Buit enlandsclie Revue.
Brillen
Breukbanden
Buikgordels
Elastieken
Kousen
P. LUBTER
lil. V. UIERFf
De Bolswardsche Courant en Westergoo
HOFSTEDE
Reparatie
GOKLUSTEN.
33^Ê Jaargang
Woensdag 5 October 1937
No. 78
Uitgever A. J. OSINGA, Marktstraat, BOLSWARD
3.50
DE BEIJER.
Stadsnieuws.
Groote voorraad
Onderdeelen
en Banden
10 °|0 korting
Het Deste en vertrouwde adres voor
2 p o
2 cd
w
Duffel
Velours-Diagonaal
Persianer Bouclé
Officieel orgaan der gemeenten Bolsward, Wonseradeel en Hennaarderadeel
A Telefoon No. 12
ER IS WERK GENOEG.
Ad ver ten tl fin per regel:
Woensdagsnummer 10 cent.
Zaterdagsnummer 12 cent.
Tusschen de tekst dubb. prijs.
Giro no. 87926.
LEDIGHEID BLIJFT DES DUIVELS
OORKUSSEN.
Speciale inrichting voor
aan alle merken
Automobielen
sproken worden, waarbij wel zal blijken,
dat de rechtervleugel over de meeste
aanhangers beschikt.
Ten slotte willen we U nog even ver
tellen, dat de onbekende duikboot, waar
aan we de eerste helft van deze revue
wijdden, plotseling weer in de Spaansche
wateren verschenen is en Engelsche tor
pedojagers heeft aangevallen.
De Engelsche oorlogsschepen zijn on
middellijk de achtervolging begonnen.
Dergelijke incidenten scheppen een
nerveuse stemming, die zoo licht tot on
beraden stappen aanleiding kan geven.
Bij aankoop van minstens f4.00
GRATIS een knippatroon
van IDA DE LEEUWvan Rees
bovendien
btf contante betaling
Verschijnt DINSDAGS- en
VRIJDAGSAVONDS.
Leesgeld fr. p. p. per half jaar f 1.50
Buiten de provincie f2.-; inn. 15 ct.
Voor het Buitenland f 7.- per jaar.
Leesg. p. looper 40 ct. p. kwartaal.
Mussolini’s reis. Fascisme en
Communisme. - Frankrijks zor
gen. De Engelsche labour-
partij.
We hebben in onze vorige revue en
kele oogenblikken uitvoerig stilgestaan
bij de zegetocht die de Italiaansche dic
tator in het land van zijn collega Hitler
gemaakt heeft. De onderdeelen van deze
massa-demonstratie waren uitstekend in
elkaar gezet en de indruk, die de Duce
van het volk heeft meegenomen, is zeer
bevredigend. Als een der meest belang
rijke momenten van dit bezoek kan men
zeker noemen de grootsche militaire
machtsontplooiing en het bezoek aan de
Krupp-fabrieken. Dat was een kolfje
naar de hand van den Italiaanschen dic
tator.
In het laatst der vorige week is Mus
solini weer teruggereisd en toen heeft
het fascistische Italië met niet minder
geestdrift den leider gehuldigd. In de
wereldpers duiken nu verschillende be
richten op, die nader het doel van de as
Rome-Berlijn omschrijven. Officieel heet
dit bezoek het bevorderen van den we
reldvrede, maar ook duiken er onder die
vele berichten enkele mededeellngen op,
die een geheel andere beteekenis aan dit
-bezoek willen geven. Welke precies de
oogmerken van beide dictators uitmaken
is moeilijk te zeggen, vastgesteld mag
echter, dat naast versteviging van vriend-
schapbanden, de verbreiding van de fas
cistische gedachte over Europa niet
vreemd aan dit bezoek geweest is.
Onwillekeurig denken we hierbij direct
aan Spanje waar tusschen deze beide
Vraagt onze Stalen-collectie
droevig licht op de mentaliteit van re
geerders en volk.
Bij al de problemen die een onderdeel
vormen van ’t wereldgebeuren, bestaan
voor elk land afzonderlijk ook nog van
die moeilijkheden, die het economisch
en politieke leven ten volle beheerschen.
Voor Frankrijk is dit speciaal de finan-
cieele kwestie. Reeds enkele jaren werkt
men in Frankrijk met steeds stijgende
tekorten en het is reeds een heksentoer
Wanneer de legersterkte plots moet
worden verdubbeld, het militaire be
roepskader daartoe belangrijk uitgebreid,
kazemeeringsgelegenheid in verschillen
de steden geschapen, de oorlogsvloot
aanzienlijk versterkt, als dat alles
plotseling blijkt te moeten en op het
oogenblik nog niet te schatten tientallen
millioenen kost, dan besluit de regeering
te doen, wat noodig is. Het geld komt
er!
Dat is alles goed en wel. We stellen
ons op het standpunt, dat onze onafhan
kelijkheid en onze geestelijke vrijheid het
verdedigen waard zijn en dat dus de
voorbereiding dier verdediging te inten
siever dient te zijn, naarmate het gevaar
van een bedreiging grooter wordt.
Laten we echter erkennen, dat het
vraagstuk der werkloosheid even
dringend een oplossing vereischt als dat
onzer nationale verdediging. En daar
voor moet het geld evenzeer worden
gevonden. Werkloozenzorg mag niet
bestaan uit het geven van wat guldens
voor huishuur, brood en kleeding. We
moeten inzien, dat zonder werk te zijn
eigenlijk nog erger is dan broodeloos te
wezen. Honger bedreigt de lichamen,
werkloosheid bedreigt geest en karakter.
Natuurlijk het is onmogelijk om den
werklooze te laten vergaan van den hon
ger! Maar het is nog erger, als we hem
laten vergaan naar den geest
Er kome arbeid voor wie zonder
zijn. In dót opzicht hebben we maar
dan ook in dat opzicht alleen van
Duitschland te leeren. Of de gelegenheid
er toe kunstmatig is geschapen of niet,
dat is niet het belangrijkste. Maar de
Duitsche arbeider heeft werk.
En dat van de huidige Nederlandsche
regeering nog geen plan is vernomen
om het ook in ons land zóó ver te bren
gen, dat kan worden gezegd: de Neder
landsche arbeider krijgt werk dót is
de groote teleurstelling van velen, die
vertrouwen hadden in den socialen inslag
van dit kabinet.
ken, temeer brengt dit moeilijkheden me
de, wanneer men voor bewapening zulke
enorme sommen uittrekt. Op de begroe
ting van 1938 staat ’n bedrag van 11.380
millioen franc voor bewapening, d&t is
nog 1790 millioen meer dan het vorig
jaar. Voor openbare werken werd uitge
trokken 13630 millioen. Aan het slot van
de toelichting op deze begrooting lezer
we, dat de franc alleen dan buiten ge
vaar kan worden gesteld, wanneer alle
Franschen toestemmen in een uiterste
krachtsinspanning. De tegenstelling is
wel groot. Soberheid prediken en meer
dan 11 duizend millioen uitgeven voor
bewapening.
Ook voor Engeland geeft het bewape-
ningsprobleem zijn bijzondere zorgen, nu
niet zoozeer van financieele aard. De En-
gelschen kunnen zich nog de weelde van
een krachtige bewapening veroorloven,
hoewel ook nu reeds in sommige kringen
de meening overheerscht, dat dit geld
voor nuttiger doeleinden besteed kon
worden. De Engelsche Labourpartij die
men wat zijn doelstelling betreft, wel
eens met onze arbeiderspartij vergelijkt,
voelt dit bewapeningsprobleem als een
interne kwestie. Momenteel overheer-
schen een viertal stroomingen, de rech
tervleugel bestaande uit diegenen die van
oordeel zijn, dat een niet bewapend land
eenvoudig niet bestaan kan en de groep
voor wie de eenheid in de partij alles is
en die dus als het moet de bewapening
maar op den koop toenemen. Hiertegen
over staat de linkervleugel, onder lei
ding van Sir Stafford Cripps en de groep
onder leiding van Landsbury.
Op het binnenkort te houden Labour-
De Gemeenteraad kocht In zijn laatste
vergadering, 28 September, o.m. de beier
aan van het R.K. Armbestuur. Het huis
staat in de Witheerenstraat no. 10. Het
zal worden afgebroken met het naastge
legen pand en twee er over liggende. En
er zal ontstaan een bijerplein. De auto’s
waar tegenwoordig alles om draait, krij
gen er een parkeerplaatsje? In ieder ge
val is dit wel zeker, dat de bevolking van
de naastbij gelegen gemeentescholen er
gaarne verwijlen zullen, liever dan op
de kleine speelplaats.
Enkele stadgenooten weten te vertel
len, van een andere beijer. Die stond op
de Kleine Hoogstraat. Reeds jaren staal
daar nu een behoorlijk huis en zijn we
wel ingelicht, dan wordt dit nu bewoond
door den heer Van der Kuur. En dan is
er, dat is zeker, nog een derde beijer
geweest, maar daarover straks.
De woordvorm beier is niet gemak
kelijk in een woordenboek te vinden. Het
is een oud woord en de schrijfwijze is
zeer verschillend.
Soms is het baaierd, dan weer beiaard
of wel beijerd en beierd. In Bolsward
laat men in de uitspraak ook de d weg.
In het Fransch zou een woord bayart af
geleid zijn van bay, wel woord verband
zou houden met auberge (herberg). Ook
werd er een soort gildehuis mee aange
duid. Enkele taalkenners zien in ’t woord
bay een verband met de Engelsche
woorden horse-bay en sick-bay, welk
laatste woord een ziekenkamer op een
schip zou beteekenen.
De beteekenis van baaierd of beierd is
die van passantenhuis, waar behoeftige
vreemdelingen tijdelijk onder dak konden
komen. Te Arnhem was een beierd bij ’t
St. Catharina Gasthuis. Hier kregen pas-
seerende armen voor twee nachten on
derdak.
Te Lelden werd aan bedelaars en land-
loopers slechts een nachtverblijf toege
staan. Geen bedelaars zouden in de beijl
aard worden ontvangen, als met een tee-
14e ORGELCONCERT.
Het behoeft geen betoog, dat de jaar-
lijksche terugkeer der Strijkklasse van
Sterck’s school voor serieuze Muziek-be-
oefening” hier en in wijde omgeving der
stad de grootst mogelijke waardeering
ontmoet.
Het mooie sympathieke gedicht van
Joh. Couperus (in het blad van Vrijdag)
was daarvan een symptoom, en inen be
hoeft het oor maar te luisteren te leg
gen om allerwega de verwachting te hoe
ren uitspreken, dat er iets heel moois te
hooren zal zijn. Inderdaad. Wat Sterck
met dit ensemble ten gehoore brengt is
welgekozen, technisch goed verzorgd tot
in de gelijke beweging der strijkstokken
toe en van prima artistieke opvatting. De
klank van het ensemble lijkt ons (ten
minste in de acoustiek van de Martini
kerk) op bijna ideale wijze gecultiveerd,
de directiegebaren van den leider zijn
pittig en suggestief, en er is dan ook
geen enkele reden waarom wij onze be
wondering zouden verhelen. Want dit
strijkorkest toch bestaat uit leerlingen
en niet uit vakmusici, al zou men dit
bijna gelooven. Het kwantum taaie ar
beid, tact, oordeelkundige leiding, dat
aan zulk ’n prestatie voorafgaat, moet
respectabel zijn. En we kunnen dan ook
niet anders zeggen dan Salvatore Sterck
gelukwenschen zoowel met zijn leiders
capaciteiten als met deze toegewijde
klasse van jongelieden, wier uitmunten
de geest hem in staat stelt zulke resul
taten te bereiken. Van Bach’s H moll-
wereldbeschouyyingen, n.l. het fascisme
en het communisme, een verwoede strijd
gestreden wordt. De Engelsche bladen
brengen de Spaansche oorlog en het be
zoek van de Duce in onderling verband.
Volgens de Manchester Guardian zijn
Hitler en Mussolini overeengekomen dat
nog eenmaal een groot offensief in
Spanje ontketend zal worden.
In de komende weken zal Madrid
blootstaan aan de moordende aanvallen
van Italiaansche en Duitsche luchtstrijd
krachten, en dat met zulk een hevigheid,
dat; de bevolking gedemoraliseerd-en ver
zwakt, de Italiaansche soldaten, die
daarna de stad zullen bestormen, als be
vrijders zal inhuldigen.
In Berlijn en Rome rekent men er op,
dat de stad binnen twee maanden zal
vallen. Hoewel deze val nog niet het
einde van den burgerkrijg, zooals men
dit noemt, behoeft te beteekenen, zit er
toch wel zooveel moreele waarde in, dat
dan de regeering van Franco door meer
deren erkend kan worden.
Die wereldstrijd tusschen de twee
groote wereldbeschouwingen is het groo
te probleem van onzen tijd. Wat baat
het of een niet inmengingscommissle
plannen beraamt of een contrOle commis
sie hooge onkosten maakt voor het pa
trouilleren van oorlogsschepen ten ein
de de handelsvloot te beveiligen; als in
de Middellandsche Zee duikbooten van
onbekende nationaliteit de koopvaarders
torpedeeren? Zijn dit Spaansche duik
booten of Italiaansche, Russische, Duit
sche of Fransche? Men wantrouwt elkaar
en geeft over en weer de schuld. Datzelf
de wantrouwen, die onzekerheid, vinden
we ook in den strijd in het Verre Oosten.
De groote en door Japan niet verwachte
tegenstand van het Chineesche leger ont
wikkelt bij de Japansche legerleiding het
vermoeden, dat in stilte Rusland de Chi-
neezen steunt. Trouwens, de groote le
germacht door Rusland aan de grens van
Mandsjoekwo op de been gehouden,
vormt voor Japan een voortdurende en
nerveuse bedreiging van de bij een vori
ge gelegenheid van China gestolen pro
vincies. Een zeer sterke troepenmacht
moet nu door Japan ter beveiliging van
deze grensstrook gereserveerd worden.
Is er uiteindelijk kans op beëindiging van
dit conflict? zullen velen zich afvragen.
Wij voor ons gelooven, dat men voor
alsnog rekening dient te houden met een
zeer langen duur, maar ook dat het ge
vaar van uitbreiding nog lang niet gewe
ken is. Wat bij deze oorlog het meeste
treft, is de cynische wijze, waarop men
niet militair versterkte steden met brand
bommen uit vliegtuigen bestookt en
daardoor de weerlooze bevolking niet al
leen bij duizenden vermoordt, maar de
overblijvenden blootstelt aan de ver
schrikkingen van de beide trawanten van
den oorlog, de ziekte en hongersnood.
Dat in onze zoogenaamde beschaafde sa
menleving zoo iets mogelijk is, werpt een
Een droef tijdsbeeld: de politie deed
een inval in een particulier huis te Rot
terdam en treft daar tien bezoekers aan,
die zich bezig houden met gokken. Met
„zwaari’-gokkenl Allen bleken steun
trekkers. Meermalen hadden de bezoe
kers in dit huis niet alleen hun heele
steunbedrag verloren, maar ook het
geld, dat ze in den lommerd hadden ge
kregen op de kleeren van zich, van vrouw
en kinderen. Een der slachtoffers, die de
wanhoop nabij was gekomen, had ’t be
drijf uiteindelijk verraden aan de politie.
Deze dingen gebeuren helaas meer en
zijn voor wat de groote stad betreft,
zelfs eenigszins symptomatisch. De gok
kende steuntrekker.
Hoe moeten we dit verschijnsel be-
oordeelen?
Er zullen menschen zijn, die het ver
goelijken. Ze zullen geAvagen van de
„zwarte armoe”, waaraan de werklooze
is overgeleverd, van ’t vele dat hij tekort
komt; van zijn nood. Langs legalen weg
zal hij nimmer kunnen voorzien in de
aanschaffing van dingen, die zijn huisge
zin zoo dringend behoeft. Hij moet een
dief worden, óf en nu zijn we er ’n
kansspel spelen, dat hem met het
verlies van het allerlaatste bedreigt, wat
hij het zijne kan noemen, maar even
eens de mogelijkheid openlaat om zijn
bezit te vermeerderen en lang gekoester
de wensch ente bevredigen.
Zóó zou men met goeden wil en ide-
eelen zin, de dingen kunnen verkla
ren.
Maar de werkelijkheid is anders.
De Nederlandsche werklooze heeft over
het algemeen nog genoeg gezond ver
stand en daarnaast voldoenden steun om
het „zekere”, dat hij voor de volle 100
b e h o e f t, tot inzet te gaan maken van
het onzekere. Trouwens, als wanhoop tot
gokken moest voeren, dan zou men de
speelholen op ’t platteland moeten zoe
ken, waar de nood der werkloozen heel
wat grooter is dan die in de stad.
De werkelijke oorzaak van de speel
woede van de stedelijke werkloozen, is
de verveling, gevolg van den lediggang.
De werklooze van het platteland bewerkt
zijn stukje grond om te trachten aldus
nog eenigszins te voorzien in het tekort
op zijn inkomen. Al zou hem dat werken
om de directe uitkomsten er van, niet
baten de bezigheid op zich zelf is
winst voor hem: hij behoudt het gevoel
van te kunnen blijven vechten tegen de
armoe; zijn karakter en geest blijven
sterk.
Geen mensch, hoe sterke persoonlijk
heid hij ook moge zijn, is op den duur
tegen den demoraliseerenden invloed van
den lediggang bestand. Kaarten, dobbe
len, gokken in het algemeen, zijn de din
gen, waarnaar men grijpt om de verve
ling te verdrijven. Ze prikkelen het ge
moed en wekken een spanning, welke
de werkelijkheid doet vergeten en onwe
zenlijke, maar blije suggesties wekt.
Het is toch zoo ontzettend jammer
voor de moraliteit van ons volk, dat de
regeering niet veel meer vasthoudt aan
den regel: steun aan den werklooze door
werkverschaffing. Er zijn daarvoor ob
jecten genoeg. De rouleering is dan ook
niet ingesteld, omdat er onvoldoende ge
legenheid was voor plaatsing in de werk
verschaffing, maar omdat de regeering
een bepaald bedrag op de werkloozen
zorg meende te moeten bezuinigen. De
„steun” immers, is over het algemeen
enkele guldens per week minder dan
het loon in de werkverschaffing. Maar
hoeveel bederf van het karakter kost het
doemen tot den lediggang niet aan tien
duizenden van ons volk?
OFF. FORD DEALER
BOLSWARD - TELEF. 86
ken van den Passantenmeester en niet
langer als voor een nacht logeeren.
In een rechtsgeleerde verhandeling met
betrekking tot een proces, tegen de ge
meente Bolsward gevoerd, werd het
woord beijerd eens omschreven als de
benaming voor een gelagkamer of ge-
meene haard.
Te Leeuwarden diende de beijer als
passantenhuis, ziekenhuis, militair hospi
taal, armhuis en weeshuis. R. Visscher
de begrooting op papier sluitend te ma- schreef ’n zeer uitvoerige en omvangrijke
geschiedenis van het St. Anthony Gast
huis te Leeuwarden. Het werk bevat alle
oude stukken uit het archief van die
stichting en vormt daardoor een bron
voor de kennis van het oud-friesch. De
schrijver meent, dat de beijer in de hoofd
stad van onze provincie de oudste vorm
is van het Gasthuis aldaar.
Dit staat vast, dat in oude tijden wei
nig herbergen voorkwamen. De reizigers
vroegen toegang tot een klooster. Als
later de herben de rijken, die betalen,
opnemen, rest den armen den ouden
vorm van logies. Misschien mag men een
beijer zien als het restant van het nacht
verblijf, dat pro deo gegeven werd.-
Werd er in het voorgaande een ver
band gelegd tusschen een beijer en een
gasthuis, ook te Bolsward, dat eenmaal
drie gasthuizen binnen hare wallen telde,
is dat verband gebleken. Welke van de
drie gasthuizen de zorg voor de beijer
of beijers droeg is niet meer na te gaan.
Ja, het is onbekend, wat er van de gast
huizen werd. Slechts een is er van over
gebleven.
Uit de archieven van deze stichting
blijktechter zeer duidelijk het verband
met de oude beijer, waarvan reeds werd
gesproken. In 1643 komt voor in het
Rekenboek als „Loon voor de beijerva-
der Michil 5 Car gids en 12 st.” Verder
herhaaldelijk een post voor stroo voor
de beijer. De bewoners moesten dus op
stroo slapen.
Verder staat er: „Op 20 Martij 1669 is
in ’t Gasthuis boelgoet gheholden van
het old holt van de beier en heeft opghe-
bracht tien gul. fijf st en acht p hier is
afghegaen voor de oncosten tve gul Es
congres zal deze moeilijke kwestie be- bi mi ontfangen acht gul, fijf st en acht
p folgens het boekregister mi van de on
der wachtmeester frerik Jaen onder sijn
hand owerghelewert twelck isck hier bi
fertone.8-5-8.
Voorts komt de volgende post voor:
Op 21 Martij 1669 ontfangen opre
kenschap van de olde steen van de beier
van harmen piers wonende tot maekum
als coper acht silweren ducatons is fijf
en twintig C C gul en fier st noch in
folie betalinge twe ducatons is een gul
en ses st.31-10-0.
Hieruit blijkt met zekerheid dat het
Gasthuis te Bolsward eenmaal beheerder
en eigenaar van de beijer is geweest.
Waarschijnlijk is deze instelling in 1692
tot den grond afgebroken.
Zeker is het, dat al heel langen tijd
het Gasthuis niets meer met de beijer
heeft uit te staan gehad. En of er eenig
verband is tusschen het Gasthuis en de
beijer op de Hoogstraat valt moeilijk te
beantwoorden. Dat er eenig verband be
stond met de nu af te breken beijer is
zoo goed als zeker met neen te beant->
woorden.
Bouclé
140 cM. breed, 2 20 I.OU
Tweed 140 cM. breed i or.
zuiver wol 2.50, 1.95, LöU
In ’t bijzonder maken we U attent
op de volgende 3 kwaliteiten
een extra zware zuiver
wollen kwaliteit
een pracht kwaliteit in
3 mode-tinten Z./j
zeldzaam mooi
in 6 kleuren
enz.
is en blijft
GROOTZAND 18 SN EEK
E" -c
CD ea
K
-
B
■Md.
B
CD
B
CD
CD
c
CX
CX
O
o
o
0
N
CD
S» w.
0 0
P- 2
CD 2
CD 0
fflanlelslollen
een zeer uitgebreide collectie
DE JONG s NIEUWSBLAD
waarin opgenomen
cd
B
pr
c: cd
Oro.
0
0
0
0
o
