Buitenlandsche Revue.
Onze zorgen omtrent
Hauptmann.
Belastingzaken
di nu Kant-SNEEK> Sin&el 58
DLUn. BOLSWARD alle Donderd.
W.U.d.WERFF
De Bolswardsche Courant en Westergoo
D*£ IN DE PIJP.
Reparatie
aan alle merken
Automobielen
P. B. VAN HAM,
LEIDEN
LAST
Groote voorraad
Onderdeelen
en Banden
Uit den Omtrek
Stadsnieuws.
31^± Jaargang
Woensdag 27 Februari 1935
No. 17
en
IF
Ingezonden Mededeelingen
IS HIJ SCHULDIG OF NIET?
r
I
Arum
MAAR
Ad verten tiön per regel:
Woensdagsnummer 10 cent.
Zaterdagsnumnaer 12 cent.
Tusschen de tekst dubb. prijs.
Verschijnt Dinsdags-
Vrijdagsavonds.
IN DEN OORLOG VIELEN TIEN
MILLIOEN ONSCHULDIGEN.
Speciale inrichting voor
TOONEELAVOND ROOMSCHE GARDB
Door de tooneelclub van deze Ver.
werd Zondagavond voor een geheel be
zette Doelezaal gegeven het tooneel-
spel: „Mijn schoonzoon de advocaat”.
Met groote aandacht is geluisterd
naar het zeer goede spel van deze dilet
tanten.
I
jwe-
'jben
n 't
BEHAALDE ONDERSCHEIDING.
De heer D. Harkema behaalde op de
vakwedstrijd te Hengelo een eerste en
een tweede prijs met beschuit.
Witmarsum
NED. CHR. VROUWENBOND.
Maandagavond 18 Februari hield de
afdeeling Bolsward van bovengenoem
den bond haar 4e jaarvergadering in de
gebouwen aan den Gasthuissingel. Hoe
wel het ledental iets achteruitgegaan
was, getuigde het jaarverslag toch van
innerlijke bloei.
De avond werd gevuld door eigen
krachten.
In de plaats van Mevr. Eerdmans-
Haitsma, die volgens reglement moest
aftreden en niet herkiesbaar was, werd
gekozen Mevr. Heeres-Spijksma.
Naast de muziek van het Hollandia-
corps, werden de prestaties van Barend
en Martsje bijzonder gewaardeerd.
vele dooden”, stond daarin te lezen „en
ook aan onze zijde waren de verliezen
zwaar.”
Wat beteekenen die woorden? Waren
die „velen” 100 dooden, of 1000? Het
kwam er niet op aan; men stond er niet
meer bij stil.
Tesamen is van 19141918 het aantal
gevonnisten méér dan 10 millioen ge
weest en stuk voor stuk waren ze wel
licht betere menschen dan deze Haupt
mann.
We willen voor het oogenblik de vraag
onbesproken laten, of in bepaalde om
standigheden een oorlog aanvaard zou
moeten worden, maar zeker is, dat
het ’n heilige menschenplicht is om voot
de volle 100 onzer krachten alle vre
deswerk te bevorderen, teneinde den
oorlog te voorkomen.
TOONEEL- en MUZIEKAVOND
„HULP IN NOOD”, HOLLANDIA.
Bovengenoemd Ziekenfonds hield
Vrijdagavond voor leden en genoodig-
den een feestavond in de Doele, waai
behalve het muziekkorps „Hollandia”,
ook medewerking werd verleend dooi
de bekende Friesche voordragers Ba
rend en Martsje.
Het was een buitengewoon gezellige
avond.
Tandart, SN EEK,
is eiken DONDERDAG te consulteeren
Te BOLSWARD
Hotel GAARMAN van 91/,—121/,.
Te WOMMELS
b/d heer O. V. D. VELDE van 1 B'/a
VOETBAL.
C. A. B. I—BLACK BOYS L
Na een vrij lange rustperiode was
Zondag ons eerste elftal weer binnen
de lijnen.
Het was ons inziens merkbaar, dat er
eenige weken niet gevoetbald was.
Vooral de voorhoede aan weerskanten
maakte er niet veel spel van, daarente
gen waren de beide keepers uitstekend
in vorm.
Het terrein was erg glad, wat natuur
lijk ook niet bevorderlijk is voor goed
spel.
Wanneer de bal aan het rollen wordt
gebracht, speelt C. A. B. met de wind
in den rug; de eerste aanvallen zijn dan
ook voor de roodwitten. Bij een schot
van een der C. A. B.-spelers ontploft de
bal, wat natuurlijk een applausje bij het
publiek tengevolge had. Het spel gaat
dan gelijk op, aan weerskanten wordt
de bal dicht bij het doel gebracht, maar
de voorhoede weet die kans niet te be
nutten.
Bij verrassing komt dan Bl.B. aan de
eerste goal, ons inziens in buitenspel po
sitie. Dat inspireert de roodwitten om
een beetje steviger aan te pakken; een
corner gaat juist over, maar direct
daarop weet C. A. B. gelijk te maken.
Een mooi schot van de rechtsbuiten
houdt de B. Keeper schitterend. We no-
teeren achter elkaar 4 5 corners. Een
goed schot tegen de lat, een goede aan
val van de Bl. B., maar tot een doel
punt komt het niet.
Ook na de rust hetzelfde spelbeeld.
Aanvallen van weerskanten niet te slecht
worden afgewerkt, zoodat het einde
komt met de stand 11.
De wedstrijd werd niet geheel uitge
speeld, doordat een der BI. B.-spelers,
de heer de Vries kwam te vallen en
daarbij zijn knieschijf bezeerde. Waar
schijnlijk is deze speler gevallen in een
scherf die onder het turfmolm niet zicht
baar was. Nadat Dr. Ten Cate een
noodverband gelegd had, is de patiënt
naar zijn woonplaats vervoerd.
waren zullen zoo langzamerhand zich
wel een klein beetje gerustgesteld heb
ben gevoeld. Er waren in de laatste
maanden andere kwesties van meer be-
teekenis, die de volle aandacht van de
Duitsche leiders vroegen.
Zoo nu en dan duikt er nog wel eens
een berichtje op dat doet zien dat de
echte Duitschers dit stokpaardje nog
niet hebben vergeten.
We lezen bijv, dat de Joódsche hoog-
leeraar van de psychiatrie aan de Ber-
lijnsche Universiteit, prof. Kronveld,
dezer dagen ontslag is aangezegd.
Delze Kronveld heeft in den oorlog
aan het front gestreden en is daarbij
zwaar gewond geweest. Dat offer vooi
het vaderland is dus ook vergeefs ge
weest. Men zou zich over die rassenver-
afgoding eigenlijk alleen maar vroolijk
kunnen maken, ware het niet dat deze
hetze zoo enorm veel slachtoffers maakt.
Zelfs Dr. Gercke, deskundige voor ras-
senonderzoek, maakt zich in brieven
AFD. BOLSWARD
FRIESCHE MIJ. VAN LANDBOUW.
Onder leiding van den voorzitter, de
heer de Vries, werd Maandagmorgen in
de Groene Weide de jaarvergadering
van genoemde afdeeling gehouden. De
opkomst der leden had wel wat grooter
kunnen zijn.
In tegenstelling met vorige jaarver
gaderingen gevoelt de voorzitter niet
veel voor een overzicht te geven over
het afgeloopen jaar. Daarvoor stond het
jaar 1934 te veel in het teeken van de
langzamerhand drukkende crisismaat
regelen. In het vereenigingsleven is een
kleine opleving merkbaar. Met de
wensch, dat 1935 voor de boerenstand
weer nieuwe perspectieven zal kunnen
geven, opent de voorzitter de vergade
ring.
De notulen van de vorige vergadering
worden gelezen en goedgekeurd. Het
jaarverslag staat in mineurtoon. Het be
stuur bleef gelijk. Een woord van hulde
wordt gebracht aan den voorzitter voor
al het werk voor deze afd. verricht. Be
treffende de beperking melkopbrengst,
gaan er hier en daar stemmen op de
medewerking aan de regeeringsmaatre-
gelen te weigeren. Dit is niet goed te
keuren.
Dit jaarverslag wordt met een woord
van dank aan den secretaris goedge
keurd.
Verschillende ingek. stukken worden
behandeld. Hierna hield de heer De
Groot een lezing over het onderwerp
„De pacht”. Over deze zaak wordt in
Friesland zeer verschillend gedacht, te
meer door het groote belang wat de
Friesche boer heeft bij dat vraagstuk;
meer1 dan 60 pet. woont op een gehuur
de plaats. Er zijn verschillende argu
menten zoowel voor als tegen het huur-
systeem. Een voordeel is b.v. dat ook de
landbouwer, die niet beschikt over vol
doende kapitaal in de gelegenheid ge
steld kan worden een bedrijf te exploi-
teeren. Was er geen huursysteem, dan
zouden er voor de boerenstand minder
bestaansobjecten zijn. Somstijds ook
kan het huren voordeeliger zijn dan het
koopen. Bij sterk wisselende grondprij
zen vooral heeft de huurder niet die ri
sico, welke de eigenaar heeft.
Een bezwaar tegen het huurstelsel is,
dat dikwijls, vooral bij af nemende
grondprijs de huur niet vlug genoeg
meer naar beneden gaat. Ook de oude
vraag- en aanbod kwestie speelt hierbij
een groote rol. Dit bezwaar is niet weg
te nemen door een pachtwet. Hiertegen
moeten de belanghebbenden zelf ver-
23-2-’35.
De timmerlieden Patroonsvereeniging
„Wonseradeel” hield heden Zaterdag
middag bij- Hofstra alhier jaarvergade
ring onder leiding van den voorzitter,
de heer H. B. Amels van Makkum.
Aanwezig 22 leden.
Na een woord van welkom voor de
beste opkomst, bracht de secretaris de
notulen en het jaarverslag uit, welke
beide onveranderd werden vastgesteld.
De kas van den penn. sloot met een
klein batig saldo. De bescheiden werden
gecontroleerd door de heeren W. Roor-
da en A. Jongema en alles in de beste
orde bevonden. De beide functionaris
sen werd dank gezegd voor hunne ad
ministratie.
De voorzitter, die periodiek aftrad,
werd bij acclamatie herbenoemd en nam
weder zitting. Als afgevaardigde naar
de Alg. Federatievergadering op 27 Fe
bruari a.s. te Leeuwarden werd gekozen
de voorzitter.
Bij rondvraag kwamen nog vele za
ken naar voren, die allen nader werden
toegelicht.
Voor de aangename besprekingen
dankte de voorzitter en sloot daarna de
gezellige bijeenkomst.
betering zoeken. Een ander bezwaar is
dat de eigenaar-verhuurder wanneer
deze niet kapitaalkrachtig is, te weinig
voor verbetering van zijn eigendom uit
geeft.
Een ander bezwaar is dat de grond
eigenaar niet zelf in de provincie woont
en alles beredderd wordt door zaak
waarnemers, wat niet bevorderlijk is
voor een goede verstandhouding. Wat
kan er door de belanghebbenden tegen
deze misstanden gedaan worden? Ten
eerste moet men zoo mogelijk het recht
hebben de pacht in’ onderling overleg te
regelen. Ook wanneer de oogst geheel
of gedeeltelijk verloren is gegaan moet
een vermindering van pacht mogelijk
zijn. Ook zal er vergoeding moeten
worden gegeven vöpr verbetering van
het land.
Hierna wordt nog besproken het con
tinuatie recht.
Spreker is van oordeel dat een pacht
wet niet al de bezwaren zal kunnen op
heffen.
Deze met aandacht gevolgde lezing
lokte begrijpelijkerwijze nog al eenige
discussie uit.
De tijd liet ons niet toe ook deze ge
dachtenwisseling op te nemen.
24 Febr.
De voetbalwedstrijd gespeeld tus
schen BolswardWestergo (Arum)
werd gewonnen met 5-1 in ’t voordeel
van Bolsward.
president Bruckner zeer vroolijk ovet
verscheidene van de hoogste autoritei
ten van het Nazisme, met wier voor
vaderen het niet heelemaal in orde is.
De vraag: wat wil Italië in Abessinië?
is niet zoo heel gemakkelijk te beant
woorden. Dat achter de Italiaansche ac
tie een beetje het vei langen vastzit
al is het maar voorloopig eenig eco
nomisch voordeel uit dit conflict te ha
len, kunnen we gerust als zeker aanne
men.
Het is bovendien voor verschillende
Staten een moeilijke situatie, vooral En
geland dat door zijn Britsch Somaliland
direct aan de betwiste zone grenst. Ook
voor den Volkenbond is deze kwestie
niet gemakkelijk, temeer nu Italië steeds
meer troepen naar dit gebied zendt. Ei
gingen de vorige week geruchten dat
Japan in geval het tot een conflict tus
schen Italië en Abessinie zou komen,
hulp aan laatstgenoemd land zou ver-
leenen. Hierop is gelukkig een directe
en ook afdoende verklaring op gevolgd.
Ja over Japan gesproken, er schijnt te
laatste weken in de Vereenigde Staten
een actie op touw gezet te worden tegen
vestiging van Japanners in verschillen
de districten. Zoo heeft bijv, de staat
Arizona een voorstel aanhangig ge
maakt om Japanners die in dezen staat
de landbóuw beoefenen het recht te ont
nemen landerijen in eigendom te bezit
ten. Mocht dit voorstel wet worden dan
zullen duizenden Japansche families
broodeloos worden. Dat zijn allemaal
van die voetangels en klemmen die het
internationaal leven zoo gemakkelijk ten
kwade kunnen beïnvloeden.
Niet omdat er in den oorlog tien mil
lioen onschuldigen vielen, zijn we bereid
om ons te verzoenen me;t de gedachte,
dat Hauptmann, die van den moord op
Lindbergh’s baby wordt verdacht, zijn
plaats op den electrischen stoel bekomt
zelfs al zou hij dan misschien onschul
dig kunnen zijn maar juist het feit,
dat de meeste menschen zich zoozeer
bekommeren om het lot van dien Haupt
mann, zich met zooveel zorg afvragende
of het bewijs van zijn schuld inderdaad
wel voor de volle 100 is geleverd,
doet ons weer eens zoo sterk realisee-
ren, hoe ontaard, onmenschelijk, af
schuwelijk toch wel een oorlog is, waar-
waarbij het om de levens van millioeneri
gaat.
Men moge er al aan twijfelen, of
Hauptmann een moordenaar is of niet,
vast staat, dat hij tot heden een misda
diger was. Zijn moeder zelfs moest van
hem getuigen, dat hij niet heeft willen
deugen; in Duitschland zat hij gevan
gennisstraf uit voor inbraken en in Ame
rika heeft hij het zelf willen doen voor
komen alsof hij zich vergrepen had aan
de bezittingen van zijn gestorven kame
raad.
En tóch huivert de menschheid bij de
gedachte, dat deze mensch gevonnist
zou kunnen worden om een moord, wel
ken hij misschien niet heeft misdreven.
Voor 90 en meer procenten neemt men
zijn schuld aan, maar er is nog een
kleine twijfel en die doet ons beven bij
de gedachte, dat we met ons menschelijk
„recht” een onrecht zouden begaan.
We bezien de beeltenissen van Haupt
mann in de kranten; Hauptman voor zijn
rechters, Hauptmann in zijn cel; Haupt
mann kaarsrecht; Hauptmann als een
gebroken man. En elk beeld bestaren
we met aandacht; we peilen de vreemde
oogen en we zouden er uit willen lezen:
zijn schuld of zijn onschuld. Immers: als
hij nu tóch r’s
Andere krantenfoto’s brengen ons por
tretten van Hauptmann’s vrouw en kind.
Met deze beiden hebben we in elk geval
zielsveel medelijden, maar ook bij het
beschouwen van deze beeltenissen den1
ken we er toch weer in de eerste plaats
aan: als die man en vader nu toch eens
schuldig zou zijn, hoe dubbel zwaai
moet het dan voor deze beiden wezen
om als de meest intieme verwanten van
een gevonnisten moordenaar door hel
leven te gaan.
We denken ons de positie in van de
jury-leden. Ze hebben naar han diepste
overtuiging het „schuldig” over den ver
dachte uitgesproken, maar zouden deze
menschen volstrekt geen enkele twijfel
hebben gehad? Als Hauptmann straks
zijn leven zal hebben gelaten op den
electrischen stoel, dan zullen de lieden
die hem vonnisten, een ontzettende ver
antwoordelijkheid door het eigen leven
heen te dragen hebben.
Al zulke gedachten houden ons bezig.
Omwille van dien éénen mensch, die ze
ker een misdadiger is, en vermoedelijk
ook een moordenaar. Met het lot van
dien mensch houden wij ons bezig, om
dat we de absolute zekerheid van zijn
moord-schuld nog missen.
Het zijn gedachten, welke ons huiverig
maken of -houden van het instituut der
doodstraf in het algemeen, meer in hei
bijzonder nog, zooals die wordt geveld
en voltrokken over de millioenen, die in
een oorlog kunnen vallen.
Het „sneuvelen” van zoovele dappe
ren op het „veld van eer” is óók niet an
ders dan ’t zelf-voltrekken van de dood
straf over de menschheid die zich schul
dig maakt aan de grootste der misda
den tegen de Schepping en de natuur:
den broedermoord.
Maar stuk voor stuk zijn de gevonnis
ten misschien geheel onschuldig; ze zijn
OFF. FORD DEALER
BOLSWARD - TELEF. 86
Schusii iingg op tournee. -
De Duitsche rassenhistorie.
Wat wil Italië in Abes
sinië? Japanners in
Amerika.
Er zullen wel verschillende van onze
lezers, die niet regelmatig het buiten-
lan(dsch nieuws volgen, zijn, die zich
afvragen wie en wat is die Schusschingg?
We kunnen ons die vraag best indenken
in onzen tijd nu het wereldtooneel
evenals de moderne film in snelle regel
maat aan ons oog voorbijtrekt.
De man wiens naam we hierboven
vermelden, is de Oostenrijksche Bonds
kanselier, de opvolger van de bekende
Dolfuss, die indertijd door de Nazi’s is
vermoord.
De nieuwe bondskanselier heeft de er
fenis van Dolfuss In staatkundigen zin
dan overgenomen, een erfenis, die
verre van aangenaam was, maar die in
handen van deze nieuwe kanselier wel
vertrouwd bleek.
Nu meer dan 15 jaar na de wereld
oorlog zucht Oostenrijk nog steeds on
der de gevolgen van de operatie, waar
bij toen verschillende deden van dit
groote Donaurijk zijn afgesneden.
We kunnen ons levendig indenken dat
het nieuwe Oostenrijk tracht zich te be
vrijden van de ondragelijke gedachte
onder curateele te staan van die afge
scheurde deelen Zuid-Slavië, Roemenië
en Tsjecho Slowakije. Wanneer we dan
schrijven Schusschingg op tournee, dan
bedoelen we daarmee de reis van dezen
bondskanselier naar Parijs en Londen.
Verschillende kwesties, waarbij Oosten
rijk, Frankrijk en Engeland betrokken
zijn, zullen op deze conferenties worden
besproken. Ook wordt gefluisterd, dat
hierbij de kwestie van het herstel van
de Habsburgers (het oude Koninklijke
Huis) ter sprake zal komen, maar dit
wordt aan de andere kant ten stelligste
ontkend.
We zouden ook nog heel wat kunnen
vertellen over de zeer groote activiteit
van de Fransche politie in verband met
dat bezoek. Frankrijk zal niet ten twee
de male een Marseille willen riskeeren
en bekend was het dat er heel wat uit
geweken Oostenrijkers in Parijs rond-
loopen, die voor een moord niet terug
schrikken. Gelukkig is tot nu toe alles
goed afgeloopen. Maar we kunnen ons
indenken dat de Franische politie een
zucht van verlichting zal slaken wan
neer die Oostenrijksche missie goed en
wel in Londen zit.
De Duitsche rassenstrijd, dat wil zeg
gen het vormen van een Duitsch ras
zonder vreemde smetten, heeft reeds tot
heel wat bespottelijke en soms ook diep
tragische momenten aanleiding gegeven.
Vooral de Joden hebben dit in wel
erge mate ondervonden en de weinige
intellectueelen onder de niet-Ariërs, die
thans nog in Duitschland werkzaam
Officieel orgaan der gemeenten Bolsward, Wonseradeel en Hennaarderadeel
Uitgever A. J. OSINGA, Marktstraat, BOLSWARD iF Telefoon No. 12
wellicht de voortgedrevenen. De meesten
van hen waren in elk geval geen inbre
kers noch kinderroovers en toch is hun
van 1914 tot 1918 tesamen meer dap
10 millioen het moordend lood in hei
lichaam gedreven.
We huiveren om het lot van dien
eenen Hauptmann, omdat we door de
moderne berichtgeving zoo precies op
de hoogte bleven van de mate der ver
denking, van zijn strijd, zijn verdedi
ging, zijn omstandigheden. Hevig be
roert ons de gedachte, in hoeverre dit
ééne menschenleven in gevaar moet
worden geacht.
Doordenken we dan toch echter óók
eens goed ’t lot der naamlooze millioe
nen uit een wereldoorlog, die evenzeer
en met redelijker verwachtingen naar ’1
leven haakten als Hauptmanr. Ook zij
hadden meerendeels een vrouw en kin
deren, al zag men deze foto’s niet in de
krant.
Van hun dood las men eiken dag in
de leger-communiqué’s. „De vijand had aan den onlangs gearresteerden Ober-
Leesgeld fr. p. p. per had jaar 1.50
Buiten de provincie f 2 inning 15 ct.
Voor het Buitenland f7.- per jaar.
Leesgeld per looper 40 ct. n. kwartaal.
Gouwe Egberts Echte Friesche Heerett-Baai en
Baai-TabaK Nederlands geurigste pijptabak.
*uis
n-
I1
Ifiet
ten
<o-
eb-
DE JONG s NIEUWSBLAD
waarin opgenomen
