uit!!
Buitenlandsche Revue.
I
Knip
deze bon
I
H AWEKO BflZftR. flooelmarkl 5
De Bolswardsche Courant en Westergoo
III. V. d. WERFF
Reparatie
aan alle merken
Automobielen
40
n I
-
PACTOMANIE.
Uit den Omtrek
Stadsnieuws.
Tandarts MOULIJN
FRANEKER
Maker* w
w Schroefoogan,.
Woensdag 18 Maart 1936
32~ Jaargang
No. 22
Groote voorraad
Onderdeelen
en Banden
INGEZONDEN
/TUKKEN
OfficJëel orgaan der gemeenten Bolsward, Wonseradeel en Hennaarderadeel
Uitgever A. J. OSINGA, Marktstraat, BOLSWARD A Telefoon No. 12
en
A
0-2.
-
L
A dve r t e n 11 n per regel:
Woensdagsnummer 10 cent.
Zaterdagsnummer 12 cent.
Tusschen de tekst dubb. prjjs.
VcrHcii\jnt Dinudugb-
Vrijdageavonds.
Speciale inrichting voor
C. A. B. I adsp. speelden tegen L. S. C.-
adsp. en verloren met 0-5.
WITMARSUM.
De situatie in het verre Oosten met
name in Japan is door de gebeurtenissen
in Europa een beetje op den achtergrond
geraakt, maar daarom is de toestand
daar niet minder gevaarlijk. Het nog
steeds gevaarlijke punt grensgebied
Mandsjoekwo-Rusland is no,g niet opge
lost. Japan staat er op dat deze grens-
zöne door de Russische troepen wordt
ontruimd. De leider van het nieuw ge
vormde nationale kabinet in Japan Hirota
heeft nog dezer dagen verklaard, dat de
regeering een krachtige onafhankelijke
buitenlandsche politiek zal voeren.
Van grooter beteekenis vooral voor
ons Nederlanders, is de stelselmatige
propaganda in woord en geschrift voor
een eventueele zee-oorlog Japan-Enge-
land. Juist voor ons, omdat daarbij on
herroepelijk ons Indië op het spel staat.
Nu behoeven we ons niet bezorgd te
maken over al de utopiën die in het
brein van Japansche fantasten worden
opgebouw en ten tweede is ons Indië
voor driekwart veilig voor Japansche
overheersching door zijn ligging ten op
zichte van het Engelsche koloniale bezit.
Engeland dat niet zal, maar ook voor
de veiligheid van eigen koloniën niet
mag toestaan, dat Japan begeerig naar
expansie en dit niet alleen, maar ook uit
strategisch oogpunt, zijn invloedssfeer
in het verre Oosten zou uitbreiden. Het
blijft dus rommelen in de internationale
politiek.
Heerenveen IC. A. B. I 9-0.
Het met drie invallers spelende eerste
elftal heeft een gevoelige nederlaag in
Heerenveen te slikken gekregen. Wan
neer we de verschillende verslagen le
zen, was het spel van C. A. B. niet zoo
veel minder als de cijfers zouden doen
gelooven. Ook nu zat de groote fout in
de voorhoede en de reserve-keeper, die
van de negen goals er vast en zeker
eenige had kunnen houden. Het was voor
Heerenveen een pracht-kampioenswed-
strijd en deze club zal er wel alles op
zetten om bij de komende promotiewed
strijden tegen Sneek of Achilles een
goed figuur te slaan.
Voor C. A. B. is deze verliezer in zoo
verre een strop dat door het winnen van
Frisia j.l. Zondag het degradatie-gevaaf
niet geweken is. Er zal een der eerst ko
mende wedstrijden beslist gewonnen
moeten worden. Of dit op eigen terrein
nu eens mogelijk is? We hopen het van
harte.
KRITETOANIEL BOALSERT.
Sneintojoun is to Ljouwert hólden de
slotjoun fen de toanielkriich fenwege it
Frysk Toanielboun en is teffens de lit-
slach bikend makke.
Us Kritetoaniel het mei de opfiering
fen „Der wier ris.det de 2e Kryst-
dei for dy Kriich opfierd is, in 2e priis
bihelle mei 97% punt.
For in earste priis hie dit 100 wêze
moatten. Wy winskje it Kritetoaniel fen
herten lok mei dit sukses.
Nei wy fornomd hawwe is nou yn
stüdzje Postbus 4, blijspil yn 3 bidriuwen
fen H. Bulthuis, hwet de 2e Peaskedei
opfierd wirde scil.
houdt van at VRIJDAG 20
MAART spreekuur
te WITMARSUM van 2—3 uur
Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.
EEN LAATSTE WOORD AAN
„WAARHEIDSVRIEND”.
„Waarheidsvriend” met twee aanha-
lingsteekens tracht de in het geding ge
brachte waarheden andermaal door een
macht van woorden zonder zin te ont-
aanvullen van grondstoffen uit landen
die niet tot ’t Locarno-pact behooren is
in onzen tijd van uitgebalanceerde han-
delsomzetten en clearingssystemen
uiterst moeilijk. In tegenstelling dus met
Italië zouden economische sancties voor
Duitschland zeer bedenkelijk kunnen
werken. Gelukkig is er in de laatste da
gen iets veranderd en we doelen hier op
den Volkenbond, die thans tracht dit ge
schil langs diplomatieken weg op te los
sen. Juist in dergelijke kwesties kan de
Volkenbond door een zekere onpartijdige
waarneming een deel van de gevoelig
heid overbruggen.
Het was niet moeilijk onze geheele re
vue deze week te wijden aan dit eene
onderwerp. We moeten evenwel verder,
er zijn nog meer belangrijke kwesties.
De oorlog in Oost-Afrika denkt U mis
schien? Nu ja, belangrijk in zooverre, uw
sympathie staat aan den kant van een
der beide partijen en dan gelooven we,
dat de meeste sympathie onder ons uit
gaat naar Abessinië.
De nieuwe verwikkelingenn in de
Eurqpeesche politiek hebben de alge-
meene toestand voor Abessinië niet ver
beterd. We bedoelen daarmee niet zoo
zeer de toestand aan de oorlogsfronten,
maar meer de bescherming die Abessinië
van de Westersche mogendheden als
leden van den eenen grooten Volken
bond zou mogen ondervinden.
De jongste daad van Duitschland
geeft zooveel werk aan de Europeesche
diplomatie dat daarmee automatisch het
geschil in Oost-Afrika op den achter
grond geschoven wordt. We mogen toch
niet veronderstellen dat Abessinië moet
worden opgeofferd aan de belangen van
den verdragschendende en naar koloniën
hunkerende Europeesche mogendheden?
Nog steeds de Rijnbezetting.
Goed werk voor den Vol
kenbond. De oorlog in O.-
Afrika. China,-Japan-Rtis-
land.
Wanneer we in de afgeloopen week
de verschillende uitlatingen van diverse
Ministers uit Engeland, Frankrijk en Bel
gië eens tegen elkaar afwegen, is er een
zekere dalende tendenz in die meenings-
uitingen te bespeuren.
Het Fransche standpunt staat nog het
meest onverzoenlijk tegenover de ver-
dragschending van Hitler. De eisch van
een algeheele terugtrekking van de
Duitsche troepen uit de Rijnzöne is in
den loop der week iets verzacht. Frank
rijk zou zich onder invloed van Enge
land voorloopig tevreden willen stellen
met een niet verdere uitbreiding van
Duitsche troepen in dit gebied en meer
speciaal ’n neutrale zóne vanaf de grens.
Zoo was ongeveer de toestand op Vrij
dag j.l. Ondertusschen heeft de Fransche
Senaat het pact met Rusland goedge
keurd en juist dit pact was de aanlei-
ding van Hitler’s verdragschending.
Over het algemeen ziet de groote pers
in dit pact tusschen Frankrijk en Rus
land een gevaar voor den wereldvrede,
immers uit de verklaringen van den am
bassadeur der Sovjet-Unie te Londen,
Maisky blijkt, dat van Russische zijde
er naar gestreefd wordt elk tegemoet
komend overleg vanuit de impassie te
geraken, moet worden tegengewerkt.
Deze laatste gelegenheid voor een pre
ventieve oorlog mag niet gemist worden.
Daar zijn gelukkig ook andere mee-
ningsuitingen die betwijfelen of een der
gelijke mentaliteit wel in het belang van
Frankrijk of eigenlijk van geheel Europa
is. Natuurlijk zou een overmacht
Duitschland weer kunnen isoleeren, maar
de vraag of dit voor de economische en
politieke spanning de oplossing zou zijn
kan gerust met neen beantwoord wor
den. Als een rem op de heetgebakerde
mentaliteit van Frankrijk mogen we En
geland beschouwen. Ook in deze netelige
zaak wint de flegmatieke Engelschman
het van zijn Fransche collega. De Engel
sche Minister Eden heeft getracht Hitler
ervan te overtuigen, dat een vrijwillige
terugtrekking van een deel van het be
zettingsleger voor de verdere besprekin
gen van groot belang is.
Dit kost natuurlijk van Hitler een
moeilijke geste in het eigen land en de
vraag blijft gewettigd of de leider nu de
Duitsche verkiezingen reeds aangekon-
digd zijn, gedeeltelijk bakzeil wil trek
ken.
Onwillekeurig komt bij vele lezers de
vraag naar boven: Wat gebeurt er, in
dien Duitschland blijft weigeren aan den
wensch der andere mogendheden, be
trokken bij ’t Locarno-pact, te voldoen.
Komt er dan oorlog? Wij voor ons ge
looven dat zoo direct nog niet. Evenals
tegen talië overweegt men nu reeds of
eventueele uit- en invoerverboden van
en naar Duitschland, dit land tot naden
ken zal brengen. Misschien dat er onder
ons velen de schouders zullen optrekken
en denken: wat hebben nu al deze sanc
ties tegen Italië uitgewerkt? Maar dan
vergeet men, dat Duitschland in een ge
heel andere positie verkeert. De Duitsche
economische en financieele positie is
buitengewoon zwak en het eventueele
VOETBAL.
C. A. B. H—Sneek 111
Doordat het tweede elftal enkele spe
lers moest afstaan aan het eerste, stond
het spelpeil niet op die hoogte, die we
gewoonïijk van ons tweede elftal gewend
zijn. Over het algemeen wegen de twee
ploegen volkomen tegen elkaar op. De
vleugelspelers en vooral de midvoor van
Sneek zijn sneller dan die van C. A B^
waardoor de aanvallen van Sneek ge
vaarlijker zijn. Onze backs spelen even
wel een goed verdedigende partij en de
reservekeeper doet goed werk. De spil
speelt bijzonder goed en verdeelt het
spel op de juiste manier, maar met een
onmachtige voorhoede is geen resultaat
te bereiken. De midvoor trekt zich te
veel terug, de rechts- en linksbinnen
weten met den bal geen raad, zoodat bij
opgelegde kansen de Sneeker achter
hoede tijdig kan ingrijpen en in laatste
instantie ook de traditioneele pech op
eigen terrein een woordje meespreekt.
De verhouding Ö-2 in het voordeel
van Sneek geeft zeer goed het tempo
verschil aan.
15 Maart 1936.
Heden werd de 5de jaarlijksche ge-
meentedag der Doopsgezinde Gemeenten
Bolsward, Makkum, Witmarsum, Ping-
jum, Workum, Ijlst in de Doopsgezinde
Kerk alhier gehouden.
Des voormiddags werd ’n godsdienst
oefening gehouden onder leiding van ds.
J. P. H. Grootes van Workum, waarbij
het Bolswardsch kerkkoor haar mede
werking verleende, terwijl des namid
dags om 1 uur de kranslegging bij hat
Monument plaats had, ter herdenking
aan Menno Simons. Hierbij werd door ’t
Ijlster zangkoor een speciaal Mennolied
gezongen, waarna Ds. Golterman een
kort woord sprak en de krans werd ge
legd door den heer I. A. Bierma.
Om 2 uur hield ds. A L Broer van
Hoe zich de situatie verder ontwikke
len zal, geschapen door Hitler’s verkla
ring in den Rijksdag en de daarop ge
volgde bezetting van het door de ver
dragen van Versailles en Locarno gede
militariseerde Rijnland, is nog nauwelijks
te zeggen al mag men deze ontwikke
ling der gebeurtenissen ook niet te zeer
zien als een donderslag van een betrek
kelijk helderen hemel van West-Europa.
Voor ingewijden stond het al geruimen
tijd vast, dat deze stap zou plaats vin
den en de Europeesche kabinetten heb
ben niet anders verwacht dan dat dit
zou geschieden gedurende een impasse
van het Italiaansch-Abessynisch conflict.
De verwerping van het plan Hoare-Laval
bood Berlijn reeds zulk een gelegenheid,
dien het toen echter zeer terecht
niet aangreep, omdat den val van den
Britschen minister en zijn opvolging
door Anthony Eden een ietwat theatrale
toenadering Jtusschen Engeland en
Frankrijk teweeg bracht. Berlijn heeft
echter door de coulissen dezer toenade
ring heen gezien en zijn dag afgewacht,
diè dan nu ook gekomen is.
Intusschen is de huidige situatie wel
hoogst merkwaardig en zelfs vol van in
nerlijke tegenspraak.
Zoo is daar allereerst de vraag hoe
de verbreking van het pact van Locarno
moet worden opgevat. Dit verdrag werd,
in tegenstelling tot dat van Versailles,
dat het in zekeren zin overbrugde, door
Duitschland vrijwillig afgesloten. Zoo
luidt althans de formuleering van het
Fransche gezichtspunt en op deze ge
dachtengang rust het Fransche verzet
nu Duitschland deze vrijwillige overeen
komst eenzijdig opzegt. Tot zoover is
hier formeel-juridisch niets tegen in te
brengen; des temeer echter uit een his
torisch standpunt, want dan is het niet
de vraag in hoeverre Duitschland hier
formeel vrij was, doch dan moet beant
woord worden of Duitschland hier wer
kelijk zoo vrij stond.
Welnu, geen enkele Duitsche staats
man ook niet zij uit de Locarno-da-
gen heeft dit verdrag ooit gezien als
een gebaar, waar Duitschland in 1925
zonder noodzaak en dus in zekeren zin
„vrijwillig” toe overging.
Locarno was de eenige mogelijkheid
om de knellende band van Versailles
iets losser te maken en de druk, waar
onder Duitschland door dat Parijsche
voorstandsverdrag bij voortduring werd
gehouden, te verlichten; Locarno was
dus voor Duitschland een wanhopig ge
baar in zijn internationale „struggle for
life”, en niets meer dan dat.
Intusschen is er in de Europeesche ver
houdingen onnoemelijk veel veranderd
en waarlijk niet alleen door Duitschland.
Hitler heeft nu het Locarno-verdrag
opgezegd, met als argument, dat Frank
rijk dit reeds door het verbond met
Sovjet-Rusland had geschonden en dit
argument moge juist in het licht van de
tegenstelling tusschen het formeel-juri-
dische en het historisch wordende, als
een van de sterkste zijden van zijn Rijks-
dagrede gelden. Immers het is toch moei
lijk houdbaar een, weliswaar door een
verdrag bezegelde internationale verhou
ding te willen handhaven, doch intus
schen zelf de atmosfeer, waarin dit ver
drag tot stand kwam grondig te wijzigen
al laat men de nauw omschreven inhoud
van het verdrag ook onaangetast en al
behoudt men daarmede het formeele
recht aan zijn zijde.
Hoogst merkwaardig is het nu echter,
dat Hitler en een anderen weg kon
hij hier moeilijk inslaan onmiddellijk
na de opzegging van Locarno door
Duitschland of zooals hij dus zelf zegt:
het trekken van de logische consequentie
uit de schending van dit verdrag dooi
Frankrijk, zelf ter garantie van de nu
door hem de facto geschapen toestand
met een pactaanbod tot Frankrijk komt.
Ook hier een innerlijke tegenspraak
en een nauw verholen dubbelzinnigheid.
Teekenend is dit echter voor de ge
heele situatie en voor, de wijze waarop
de internationale ontwikkeling de laatste
dagen een licht werpt op dit sluiten, aan
bieden, verwerpen, opzeggen en schen
den van pacten. Men spreekt van pacto-
manie en hoewel zooals wij zagen
Hitler zich hier ook zelf weer aan schul
dig maakt wil hij tegenover deze pac-
tomanie de beslissende daad stellen. De
bezetting van het Rijnland was toch als
zoodanig bedoeld.
waarin opgenomen
OFF. FORD DEALER
BOLSWARD - TELEF. 86
loopen door nieuwe opwerpingen en
uitdagingen te doen. Inplaats van rede
lijk te zijn en niet enkel te lezen wat is
geschreven, maar daarover nó en dóór
te denken, opdat het goede vrucht moge
voortbrengen voor alle waarheidsvrien
den. Dan heeft schrijven pas nut. Waar
zou anders het einde zijn? „Waarheids
vriend” spreekt in zijn eerste schrijven
van „gewetenszaak” en „goedkoop prin
cipe” en daar hoor ik hem niet meer
over. Hij is verstandiger geworden en
er zou geen reden zijn verder op hem
in te gaan, als hij niet andermaal eenige
abnormaliteiten verkondigt, verderfelijk
voor eerlijke politiek en voor den
mensch. „Waarheidsvriend” moet de
mentaliteit der katholieken goed begrij
pen. Dat is nuttig en leerzaam voor sa
menwerking met anderen, ook in de po
litiek. Een Katholiek kón nog móg niet
zijn principe met zijn overjas aan de
kapstok hangen, wanneer er binnens
kamer zaken worden besproken, die den
mensch aanraken. Dat hebt U uit mijn
vorig schrijven kunnen leeren en ver
staan. En er zijn heel weinig zaken,
waarbij, de mensch niet is betrokken en
daarom willen wij als katholieken „chris
telijke” politiek voeren.
De zaak, waarom het gaat is ons te
heilig om er een twistzaak van onkun
dige menschen van te maken. Meent niet
dat ik zoo naïef ben te gelooven, dat ik
menschen heb overtuigd, die zeggen en
schrijven: „aangezien ik daarover reeds
lang een gevestigde meening heb”. Zul
ke menschen praten wel over „gewe
tenszaak” en oordeelen over een anders
„principe”, doch maken geen studie van
een principe, omdat hun rede niet verder
gaat dan zij redelijk vinden. Dit is een
onrecht van den egoïstischen mensch!
Maar, dat is noch redelijk, noch verstan
dig. Die, als waarheidsvriend redelijk is,
komt tot de ervaring: „het verband tus
schen een principe en de uitwerking
daarvan in het practische leven” begint
en eindigt aan het Kruis op Golgothal
Komt men niet tot die ervaring? Dan
heeft noch een principe, noch een mee
ning van wien ook, waarde voor den
mensch, voor de gemeenschap en voor
God. „Studie hiervan te maken” is zich
zelf en anderen bedriegen. Ze is het
grootste kwaad voor een christelijke sa
menleving en sticht verwarring onder
eerlijke menschen van elke richting.
Een „principe” is heel iets anders dan
een „meening”, „Waarheidsvriend”! Een
„meening” is gebouwd op stof en een
„principe” gegrondvest op Gods wetten.
Een politieke partij, welke op een mee
ning” is gebouwd, wordt niet gedragen
door waarachtig volksbelang. Daarom
kón een „meening” in de politiek bij een
gewetenszaak ook sjachelen en is noch
vleesch, noch visch, en worden vele eer-
IJjkef, oprechte jmenschen (be'u vajn de
godsdienst en de politiek, en werpen zich
in de armen van een sterken man tot
schade van een waarlijk christelijke sa
menleving. Jezus van Nazareth joeg de
sjacheraars uit den tempel.
Evenals het „principe” kindertoeslag
voor velen, is ook voor „Waarheids
vriend” een verheldering van het „prin
cipe” christelijke politiek doen geen
overbodige studie. Maar, dan moet ge
daar een gewetenszaak van maken en
eigen meening in stof laten vergaan en
een levend principe aanvaarden en belij
den, óók en vooról in de politiek, opdat
vele menschen in de toekomst wederom
kunnen gelooven aan een waarachtige
gemeenschapspolitiek voor rijk en arm,
in stad en land. Dat vucht voortbrengi
tot heil van den mensch en de gemeen
schap en wij daarmede keeren alle ex
perimenten van politieke „meeningen”.
Als waarheidsvrienden de waarheid die
nen! Zóó dienen wij het beste stad en
land, mensch en volk.
U, mijnheer de Redacteur, dankzeg
gend voor uwe gastvrijheid,
Hoogachtend,
E. RUITER,
lid v.d. R.K. Staatspartij.
Bolsward, 14 Maart 1936.
Belangwekkend is het evenwel, dat
Hitler bij zijn pact-aanbod ook Neder
land heeft genoemd. Daarom echter be
hoeft dan den inhoud van dit aanbod
nog geen al te groote reëele beteekenis
geschonken te worden.
Voorloopig is het slechts van belang
de vraag te beantwoorden, hoe Hitler
tot dit aanbod kwam. Met het antwoord
hierop raakt men namelijk een teer punt:
onze Volkensbondspolitiek. Want onge
twijfeld is de Führer er toe gekomen ook
Nederland bij zijn ontwerp te betrekken,
omdat wij sinds ons lidmaatschap van
dit instituut te Genève, niet meer in die
mate buiten de internationale politiek
staan, als voordien. Men bedenke echter
eenerzijds goed, dat internationale poli
tiek, altijd „machts’-politiek is en dat
deze voor ons als kleine mogendheid de
grootste rampen in zich bergt, ander
zijds, dat hiermede in geen geval over
deze Nederlandsche Volkenbonds-poli-
tiek een oordeel en nog wel allerminst
een veroordeeling is uitgesproken.
De wijziging van ons buitenlandsch
beleid, is door één van de vurigste in
ternationalisten in Nederland, wijlen
prof. A. A. H. Struycken, geformuleerd
als: van „neutraliteits- tot zelfstandig-
heidspolitiek”. En in het slechts geringe
verschil van nuance in deze formule ligt
alle voorzichtigheid uitgedrukt, welke
dat beleid moet kenmerken.
V
DE JONG s NIEUWSBLA
Leesgeld fr. p. p. per half jaar 1.50
Buiten de provincie f 2.-; inning 15 ct.
Voor het Buitenland f7.- per jaar.
Leesgeld per looper 40 ct. p. kwartaal.