Buit enlandsche Revue. 1 d 1 W. U. d. UIERFF De Bolswardsche Courant en Westergoo i H. C. KOEK Reparatie ^vmiAt UITJlAEEM. De vrede van München. I a Stadsnieuws. Groote voorraad Onderdeelen en Banden spreekuur te Sneek I 34?!g Jaargang Woensdag 12 October 1938 No. 79 i Uitgever A. J. OSINGA, Marktstraat, BOLSWARD DE OORLOG BLIJFT NABIJ. 2-12. Advertentiën per regel: Woensdagsnummer 10 cent. Zaterdagsnummer 12 cent. Tusschen de tekst dubb. prijs. Giro no. 87926. dan zou de aarde op het oogenbiik heb ben gesidderd van het geweld en ver vuld zijn van het gejammer der gewon den, het geween van weduwen en wee- zen. R.K. VOETBAL. Bakhuizen IIR.E.S. II Alle velden in den omtrek waren af gekeurd en wij konden niet begrijpen Verschijnt DINSDAGS- en VRIJDAGSAVONDS. Leesgeld ir. p. p. per half jaar f1.50 Buiten de provincie i2.-; inn. 15 ct. Voor bet Buitenland 17.- per jaar. Lewg. p. looper 40 ct. p. kwartaal BENOEMD. Benoemd tot assistent aan de Zuivel fabriek te Giekerk de heer Tj. N. Swart, vorig jaar leerling van de R. Z. S. al hier. Zenuwarts te Heerenveen houdt voortaan In het St. Antonius Ziekenhuis op Maandag en Vrijdag van 9.30 tot 11 uur c 1 1 12e ORGELCONCERT. Met veel genoegen hebben wij en het geheele auditorium zeker met ons weer het prachtige ensemble van Sterck’s „School voor serieuze muziek beoefening” beluisterd en men houde ons ten goede, dat we ditmaal onze bespre king uitsluitend hieraan wijden, alreeds terwille van de plaatsruimte. Het was een bijzonder mooi concert, waarin we weer het prima vakwerk van den leider konden bewonderen, niet het minst in de heerlijk aanzwellende cres- cendi, de egaal wegstervende decrescen- di en last not least de gedisciplineerde stokvoering. Van de ten gejhoore ge brachte stukken slaagde Vivaldi’s Con certo grosso niet het best. De solo-violen waren het met de solo-cello oneens wat de stemming betreft; en het spel zelf klonk onzeker. Het Allegro werd met élan gespeeld, doch ook in het orkest was het niet onberispelijk met de zui verheid gesteld, wat vooral in de pp’s te hooren was. t Wanneer de mentaliteit van Hitler en diens omgeving na München dezelfde is gebleven, dan staan we op het oogen biik nog even ver van den vrede af als daarvoor. Ja, verder zelfs. Want het Derde Rijk koestert veel méér wenschen, verlangens en eischen dan die, welke thans zijn ingewilligd. Hitler weet wel, dat zijn gezamenlijke tegenstander® den strijd niet schuwen om de vrees voor de nederlaag, maar dat ze dien schuwen uit menschelijkheid dus omdat een nieuwe oorlog de vernietiging van vele millioenen levens zou vereischen en de vernietiging der Europeesche beschaving. En als hij daarvan misbruik wil maken en wil blijven maken, zal hij wéér, één en andermaal zijn zin krijgen, of Europa, de groote Westersche democra- tiën, zouden ten slotte toch den oorlog moeten aanvaarden. Tenzij zij zich aan het Derde Rijk en aan Hitler onderwer pen, in Alles. Neen, München bracht ons niet nader tot den vrede, al hield het den oorlog nog een oogenblik, een korten tijd, van ons verwijderd. Tenzij zoowel Hitler als de groote Westersche democratiën mochten heb ben geleerd uit het gebeurde. Hitler moge en dót mag men dap per noemen onverschrokken zijn eigen noodlot durven aanvaarden, het is roe keloos en onverantwoordelijk om uit eigenwaan den dood van millioenen on derdanen niet te willen tellen, d.i. van menschen, die willen leven. Dat ook het Duitsche volk den vrede en het leven wil en den oorlog verafschuwt, dat kan de Führer hebben ervaren, als hij de stemming heeft vermogen te peilen, wel ke in het Derde Rijk in de laatste dagen van September overheerschend was. Het waren slechts de blagen, de jongelie den zonder ervaring uit het verleden en zonder inzicht in de toekomst, welke „Sieg heil!” brulden, maar de ouderen al wilden ze trouw den Führer vol gen voelden nood en dood zich in het hart zinken. Misschien, dat Hitler, die frontsoldaat is geweest, ook persoonlijk op dat laatste moment van München niet aan deze stemming is ontkomen, toen hij zijn oude kameraden er door overwel digd zag. ’t Ware te hopen voor de toekomst van Europa. Gok Chamberlain en Daladier, als mede de volkeren, welke ze vertegen woordigen, kunnen uit München een les hebben getrokken, welke heilzaam kan zijn voor den vrede. Men moge het al veroordeelen, dat Hitler tot eiken, zelfs sterk overmatigen prijs, zijn eischen afdwingt en bereid blijkt om tientallen millioenen menschen den dood in te jagen om drie en een half millioen anderen, z.g. te „bevrijden”, daarnaast moet worden erkend, dat de genen den tegenstander tot geweld en roekeloosheid prikkelen, die door geen rede er zich toe laten brengen om in vrede en recht te doen geschieden. Hitler moge het geweld misbruikt hebben, zijn tegenstrevers misbruikten en misbruiken het recht. Het recht en het belang der Europee sche beschaving eischen, dat in bezon nen overleg zal worden gestreefd naar een oplossing van al die vraagstukken, welke van belang zijn voor het leven en de ontwikkeling van de volkeren. München op zich zelf bracht ons den vrede niet, maar als na München eener- zijds bezinning en gevoel voor verant woordelijkheid de overhand krijgen over de gewelddriften en men anderzijds zich door rede en begrip laat veroveren tot het doen ervaren van recht aan de genen, die het behoeven, dan zullen welvaart en geluk, gebaseerd op onder linge samenwerking op de naaste toe komst van Europa hun stempel drukken. Md. nul is. werp. We zullen er nog wel meerdere keeren op terug moeten komen in verband met dd verdeeling van Tsjecho Slowakije. Die minderhedenkwestie kan in midden- Europa nog tot eigenaardige verwikke lingen brengen. Naast de Sudeten Duitschers hebben nu ook de Poolsche minderheden vol doening gekregen. De Slowaken hebben een autonome regeering geëischt en ook gekregen. De Hongaren zijn nu druk be zig een stuk af te knabbelen en dan vra gen we ons met groote belangstelling af: hoe komt het met die groote min derheden in Roemenië, in Joego Slavië, met de honderdduizenden Polen die in Duitsche randgemeenten wonen? Men is er nu wel mee begonnen, maar het einde is niet te overzien De gedeeltelijke mobilisatie door den Speciale inrichting voor aan alle merken Automobielen 'I t In de afgeloopen week hebben de par lementen van verschillende landen een bespreking gewijd aan de veelbesproken en becritiseerde overeenkomst van Mün chen. Zoowel de Fransche kamer als het Engelsche Lagerhuis zijn niet onverdeeld tevreden over het bereikte resultaat. Er werden harde nootjes gekraakt, maar het slot was toch een groote meer derheid voor de door Chamberlain en Daladier geteekende overeenkomst. We hebben ons even verwonderd, Tenzij de gedachte aan geweld wordt gebannen. En anderzijds bereidheid wordt betoond om door vrede tot recht te genaken. Ik heb van de kwestie „oorlog of vre de om de Sudetenduitsche kwestie” eens een rekensommetje gemaakt. Wanneer Chamberlain en Daladier niet hadden toegegeven aan Hitler’s eischen, dan zouden wij een wereldoorlog hebben ge had. Omwille van 3ya millioen Sudeten- duitschera. Gesteld, dat de strijd door Hitler ge wonnen ware wat zouden de Sudeten- duitscher» hem dan hebben gekost? Nu de aanvals- zoowel als de verde digingsmiddelen in de laatste tientallen jaren buitengewoon geperfectionneerd zijn, moet men er rekening mee houden, dat een nieuwe Europeesche oorlog lan ger zal duren dan de strijd heeft geduurd welke in 1914 begon. En dat er méér zal worden vernietigd. Maar dat daargelaten nemen we eens aan, dat een tweede Europeesche oorlog zou kunnen worden gevoerd te gen den prijs van den eersten. Ik vond als kostencijfer van dezen vermeld: 622.765.200.000 gulden. In die som is de na-oorlogsruïne niet verdisconteerd, ze beteekent enkel en alleen: de directe kosten der oorlogvoering. Bovendien zijn er 10 millioen dooden gevallen. De „bevrijding” van drie en een half millioen Sudetenduitscherg zou dus min stens hebben moeten kosten 177933 gul den en drie dooden per „bevrijde”,, kin deren en zuigelingen inbegrepen. Wijst deze som niet op een ontzettende krank zinnigheid der gedachte aan een oorlog om de Sudetenduitsche kwestie? Beter kon de wereld het geld tesamen brengen om eiken Sudetenduitscher f 177.933 uit te keeren. Dan kon-ie zich een heeren- huig koopen in Berlijn en daar royaal yan zijn rente gaan leven, terwijl de we reld zich de afslachting van 10 millioen menschen „bespaart”. Ik las ergens in een artikel „Geen oor log” het volgende: .Adolf Hitler kan er op bogen als staatsman successen van wereld- beteekenis behaald te hebben.'t is een groote kunst in zoo ernstige gedingen dat (staatsman)spel goed uit te spelen en met goed resultaat ten einde te brengen.” Het zou dwaasheid zijn om te ontken nen, dat Hitler in zijn soort een groot man is. Om zich uit het niet te verhef fen en tot leider van een groot volk op te werken, dit volk geloof en vertrou wen in zich zelf te hergeven wie daar toe de kracht vertoont, moet over mach tige geestelijke capaciteiten beschikken. Maar bij de afdreiging der Duitsche eischen inzake de Sudetenduitsche kwes tie heeft Hitler zich geen groot staats man getoond, doch slechts blijk gegeven van een, voor een staatsman onbegrijpe lijk, volstrekt gemis aan verantwoorde lijkheidsbesef. Wanneer iemand met een kistje vol dynamiet onder den arm bij ’n concur rent binnenstapt en hij eischt een deel van diens voorraden op, waarover een geschil tusschen beide loopt, verklaren de, dat hij anders het kistje met dyna miet zal neersmijten, waardoor de con current en hij zelf zullen vergaan, en wanneer het dan bovendien duidelijk is, dat de man het meent en hij zijn bedrei ging eventueel zou uitvoeren, dan kan men hem moeilijk een groot tacticus of een bekwaam econoom noemen. Men moet zóó een als een heethoofd ken merken, wiens gemis aan verantwoorde lijkheidsgevoel klaarblijkelijk is. Hitler heeft het te Berchtesgaden rond uit aan Chamberlain gezegd (blijkens diens exposé in het Lagerhuis) dat hij omwille van de door hem verlangde op lossing van de Sudetenduitsche kwestie een wereldoorlog zou aanvaarden. En dat is blijkens de uitkomst van het hier voor gegeven rekensommetje een roeke loosheid, welke aan waanzin grenst of er mee gelijk staat. Wanneer de andere staatslieden van Europa dezelfde soort staatsmanswijs- heid al* die van Hitler hadden betoond, gespannen toestand in vorige weken noodzakelijk gemaakt, heeft reeds be langrijke bedragen gekost. Voor Enge land en Frankrijk zijn deze cijfers nog niet bekend, maar we lezen, dat de ge deeltelijke mobilisatie van het Belgische leger maar eventjes 150 millioen francs heeft gekost. Dit bedrag zal door het heffen van een bijzondere tijdelijke be lasting worden gevonden. Prettig voor uitzicht voor de Belgische belastingbe talers. Natuurlijk Zijn ook de Duitsche on kosten geweldig hoog, maar dit is het eenige land dat er ook wat voor krijgt, grondgebied, industrie, mijnen enz. enz. en dat bezit is wel een offertje waard. Engeland heeft naast deze kosten nog de moeilijkheden in Palestina, waarheen ook militaire afdeelingen moeten worden gezonden. Ook de [antwikkejing van den toe stand in Egypte en wel voornamelijk in Palestina vervult de Engelsche regeering met voortdurende zorg. De opstand on der de Arabieren neemt groote afmetin gen aan en de uitgestrektheid van het gebied maakt een intense zuivering van de opstandelingen bijna onmogelijk. Ook. in dit werelddeel worden pogingen on dernomen tot stichting van een autono me staat, zooals nu het Irakeesche voor stel luidt, voorloopig nog onder Engel sche contrêle. Deze staat is dan niet, zooals misschien sommigen meenen, de stichtng van een Joodsch rijk. We zullen de eerstkomende weken nog wel iets meer vernemen over deze voor Engeland zeer lastige kwestie. Zou dit misschien ook Chamberlain’s hardnekkige vredespoging beïnvloed hebben? Ten slotte nog even ons oog gericht naar Spanje. De kwestie van de vrijwil ligers die speciaal in groot aantal onder de vanen van Franco in deze burgerkrijg meestrijden (als men ten minste de tien duizenden Italianen nog tot de vrijwilli gers moet rekenen) zullen nu geleidelijk worden teruggetrokken. Het totale aan tal Italianen wordt geschat op ruim 30.000 waarvan nu voorloopig een der de deel zal worden teruggetrokken. Veel pleizier hebben de officieele Italiaansche instanties niet van dit Spaansche avon tuur gehad; zware verliezen en een groot aantal zieken en dan bovendien het vooruitzicht, dat de Spaansche krijg niet in een fascistische overwinning is om te zetten. Verschillende geruchten over Engel sche inmenging om tot vrede te komen, doen de laatste weken de ronde, terwijl de strijd aan de fronten iets verslapt. Nu, het wordt tijd, dat men eindelijk aan dat onnoodige bloedvergieten een einde maakt. OFF. FORD DEALER BOLSWARD - TELEF. 86 dat in een democratisch geregeerde staat de belangrijke kwestie vrede of oorlog door één persoon kon worden geteekend en dat pas, wannéér alles in kannen en kruiken zit, de volksvertegenwoordiging haar fiat mag geven. Wat verschil zit er nu eigenlijk in de fascistisch en de democratisch geregeerde landen? Naar onze bescheiden meening kwam dit verschil speciaal tot uiting in het ka rakter van den volkswil. In fascistische landen is die volkswil tot nul komma nul gereduceerd. Men heeft eenvoudig te buigen voor den wil van den dictator, een eigen meening houdt men er niet meer op na. Een schaapherder die met zijn waakhond de kudde bijeendrijft en regelt naar zijn wil. Is de eigen weide afgegraasd dan trekt men op naar an dere vruchtbare streken en de kudde volgt gedwee, dat is het beeld van een fascistisch geregeerde staat. Stel nu daartegenover de democratie, de vrije volkswil, de openhartigheid, de macht van het individu, het volksgewe ten, enz. enz. Allemaal larie, de werke lijkheid is een ander soort fascisme. Men laat de massa in den waan, dat ze zelf iets beteekenen. Tot zekere hoogte mo gen ze er een afwijzende meening op na houden, zoolang deze niet al te groo te proporties aanneemt, kan het geen kwaad. Is dit beeld te scherp geteekend? Volstrekt niet, de bijeenkomst van het Engelsche Lagerhuis en die van de Fran sche kamer hebben het de vorige week volkomen bevestigd. Wat heeft de overeenkomst van Mün chen nog meer geleerd? De onmacht van de democratie en de superioriteit van het nationaal socialisme. Uit gezaghebbende bron werd dezer dagen geschreven, dat de verdeeling van Tsjecho Slowakije door Duitschland in samenwerking met Italië is opgesteld, dat Duitschland zou blijven eischen en de Duce in laatste instantie als bemid delaar zou optreden. Och, we zouden nog lang kunnen re- deneeren over de voorwaarde van Berch tesgaden, Godesberg en München, maar werkelijk, veel verschil zit er niet in. Wanneer de overeenkomst van Mün chen de verdeeling van de niet over wegende Duitsche gebieden overlaat aan een gemengde internationale commissie, dan denken we misschien nog, dat de niet-Duitschq leden in die commissie nog eenige invloed kunnen uitoefenen. Ook hier is de wensch de vader van de ge dachte. De Duischers hebben In deze commis sie ongehoorde eischen gesteld en al weer is Praag het kind van de rekening geworden. Van jé vrienden moet je hetf maar hebben, zoo mogen de regeerders in Tsjecho Slowakije ook wel zeggen. Is 't misschien als reactie op deze eigenaar dige vriendendienst van Engeland en Frankrijk ten opzichte van Tsjecho Slo wakije, dat men te Praag een andere re- gee(ring iets meer georiënteerd op Duitschland heeft ingesteld? President Benesj had reeds ontslag gevraagd en nu is ook de Minister Krof- ta, die de rechterhand van Benesj ge noemd wordt, door een naar Duitsch georiënteerde Dr. Chvalkovsky is ver vangen, staat niets een grootere toena dering tot Duitschland in den weg. Men krijgt den indruk dat Frankrijk en Engeland deze Tsjecho Slowaaksche staat welbewust drijven in de richting van het fascisme of nationaal socialis me. Waarom? zoo zult ge vragen, demo cratie en nationaal socialisme verhouden zich tot elkaar als vuur en water? Die meening kunnen we na de laatste ge beurtenissen wel een beetje herzien. Democratie is een ander soort fascis me en er moet eenige tijd overheen om ons met die veranderde mentaliteit ver trouwd te maken. Democratie is de in- dividueele vrijheid tot zekere hoogte, zooals die bij het fascisme nul komma maar genoeg over dit onder- Officieel orgaan der gemeenten Bolsward, Wonseradeel en Hennaarderadeel A Telefoon No. 12 Evenwel, in het Largo was het euvel overwonnen; een uitnemende solo-viool vertolkte ze(er verdienstelijk de dank bare obligaatpartij. Ook de Finale mer de zoo lastig gelijk te spelen tertsen loopjes verdient allen lof; vooral klon ken hier, de celli prachtig. Het interludium is een heerlijk stuk muziek, doch kan, hoe goed ook ge speeld, in de voordracht nog aan kleur- schakeering winnen; zoo kan in de pp- gedeelten de russische mystiek geheim zinniger fluisteren en moeten de pathe tische smartvolle uitwijdingen veel ge- expressionneerder worden uitgezongen. In russische muziek immers kunnen de accenten en ritenutos wel zéér nadruk kelijk worden gelegd. Impression de Mai, een pretentieloos genrestukje, con sordini gespeeld, deed het heel aardig en zal velen zeker heb ben bekoord. De Serenade, die ons in het 1ste deel sterk herinnerde aan de „Enigma-varia- ties trof ons bijzonder in het Larghetto, dat met de subliem aanruischende cres- cendi en de mooie voordracht der celli wanneer die een phrase hadden te spelen eer^ prachtige vertolking ge noot, evenals het derde deel met de machtige en toch hoogst beschaafde ffs. Ongetwijfeld hoorden we in dit stuk het ensemble op zijn best, waarbij Salvatore Sterck als dirigent onze bewondering wekte. Het Orgelconcerto no. 5 met Orkest van Handel besloot deze avond. De or geltoon associeert zich buitengewoon goed met den klank van dit orkest, het maakt de klankkleur van het orkest die per, warmer. Dit Concerto is maar kort eigenlijk naar onzen zin te kort, maar dat ligt aan Handel wanneer men echter een juweeltje heeft gehoord als dd Sicilïana moet het spoedige einde welhaast spijt verwekken. Het spreekt van zelf, dat de concert- gevers ons ten zeerste aan zich hebben verplicht en dat we Sterck’s inderdaad belangrijk ensemble hier nog vele malen hopen te beluisteren. Volgende en tevens laatste concert zal a.s. Maandag plaats hebben met mede werking van het Vrijz. Kerkkoor. EEN DOOPSGEZIND RUSTHUIS TE BOLSWARD? Van* bevriende zijde ontvingen we volgende mededeeling: De commissie, bestaande uit de h.h. R. Nijdam, notaris te Jorwerd, F. H. Pas ma, Doopsgez. pred. te Grouw, en A, P. van de Water, Doopsgez. predikant te Oldeboom, en ingesteld door den ring Akkrum van de Friesche Doopsgezinde Sociëteit tot stichting van een Rusthuis heeft na verschillende besprekingen be sloten over te gaan tot het stichten, zoo mogelijk van twee rusthuizen, waarvan het eene gevestigd zal worden in het Westen van Friesland, vermoedelijk te Bolsward, het tweede in of nabij Leeu warden of Heerenveen. De bedoeling dezer rusthuizen is allereerst aan hen een welverzorgden ouden dag te verze keren, die niet in staat zijn wegens be perkte financieele of andere omstandig heden een eigen huis en huishouding te bestieren. De pensionprijs is afhankelijk van twee factoren, de grootte van eigen inkomen en de grootte en ligging van de gewenschte kamer. Voor echtparen, die met één kamer genoegen nemen, wordt een afzonderlijke regeling getroffen. Hiervoor ontvangt men volledige kost, inwoning, vuur en licht. Iedere inwo ner krijgt een afzonderlijke kamer, waarvoor het meubilair meegenomen moet worden. Het is de bedoeling met 1 Januari a.s. de definitieve beslissing over den bouw te nemen, welke beslissing hoofdzakelijk nog afhankelijk is van een voldoend aantal aanvragen. De commissie hoopt, indien het eenigszins mogelijk is, in het najaar van 1939 één of beide huizen te kunnen openen. Plaatsing geschiedt in volgorde der aanvragen, waarbij Doopsgezinden de voorkeur genieten. Het is echter geens zins de bedoeling deze tehuizen uitslui tend voor Doopsgezinden te bestem men. I’ i I 1 I I 1 I I I i DE JONG s NIEUWSBLAD waarin opgenomen I

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1938 | | pagina 1