Buit enlandsche Revue.
1 d
1
W. U. d. UIERFF
De Bolswardsche Courant en Westergoo
i
H. C. KOEK
Reparatie
^vmiAt
UITJlAEEM.
De vrede van München.
I
a
Stadsnieuws.
Groote voorraad
Onderdeelen
en Banden
spreekuur te Sneek
I
34?!g Jaargang
Woensdag 12 October 1938
No. 79
i
Uitgever A. J. OSINGA, Marktstraat, BOLSWARD
DE OORLOG BLIJFT NABIJ.
2-12.
Advertentiën per regel:
Woensdagsnummer 10 cent.
Zaterdagsnummer 12 cent.
Tusschen de tekst dubb. prijs.
Giro no. 87926.
dan zou de aarde op het oogenbiik heb
ben gesidderd van het geweld en ver
vuld zijn van het gejammer der gewon
den, het geween van weduwen en wee-
zen.
R.K. VOETBAL.
Bakhuizen IIR.E.S. II
Alle velden in den omtrek waren af
gekeurd en wij konden niet begrijpen
Verschijnt DINSDAGS- en
VRIJDAGSAVONDS.
Leesgeld ir. p. p. per half jaar f1.50
Buiten de provincie i2.-; inn. 15 ct.
Voor bet Buitenland 17.- per jaar.
Lewg. p. looper 40 ct. p. kwartaal
BENOEMD.
Benoemd tot assistent aan de Zuivel
fabriek te Giekerk de heer Tj. N. Swart,
vorig jaar leerling van de R. Z. S. al
hier.
Zenuwarts te Heerenveen
houdt voortaan
In het St. Antonius Ziekenhuis
op Maandag en Vrijdag
van 9.30 tot 11 uur
c
1
1
12e ORGELCONCERT.
Met veel genoegen hebben wij en
het geheele auditorium zeker met ons
weer het prachtige ensemble van
Sterck’s „School voor serieuze muziek
beoefening” beluisterd en men houde ons
ten goede, dat we ditmaal onze bespre
king uitsluitend hieraan wijden, alreeds
terwille van de plaatsruimte.
Het was een bijzonder mooi concert,
waarin we weer het prima vakwerk van
den leider konden bewonderen, niet het
minst in de heerlijk aanzwellende cres-
cendi, de egaal wegstervende decrescen-
di en last not least de gedisciplineerde
stokvoering. Van de ten gejhoore ge
brachte stukken slaagde Vivaldi’s Con
certo grosso niet het best. De solo-violen
waren het met de solo-cello oneens wat
de stemming betreft; en het spel zelf
klonk onzeker. Het Allegro werd met
élan gespeeld, doch ook in het orkest
was het niet onberispelijk met de zui
verheid gesteld, wat vooral in de pp’s
te hooren was.
t
Wanneer de mentaliteit van Hitler en
diens omgeving na München dezelfde is
gebleven, dan staan we op het oogen
biik nog even ver van den vrede af als
daarvoor. Ja, verder zelfs. Want het
Derde Rijk koestert veel méér wenschen,
verlangens en eischen dan die, welke
thans zijn ingewilligd.
Hitler weet wel, dat zijn gezamenlijke
tegenstander® den strijd niet schuwen
om de vrees voor de nederlaag, maar
dat ze dien schuwen uit menschelijkheid
dus omdat een nieuwe oorlog de
vernietiging van vele millioenen levens
zou vereischen en de vernietiging der
Europeesche beschaving.
En als hij daarvan misbruik wil maken
en wil blijven maken, zal hij wéér, één
en andermaal zijn zin krijgen, of
Europa, de groote Westersche democra-
tiën, zouden ten slotte toch den oorlog
moeten aanvaarden. Tenzij zij zich aan
het Derde Rijk en aan Hitler onderwer
pen, in Alles.
Neen, München bracht ons niet nader
tot den vrede, al hield het den oorlog
nog een oogenblik, een korten tijd, van
ons verwijderd.
Tenzij zoowel Hitler als de groote
Westersche democratiën mochten heb
ben geleerd uit het gebeurde.
Hitler moge en dót mag men dap
per noemen onverschrokken zijn eigen
noodlot durven aanvaarden, het is roe
keloos en onverantwoordelijk om uit
eigenwaan den dood van millioenen on
derdanen niet te willen tellen, d.i. van
menschen, die willen leven. Dat ook het
Duitsche volk den vrede en het leven
wil en den oorlog verafschuwt, dat kan
de Führer hebben ervaren, als hij de
stemming heeft vermogen te peilen, wel
ke in het Derde Rijk in de laatste dagen
van September overheerschend was. Het
waren slechts de blagen, de jongelie
den zonder ervaring uit het verleden en
zonder inzicht in de toekomst, welke
„Sieg heil!” brulden, maar de ouderen
al wilden ze trouw den Führer vol
gen voelden nood en dood zich in
het hart zinken.
Misschien, dat Hitler, die frontsoldaat
is geweest, ook persoonlijk op dat
laatste moment van München niet
aan deze stemming is ontkomen, toen hij
zijn oude kameraden er door overwel
digd zag.
’t Ware te hopen voor de toekomst
van Europa.
Gok Chamberlain en Daladier, als
mede de volkeren, welke ze vertegen
woordigen, kunnen uit München een
les hebben getrokken, welke heilzaam
kan zijn voor den vrede.
Men moge het al veroordeelen, dat
Hitler tot eiken, zelfs sterk overmatigen
prijs, zijn eischen afdwingt en bereid
blijkt om tientallen millioenen menschen
den dood in te jagen om drie en een half
millioen anderen, z.g. te „bevrijden”,
daarnaast moet worden erkend, dat de
genen den tegenstander tot geweld en
roekeloosheid prikkelen, die door geen
rede er zich toe laten brengen om in
vrede en recht te doen geschieden.
Hitler moge het geweld misbruikt
hebben, zijn tegenstrevers misbruikten
en misbruiken het recht.
Het recht en het belang der Europee
sche beschaving eischen, dat in bezon
nen overleg zal worden gestreefd naar
een oplossing van al die vraagstukken,
welke van belang zijn voor het leven
en de ontwikkeling van de volkeren.
München op zich zelf bracht ons den
vrede niet, maar als na München eener-
zijds bezinning en gevoel voor verant
woordelijkheid de overhand krijgen over
de gewelddriften en men anderzijds
zich door rede en begrip laat veroveren
tot het doen ervaren van recht aan de
genen, die het behoeven, dan zullen
welvaart en geluk, gebaseerd op onder
linge samenwerking op de naaste toe
komst van Europa hun stempel drukken.
Md.
nul is.
werp.
We zullen er nog wel meerdere keeren
op terug moeten komen in verband met
dd verdeeling van Tsjecho Slowakije.
Die minderhedenkwestie kan in midden-
Europa nog tot eigenaardige verwikke
lingen brengen.
Naast de Sudeten Duitschers hebben
nu ook de Poolsche minderheden vol
doening gekregen. De Slowaken hebben
een autonome regeering geëischt en ook
gekregen. De Hongaren zijn nu druk be
zig een stuk af te knabbelen en dan vra
gen we ons met groote belangstelling
af: hoe komt het met die groote min
derheden in Roemenië, in Joego Slavië,
met de honderdduizenden Polen die in
Duitsche randgemeenten wonen?
Men is er nu wel mee begonnen, maar
het einde is niet te overzien
De gedeeltelijke mobilisatie door den
Speciale inrichting voor
aan alle merken
Automobielen
'I
t
In de afgeloopen week hebben de par
lementen van verschillende landen een
bespreking gewijd aan de veelbesproken
en becritiseerde overeenkomst van Mün
chen. Zoowel de Fransche kamer als het
Engelsche Lagerhuis zijn niet onverdeeld
tevreden over het bereikte resultaat.
Er werden harde nootjes gekraakt,
maar het slot was toch een groote meer
derheid voor de door Chamberlain en
Daladier geteekende overeenkomst.
We hebben ons even verwonderd,
Tenzij de gedachte aan geweld
wordt gebannen.
En anderzijds bereidheid wordt
betoond om door vrede tot
recht te genaken.
Ik heb van de kwestie „oorlog of vre
de om de Sudetenduitsche kwestie” eens
een rekensommetje gemaakt. Wanneer
Chamberlain en Daladier niet hadden
toegegeven aan Hitler’s eischen, dan
zouden wij een wereldoorlog hebben ge
had. Omwille van 3ya millioen Sudeten-
duitschera.
Gesteld, dat de strijd door Hitler ge
wonnen ware wat zouden de Sudeten-
duitscher» hem dan hebben gekost?
Nu de aanvals- zoowel als de verde
digingsmiddelen in de laatste tientallen
jaren buitengewoon geperfectionneerd
zijn, moet men er rekening mee houden,
dat een nieuwe Europeesche oorlog lan
ger zal duren dan de strijd heeft geduurd
welke in 1914 begon. En dat er méér zal
worden vernietigd.
Maar dat daargelaten nemen we
eens aan, dat een tweede Europeesche
oorlog zou kunnen worden gevoerd te
gen den prijs van den eersten. Ik vond
als kostencijfer van dezen vermeld:
622.765.200.000 gulden. In die som is de
na-oorlogsruïne niet verdisconteerd, ze
beteekent enkel en alleen: de directe
kosten der oorlogvoering. Bovendien zijn
er 10 millioen dooden gevallen.
De „bevrijding” van drie en een half
millioen Sudetenduitscherg zou dus min
stens hebben moeten kosten 177933 gul
den en drie dooden per „bevrijde”,, kin
deren en zuigelingen inbegrepen. Wijst
deze som niet op een ontzettende krank
zinnigheid der gedachte aan een oorlog
om de Sudetenduitsche kwestie? Beter
kon de wereld het geld tesamen brengen
om eiken Sudetenduitscher f 177.933 uit
te keeren. Dan kon-ie zich een heeren-
huig koopen in Berlijn en daar royaal
yan zijn rente gaan leven, terwijl de we
reld zich de afslachting van 10 millioen
menschen „bespaart”.
Ik las ergens in een artikel „Geen oor
log” het volgende:
.Adolf Hitler kan er op bogen
als staatsman successen van wereld-
beteekenis behaald te hebben.'t
is een groote kunst in zoo ernstige
gedingen dat (staatsman)spel goed
uit te spelen en met goed resultaat
ten einde te brengen.”
Het zou dwaasheid zijn om te ontken
nen, dat Hitler in zijn soort een groot
man is. Om zich uit het niet te verhef
fen en tot leider van een groot volk op
te werken, dit volk geloof en vertrou
wen in zich zelf te hergeven wie daar
toe de kracht vertoont, moet over mach
tige geestelijke capaciteiten beschikken.
Maar bij de afdreiging der Duitsche
eischen inzake de Sudetenduitsche kwes
tie heeft Hitler zich geen groot staats
man getoond, doch slechts blijk gegeven
van een, voor een staatsman onbegrijpe
lijk, volstrekt gemis aan verantwoorde
lijkheidsbesef.
Wanneer iemand met een kistje vol
dynamiet onder den arm bij ’n concur
rent binnenstapt en hij eischt een deel
van diens voorraden op, waarover een
geschil tusschen beide loopt, verklaren
de, dat hij anders het kistje met dyna
miet zal neersmijten, waardoor de con
current en hij zelf zullen vergaan, en
wanneer het dan bovendien duidelijk is,
dat de man het meent en hij zijn bedrei
ging eventueel zou uitvoeren, dan kan
men hem moeilijk een groot tacticus of
een bekwaam econoom noemen. Men
moet zóó een als een heethoofd ken
merken, wiens gemis aan verantwoorde
lijkheidsgevoel klaarblijkelijk is.
Hitler heeft het te Berchtesgaden rond
uit aan Chamberlain gezegd (blijkens
diens exposé in het Lagerhuis) dat hij
omwille van de door hem verlangde op
lossing van de Sudetenduitsche kwestie
een wereldoorlog zou aanvaarden. En
dat is blijkens de uitkomst van het hier
voor gegeven rekensommetje een roeke
loosheid, welke aan waanzin grenst of
er mee gelijk staat.
Wanneer de andere staatslieden van
Europa dezelfde soort staatsmanswijs-
heid al* die van Hitler hadden betoond,
gespannen toestand in vorige weken
noodzakelijk gemaakt, heeft reeds be
langrijke bedragen gekost. Voor Enge
land en Frankrijk zijn deze cijfers nog
niet bekend, maar we lezen, dat de ge
deeltelijke mobilisatie van het Belgische
leger maar eventjes 150 millioen francs
heeft gekost. Dit bedrag zal door het
heffen van een bijzondere tijdelijke be
lasting worden gevonden. Prettig voor
uitzicht voor de Belgische belastingbe
talers.
Natuurlijk Zijn ook de Duitsche on
kosten geweldig hoog, maar dit is het
eenige land dat er ook wat voor krijgt,
grondgebied, industrie, mijnen enz. enz.
en dat bezit is wel een offertje waard.
Engeland heeft naast deze kosten nog
de moeilijkheden in Palestina, waarheen
ook militaire afdeelingen moeten worden
gezonden.
Ook de [antwikkejing van den toe
stand in Egypte en wel voornamelijk in
Palestina vervult de Engelsche regeering
met voortdurende zorg. De opstand on
der de Arabieren neemt groote afmetin
gen aan en de uitgestrektheid van het
gebied maakt een intense zuivering van
de opstandelingen bijna onmogelijk. Ook.
in dit werelddeel worden pogingen on
dernomen tot stichting van een autono
me staat, zooals nu het Irakeesche voor
stel luidt, voorloopig nog onder Engel
sche contrêle. Deze staat is dan niet,
zooals misschien sommigen meenen, de
stichtng van een Joodsch rijk.
We zullen de eerstkomende weken
nog wel iets meer vernemen over deze
voor Engeland zeer lastige kwestie.
Zou dit misschien ook Chamberlain’s
hardnekkige vredespoging beïnvloed
hebben?
Ten slotte nog even ons oog gericht
naar Spanje. De kwestie van de vrijwil
ligers die speciaal in groot aantal onder
de vanen van Franco in deze burgerkrijg
meestrijden (als men ten minste de tien
duizenden Italianen nog tot de vrijwilli
gers moet rekenen) zullen nu geleidelijk
worden teruggetrokken. Het totale aan
tal Italianen wordt geschat op ruim
30.000 waarvan nu voorloopig een der
de deel zal worden teruggetrokken. Veel
pleizier hebben de officieele Italiaansche
instanties niet van dit Spaansche avon
tuur gehad; zware verliezen en een
groot aantal zieken en dan bovendien
het vooruitzicht, dat de Spaansche krijg
niet in een fascistische overwinning is
om te zetten.
Verschillende geruchten over Engel
sche inmenging om tot vrede te komen,
doen de laatste weken de ronde, terwijl
de strijd aan de fronten iets verslapt.
Nu, het wordt tijd, dat men eindelijk
aan dat onnoodige bloedvergieten een
einde maakt.
OFF. FORD DEALER
BOLSWARD - TELEF. 86
dat in een democratisch geregeerde staat
de belangrijke kwestie vrede of oorlog
door één persoon kon worden geteekend
en dat pas, wannéér alles in kannen en
kruiken zit, de volksvertegenwoordiging
haar fiat mag geven. Wat verschil zit
er nu eigenlijk in de fascistisch en de
democratisch geregeerde landen?
Naar onze bescheiden meening kwam
dit verschil speciaal tot uiting in het ka
rakter van den volkswil. In fascistische
landen is die volkswil tot nul komma nul
gereduceerd. Men heeft eenvoudig te
buigen voor den wil van den dictator,
een eigen meening houdt men er niet
meer op na. Een schaapherder die met
zijn waakhond de kudde bijeendrijft en
regelt naar zijn wil. Is de eigen weide
afgegraasd dan trekt men op naar an
dere vruchtbare streken en de kudde
volgt gedwee, dat is het beeld van een
fascistisch geregeerde staat.
Stel nu daartegenover de democratie,
de vrije volkswil, de openhartigheid, de
macht van het individu, het volksgewe
ten, enz. enz. Allemaal larie, de werke
lijkheid is een ander soort fascisme. Men
laat de massa in den waan, dat ze zelf
iets beteekenen. Tot zekere hoogte mo
gen ze er een afwijzende meening op
na houden, zoolang deze niet al te groo
te proporties aanneemt, kan het geen
kwaad. Is dit beeld te scherp geteekend?
Volstrekt niet, de bijeenkomst van het
Engelsche Lagerhuis en die van de Fran
sche kamer hebben het de vorige week
volkomen bevestigd.
Wat heeft de overeenkomst van Mün
chen nog meer geleerd? De onmacht van
de democratie en de superioriteit van het
nationaal socialisme.
Uit gezaghebbende bron werd dezer
dagen geschreven, dat de verdeeling van
Tsjecho Slowakije door Duitschland in
samenwerking met Italië is opgesteld,
dat Duitschland zou blijven eischen en
de Duce in laatste instantie als bemid
delaar zou optreden.
Och, we zouden nog lang kunnen re-
deneeren over de voorwaarde van Berch
tesgaden, Godesberg en München, maar
werkelijk, veel verschil zit er niet in.
Wanneer de overeenkomst van Mün
chen de verdeeling van de niet over
wegende Duitsche gebieden overlaat aan
een gemengde internationale commissie,
dan denken we misschien nog, dat de
niet-Duitschq leden in die commissie nog
eenige invloed kunnen uitoefenen. Ook
hier is de wensch de vader van de ge
dachte.
De Duischers hebben In deze commis
sie ongehoorde eischen gesteld en al
weer is Praag het kind van de rekening
geworden.
Van jé vrienden moet je hetf maar
hebben, zoo mogen de regeerders in
Tsjecho Slowakije ook wel zeggen. Is 't
misschien als reactie op deze eigenaar
dige vriendendienst van Engeland en
Frankrijk ten opzichte van Tsjecho Slo
wakije, dat men te Praag een andere re-
gee(ring iets meer georiënteerd op
Duitschland heeft ingesteld?
President Benesj had reeds ontslag
gevraagd en nu is ook de Minister Krof-
ta, die de rechterhand van Benesj ge
noemd wordt, door een naar Duitsch
georiënteerde Dr. Chvalkovsky is ver
vangen, staat niets een grootere toena
dering tot Duitschland in den weg.
Men krijgt den indruk dat Frankrijk en
Engeland deze Tsjecho Slowaaksche
staat welbewust drijven in de richting
van het fascisme of nationaal socialis
me.
Waarom? zoo zult ge vragen, demo
cratie en nationaal socialisme verhouden
zich tot elkaar als vuur en water? Die
meening kunnen we na de laatste ge
beurtenissen wel een beetje herzien.
Democratie is een ander soort fascis
me en er moet eenige tijd overheen om
ons met die veranderde mentaliteit ver
trouwd te maken. Democratie is de in-
dividueele vrijheid tot zekere hoogte,
zooals die bij het fascisme nul komma
maar genoeg over dit onder-
Officieel orgaan der gemeenten Bolsward, Wonseradeel en Hennaarderadeel
A Telefoon No. 12
Evenwel, in het Largo was het euvel
overwonnen; een uitnemende solo-viool
vertolkte ze(er verdienstelijk de dank
bare obligaatpartij. Ook de Finale mer
de zoo lastig gelijk te spelen tertsen
loopjes verdient allen lof; vooral klon
ken hier, de celli prachtig.
Het interludium is een heerlijk stuk
muziek, doch kan, hoe goed ook ge
speeld, in de voordracht nog aan kleur-
schakeering winnen; zoo kan in de pp-
gedeelten de russische mystiek geheim
zinniger fluisteren en moeten de pathe
tische smartvolle uitwijdingen veel ge-
expressionneerder worden uitgezongen.
In russische muziek immers kunnen de
accenten en ritenutos wel zéér nadruk
kelijk worden gelegd.
Impression de Mai, een pretentieloos
genrestukje, con sordini gespeeld, deed
het heel aardig en zal velen zeker heb
ben bekoord.
De Serenade, die ons in het 1ste deel
sterk herinnerde aan de „Enigma-varia-
ties trof ons bijzonder in het Larghetto,
dat met de subliem aanruischende cres-
cendi en de mooie voordracht der celli
wanneer die een phrase hadden te
spelen eer^ prachtige vertolking ge
noot, evenals het derde deel met de
machtige en toch hoogst beschaafde ffs.
Ongetwijfeld hoorden we in dit stuk het
ensemble op zijn best, waarbij Salvatore
Sterck als dirigent onze bewondering
wekte.
Het Orgelconcerto no. 5 met Orkest
van Handel besloot deze avond. De or
geltoon associeert zich buitengewoon
goed met den klank van dit orkest, het
maakt de klankkleur van het orkest die
per, warmer. Dit Concerto is maar kort
eigenlijk naar onzen zin te kort, maar
dat ligt aan Handel wanneer men
echter een juweeltje heeft gehoord als
dd Sicilïana moet het spoedige einde
welhaast spijt verwekken.
Het spreekt van zelf, dat de concert-
gevers ons ten zeerste aan zich hebben
verplicht en dat we Sterck’s inderdaad
belangrijk ensemble hier nog vele malen
hopen te beluisteren.
Volgende en tevens laatste concert zal
a.s. Maandag plaats hebben met mede
werking van het Vrijz. Kerkkoor.
EEN DOOPSGEZIND RUSTHUIS
TE BOLSWARD?
Van* bevriende zijde ontvingen we
volgende mededeeling:
De commissie, bestaande uit de h.h.
R. Nijdam, notaris te Jorwerd, F. H. Pas
ma, Doopsgez. pred. te Grouw, en A, P.
van de Water, Doopsgez. predikant te
Oldeboom, en ingesteld door den ring
Akkrum van de Friesche Doopsgezinde
Sociëteit tot stichting van een Rusthuis
heeft na verschillende besprekingen be
sloten over te gaan tot het stichten, zoo
mogelijk van twee rusthuizen, waarvan
het eene gevestigd zal worden in het
Westen van Friesland, vermoedelijk te
Bolsward, het tweede in of nabij Leeu
warden of Heerenveen. De bedoeling
dezer rusthuizen is allereerst aan hen
een welverzorgden ouden dag te verze
keren, die niet in staat zijn wegens be
perkte financieele of andere omstandig
heden een eigen huis en huishouding te
bestieren. De pensionprijs is afhankelijk
van twee factoren, de grootte van eigen
inkomen en de grootte en ligging van de
gewenschte kamer. Voor echtparen, die
met één kamer genoegen nemen, wordt
een afzonderlijke regeling getroffen.
Hiervoor ontvangt men volledige kost,
inwoning, vuur en licht. Iedere inwo
ner krijgt een afzonderlijke kamer,
waarvoor het meubilair meegenomen
moet worden.
Het is de bedoeling met 1 Januari a.s.
de definitieve beslissing over den bouw
te nemen, welke beslissing hoofdzakelijk
nog afhankelijk is van een voldoend
aantal aanvragen. De commissie hoopt,
indien het eenigszins mogelijk is, in het
najaar van 1939 één of beide huizen te
kunnen openen.
Plaatsing geschiedt in volgorde der
aanvragen, waarbij Doopsgezinden de
voorkeur genieten. Het is echter geens
zins de bedoeling deze tehuizen uitslui
tend voor Doopsgezinden te bestem
men.
I’
i
I
1
I
I
1
I I
I
i
DE JONG s NIEUWSBLAD
waarin opgenomen
I