IÏIAH HAT GESCHOSSEHI”
Buit enlandsche Revue.
UI. y. I. UIE8FF
HAWEKO
De Bolswardsche Courant en Westergoo
d
I
I
Reparatie
aan alle merken
Automobielen
I
Woensdagmiddag
3 uur aankomst
^VllTEAL
i,r
Groote voorraad
Onderdeelen
en Banden
i
IJITSLACEM
Stadsnieuws.
I
34= Jaargang
Woensdag 23 November 1938
No. 91
t
r
t
1
De geschiedenis herhaalde zich.
1
is
n
v
!t
Vanaf heden FIKKIE BONNEN verkrijgbaar
ft
n
e
i
n
Advertentlln per regel:
Wocnsdagsniimmcr 10 cent.
Zaterdagsnummer 12 cent.
Tusschen de tekst dubb. prijs.
Giro no. 87926.
Watrisse E.
Wilmotte C.
Winand A.
Winand V.
Ltd.
38
15
42
groote kindernieuws. De bekende Hawe-
ko-bazar heeft ook dit jaar deze aardige
attractie op touw gezet en we twijfelen
niet of het zal Woensdagmiddag wel
weer gezellig druk in de stad worden.
De aankomst is bepaald op 3 uur ’s
middags Stoombootkade.
SERIEWEDSTRIJDEN. ADSP. R. E. S.
Zondag had het eerste elftal van R.
E. S. vrij en het tweede en derde elftal
een uitwedstrijd.
Het terrein was dus vrij, van welke
gelegenheid geprofiteerd werd om de
Speciale inrichting voor
e
ir
n
n
e
:t
Verschijnt DINSDAGS- en
VRIJDAGSAVONDS.
Leesgcld fr. p. p. per half jaar f 1.50
Buiten de provincie f2.-; inn. 15 et.
Voor het Buitenland f 7.- per jaar.
Leesg. p. looper 40 ct. p. kwartaal.
Ontzettende wraak op onschuldlgen
een:
DUITSCHE METHODE.
e
d
OFF. FORD DEALER
BOLSWARD - TELEF. 86
Voor de goede orde worden alleen kinderen ONDER
GELEIDE in de winkel toegelaten. Zij ontvangen
dan meteen een aardige verrassing van St. Nicolaas
ST. NICOLAAS-NIEUWS.
Woensdagmiddag 3 uur aankomst van
Japan;
de sou-
VOETBAL.
De uitwedstrijd van het eerste C.A.B.-
elftal tegen D. O. G. is gewonnen met
2-0.
Hierdoor blijft C. A. B. de tweede
plaats in de competitie bezetten. Eerste
is nog Nicator, die Zondag in Harlingen
kon winnen en nu 3 punten voorsprong
op C. A. B. heeft.
C. A. B. II speelde thuis tegen Sneek
III. De vorige week is de wedstrijd in
Sneek gewonnen en ook nu weer kon
C. A. B. de puntjes behouden.
Over het algemeen was het een vrij
slappe wedstrijd; aan weerskanten werd
geweldig geknoeid. Hoewel Sneek eerst
het voordeel van den sterken wind had,
wist men hiervan geen partij te trekken,
wat voor het grootste deel moet worden
toegeschreven aan den C. A. B.-
keeper, die op een buitengewoon goeden
wedstrijd kan terugzien. Voor de rust
bleef de stand 0-0 wat ons inziens ook
de juiste verhouding weergaf. Na de
rust is het C. A. B., die voortdurend
aanvalt; de Sneekploeg komt bijna niet
over de middenlijn, maar het schot is bij
C. A. B. niet erg zeker en ook treuzelt
men wel wat te lang. Door een blunder
van de overigens zeer goede Sneek-kee-
per, komt C. A. B. aan de eerste en ook
de winnende goal.
De adsp. I speelden In Harlingen ge
lijk en idem II tegen Sneek III won met
5-0.
„recept” te werk gegaan: massa-fusil- I
lades van onschuldigen, brandstichting
en plundering, het opleggen van ■millioe-
nen francs aan boeten.
Nu, 24 jaar later, viel één schot in
Parijs. En in heel het Derde Rijk tier
den de Nazi-benden: „Man hat geschos-
senl”. Brandstichting en plundering,
handeling en moord, een milliard boete,
ze volgden prompt op den ouden
roep.
Zwollen E.
Zwollen G.
Zwollen J.
Ltd.
28
23
36
30
MEISJES.
Altenhoven M.
Baujot M.
Baujot M.
Bourdon J
Charlier O.
Tivet M.
Genon G.
Goard M. L.
Herman J.
Marchot G.
Meurat E.
Michat A.
Morelle M.
Pollet N.
Roulin H.
NOG IS HET NIET TE LAAT
is het opschrift, dat we boven aan deze
revue plaatsen In verband met de be
richten die uit Amerika tot ons komen.
Het is onze lezers voldoende bekend,
dat we heusch geen bewondering hebben
voor de dictatoren zooals die in som
mige Europeésche Staten met name
Duitschland en Italië wordt gepropa
geerd en in daden omgezet.maar
daartegenover stond, dat de laatste tijd
onze democratische sympathieën een ge
voelige knak hebben gekregen.
Zeker, we geven dat onmiddellijk toe,
de vrede is gered, maar.voor hoe
lang? De eisch van teruggave van kolo
niën door Duitschland in vrij concrete
woorden ondergebracht, bewees, dat de
i Hitler-groep niet tevreden is gesteld
door de groote hap uit midden-Europa,
maar rustig voortarbeidt aan de uitvoe-
voor de industrie, en Italië met Abes-
sinië? en zoo kunnen we wel meer voor
beelden noemen. Hieruit zou men eigen
lijk de logische gevolgtrekking moeten
maken dat elke verhooging van voort
brenging het gevaar met zich brengt
van een zekere expansie. Op zich zelf is
dit niet verkeerd, wanneer die expansie
zich langs vredelievende wegen een uit
weg zoekt.
Met deze beschouwing hebben we de
nu toegemeten ruimte weer verbruikt,
zoodat voor de bespreking van nieuws
uit de verschillende oorlogvoerende lan
den voor vandaag geen gelegenheid
meer over is, enfin, dat onderwerp blijft
ook nog wel voor een volgende keer.
13
2
6
3
- 11
12 maanden
12 jaar.
o
!1
r
het werd toen met een bajonetsteek af
gemaakt.
Onder degenen, wier namen in de
tafelen der martelaren gegrift werden,
j zijn mannen en vrouwen van boven de
80 jaar, van 83 n.l. en van 84, één
vrouw is er bij van 87 jaar!
Ja, ja, man hat geschossen!
Boven op het monument der marme
ren tafelen met de 674 namen staat een
groote machtige hand, de twee voorste
vingers zwerend omhoog gestoken, de
pols omstrengeld met doornen, een
indrukwekkende schepping van den
kunstenaar P. de Soete. En er onder
leest men gebeiteld:
N’ OUBLIERONS JAMAIS!
NOOIT ZULLEN WE VERGETEN!
Ook de gemartelde Joden van thans
zullen nooit vergeten. De Duitsche furie
zal voortwoeden, maar tegen de grenzen
van het Derde Rijk stapelt zich hoog de
wee der verdrukten, de haat der ver
volgden, de toorn der menschheid.
En ééns zal daarbinnen donderen de
geschossen 1” En dan werd volgens hetwrake Gods! Md.
,t
:h
)-
democratischen dictatuur wenschen. Hef
klinkt wel wat zonderling, democrati
sche dictatuur, immers democratie be-
teekent regeeren en zuiver uitgedrukt:
volksregeering en dictatuur beteekent ’t
éénhoofdig stelsel, waarvan we in de ge
schiedenis verschillende voorbeelden
vinden. Het opkomende fascisme in zijn
verschillende vormen heeft een nieuwe
vorm gegeven aan dit ambt, hetwelk
thans verbonden is aan het leiderschap
m
n
t-
Tal van bijzonderheden over de
moordpartij zijn historisch vastgesteld.
Het kindje van drie weken, dat onder
de gevallenen behoort, lag in de armen
van de moeder. De moeder viel na het
salvo-vuur met de anderen getroffen
Terwijl heel de wereld huivert van
afschuw over de vreeselijke tragedie,
welke in Duitschland aan de Joden
wordt voltrokken op klachte, dat een
Poolsche Jodenknaap in een vreemd
land zich in misdaad vergat tegen een
Duitschen ambtenaar, geeft deze zelfde
wereld blijk van zelfbeheersching en be
zinning door zich te herinneren, dat men
het Duitsche volk in zijn geheel niet ver
antwoordelijk mag stellen voor wat het
door verwaten nieuwbakken gezagsdra
gers aangehitste gepeupel bedreef.
Deze herinnering is juist. Het is niet
denkbaar, dat 80 millioen Duitschers,
meerendeels eenvoudige zwoegers en
voor een groot deel nog diep-geloovige
lieden, behagen zouden scheppen in sa
distische uitspatting tegen den mede-
mensch. In alle verslagen der gebeurte
nissen leest men dan ook van de zwij
gende ontzetting van vele Arische toe->
schouwers.
Zwijgende ontzetting.Deze getuigt
helaas, van een te misprijzen Duitsche
karaktertrek. In vele andere landen
zou een monsterachtige misdaad als
thans aan de Duitsche Joden werd mis
dreven, een bruischende protestactie
tengevolge hebben gehad. De Duitsche
volksgeest is een slaafsche; de Duitscher
voelt zich slechts krachtig in zijn onder
werping aan den wil en de; wijsheid
van wie zich boven de massa uitworste
len. Hij kan zich verbijsterd gevoelen
door wat hij van zijn leiders ziet zijn
zin tot onderwerping lijdt daar niet on
der integendeel.
De Duitscher, die het tot leider heeft
gebracht, kent de algemeen-menschelijke
zwakte: de vrees voor geweld. Een
vrees, welke vooral onder de Duitschers
sterk is. En daarom leidt de Duitsche
gezagsdrager door te laten lijden. Hij
leidt door geweld te oefenen. In de pe
rioden van de geschiedenis, dat zulks
niet gebeurde, verviel het gezag en
groeide de chaos. Zooals in de jaren
1918—1933.
Onder het Nazi-bewind heeft Duitsch
land zich zelf weer hervonden, zooals
het was in 1914 en daarvóór.
Hoe is het mogelijk, zoo vragen velen
zich op het oogenblik af, dat men de ge
meenschap van de Duitsche Joden straft,
met een milliard boete, met de verwoes
tingen van hun woningen, met den dood
van velen, voor hetgeen een Poolsche
Jodenknaap in Parijs misdreef.
Zoo iets is mogelijk, doordat de ge
schiedenis zich herhaalt. Dergelijke ver-
volgings- en wraakmethoden zijn Duit
sche methoden.
Denken we eens terug aan 1914 en
hoe het toen toeging in België. In tal
van plaatsen van het ongelukkige Bel-
genland klonk toen evenals thans
de Duitsche roep: „Man hat geschos
sen”. En dan werden dorpen en steden
beboet met millioenen en milliarden
boeten, nadat eerst de boel grootendeels
was platgebrand, nadat er was geroofd
en geplunderd, nadat er honderden
menschen waren gefusilleerd.
De slachtoffers wisten van niets, ab
soluut van niets. Nóóit is het bewezen
geworden, dat ergens in België franc-
tireurs zijn opgetreden; op het oogenblik
bijna een kwart eeuw na dato en nadat
verscheidene onderzoekingscommissies
nauwgezet hebben gespeurd, is nog
niet één Belg als franc-tireur gebrand
merkt kunnen worden.
Over de franc-tireurskwesTie schreef' neer, maar het kind bleek niet geraakt;
ik in de oorlogsjaren een brochure,
waarin ik met citaten uit de Duitsche
militaire tactiekboeken, gebruikt op de
officiers- en kaderscholen, aantoonde,
hoe de Duitsche militairen werden op
gevoed in de'leer, dat een oorlog nood
zakelijk gepaard gaat met het geweld
van vrijschutters, dat deze vrijschutters
het grootste gevaar voor de troep vor
men en dat hun optreden slechts kan
worden voorkomen door meedoogenloos
optreden tegen de burgerij. Aanbevolen
wordt om in een vijandelijk land klei
nere steden plat te branden, teneinde de
grootere steden te verzekeren. Dat is in
België dan ook stelselmatig geschied:
Visé brandde ten behoeve van de schrik
in Luik; Leuven voor Brussel; Dinant
voor Namen en Charleroi voor de Bori-
nage.
Als de Duitschers een plaats verover
den, en er werd dan ’s anderen daags
nog wat gevuurd door een afdeeling
van het aftrekkende Belgische leger, dan
klonk het óp in zoo’n plaats: „Man hat
AANRIJDING.
Ter hoogte van „Huis Terlet” werd
hedenmiddag p.l.m. 12 uur een woon
wagen, waarvan het paard was uitge
spannen, door een passeerende stoom
tram gegrepen.
De wagen werd over een afstand van
een meter of 40 meegesleept en vrijwat
gehavend.
Persoonlijke ongelukken kwamen niet
voor.
in „Mein Kampf” staan beschreven. Dat
brengt natuurlijk weer nieuwe onrust in
de wereld. Frankrijk en Engeland, door
bordurende op München-stramien, zoch
ten reeds naar een oplossing, die de
Duitsche machthebbers kon bevredigen.
Het ging misschien veel gemakkelijker
de bruine of zwarte bevolking van een
of ander Afrikaansch rijk deelachtig te
maken aan de hoog geroemde Duitsche
beschaving, maar.daar komt de
Jodenvervolging in Duitschland en met
één slag is de situatie veranderd. De
plannen om zeker grondgebied af te
staan blijven in Engeland en Frankrijk
nog wel bestaan, maar dan voor de ves
tiging van de verdreven Duitsche Joden,
zonder dat het Duitsche rijk er ook maar
iets over te bedisselen krijgt.
In zooverre is dus de georganiseerde
Jodenvervolging een misrekening ge
worden.
Er is meer: de publieke meening in
de democratische landen is zich met 't
geval gaan bemoeien en drijft de diver
se regeeringen in een anti-Duitsche rich
ting, zoowel vanuit Engeland als Ame
rika komen de berichten van een anti-
Duitsche koop-actie. Speciale Duitsche
goederen worden geboycot en voora'
wat Amerika betreft, is dit voor de
Duitsche handel een zeer gevoelig ver
ges. Geen enkel land en zeker niet het
Duitsche sterk ge-industrialiseerde land
kan het zonder uitvoer stellen en hoe
wel Duitschland momenteel in Midden-
Europa een goed afzetterrein heeft, kan
dit op duur niet opwegen tegen het
verlies van landen als Engeland en Ame
rika.
Maar om nu eens terug te komen op
ons eerste opschrift.wat bedoelen we
hiermee? Dit, dat de democratische lan
den ook zullen moeten uitgaan naar een
zekere dictatuur, waarin voldoende
plaats is voor den volkswil. Met andere
woorden een dictator, die eerst peilen
de den volkswil, daarnaar zijn hande
lingen toetst. Niet dus het verschuiven
van de verantwoordelijkheid van den
een op den ander, maar de eerlijke ge
zonde overtuiging van den leider, die
zijn beslissingen neemt op basis van
rechtvaardigheid en liefde, zonder on
derscheid van stand en levensopvatting.
Dat is de vorm, waarin wij ons den
Verwacht:
Tomatensoep, per blik 18.
BRANDSMA’s WINKELS.
14 jaar.
13
5
13
9
3 weken.
19 maanden
5 jaar.
met onbeperkt gezag. Oogenschijnlijk
twee tegenstrijdige begrippen en toch
naar onze bescheiden meening vereenig-
baar.
Voor wie de teekenen des tijds wil
begrijpen, gaan we langzaam maar ze
ker in de boven geschetste richting.
In Frankrijk is dit na al het slappe
regeeringsgedoe de krachtige taal van
een Reynaud. In Amerika en nu ko
men we eindelijk tot het punt in kwestie
is het de aandrang van het volk tot
president Roosevelt, om nu ook maar
eens wat krachtiger taal en vooral da
den te stellen. Het Amerikaansche
Nieuwsagentschap weet mede te deelen,
dat de Ver. Staten voortaan de taal der
dictatoren zullen spreken en hun diplo
matieke en economische acties laten
steunen op een gewapende macht, die
1 in staat zal zijn elke mogelijke combi- St. Nicolaas in Bolsward. Dat is het
natie van totalitaire staten te overtroe
ven. Over die laatste clausule zijn we
niet zoo buitengewoon enthousiast.
„AlS. doelstellingen worden dan ge
noemd:
Ten eerste zullen er een leger, een
vloot, en een luchtmacht worden ge
bouwd, die de heele wereld zouden kun
nen weerstaan.
Ten tweede zal er een diplomatieke
actie worden ingezet, die den democra
tieën nieuwen moed zal inblazen en ver
dere agressie van de zijde der totali
taire staten dwarsboomen.
Ten derde zullen de arbeidsproblemen
en economische moeilijkheden in de
Vereenigde Staten met spoed worden
opgelost en zal op die wijze het voor
naamste argument der totalitaire staten
tegen de „mislukking der democratie”
worden ontzenuwd.
Niet alleen wenscht men, dat Roose
velt economischen dwang zal oefenen
op Duitschland, maar ook op
voorts wenscht men herstel van
vereine rechten van Barcelona en di
plomatieke betrekkingen met het Vati-
caan. Het is nog niet zeker welken in
vloed deze pressie op Roosevelt zal
hebben en afwachten blijft de boodschap.
Deze scherpere doelstellingen van de
tot nu toe democratische landen doen ’t
vermoeden wettigen, dat niet alleen po
litieke overwegingen aan deze veran
derde mentaliteit ten grondslag liggen,
maar dat de economische factoren een
hartig woordje nuespreken.
Die economische invloed van Duitsch
land is na de jongste grenswijzigingen
in Midden-Europa belangrijk versterkt
en daarmee is ook het wantrouwen in
de politieke economische bedoelingen
van het Derde Rijk weer levendig ge
worden.
De reis van koning Boris van Bulga-
i rije naar Londen; van koning George van
Griekenland; Koning Carol van Roeme
nië en Prins Paul, regent van Joego-
i Slavië wijzen er op, dat zoowel van de
kant der Balkanheerschers, als die van
Engeland alles in ’t werk gesteld wordt
een dam op te werpen tegen een ver
dere machtsuitbreiding, ook en niet in
het minst op economisch gebied van ’t
Duitsche rijk.
Het j.l. Woensdag door Engeland ge
ratificeerde verdrag met Italië, waarbij
dé wederzijdsche posities in de Mid-
dellandsche Zee, Noord-Afrika en het
naburige Oosten geregeld worden, heeft
de positie van Engeland belangrijk ver
sterkt. Strijd om de macht was voorheen
het motief voor een oorlog, maar we
mogen gerust aannemen, dat hierbij
meer het streven naar economische
macht dan wel landhonger voorzat.
De aanleiding van 1914 was toch ook
het streven van Duitschland om Enge
land van de wereldmarkt te verdringen
en zijn koloniaal bezit uit te breiden.
Wat Is het streven van Japan in Mand-
sjoerlje anders geweest dan afzetgebied
Als ik in de oorlogsjaren, als cor
respondent van een groot blad werk
zaam in België, van het vreeselijke lij
den der Belgische burgerbevolking ver
slag gaf, dan heette het hier vaak: gru
welverhalen. En in Duitschland reageer
de men op al zulke verslagen met een:
„Es ist nich wahr!”
Maar thans heeft de historie de feiten
onloochenbaar geboekstaafd.
Ik was in 1914 in Dinant, toen daar
de furie der overwinnaars nog woedde.
En ik schreef in mijn correspondenties
van het martyrium der ongelukkige be
woners; Dinant was grootendeels ver
woest, verbrand; honderden onschuldi
gen waren op een hoop gedreven en
neergeknald. Mannen, vrouwen en kin
deren,Er zal wel wat gebeurd zijn,”
zoo was de reactie van vele lezers,
„maar zóó erg, neen!”
Dezen zomer was ik weer in Dinant.
Sedert een paar jaar staat daar op de
Plaats der Martelaren en naast den muur
tegen welken de tragedie zich voltrok,
een groot monument, gewijd aan de
32000 (twee en dertig duizend) burgers,
welke in luttele weken tijds bij den in
val der Duitschers in België werden
vermoord. En gewijd tevens aan de 674
burgers van het kleine Dinant (in 1914
een stadje van 8000 inwoners), welke
werden neergeschoten. De meeste be
woners waren vooraf gevlucht, slechts
3000 waren er in het plaatsje achterge
bleven, toen de Duitschers uit wraak
omdat ze tweemaal door de Belgische
achterhoede uit Dinant waren terugge
dreven, alle burgers, die ze te pakken
konden krijgen, .samen dreven om ze. doelstelling, zooals deze
daarna lafhartig te vermoorden 674 - - -
in getal.
Ge gelooft het niet? Gaat het zien in
Dinant. Het monument waarvan ik
sprak, bestaat uit een groot aantal mar
meren platen, gerijd in een beltinnen
boog en op die platen zijn de namen
der 674 martelaren met naam en voor
naam gebeiteld. Ik schrijf hier den in
houd van één zoo’n blad over:
Officiéél orgaan der gemeenten Bolsward, Wonseradeel en Hennaarderadeel
Uitgever A. J. OSINGA, Marktstraat, BOLSWARD A Telefoon No. 12
e
n
e
:r
‘t
g
n I
I- I
g I
n
:k s
ie
g
3f 1
‘e
al
n
i.
1
1
9f
f)
ir
n
g
St.Nicolaas
(Stoombootkade)
l-
g
n
ir
g
s
3,
n
5-
DE JONG s NIEUWSBLAD
waarin opgenomen
I
’t
