RIJK EN GEEN GELD
DE UREEDIDELIDGIH CHINA.
B uit enlandsclie Revue.
ELVIRA BONI
Tandarts NIJK
hervat DONDERDAG
a<s. de praktijk.
IV. y. D. WEHFF
De Bolswardsche Courant en Westergoo
Reparatie
aan alle merken
Automobielen
Groote voorraad
Onderdeelen
en Banden
Stadsnieuws.
338ts Jaargang
Woensdag 25 Augustus 1937
No. 66
3
Advertcntiën per regel
Wocnsdagsmimmcr 10 cent.
Zaterdagsnummer 12 cent.
Tusschen de tekst dubb. prijs.
Giro no. 87926.
BUITENLANDSCHE BELANGEN
BOTSTEN HERHAALDELIJK
TEGEN NATIONALE
TRADITIES.
CHINA STEEDS HET KIND VAN
DE REKENING.
De Chineezen zijn over het alge
meen Boeddhist, Taoist of Confucianist.
Echter zijn onder hen ook 30 millioen
Mohammedanen en 3 millioen christenen.
Van deze laatsten zijn 2.5 millioen Ka
tholieken en 360.000 Protestanten.
In China wonen bijna 300.000 Ja
panners (30.000 in de Japansche conces
sie te Sjanghai), 70.000 Russen, 13000
Britten, 7000 Amerikanen, 2500 Portu-
geezen, 3000 Duitschers en 9000 Fran-
schen. Alles in ronde getallen.
Vele vreemdelingen wonen voorts nog
in de speciale pachtgebieden
welke als vreemde koloniën in
China moeten worden beschouwd, als ’t
Britsche pachtgebied van Hongkong, het
Portugeesche van Macao en het Japan
sche van Kwantoeng.
oorlog de Chineezen tegen hun ge-
meenschappelijken aartsvijand: Japan,
dat immers ook de Russische positie in
Azië (Siberië, Sachalin, enz.) bedreigt.
China’s zelfstandigheid zal in dezen
oorlog ten ondergaan aan Japan als
vijand of.aan Rusland als vriend.
Een Chineesche overwinning zou on
getwijfeld leiden tot de bolsjeweering
van het Chineesche; rijk, den ondergang
van de Chineesche cultuur en de vernie
tiging van de vooruitzichten van het
Christendom in het Verre Oosten.
Speciale inrichting voor
Verschijnt DINSDAGS- en
VRIJDAGSAVONDS.
Lccsgcld fr. p. p, per half jaar f 1.50
Buiten de provincie f2.-; inn. 15 et.
Voor het Buitenland f 7.- per jaar.
Leesg. p. looper 40 ct. p. kwartaal.
8
j
j
Hoe vanouds de wil der Chineezen
leeft om zelfstandig en zonder bemoeie
nis van vreemden hun eigen leven te
leven, bewijst de bouw van den mach
tigen Chineeschen Muur, die over een
lengte van 10.000 mijlen langs de Noord
grens van het rijk werd gebouwd en
reeds 245 jaar vóór Christus grooten-
deels voltooid wasl
Deze muur is nog slechts symbool.
De afloop van den thans aan den gang
zijnden oorlog zal voor China fataal zijn
en het land sterker dan ooit onder
vreemden inbloed brengen. Van Japan
of van Rusland.
De invloed van de Ver. Staten en van
Europa op China wordt regelmatig min
der. De Europeesche beschaving is te
zeer verzwakt om in de geschillen tus
schen de Aziatische rassen te kunnen in-
tervenieeren.
China’s eenige hope is het bolsjewis
tische Rusland. De Russen helpen met
alle middelen behalve een openlijken
De machtige en bekende Skodafabrie-
ken in Tsjecho Slowakije hadden groote
orders opgenomen voor Portugal, dat
zich plotseling bewust werd, veel geld
aan verbetering van het leger te moeten
uitgeven. Nu dienen we hierbij even te
vermelden, dat Portugal zoowat half fas
cistisch en Tsjecho Slowakije voor drie
kwart anti-fascitisch is. Dit verhinderde
echter niet dat het oorlogsmateriaal van
de Skodafabrieken naar Portugal gezon
den werd.misschien wel om de anti
fascisten in Spanje te bestrijden.
Dat was juist het eigenaardige in deze
leveringen aan een land, dat tot nu toe
weinig aan oorlogsuitrusting besteed
had. Het verbod van de Praagsche re
giering om in het vervolg wapens aan
Portugal te leveren, heeft natuurlijk bij
de regeering van Portugal ontstemming
gewekt. Aan den eenen kant zoekt men
hier de hand van Rusland achter, die
bang is, dat de anti-fascistische mitrail
leurs in het kamp van Franco terecht
komen. Natuurlijk, de Russische bladen
noemen een dergelijke bewering onzin
nig. Het Praagsche persbureau publi
ceert ten overvloede nog een officieele
verklaring (in verband met de afbreking
van de diplomatieke betrekkingen) dat
de aanduiding, volgens welke een derde
mogendheid invloed zou hebben uitge
oefend, op het Tsjecho Slowaaksche
standpunt, energiek van de hand moet
worden gewezen.
We zullen dit onderwerp, dat stof ge
noeg oplevert voor een geheele revue,
verder laten rusten.
Onder dezelfde vraag die we aan het
begin van dit weekoverzicht plaatsten,
mogen we zeker ook de enorme bewa
pening van Engeland rangschikken. De
suprematie van de Engelsche vloot, die
enkele jaren geleden dreigde verloren te
gaan, is volgende de laatste statistiek
weer bijna voltooid.
De Engelsche vloot bestaat uit 285
schepen met ’n tonnenmaat van 1.216.398.
De Amerikaansche vloot met 1.083.330
ton. Japan met 745.804 ton. Frankrijk
met 469.346 ton, Italië met 398.683 ton
en Duitschland met 147.632 ton.
Wat is het uiteindelijke doel van deze
krachtige Engelsche vloot? Het behoud
van de wereldvrede, zeggen de Engel
sche regeeringsleiders.
Het klinkt wel mooi, maar het is jam
mer, dat de practijk zoo bedroevend
slecht aan deze paradox beantwoord. Er
moet dus wel een andere reden zijn. De
bekende correspondent van het Handels-
blad, de heer Knickerbocker, die door
zijn vele actueele buitenlandsche artike
len blijk geeft een goede kijk op het
wereldgebeuren te hebben, is van mee-
ning, dat de geweldige uitbreiding van
de Engelsche vloot hoofdzakelijk gericht
is op een mogelijk militair samengaan
van Italië en Duitschland. Het Abessijn-
sche conflict heeft Engeland duidelijk
geleerd, dat de Engelsche steunpunten
in de Middellandsche Zee en de veilige
weg voor zijn handelsvloot door Italië
ernstig bedreigd kunnen worden.
Enkele cijfers zullen dit duidelijk kun
nen maken, De Italiaansche vloot be
staat uit o.m. 88 onderzeebooten, met de
20, die dit jaar op stapel gezet worden
108, daarmee heeft Italië de grootste on-
derzeevloot ter wereld. Bovendien bezit
Italië een eerste linie van 2000 vliegtui
gen. Wanneer we met deze twee cijfers
voor oogen de situatie in de Middelland
sche Zee beschouwen, dan begrijpt ieder
het groote en dringende belang dat En
geland heeft bij een vlugge en afdoende
verbetering van de zee- en luchtvloot.
In hoeverre de oorlogsindustrie hier de
hand in het spel heeft, valt moeilijk te
zeggen.
Van het Oostelijk front geen nieuws.
Deze uitdrukking, die dateert uit de we
reldoorlog, is weer geheel toepasselijk
op de oorlog tusschen China en Japan.
Juist daarom nemen we dit onderwerp
even aan het slot van onze revue om niet
in de verleiding te komen een bloemle
zing te plaatsen van de vele tegenstrij
dige berichten, die van het Verre Oosten
gemeld worden. Het gaat er weer precies
als in de wereldoorlog.
Aan beide zijden belangrijke succes
sen, zelf verliest men weinig mannen,
maar maakt er zooveel te meer aan de
overkant kapot, de balans blijft door die
berichten dan vrij gelijk. Zooals de situ
atie zich momenteel laat aanzien, begeeft
Japan zich in een geweldig gevaarlijk
avontuur. Hoe men dit financieel kan
bolwerken, is een vraag, die niet zoo ge-
makkelijk op te lossen is.
8e ORGELCONCERT.
Alex Ouilmant, de beroemde organist
van de kerk St. Trinité en van de Tro-
bommen in de Fransche concessies van
Sjanghai terecht kwamen dan protes
teert heel het koor van buitenlandsche
diplomaten.
Ook in andere opzichten is China in
zijn verweer tegen gewelddadige vreem
de inmenging gehandicapt, n.l. door de
verplichtingen, welke het land in den
loop zijner geschiedenis achtereenvol
gens door de gezamenlijke groote bui
tenlandsche mogendheden werden opge
legd.
Uit de jongere geschiedenis van China
hebben we daartoe slechts te herinneren
aan den oorlog van 1860 met Rusland,
welke aan China het Amoergebied kost
te. Frankrijk bezorgde zich voordeelen
in den oorlog van 1882-1885 om Ton-
Kin. Daarna verbitterde 't onoordeelkun
dige optreden van zendelingen de Chi
neezen zóózeer tegen de vreemdelingen,
dat telkens volksbewegingen en moorden
op zendelingen en andere christenen
werden uitgelokt, waarmee dan weer de
vreemde mogendheden zich bemoeiden,
die er gebruik van maakten om nieuwe
voordeelen te bedingen. De oorlog van
1894-1895 tegen Japan kostte aan China
Formosa en de souvereiniteit over Korea;
Duitschland verwierf zich in 1897 naar
aanleiding van een moord op zendelin
gen Kiao-tsjou in Sjantong (in 1914
door Jauan ingepalmd), Rusland eigende
zich in 1898 Zuid-Liao-tong met Port
Arthur toe, Frankrijk Kwantsjou en En
geland Wel-hai-wei'. Alles om moorden
op zendelingen I Ook wist men allerlei
economische concessies te verkrijgen.
Tegen dat alles groeide een Chinee
sche volksbeweging, georganiseerd in
geheime genootschappen, de „Boksers”.
Dezen belegerden in 1899 de gezanten-
wijk in Peking de Boksersopstand
waarop een internationale troepenmacht
ook Nederland leverde zijn deel in
China landde en de gezanten te Peking
van wie de Duitsche intusschen was ver
moord, ontzette. Ook elders in het land
trad deze internationale expeditie op.
In 1901 werd de vrede gesloten. China
moest gedurende 30 jaar elk jaar 15
millioen tael schadeloosstelling betalen,
Rusland werd zoo goed als meester van
Mandsjoerije (waaruit het enkele jaren
geleden door de Japanners werd ver
drongen). Later maakte de groote pro
vincie Mongolië zich onder medewerking
van Rusland onafhankelijk van China.
Vooral Rusland en Japan hebben el
kaar hun overwicht in China betwist.
Toen Rusland verzwakt uit den Europee-
schen oorlog te voorschijn kwam, hebben
de Japanners de Russen geleidelijk uit
China geweerd en in dat land hebben ze
herhaaldelijk „incidenten” als voorwend
sels gebruikt om eerst Mandsjoerije de
finitief aan het Chineesche gezag te ont
trekken door het met geweld een zelf
standigheid op te dringen onder een
eigen vorst als Japanschen knecht (Pi-
IJoe, eens als kind de laatste Chineesche
Keizer). Vervolgens zijn de Japanners
de Noord-Chineesche provincies binnen
gedrongen om daar een z.g. „autonoom”
in waarheid aan Tokio onderworpen
bestuur te vestigen.
Uit het laatste optreden van Japan,
een verdere indringing in China be-
oogende, is het huidige Chineesche ver
weer geboren.
Wat de wereld beheerscht.
Het vlootmateriaal.
Van het Oostelijk front geen
nieuws.
Het antwoord op deze vraag is in de
laatste dertig jaren wel radicaal gewij
zigd. Voorheen zou men op deze vraag
antwoorden: natuurlijk de diplomatie, de
buitenlandsche vertegenwoordigers van
de toonaangevende landen, die meestal
in onderling overleg de ook in die tijd
voorkomende geschillen wisten te over
bruggen, behoudens dan de enkele kee-
ren dat het militaire apparaat een gefor
ceerde beslissing moest bewerkstelligen.
Heel in het geheim werkte soms een
der groote oorlogsindustrieën mee in
dit gewapend conflict, maar zoo openlijk
zoo driest en brutaal als dit in onze da
gen gebeurt.neen, daar had men
voorheen niet de moed en kracht toe.
We mogen zonder tegenspraak de
conclusie vastleggen, dat in onze dagen
het wereldgebeuren afhankelijk is van
de politiek der groote oorlogscentra’s.
Die enorme trust (met een kapitaal,
waarbij zeer veel regeeringen financieel
geïnteresseerd zijn) vertegenwoordigt in
onze dagen een macht, die ver over de
volkswil en ook de belangensfeer van
die regeeringen heenreikt.
De geweldige vlootbouw in Engeland,
de Spaansche burgerkrijg, de oorlog in
China, ze passen in bedekte vorm juist
in de belangensfeer van die oorlogsin
dustrie. Meer openlijk komt dit naar vo
ren in het jongste incident tusschen Por
tugal en Tsjecho Slowakije. Of er aan
vriend of vijand geleverd wordt, is voor
deze oorlogsindustrie bijzaak.als er
maar verdiend wordt. Misschien dat en
kelen onder onze lezers zullen vragen:
wat is dat dan tusschen Portugal en
Tsjecho Slowakije?
China, het onmetelijke, dicht bevolkte
rijk van het Verre Oosten staat voor den
zooveelsten keer in het middelpunt der
internationale belangstelling.
Waarvoor het weer zal moeten bloe
den, zooals het zoo vaak reeds heeft ge
bloed.
China is een land, zoo groot als
Europa, met groote, deels zeer vrucht
bare provincies. Er zijn ook zeer arme
vlakten met een arme bevolking. Het
land heeft belangrijke natuurlijke hulp
bronnen. De bevolking is, ruw geschat,
500 millioen zielen sterk. China heeft
waarschijnlijk de oudste cultuur ter we
reld. Het onmetelijke rijk was zeer be
schaafd reeds, toen onze voorouders nog
„wilden” waren. De economische ont
wikkeling van het land hield echter geen
tred met de cultureele. Indien China eco-
nomisch-juist werd geëxploiteerd, zou ’t
volk materieel welvarend kunnen zijn
en een kostelijk afzetgebied wezen voor
de producten van andere landen. Van
daar de tucht van andere volken om
China „bij” te brengen, liefst met de na
tionale vermogens aan geld en arbeids
kracht uit die „andere” landen, wier ex
pansiedrang vaak groot, in een bepaald
geval Japan zelfs zéér groot is.
Economie „ligt” den Chinees niet
vandaar dat hij weinig is Ingenomen met
die buitenlandsche inmenging. Deze
druischt ook op andere gronden tegen
zijn nationale, traditioneele en godsdien
stige gevoelens in. Hij heeft een aange
boren afkeer tegen buitenlanders, te we
ten: tegen buitenlanders in China.
Niet omdat die harder meesters zouden
zijn dan zijn eigene. Het Chineesche
volk heeft zich door de eeuwen heen
laten uitbuiten door zijn mandarijnen en
zijn gronden laten afstroopen door sol
datenbenden. De afkeer tegen buitenlan
ders is een karakteristieke, een traditio
neele. De Chineesche wetgeving ver
biedt b.v. den verkoop van onroerende
goederen aan vreemdelingen. Dezen heb
ben daarom door druk en door geweld,
ter ontwikkeling van hun economische
belangen in het land, in en rond de voor
naamste havens en bevolkingscentra in
het binnenland bepaalde gebieden in
voortdurende huur of pacht gekregen.
Deze gebieden heeten concessies.
Dóór kunnen de vreemdelingen bouwen
en zich vestigen: dóór ook hebben ze
hun eigen bestuur, hun eigen politie, en
zelfs hun eigen legertje, ter bescher
ming van de in die concessie gevestigde
onderdanen.
Zulke eigen, dus nationale concessies
in China hebben op het oogenblik nog:
België, Engeland, Frankrijk, Italië en
Japan. Er zijn voorts nog interna
tionale concessies, waarin
vreemdelingen uit verschillende landen
tesamen wonen onder een eigen gekozen
bestuur en beschermd door de detache
menten van de verschillende gezant
schappen en (of) consulaten. Deze con
cessies zijn de centra van de handel op
en de economische exploitatie in het al
gemeen vón: China.
Het militaire optreden van Japan te
gen China is niet anders dan een sedert
jaren voortgezette poging om met geweld
de economische exploitatie van het land
met Japansch geld en Japansche arbeids
krachten te verwerven, wat den Japan
ners die daarbij stuitten op den na
tuurlijken weerzin der Chineezen tegen
de vreemden met overleg, verraad en
omkooperij niet was gelukt.
Dit militaire optreden wordt den Ja
panners vergemakkelijkt door het bezit
der concessies, waar zij permanent, dus
ook in tijd van vrede, reeds permanent
troepen gelegerd hadden. Krachtens
internationale overeenkomsten mag Chi
na zich niet tegen die Japansche con
cessies keeren, want alle internationale
concessies zijn Internationaal)
gegarandeerd! De Japanners kunnen hun
concessies dus maken tot basis voor een
krijgstocht tegen China. En als de Chi
neezen zich dan verdedigen en er vallen
daarbij bommen in een der concessies
zooals een dezer dagen „afgedwaalde”
van Charles Widor. Beiden waren stu-
diemakkers onder Lemmens te Brussel en
beiden werden wereldberoemd.
Guilmant’s „Memoires de mon enfan-
ce” („Herinneringen uit mijn kinderja
ren”) werden helaas in verspreide num
mers uitgegeven, waardoor het onder
ling verband verloren ging; de nu ge
speelde stukken vormden daarvan het
begin en het slot. In het poëtische „Priè-
re et Berceuse” hoorden we het bidden
de kind met het starre opzeggen van het
kindergebedje, gevolgd door het teere
in slaap zingen van de moeder, die, hoe
kan het anders, vanuit Alex’ jeugdherin
neringen steeds de hoofdpersoon bleef.
Daarentegen schetst hij in de Marche
funèbre de sombere en smartelijke ure,
waarin hij haar ten grave moest bren
gen en typeerend voor dezen geioovigen
kunstenaar is wel het slot van dit stuk,
dat hij doet overgaan in de ontroerende
„Chant seraphique”; onder harp-arpeg-
gios uit den Hooge verneemt hij een ijle,
bijna onwezenlijke vrouwenstem, de stem
van zijn dierbare ontslapene, als wilde
zij hem vanuit blijde verten troostend
haar gezaligden toestand doen kennen.
Guilmant’s 5e Orgelsonate, rijk-melo-
dieus en zeldzaam klaar van vorm, staat
wel sterk onder den invloed van Men
delssohn’s kunst, maar is niettemin
fransch in alle onderdeelen. Hartstochte
lijk is de inzet van het smartelijk Ada
gio, waarna de joviale vriendschappe
lijke toon van het Scherzo, met zijn soms
fungeestige plagerij weer een verhelde
renden glimlach weet te scheppen. Ze
ker, dit zijn alle reeds hoogtepunten van
stijl en compositie. Doch geen van deze
onderdeelen is in kwaliteit te vergelijken
met de Finale, het Koraal, omsponnen
door de grandioze Fuga, de knetterende
virtuoze volle werkstaccato’s.het
schept allemaal overweldigende klank
effecten die we nergens brillanter hoor
den dan op het Bolswarder orgel. Alt’s
opvatting, tempi, registerkeuze en na
tuurlijk het technische gedeelte waren
zooals we het ons maar wenschten. Be
halve in de Fuga van Deel I, waar op
zeker oogenblik de pedaaltoetsen iets te
breed van afmeting schenen te wezen.
Een paard met vier struikelen.
„NATUUR EN SPORT”.
In hotel Boermans hield Maandag
avond de wandelvereen. „Natuur en
Sport” een ledenvergadering.
De opkomst der leden was zeer goed.
De heer Haitsma zegt in zijn openings
woord te hebben moeten constateeren,
dat het animo voor de wekelijksche
oefenwandeltochten, een kleine inzinking
vertoont. Om aan de bezwaren van het
wekelijksch uitschrijven van een oefen
tocht tegemoet te komen, is door het be
stuur besloten, dat wel elke Zondag
morgen de gelegenheid zal blijven open
staan voor de liefhebbers om gezamen
lijk te wandelen, maar dat officieel in
het vervolg 2 maal per maand door het
bestuur een oefentocht zal worden uitge
schreven.
De voorzitter wekt de leden op om op
deze tochten niet te ontbreken.
Onder de ingekomen stukken bevindt
zich een schrijven, gezamenlijk verzon
den door de Gereformeerde, Hervormde
en Doopsgezinde Kerkgenootschappen
en het bestuur van de Evangelisatie,
waarin wordt gevraagd geen wandel
tochten meer te willen uitschrijven op
een uur vallende tijdens de kerkdiensten.
Daar inwilliging van dit verzoek zou be-
teekenen, dat de korte wandeltochten,
welke op Zondagmorgen worden gehou
den, verplaatst zouden moeten worden
naar een middag of avonduur en het
animo voor deze tocht enteveel zou ver
minderen, daar ’s morgens de meest
geschikte tijd is om te wandelen, terwijl
verder de kerkdiensten niet op de min
ste wijze werden gestoord, terwijl het
verder niet mogelijk is om de geregelde
wandelingen naar een werkdag te ver
plaatsen, wordt met algemeene stemmen
besloten afwijzend op dit verzoek te be
schikken.
De bode, de heer Hoppe, welke bericht
van verhindering had gezonden, doet in
dit schrijven een beroep op de leden zijn
taak te vergemakkelijken door een vlotte
contributieafdracht te bevorderen.
Op voorstel van het bestuur wordt
besloten om 1 maal per maand een kort
avondtochtje uit te schrijven.
Wegens bedanken van den heer F. v.
d. Feen wordt tot bestuurslid gekozen de
heer L. Roode Jr. Benoeming tamboer.
Gekozen wórdt de heer H. Bangma, die
hiervoor zal worden opgeleid.
Op voorstel van het bestuur wordt be
sloten een boottocht te organiseeren.
Daar het mogelijk is deze kosten voor
een belangrijk deel uit de algemeene kas
te betalen, kon de prijs per lid of dona-
cadérozaal te Parijs, was muzikaal ge- teur deelnemer(ster) zeer laag worden
sproken welhaast de tweelingbroeder gehouden. De tocht zal plaats vinden op
OFF. FORD DEALER
BOLSWARD - TELEF. 86
waarin opgenomen
Officiéél orgaan der gemeenten Bolsward, Wonseradeel en Hennaarderadeel
Uitgever A. J. OSINGA, Marktstraat, BOLSWARD A Telefoon No. 12
DE JONG s NIEUWSBLAD
I
