Sterk verlaagde prijzen
CHfWA-
Buit enlandsche Revue.
BOL5WARD.
APPELMARKT
De Bolswardsche Courant en Westergoo
L. L. VAN GEUNS
ARTS
De Republiek
Tsjecho-Slowakije.
3.55
5.20
6.95
4.50
2.80
3.60
5.00
tlULACENx
3.25
Stadsnieuws.
3.95
5.75
7.75
1.95
2.65
3.90
7.50
9.75
6.50
9.75
13.90
1.45
1.89
2.92
weer te consulteeren
1.60
2.10
34— Jaargang
Woensdag 5 October 1938
No. 77
noteren
en
12 ELS
16 ELS
38 - 49 - 59 ct.
16 ELS
20 ELS
.90 - 1 17 - 1.25
'H1
W I'
4;.
Advertentiën per regel:
Woensdagsnummer 10 cent.
Zaterdagsnummer 12 cent.
Tusschen de tekst dubb. prijs.
Giro no. 87926.
DE TSJECHEN ZIJN EEN VOLK
MET RIJKE HISTORIE.
Wat de Sudeten-Dultschers
eigenlijk zijn.
Iets fijns in erwten en boonen.
BRANDSMA’s WINKELS.
Verschijnt DINSDAGS- en
VRIJDAGSAVONDS.
Leesgeld fr. p. p. per half jaar f 1.50
Buiten de provincie f2.-; inn. 15 ct.
Voor het Buitenland f7.- per jaar.
Leesg. p. looper 40 ct. p. kwartaal.
1
I
I I
I
JAPAN MATJES
prima kwaliteiten
DEURMATTEN
gevlochten .81- 1.05 - 1.30
RUIGE MATTEN
effen en fantasie
I
vanaf Donderdag 6 October
Toen aan het einde van den oorlog de
Oostenrijksch-Hongaarsche monarchie
uiteenviel, constitueerde de voorloopige
Nationale Raad zich als Nationale Ver
gadering der Tsjechoslowaaksche repu
bliek, aldus de onafhankelijkheid her
stellende, welke sedert 1526 verloren
was geweest. De Sudeten-Duitschers
haastten zich om hun gebeid tot een pro
vincie van het nieuwe Oostenrijk te ver
klaren, maar de Tsjechische vrijcorpsen
bezetten het Sudetenland; de huidige
grenzen van Tsjechoslowakije werden in
de verschillende vredesverdragen er
kend.
heid van Bach’s „Fantasia” in g moll”
wel zeer geschikt om ons aan de schrik
beelden van den afgeloopen week te her
inneren. Het stuk heeft voor ons altijd
de huivering van een. profetische rede
met onheilspellende dreigingen en Inge
houden tranen. Maar veel meer nog ge
raakten we onder den indruk van de
Marcia funèbris uit Beethoven’s „Eroïca”
een transcriptie op welker mogelijkheid
wij de vorige week hebben gewezen en
waarop de heer Alt reeds nu zoo snel
heeft gereageerd. Hiervoor In het bijzon
der onzen dank. De verwachting, welke
wij uitspraken, dat dit stuk zich vooi
den klank van dit orgel waarschijnlijk
goed zou leenen, is niet beschaamd; in
tegendeel, er komen zelfs gedeelten in
voor, die wij hier Indrukwekkender von
den dan van orkest O zeker, niet overal
is dat zoo; b.v. de gedeelten voor strijk
orkest kunnen op een orgel niet tot hun
recht komen. Maar wèl is dit het geval
waar de blaasinstrumenten en zelfs vol
symfonie-orkest aan het woord zijn, daar
voltrekt zich de dramatische gedachte
van het werk veel beter in de rustige
verheven grootheid van den orgeltoon,
die veel gaver is en bovendien gehoor
zamer aan de Intenties van den bespeler,
dan men met het beste orkest onder den
geniaalsten dirigent ooit kan bereiken.
Voor één zoo’n „transcriptie” laten wij
vele origineele orgelstukken gaarne voor
wat zij zijn.
Het dames-terzett, bestaande uit de
dames S. van der Mei, Tj. Hoitsma en D.
de Jong, kwam met een dankbaar pro
gramma en deed ons genieten van een
viertal heel mooie liederen. Bijzonderlijk
werden wij getroffen door „Herinnering”
dat een sterke suggestie schijnt te ge
ven op het stadje Bolsward en dat ook
alleszins voortreffelijk en met mooie
voordracht werd uitgevoerd.
Het lied, dat „in volkstoon” geschre
ven is, was ons niet bekend, doch het
pakt den hoorder van begin tot het eind.
Interessant klonk ook de Reizang uit
„Jefta” en we kunnen niet anders zeg
gen, dan dat er van deze ontroerende
stof uit het Oude Boek, gezongen door
deze drie frissche jonge vrouwenstem
men een groote bekoring uitgaat De
drie stemmen harmonieerden uitstekend;
het orgel was een enkele maal iets te
sterk en ook niet vrij van abuizen in
het voorspel van het 4de iied.
Het wel zeer ongunstige weer be
ïnvloedde helaas de opkomst van het pu
bliek; van buiten waren er bijna geen
bezoekers. Volgende week willen we
dan ook bij het concert met orkest uit
Leeuwarden hopen op betere omstan
digheden.
Wat is dat voor een volk: het Tsje-
choslgwaaksche? aldus schimpte Goe
ring onlangs in een redevoering. „Men
weet niet eens zoo zei hij voorts
waar het vandaan gekomen is.”
Deze laatste uitdrukking kan slechts
beduiden, dat de heer Ooering slecht
„geschiedenis” kent.
De Tsjechen zijn West-Slaven, die
we zeiden het reeds in de vijfde eeuw
Bohemen uit het N.O. binnenkwamen.
Het wordt als mogelijk verondersteld,
dat Bohemen toen nog een „leeg” land
was; dan zouden de Tsjechen dus de
oorspronkelijke bevolking vormen.
Het is historisch niet uit te maken, of
de Tsjechen en Slowaken altijd één volk
zijn geweest dan wel alleen maar ver
want zijn en verwante talen hebben. Ze
ker is, dat het taalverschil heden niet
anders is dan dialectisch geografische
en historische invloeden hebben geleide
lijk een scheiding van het volk gewekt
in Tsjechen en Slowaken.
De druk, waaronder de Tsjechen
eeuwenlang hebben geleefd, heeft velen
hunner uit het geboorteland doen emi-
greeren; er zijn aldus kleine Tsjechische
minderheden ontstaan in Silezië en Sak
sen, Neder-Oostenrijk en Hongarije; on
geveer 800.000 Tsjechen emigreerden
naar Noord-Amerika.
Tot de Tsjechische karaktereigen
schappen behooren: groot zelfvertrou
wen, koppigheid, onhandelbaarheid,
wantrouwen, en een overspannen natio
naliteitsgevoel.
De Tsjechoslowaaksche letterkunde is
zeer rijk aan schoone voortbrengselen.
Md.
In deze dagen, nu ’t TsjecHoslowaak-
sche. vraagstuk zoozeer in het middel
punt der algemeene belangstelling staat,
valt het telkens op, hoe weinig de mas
sa en hoe weinig ook vele gestudeerde
menschen, afweten van volk, geschiede
nis en cultuur van de midden-Europee-
sche republiek, welke onder den haat
van haar buren uit het noorden en wes
ten en zuiden dreigt te bezwijken.
Wanneer men onde#- elkaar spreekt
over de internationale moeilijkheden van
het oogenblik, dan worden de Hitler-me-
thoden, gebezigd voor een oplossing der
Tsjechoslowaaksche kwestie, vrij alge
meen afgekeurd, maar zoo zegt men
dan tevens ’t is niet meer dan billijk,
dat aan Duitschland ’t grensgebied met
zijn drie en een half millioen Duitschers
wordt teruggegeven.
Laten we vaststellen, dat hier niet van
„teruggeven” kan worden gesproken,
daar het thans omstreden gebied nooit
van Duitschland genomen is. Déérop
wil ik hier de aandacht vestigen en
voor het oogenblik buiten beschouwing
laten de vraag, of niet op andere goede
gronden de billijkheid van een afstand
van het Sudetenduitsche gebied aan
Duitschland kan worden bepleit.
Alleen het feit echter, dat de Sudeten-
duitschers stamverwanten zijn van het
Duitsche volk, kan zulken goeden grond
niet opleveren. Dén immers hoorde ook
het sedert 1919’ Italiaansche Tyrol weer
bij Duitschland te worden gevoegd en
Opper-Sllezië en het Deensche deel van
Sleeswijk, dat voor 1919 bij Duitschland
hoorde en het grootste deel van Zwitser
land. Duitsch wordt er ook gesproken in
Luxemburg.
Op dezen grondslag moeten de Ver.
Staten weer aan Engeland toevallen, de
Zuid-Amerikaansche staten aan Portu
gal en Spanje, Vlaanderen en Zuid-
Afrika aan Nederland, enz. enz.
De Sudetenduitschers hebben pas se
dert ruim een jaar van hun begeeren tot
aansluiting bij het Derde Rijk doen blij
ken. Dit nieuwe verlangen is kunstmatig
vanuit Duitschland gewekt. Nog maar
een goed jaar geleden verwierp Henlein
als leider der Sudetenduitsche Partij,
openlijk de leerstellingen van het natio-
naal-socialisme, welke beweging den
Sudetenduitschers „vreemd” heette te
liggen. Henlein verklaarde zich In die
dagen voor een „liberale democratie”.
Wie zijn eigenlijk de Sudetenduit
schers? Ze zijn uit het Westen gekomen
Duitsche kiojon is Je n len voor een
klein gedeelte afstammelingen van de
Markomannen en de Quaden. De Duit
sche kolonisten vestigden zich sedert de
twaalfde eeuw op en rond de berggroe
pen, welker aardrijkskundige naam „Su
deten” is. Zij vermengden er zich min
of meer met de Tsjechen, die dit gebied
reeds sedert de vijfde eeuw bevolkten.
De kolonisten hielddn overigens taai vast
aan de oude volksgebruiken en dat is te
Verklaren uit den druk, waaronder zij
stonden van de zijde der Slavische (Tsje
chische) meerderheid in Bohemen.
Dei Duitsche k o Ton 1st ten en fhun
afstammelingen, de Sudetenduitschers
dus, hebben bestuurlijk steeds tot het
Tsjechische gebied behoord (Bohemen).
Tot 1306 regeerde er het geslacht der
Przemysliden, daarna het Huis Luxem
burg en het Huis Jagello, dat door het
Habsburgsche Huis werd opgevolgd.
Bohemen kwam daardoor bij Oostenrijk.
Tot het einde van den jongsten wereld
oorlog is Bohemen bij Oostenrijk geble
ven.
Het gebied der Sudetenduitschers
heeft dus nooit tot Duitschland behoord.
Toegegeven moet worden, dat de Tsje
chen, die het Boheemsche gebied eco
nomisch beheerschten, nooit gemakkelijk
zijn geweest voor de Sudetenduitschers.
Dat bracht deze laatsten er in 1848 to 3
om zich in opstand tegenover de Tsje
chen te stellen. Deze laatsten zijn poli
tiek en cultureel verdrukt door de Oos
tenrijkers en de Magyaren. Een Tsjechi
sche opstand in 1863 mislukte, maar in
1879 verwierven de Tsjechen zich uitge
breide rechten.
van de minderheden in Slowakije niet
geregeld is.
Het probleem van de Poolsche ’en
Hongaarsche minderheden, voorzoover
het niet binnen drie maanden tusschen
de betrokken regeeringen geregeld
wordt, zal dan het voorwerp vormen
van een bijzondere bijeenkomst der vier
mogendheden. Bovendien de garantie
voor de nieuwe grenzen van Tsjecho-
Slowakije zal eerst worden gegeven na
dat de kwestie der Poolsche en Hon
gaarsche minderheden geregeld is.
Of men in de gegeven omstandigheden
veel waarde aan een dergelijke garantie
kan stellen, is een andere vraag.
In Engeland, Frankrijk en Italië
heerscht groote geestdrift bij de terug
keer van de onderteekenaars van dat
vredesverdrag. In Praag hangen de vlag
gen halfstok, zijn de bioscopen en thea
ters gesloten, wordt door de radio al
leen de nieuwsberichten rondgezonden.
Kortom, het land is in rouw. Naast een
gevoel van groote opluchting voor het
voorloopige behoud van den wereld
vrede, gaat onze sympathie uit naar het
zoo zwaar beproefde Tsjecho-Slowakije.
Wat die nu zoo actueele kwestie van
de minderheden betreft, dit kan in Euro
pa nog tot vreemde consequenties lei
den.
In Duitschlalnd b.v. leven heel veel
Polen, Elzas Lotharingen 87 Duit
schers, Eupe Malmedy afgestaan in den
wereldoorlog aan België 83 Duitschers
Posen en Pommerellen in Polen bevat
ten 35 en 44 Duitschers.
We zouden nog meerdere voorbeelden
kunnen noemen. Danzig b.v. en het Me-
melgebied resp. 96 en 52 Duitschers.
Zou het werkelijk waar zijn, dat dit be
reikte resultaat voor den Führer de juis
te grens van het groote Duitsche rijk is?
We.zijn er niet zoo erg zeker van. We
zullen nu voorloopig van dit Slowaak-
sche probleem, dat gedurende enkele
weken de geheele buitenlandsche poli
tiek beïnvloed heeft, kunnen afstappen
en ons weer wat meer concentreeren op
de andere kwesties die door dit actueele
feit wat op den achtergrond geraakt zijn
zooals b.v. Spanje, China-Japan, Egypte,
Abessinië.
De strijd in China gaat met onvermin
derde energie door. Aan weerskanten
worden successen gemeld, maar voorloo
pig ziet het er niet naar uit, dat Japan
zich als overwinnaar uit deze strijd terug
kan trekken.
Bovendien blijft, nu de Europeesche
toestand iets is opgehelderd, er nog
steeds de onberekenbare factor van het
Russische leger in Mandsjoekwo. De
moreele en financieele steun van Rus
land aan China is een zoo goed als be
wezen feit en er behoeft zich maar een
klein incident voor te doen om ook tot
daadwerkelijke steun over te gaan.
De gevoerde buitenlandsche politiek
van Japan heeft in dat'land zelve een
ministercrisis veroorzaakt, waaruit men
mag concludeeren, dat in de algemeene
lijnen er nog steeds een zekere rivah’eit
heerscht tusschen legerleiding en bur
gerlijk bestuur. Wie zal het op den duur
winnen?
DE SPANNING GEWEKEN.
DE VREDE GERED.
Het groote probleem wat gedurende
de laatste weken het geheele buften-
landsche nieuws in beslag nam, is zoo
goed als opgelost.
Het is niet onze bedoeling in deze
revue een opsomming te geven van
de feiten, zooals ze zich de laatste da
gen der vorige week met verbazende
snelheid (ontwikkelden. Dit achten we
genoegzaam bekend, de dagelijksche
courant en de radio hebben ons die bij
zonderheden meer dan eens medege
deeld.
Wat we vandaag dus nog willen doen
is een korte nabeschouwing, een con-
stateering van belangrijke feiten.
In de allereerste plaats het zeer be
langrijke verschijnsel, dat het zelfbe
schikkingsrecht van de kleine naties tot
nul komma nul is terug gebracht, niet
met, doch over hen wordt door de groo
te mogendheden een beslissing genomen.
C. A. B. IH—Sneek IV 2-5.
Voormiddags 12 uur speelde ons 3de
elftal tegen Sneek. Het was een zeer
matige wedstrijd, waarvan voor de rust
de CAB-ploeg, hoewel tegen den ster
ken wind spelende, aardig partij gaf.
Naar onze verwachting was er een goe
de kans voor CAB na de rust enkele
doelpunten te maken.
20 ELS
De prima TWISTED MATTEN zonder naad
12 ELS
Wij voeren uitsluitend het beter genre
voor de betere NAAD MATTEN
Tsjecho Slowakije, de nieuwe staar,
gegroeid uit de afrekening van den we
reldoorlog, een land, dat zich voor zijn
verdediging geweldige offers heeft ge
troost. Het is Eenvoudig i overgeleverd
aan de gunst van de groote mogendhe
den.
De minister-president Syrovj zegt, het
in zijn radiorede zoo duidelijk: „Als le
gerleider was ik er mij van bewust, dat
wij stonden tegenover een macht, welke
grooter was dan de onze en ik moest
dienovereenkomstig handelen.” Geen
sprake van recht; het geweld is de fac
tor, welke in onze tegenwoordige samen
leving zegeviert. Maar, zoo zeggen velen,
deze zoogenaamd laatste territoriale
eisch van Hitler was toch zeker geen we
reldoorlog waard. We geven dat onmid-
dellijk toe, maar men heeft van twee
kwaden de minst kwade moeten kiezen.
Het zuivere recht is naar onze begrippen
op den achtergrond gesteld. De vrede
gekocht ten koste van het recht, kan dit
offer ook te groot zijn? Niet wanneer
uit deze samenwerking tusschen de vier
grootmachten van Europa, nu ook'einde
lijk het besef levendig wordt dat er een
verdere regeling en ontspanning moet
komen; dat de voorloopige vrede op
meer solide basis gevestigd moet wor
den en dat vooral de wedstrijd in bewa
pening voorgoed tot het verleden moet
behooren.
Juist deze strijd om de macht; deze
ongebreidelde vergrooting van het oor-
logsapparaat houdt de oorlogsdreiging
in stand. Daar is ook nog een groote
categorie onder ons, die zich afvraagt of
nu werkelijk in deze wereldorde een
vrede mogelijk Is zij die meenen dat
Praag verraden en verkocht Is en dat de
democratie weer opnieuw is teruggewe
ken voor de macht der opdringende dic
tatoren.
Gebruikt misschien Chamberlain de
gewiekste Engelsche diplomaat de as
RomeBerlijn als stootblok tusschen
democratie en communisme? De diplo
matieke wegen zijn dikwerf ondoorgron
delijk.
Op deze vragen zal de tijd antwoord
moeten geven. Wanneer we dan na deze
korte beschouwing een oogenblik ons
bezig houden met den toestand, zooals
deze er momenteel uitziet, dan is het be
langrijkste feit niet 't binnenrukken van
de Duitsche troepen in het Sudetenge-
b|ied, maa(r de nieuwe aderlating, die
Tsjecho-Slowakije aan een andere grens
ondergaat en wel de Poolsche kwestie.
Naar het groote voorbeeld van Hitler
heeft ook Polen gehandeld en zullen
misschien binnenkort weer anderen han
delen.
Ook Polen slaat zijn grijparmen uit
naar het verkochte en verraden Tsjecho-
Slowakije en waarom niet, wanneer de
brute macht toch zegeviert? Polen zet
Praag het mes op de keel en Polen krijgt
alles wat er gevraagd wordt.
Aan wie nu de beurt? Eerst het Su
detenland bij Duitschland, dan het dis
trict Tes jen bij Polende derde is
Hongarije, maar dat is een klein landje,
ongeveer van dezelfde leeftijd als Slo
wakije. Hongarije kan voorloopig alleen
nog maar keffen, fbijtien doet ze( nog
niet. Nog een jaar, misschien twee, ge
voed met dit speciale Europeesche hon
denbrood en ook Hongarije is krachtig
genoeg een stuk van Slowakije af te
knabbelen. Men moet niet vergeten, dat
bij het accoord van München de kwestie
lie ORGELCONCERT.
Na de mooie Choralvorspiele van
Bach over „Wer nur den lieben Gott
lasst walten” was de sobere grootsch-
Officieel orgaan der gemeenten Bolsward, Wonseradeel en Hennaarderadeel
Uitgever A. J. OSINGA, Marktstraat, BOLSWARD A Telefoon No. 12
—I
PLUNTER
i
'i
I
f
T f’
II
I
DE JONG s NIEUWSBLAD
waarin opgenomen
