakker
Ve
Vrijd
is
ex
2i
OF
1
WO
wa;
ken
wa;
den
gen
de
wal
kw;
C
zijn
gev
ter
ten
D
sche
zijd»
geef
zen
vog;
mek
den
de
looz
den
maa
en d
het
de s
soor
men:
sche
volk
onde
Dat
denk
W
Ood:
den,
gesc
voge
daar
Oost
kind
vlak1
om e
bij e
In rr
were
verli
een
pers'
heim
en h
allen
lijke
kon
Zijd
den
lang;
span
pen.
Te
om t
ver 1
niet
wijl
len
den
een v
een
hoon
der i
doon
schiji
kenis
tot oofdeelen bevoegd is en zich daar
bij helaas nog al te vaak laat leiden
door den prijs der bakproducten. De
bakker uit den tegenwoordigen tijd kan
zich het slavenleven van zijn collega’s
uit vroeger dagen nauwelijks meer her
inneren. De nachtarbeid werd in den
loop der jaren afgeschaft; de arbeids
tijd aan banden gelegd, zoodat de bak
ker vrije tijd verkreeg en daarmede lust
voor en gelegenheid tot het volgen van
vakcursussen welke in onze provincie
met vrucht gegeven worden door den
Bakkerij-leeraar de heer Bakker, Amb
tenaar van het Station voor Maalderij
en Bakkerij te Wageningen.
In de tachtiger jaren bestond daar
voor geen gelegenheid; de bakker be
gon zijn arbeid destijds zware han
denarbeid in het holst van den nacht
of in den vroegen morgen, werkte den
geheelen dag door, tot hij ’s avonds
oververmoeid zich ter ruste begaf,
Geen wonder dus dat velen, indien ze
daartoe de kans zagen, iets anders
zochten om in hun onderhoud te voor
zien. Verreweg de meesten verafschuw
den hun bedrijf, deden hun werk uit
sleur of met tegenzin en stemden vol
mondig in met de verzuchting van wijlen
Waling Dykstra, dat, „ien dy’t faer en
moer formoarde en allerneiste bloed for
bakker noch to goed wier”.
De oprichters van Nederlandsche en
Friesche Bakkersbond dachten er blijk
baar anders over. Zij lieten geen mid
del onbeproefd om den bakkers aan het
verstand te brengen dat hun mooi vak
bestudeering en de liefde van den ont
wikkelden vakman volkomen waard
was. Met vereende krachten trachtte
men de ergste misstanden uit den weg
te ruimen, wat vaak zeer moeilijk en
met uiterste krachtsinspanning gepaard
ging. De sterk toenemende arbeiders
beweging hielp daarbij ’n handje mee;
mannen als Mr. Troelstra, oud-minister
Talma en Ds. Van der Heide stonden
geregeld op de bres voor de belangen
van de bakkersgezellen, wier leven
schier ondragelijk was geworden.
Dat de aandacht van meerderen bij
dezen srijd viel op het bakkersvak, ligt
voor de hand, en het laat zich verklaren
dat iemand als wijlen J. C. van Marken,
oprichter van de Ned. Gist- en Spiritus
fabriek te Delft, toen hij geregeld met
de bakkers in aanraking kwam dezen in
een met foto’s geïllustreerd boekje spe
ciaal de pioniers in de bakkersvakbewe-
girjg den eerenaam toekende van „Man
nen van beteekenis uit een bedrijf van
Beteekenis”.
We hebben de Directie van genoemde
fabriek nogmaals inzage gevraagd van
bedoeld werkje en nu ik dat hier voor
mij heb liggen met de vele foto’s ver
spreid over de schrijftafel, is het mij of
ik mij ineens bevind te midden van hen
die indertijd in ’89 de eerste Bakkerij-
Tentoonstelling te Bolsward mede geor
ganiseerd hebben. Van al deze menschen
is waarschijnlijk slechts ’n enkele meer
in leven. Ik vind er foto’s bij van Frie
sche en Hollandsche collega’s die vroe
ger vanwege hunne vakkennis algemeen
geroemd werden. In de bijschriften bij
hunne foto’s lees ik herhaaldelijk expo
sant of jurylid bij de Nederlandsche
Bakkerij Tentoonstelling te Bolsward,
1889, enz.
Indien de Uitgever mocht besluiten
nogmaals ’n Tentoonstellingscourant
voor de N. E. B. A. T. uit te geven, hoop
ik enkele van de meest bekende exposan
ten uit de bakkerswereld destijds te noe
men, die daarmede in ’89 het bewijs
geleverd hebben dat zij destijds reeds
begrepen dat het bakkersvak is ’n
bedrijf van bijzondere beteekenis waar
voor de belangstelling van het publiek
gewekt moet worden, opdat de vraag
naar goed brood den bakker dwingt
aan de kwaliteit zijner bakproducten
alle aandacht te besteden.
De 2e acte geeft een tooneel van le
ven en bedrijvigheid. Polderjongens aan
den arbeid. Langzamerhand komt een
geest van moedeloosheid over de wer
kers. De visscher met de vreemde oogen
is gekomen op den dijk. Neptunus zal
zijn plan volvoeren. De liefde van Frya
brengt haar offer in een daad van meer
dan menschel ij ke kracht.
„As oer ’t -grêf yet ’n libben bloeit,
fynst my wer op dyn paed”, zingt de
Friesche zanger. Als ’t maanlicht glanst
op de golven, dan wacht de visschers-
bruid.
Het weerzien van Frya en haar ge
storven visscher. Het leven grijpt zich
vast aan wat haar reeds ontviel.
vestigen op de groote beteekenis van het het Jongemahuis.
Tante Wietske had de vaste ge
woonte om aan hare gasten steeds een
soort van eigen gebak en wel de z.g.
oliekoeken aan te bieden, welke bij de
gasten zeer in de smaak vielen.
Hare gastvrijheid en vooral de olie
koeken gaven haar eene vermaardheid
en zoo werd er in de kringen van hunne
vele gasten steeds gesproken van de
Bolswarder oliekoeken en Bolswardsche
Wie aan Bolsward denkt, doet dat als
vanzelfsprekend ook aan de oliekoeken
(bollen).
Deze bij- of scheldnaam is al van
zeer ouden datum, de tijd van de Schie-
ringers en Vetkoopers. Het scheen in die
dagen gebruikelijk te zijn, om aan de
inwoners van bijna iedere stad of dorp,
vooral in Friesland, een bijnaam te ge
ven. Het is echter zeer moeilijk om na
te gaan, waaraan die bijnamen werden
ontleend.
De historie verhaalt ons van de olie
koekengeschiedenis het volgende:
In het z.g. Hooghuis of ook wel Jon
gemahuis geheeten-, welk vroeger stond
op de plaats waar nu de Bewaarschool
staat, en welke straat dan ook de Jon-
gemastraat genoemd wordt, woonde
Juw Jongama met zijn echtgenoote,
welke in de volksmond, de naam vart
tante Wietske droeg. Dikwijls was daar
in die rumoerige dagen hoog bezoek in
f
Monumentale Ingangspoort tot het Ontspanningsterrein
Oud-Bolsward.
Rataplan, daar komen de schutters an.
Ga op zij, Ga op zij, Ga op zij voor de
schutterij! In een draagstoel gaat de
Van de euliekoeken van Oud-Bols- illustere Vrouwe Jongama mede in den
vreemdelingen van verre, om getuige
te zijn van Boïsward’s ongebrof
vensmoed en levenskracht!
L’histoire se répète. Friesche Mon
niken herschiepen de Middelzee in
vruchtbaar weiland. Friesche en Hol
landsche moed en energie bouwen
thans het nieuwe land het Flevoland
Neêrlands 12e provincie. Een paar
uren westwaarts van Bolsward zwaaien
de grijpers in de zeeklei werken de
handen aan den machtigen afsluitdijk
bij Comwerderzand. DAèr wordt Ne
derlands naam gróót gemaakt door
kundige ingenieurs en stoere polderjon
gens.
Bolsward ,,let op uw saeck” richt
uw oog naar het Westen!
Straks is het Juli-maand. Wéér lig
gen de sappige weiden van Westergo in
vól-zomersche pracht, rijk aan gras
en bloemenweelde. En wéér zal de wie
rook van het hooi opstijgen, tot waar de
leeuwerik haar lied uitzingt: een hymne
aan den Schepper. En de boerderijen
zullen weer droomen in de avondstilte.
Goudgerande wplken varen voorbij, ge
lijk een gouden tijd van voorspoed. De
schaduwen van het heden rijzen hoog
voor vele boeren van Westergo! En
de zon zal verzinken in het westen en
de schaduwen zullen oprijzen langs
Boïsward’s grijze Martinitoren. Maar
dèn zal uitstralen boven huizen en to
rens, N. E. B. A. T. en St. Martini
het electrische licht van honderden
kaarssterkte, breed als een zee
diep-glanzend als een zomerdag. En de
schaduwen zullen het licht niet verwin
nen. Schijnwerpers zullen hare stralen
zenden over weiden en dorpen als zoo
vele boodschappers, die het uitroepen:
KOM! BOLSWARD WACHT!
En zij, die leerden verstaan het spel
van glans en schaduw, van voor
spoed en rouw, zullen het weten: De
weg naar de hoogte is de weg naar
het licht!
Onder den heerlijken Californischen
hemel, terwijl de avond .langzaam daalt,
zitten twee oude menschen. Ze zwijgen
beiden; de krant, zelfs de pijp heeft
rust; de oude handen van de vrouw
rusten in de schoot
Ze denken terug aan den tijd, toen ze
nog in het oude Friesland woonden, ’t Is
nog, of zien ze de oude „tekskürre”
voor hun staan, „de Side pleats”, aan de
kimen opdoemen
Zacht ruischende melodieën streelen
hun oor... stemmen zingen een lied
van verlangenen o, wonder! uit den
avondnevel komen de elfjes naar voren
huppelen, in hun midden, in schitte
rend gewaad, de droomfee
’t Is deze droomfee, die de beide
oudjes hun levensloop nogmaals laat
zien met lief en leed. Vanaf den tijd,
toen ze als kinderen ravotten, als jon
geling en jong meisje het bloed in de
aderen voelden bruischen; eenmaal boer
en boerin zijnde meewerkten op de boer
derij in het voorjaar; ’s zomers, in de
herfst, zoowel als in den winter. Óm, als
de landbouw een crisis doormaakt, over
den Oceaan te steken, waar het geluk
hen scheen te wachten. Oudervreugde
werd hun deel, maar ook oudersmart,
toen het nieuwe vaderland zich in den
wereldoorlog mengde
En zoo op hun ouden dag, temidden
ward, daar moet iedereen zoo langza
merhand van droomen als van het heer
lijkste, dat iemand over zijn tong kan
komen. Van den geheelen Frieschen
lusthof van genietingen, is de echte
Bolswarder oliekoek dan ook wel je dat!
En ga die dan eens genieten op het zoo
aantrekkelijke terrein, waar de Oud-
Bolswardsche geveltjes U van een rus
tiger tijd van een andere wereld ver
tellen van lang geleên, toen de grijze
mensch den ouden deun van het wer-
kerslied neuriede en sussend het wil
lige wiel rond draaide en het oude le
ven niet deerde. Wat weelde wijlde er
in zijn werk, wat stomme melodie, wat
weinig winzucht, maar toch zoet ge
win misschien. En als dat gewin eens
meeviel, dan moest er wat af voor de
vrouw als het jaarmarkt was, dan was
het feest want,
Schoon ghecoft, wel ghedoft,
Een pot biers in die hant,
Dat zijn die Heere van Vrieslant.
Ook gij bezoekers van Oud-Bols-
ward ge zijt dan ook even uit de jach
tige sfeer van den huidigen dag en ge
moet er den ouden jool eens gaan mee
maken.
Maar wij zullen eerst eens de poor
ten voor U openen. Ziet den burgerva
der van Oud Bolsward voor de poort
van zijn stedeke, waar zoo aanstonds
de sleutels van de oude stad den toe
gang zullen openen tot de feestelijk ver
sierde terreinen, alwaar een keur in het
schoonste habijt gestoken jonkvrouwen
en Heeren den stoet der vroede vade
ren welkom zullen wuiven. Rataplan
Bakkersbedrijf ten opzichte van de
volksvoeding in het algemeen en de
groote waarde van het brood als volks-
voedsel. De bakkers uit den tegenwoor
digen tijd hebben dit niet meer noodig,
zij zijn er wel van overtuigd dat hun
vak niet gemakkelijk, doch ’n mooi be
drijf is, bij welker uitoefening zij ver
antwoordelijk zijn tegenover het pu
bliek, dat meestentijds slechts ten deele
der kinderen, leven ze rustig voort;
maar steeds weer trekken de gedachen
naar Friesland; het land dat ook nu
nog, vertrouwen in z’n volk heeft.
Zie hier in ’t kort de inhoud van het
Openluchtspel „Simmernachtsdream”,
dat gedurende de N. E. B. A. T. wordt
opgevoerd; waarvan de tekst door den
heer Noordenbos, de muziek door den
heer J. Faber, beiden plaatsgenooten,
geschreven werd.
In een der vorige Tentoonstellings-
nummers van dit blad schreef ik reeds
dat de Nederlandsche Bakkersbond
vanaf zijne oprichting aan afdeelingen,
welke de eer te beurt valt, uitgekozen
te worden voor de Algemeene Bonds
vergadering, steun verleent voor het
houden eener Tentoonstelling of even-
tueele vakwedstrijden. De Bond deed
dit steeds met het doel om door deze
Tentoonstellingen en wedstrijden de
aandacht van bakkers en publiek te
stoet. Daar zie ik zoowaar Mr. Gijsbert
den knappen chirurgijn en wonderdok
ter en Jan Potazy met zijn trawanten
die Uw lachspieren eens wat zullen
oefenen. En heel de stoet van burgers
en meneeren trekt door de poort en
wordt ontvangen met een regen van
looverkes en saluutschoten.
Op het plankier staat in groot or
naat het Oud-stedelijke muziekkorps en
ontvangt met klaroen- en hoorngeschal
de edeïmogende Heeren, die aanzitten
aan den disch door den zoo juist geïn-
stalleerden burgemeester van Oud
Bolsward aangericht. Uit antieke Bols
warder oliekoekschalen mag dan de
eerste zoete streeling strijken over de
tongen der smachtende feestelingen.
In parade marcheeren de schutters
over het veld! De eerewijn wordt ge
schonken!
Het feestterrein Oud-Bolsward is ge
opend!
Komt ziet en overtuigt U van de
Waarheid.
De 3e acte is een spel van bloemen en
kleur. Het nieuwe land is geen droom
beeld meer. Het is werkelijkheid gewor
den.
Ingenieur Weltman is oud geworden.
Dan verschijnt Historie. Als zij hem
openbaart het levensplan van den groo-
ten Ingenieur, dan hoort ook hij de
„graanhalmen ruischen in het nieuwe
land.”
De provinciën komen en langs een
eerewacht van matrozen verschijnt Ne
derland.
Een Feeënschip nadert langs het Fle-
vomeer. Visschers komen en dragen een
groote schelp die zij neerleggen aan de
voeten van Nederland.
Met het machig slotkoor:
Van de duinen in het Noorden,
Tot de Schelde in het Zuid,
eindigt deze groote fantasie van Flevo
land, Neêrland’s 12e provincie.
De tekst van dit openluchtspel is ge-
r"breven door den heer I. Haarsma Ir.,
en de muziek door den heer A. W. Se-
venhuijzen.
Korte inhoud van het Openluchtspel
Flevoland.
Het openluchtspel dat gedurende de
N. E. B. A. T. op 8, 9, 10 en 12 Juli in
het mooie Julianapark zal worden op
gevoerd.
Een zeer korte uiteenzetting waar
door de lezer een klein beetje met doel
en strekking van het stuk bekend wordt.
Nog klotsen de golven der Zuiderzee
(het oude Flevomeer) tegen de groene
dijk.
Hajo en Frya zijn heden bruidegom
en bruid. Visschers komen gereed tot
vertrek. De zangen ter hunner eere klin
ken en moeder Grietje (het wonderlijke
oudje) ontvangt hen hartelijk.
•Ook ingenieur Weltman biedt het
paar zijn gelukwenschen. Moeder
Grietje vertelt van den zeegod die eens
het land genomen heeft en Hajo zweert
dat hij den zeegod zal brengen voor den
vierschaar der visschers. De visschers-
vloot vaart uit. Alleen Frya blijft lang
op den dijk achter. De storm steekt op,
de dorpelingen keeren huiswaarts. Frya
blijft en wacht op den geliefde totdat
de slaap haar overmant.
De beelden uit Frya’s droomen wor
den nu zichtbaar.
De verdronken visschers voor den
troon van Neptunus. De meerminnen
zingen hun wondere zang van de stilte
de rust in de waterpaleizen.
De slapende Frya nadert in droom-
houding het visioen.
Negen maal negenduizend negen
honderd negen en negentig Nederlan
ders nemen notitie van de N. E. B. A. T.
Toen ik j.l. Zaterdag deze overwel
digende uitspraak in het „De Jong’s
Nieuwsblad las, shrok ik toch even.
Daar hadden we een loterij opge
richt en lang en breed gediscussieerd
over het getal loten. We vonden 10000
al veel en de Minister was ’t met ons
eens. Hij maakte er 8000 van. Maar hoe
moeten wij nu een kleine 100000 men
schen van loten voorzien. Want ’t staat
vast, dat wie notitie van iets neemt, er
ook gaarne steun aan verleent.
De N. E. B. A. T. is een grootsch op
gezette onderneming en hieraan blijft
steeds risico verbonden. Vooral het weer
kan grooten invloed uitoefenen op het
bezoek. Bolsward staat echter bekend
om den durf zijner handelsmenschen,
een durf, die voor geen zwarigheden te
rugdeinst. Echter moet de moed verge
zeld gaan van de voorzichtigheid en
daarom, mocht er door onvoorziene te
genvallen een tekort komen, dan zijn de
baten der Loterij misschien voldoende
om het garantiefonds niet aan te spre
ken. Wij vertrouwen echter op een uit
bundig succes en dan vervallen de ba
ten aan liefdadige instellingen. Iedereen
kan met beide doeleinden sympathisee-
ren en iedereen zal zich haasten een lot
te koopen. De prijzen worden op het
N. E. B. A. T.-terrein gedurende de
expositiedagen geëtaleerd en menigeen
zal begeerig uitzien naar de schitteren
de cadeaux, die ook van te voren in de
etalage van den leverancier worden ge-
etaleerd.
In onzen tijd worden de wegen be-
heerscht door de auto. Geen wonder, dat
de eerste prijs natuurlijk een auto moest
wezen. Als U dezer dagen even tijd
hebt en naar de mooie voorpoort der
N. E. B. A. T. gaat kijken, loop dan
langs de groote spiegelruiten der ga
rage van onzen Ford-Dealer, den heer
W. van der Werff. Het nieuwste model
Ford Coach, een wagen voor vier per
sonen zal U dadelijk doen besluiten een
lot te koopen. Voor onze Dames staat
een modern Salon-ameublement bij den
heer H. Lotstra, een lust der oogen, een
punt op de meeste verlanglijstjes, dat
vaak geschrapt moet worden om den
hoogen prijs. En nu hebt U voor een
enkel guldentje een reuzenkans. Ik ga
niet verder bij de opsomming van al de
heerlijkheden die verder te winnen zijn
en Iaat het bij deze beide hoofdprijzen.
De loten zullen vliegen en gezien het
geringe getal is het raadzaam zich
spoedig te voorzien, want denk er wel
om, dat het geheele land wordt bewerkt.
Daarom waag een kans en op den
14en Augustus a.s. is U bezitter van
wat U nooit zou gedacht hebben eens te
bezitten.
Pan
N.B. Toevallig zag ik deze kwitantie.
1660 iij-VI. Betaelt aan Jan van Does
burg Siermeester en kunstenaar van
Amsterdam voor sijn moeyte ende ar-
beyt van menighe weken ende daghen,
dat hij met sijn meesters en ghesellen
gheoccupeerd gheweest heeft int schil
deren ende stoffeeren van het Oud-
Bolswardsch marktplein ende de oude
poorten dier stede de somma van
Brr, wat moet dat een kunstenaar zijn!
Pan-Pan.
gastvrijheid. Welnu 3e naam vaa olie
koeken dragen de Bolswarders nog al-
tijd met eere en hunne gastvrijheid
wordt nog steeds geroemd. Ook hebben
zij in vroeger dagen blijk gegeven van
een durven en kunnen, getuige de fraaie
bouwwerken, als b.v. de St. Martini-
kerk en Stadhuis en weer later het op
touw zetten van tentoonstellingen en
feesten. Gelukkig dat wij kunnen zeg-
gen dat die geest nog leeft in de olie-
koeken. Hiervan getuigen de groote
plannen waaraan nu met alle kracht
door vele nijvere ingezetenen wordt ge-
Want waarlijk een tentoonstelling
zooals in Juli a.s. in hare veste zal wor
den gehouden, met de daaraan verbon
den feesten, is voor een plaatsje van
7000 inwoners, en vooral in de veel-
eischende tijd van tegenwoordig een
stout stuk.
Maar waar allen blijken geven nog
iets van dat oude durven te bezitten en
de gastvrijheid, (wat vooral noodig is,
voor het groote vreemdelingenbezoek
wat Bolsward wacht), hier in ruime
mate zal worden gevonden, zoo durf ik
blijmoedig hopen, dat alles moge sla
gen tot heil van ons goede oude stadje.
Bolsward, Juni ’30.
F. VAN DER SPOEL.
vrouwen van het Friesche land, de
getuig;
•ken le-
i
7|i.
-
Leesg'
Buiter
Voor
Leesgi
MM
i
Ii
N
sch;
ran
en
wer
was
vers
ven
weg
den
van
I
1
*-,i
I I
I' II
1 |W 1 "I
i', 'i ,i L
ID
I
