Buit enlandsche Revue.
De Professor lo Amsterdam
en
de onderwllzer in Ziiiduiolde.
III. V. O. UIEOFF
OFF. FORD DEALER
BOLSWARD - TELEF. 550
De Bolswardsche Courant en Westergoo
Reparatie
aan alle merken
Automobielen
Stadsnieuws.
Woensdag 5 Juli 1939
35?!£ Jaargang
Uitgever A. J. OSINGA, Marktstraat, BOLSWARD
Groote voorraad
Onderdeelen
en Banden
Officieel orgaan der gemeenten Bolsward, Wonseradeel en Hennaarderadeel
A Telefoon No. 451
No. 51
I
Md.
11.
12.
13.
16.
Koraal.
Advertentiën per regel:
Woensdagununitner 10 cent
Zaterdagsnummer 12 cent.
Tusschen de tekst dubb. prijs.
Giro no. 87926.
Dit no. bestaat uit 2 bladen.
Porto Binnenland IMi ct.
Buitenland 2^i ct.
misdaad geworden tegenover de weten
schap en tegenover de democratie.
Speciale inrichting voor
9.
10.
14.
15.
7.
8.
K. Koopmans.
P. de Boer.
J. Zoethout Jr.
J. Adema Sr.
A. Adema.
Verschijnt DINSDAGS- en
VRIJDAGSAVONDS.
Leesgeld fr. p. p. per half jaar f 1.50
Buiten de provincie f2.-; inn. 15 ct.
Voor het Buitenland f 7.- per jaar.
Leesg. p. looper 40 ct. p. kwartaal.
4.
5.
6.
ZWEMSCHOOL
De temperatuur van het water is heden
19 graden.
Wenken voor Uwe gezondheid.
Eet onze beste erwten en boonen.
Friesch droog spek verlaagd,
per pond, vanaf 33 cent.
Lekker zuur, 10 cent per flacon.
BRANDSMA’s WINKELS.
Wat in Amsterdam „in het groot” ge
schiedde, gebeurt in kleinere steden „in
het klein”.
Ik las een verslag van den raad der
gemeente Zuidwolde. Omdat ik de leden
van den raad dezer kleine plattelands
gemeente toevallig ken, neem ik een be
paald debat in dat bestuurscollege teil
voorbeeld. Dat ik niet ter navolging kan
aanbevelen.
Een der leden stelde een regeling
voor, waarbij candidaten voor een on-
derwijsbetrekking een proefles moeten
geven, die door de raadsleden kan wor
den bijgewoond. Het voorstel vond bij
val. Een der heeren zeide er mede véél
voor te gevoelen om zich persoonlijk van
de bekwaamheid van het onderwijzend
personeel te overtuigen. Er waren nog
méér voorstanders.
Het doet er hier verder niet toe, hoe
het voorstel aan zijn eind is gekomen.
Ik ken toevallig de leden van dezen raad;
zq onderscheiden zich kwalitatief niet
van de bestuurderen eener andere plat
telandsgemeente. Ze zijn kleine boertjes
met een gezond verstand, maar van een
geringe schoolsche ontwikkeling. Als ze
een brief moeten schrijven, dan gaat ze
dat even moeilijk af als mij het melken
van een koe. Da’s geen schande; ieder
z’n stiel.
Maar wat weten zulke menschen nou
van paedagogie bij het onderwijs, van
taal- en rekenmethoden, enz. enz., dat ze
zich het recht durven aanmatigen om ’n
onderwijzer (es) naar zijn (haar) waarde
voor de school te beoordeelen?
Zuidwolde noemde ik enkel als voor
beeld in tientallen gemeenten wordt
de democratie verkracht door aanmati
gingen als die, welke ik schetste om
trent deze kleine Drentsche gemeente
en.Amsterdam.
Tusschen wat met de hoogleeraars-
benoeming in de hoofdstad gebeurde en
inzake onderwijsbenoemingen te Zuid
wolde werd voorgesteld, is slechts een
gradueel verschil.
Kamerleden, die over zijden kousen
komen te praten en raadsleden, die een
candidaat-hoogleeraar of een idem-on-
derwijzer zelfstandig naar zijn geschikt
heid willen beoordeelen, maken de de
mocratie belachelijk. En ze schaden het
algemeen belang.
Gezonde democratie eischt van ze, dat
ze het gegeven deskundige advies
volgen, of het advies (de voordracht)
renvoyeeren, wanneer ze meenen, dat de
samenstelling niet steunt op objectivi
teit. x
Als er ooit een tijd geweest is, waarin
we bijna dagelijksch van de eene sen
satie in de andere gedompeld worden,
dan is het zeker wel de tijd die wij nu
beleven. Spanning rondom Tientsin;
spanning rondom Dantzig; spanning in
binnen- en buitenland in politiek en eco
nomie, in staatkunde en diplomatie.
Het gaat met ons wereldbestel als een
joggie, dat een kermisballonnetje gekre
gen heeft. Het eerste uur speelt ’t ven
tje rustig met die prachtige ballon, maar
dan even probeeren of er nog niet een
beetje lucht bij kan, lukt dit, dan gaat-ie
even later nog eens probeeren, net zoo
lang tot de spanning te groot wordt en
de flarden hem in het gezicht spatten.
Deze beeldspraak is in de allereerste
plaats toepasselijk op Duitschland. Op
verschillende tijden is in dit „lebens-
raum”-ballonnetje wat lucht bijgepompt
tot dat vandaag de dag de spanning zoo
groot Is, dat elke dag de zaak uitelkaar
kan spatten. De groote vraag blijft dan:
OPENB. LEESZAAL EN BIBLIOTHEEK
„BOLSWARD en OMSTREKEN”.
Óver de maand Juni zijn uitgeleend in
totaal 318 boeken, waaronder 23 uit de
Leeszaal van Sneek.
Het aantal bezoekers bedroeg 106, t.w.
11 dames ep 95 heeren.
Koraal.
Frysk Folksliet J. Oostelaar.
La Flammerole, marsch
L. Vermaelen.
Cendrillonette, fantasie F. Andreu.
Verkenners, marsch, Alb. Kappert.
Les échos du Moulin de Rosay,
fantasie F. Baziray. J
Excelsior, marsch A. van Kooten.
Christelijke liederen.
-:- Pauze. -:-
Christelijke liederen.
Loudspeaker, marsch
S. P. van Leeuwen.
Aubade Florentine, fantasie
P. de Noslin.
Entrée de Concours, marsch
C. J. N. Cori.
La Coupe d’Argent, fantasie
Louis Bajus.
Jubelklanken, marsch A. J. Maas.
Wilhelmus van Nassouwe,
C. L. Walther Boer.
KAATSPART1J NIEUWE BUURT.
Zondag j.l. hield, traditie getrouw, het
nieuwe stadsgedeelte haar buurtkaats-
partij. Mede doordat er te weinig deel
nemers onder de jongeren waren, zag de
commissie zich genoodzaakt om de jon-
genspartij af te lassen.
Als gevolg hiervan bleek nu dat voor
deze partij niet minder dan 18 parturen
op de lijst voorkwamen.
Na menig spannende partij was de uit
slag als volgt:
1ste prijs: C. de Way, Jan Peters Sr.
en A. Meinen Sr.
2de prijs: J. Stormer, P. Brandenburg
1.
2.
3.
1STE ORGELCONCERT.
Het koraal „Vom Himmel hoch da
komm ich her” waarmede de tekst van
ons Gezang 112 maar zeer uit de verte
overeenstemt, is eigenlijk een oud kerst
lied, dat door Dietrich Buxtehude met
een meesterlijke Cantus firmus in basso
is bewerkt; het is jammer genoeg wat
kort, maar toch zeer dankbaar.
Bach’s eveneens kleine Preludium 9
moll (band III no. 5) dat interessante
geluidswisselingen-in-echo te hooren
geeft, werd door Concertgever van een
ander Bachfuga voorzien, n.l. Fuga g
moll (band IV no. 7) wier prachtig the
ma Bach ontleende aan een oud-Neder-
landsche volksdans, en die als fuga een
der schoonste orgelstukken van den
meester is. Ook de Fantasie-sonate in gis
moll van Joseph Rheinberger (no. 17
opus 181) die men zoo goed als nooit
hoort uitvoeren, is een belangrijk werk,
boeiend en melodieus. In vele opzichten
doen Rheinberger’s orgelsonaten denken
aan die van Guilmant, slechts is de stijl
wat stijver dan van deze laatste, met
eens soms te veel aan melos; maar dat
vooral de Meditation ’n heerlijk vloeiend
stuk muziek is, staat vast. De Finale
dezer Sonate die we toch eigenlijk wel
gaarne zouden hebben gehoord, stond
helaas niet op het programma vermeld.
Inplaats daarvan speelde de organist
Lemmens „Fanfare”, die we ryet zoo bij
zonder konden bewonderen, omdat de
registratie in geen enkel opzicht aan ge
schetter van trompetten deed denken,
waarom Concertgever dit stuk geheel
zonder tongwerken speelde, is ons niet
recht duidelijk; wellicht omdat er thans
koper genodg op het orgel aanwezig
was.
Het „Koperkwartet” van de heeren
Nawijn, Hamstra, Jellema en Falkena
bracht op verdienstelijke wijze een vier
tal koralen ten gehoore, waarbij een vrij
homogeen ensemble-klank werd bereikt,
al zijn we geneigd, die voor een niet
gering gedeelte toe te schrijven aan de
medewerking van het orgelgeluid. Voor
al de beide pistons leverden met hun
zeer goede adembeheersching mooi le
gato spel, waartegenover de trombone
en bas schier iedere noot stootten; wel
iswaar vereischen deze grootere instru
menten meer lucht dan de kleine pistons,
zoodat daarop ook minder noten in één
adem kunnen worden gespeeld, maar
3de prijs: Tj. v. d. Hauw, S. Adema
en Sj. Oosterbaan.
4de prijs: R. van der Zee, S. Bangma
en J. Teernstra.
5de prijs: Jan Ferwerda Jr., Jan en
Jac. Postema.
De koningsprijs, beschikbaar gesteld
door bakker Laagland, werd uitgereikt
aan C. de Waij.
Door den heer J. van Dalen werden de
prijzen aan de winnaars uitgereikt, die
mede namens de commissie dank bracht
aan de buurtbewoners, die door hun fi-
nancieele bijdrage hen in staat hadden
gesteld fraaie prijzen beschikbaar te
stellen voor dezen dag.
Ook aan den scheidsrechter, den heer
H. Feenstra werd ’n woord van dank ge
bracht, evenals aan de keurmeesters, die
hun taak zoo serieus hadden opgevat.
Aan het slot van dezen prachtig ge
slaagden kaatsdag, ontving iedere deel
nemer nog een mooi cadeau als herinne
ring.
Tevens bracht de commissie een
woord van dank aan de kaatsvereeniging
„Bolsward” voor het afstaan van haar
materiaal.
met drie of zelf» twee bindingen zou het
koraalspel al veel winnen.
De zuiverheid waarvoor we eigenlijk
het meest bevreesd waren, hield zich bo
ven verwachting goed, afgezien van heel
enkele noten in de beide onderstemmen.
Alles bijeengenomen gelooven we, dat
de vier spelers bij voortdurend oefenen,
stellig een samenstel van uitstekende
toonkwaliteit zouden kunnen bereiken.
hoe lijmen we de stukken weer aan el- 1
kaar? of.zou de zaak onherstelbaar. 1
verloren zijn? i
Zelfs de grootste optimist zal moeten 1
erkennen dat we thans heel wat dichter
bij een wereldoorlog staan, dan in Sep- i
tember 1938.
Wat Duitschland precies in zijn schild i
voert, is natuurlijk niet bekend, het is i
gissen en veronderstellen. Het eenige wat
we met zekerheid weten is dit: Duitsch
land werkt stelselmatig aan die zooge
naamde vreedzame verovering. Alles
gaat volgens een vast omlijnd plan. Elke
actie wordt zorgvuldig voorbereid en
wanneer de tijd rijp is, uitgevoerd. Let
eens op de kwestie-Dantzig. Een buiten
gewoon groot aantal Duitschers heeft
plotseling een bevlieging gekregen, hun
vacantie in Dantzig door te brengen.
Toevallig behooren deze vacantiegan-
gers tot de S. S. of S. A. Vanzelfsprekend
nemen deze op een dergelijke vacantie-
trip hun uniform en wapens mee. Deze
vreedzame invasie heeft het Duitsche
element in Dantzig belangrijk versterkt
en zoo wordt langzamerhand de Pool-
sche invloed gebroken. Wanneer Hitler
dan de kans zou wagen een bezoek aan
deze vrijstad te brengen, dan is het ent
housiasme in deze geheel verduitste stad
natuurlijk onbeschrijfelijk en wie zal het
Duitschland dan kwalijk mogen nemen,
dat deze menschen in een roes van ge
lukzaligheid smeeken weer tot het heer
lijke en groote Duitsche rijk te mogen
worden toegelaten.
Zoo is immers het Sudetenland, zoo is
ook Czechië, zoo is Oostenrijk en zoo
moet Hongarije en Dantzig weer één
worden met het Duitsche rijk. Aan de
uitvoering van deze plannen wordt nu
sinds September 1938 stelselmatig ge
werkt. Oogenschijnlijk met succes, maar
in de laatste maanden steekt Engeland
een spaak in het wiel. De Fransch-En-
gelsche garantie aan Polen, betreffende
Dantzig en de Poolsche corridor maakt
het voor Duitschland onmogelijk zonder
de risico van een wereldoorlog bezit te
nemen van de veelbesproken vrijstad en
omgeving. Zal deze wetenschap Duitsch
land tot bezinning brengen? Neen
Elke poging van Engeland of Frankrijk
om langs minnelijken weg deze kwestie
te regelen, is afgestuit op de zelfgenoeg
zaamheid van de Duitsche leiders.
Deze menschen zijn er vast van over
tuigd dat Engeland en Frankrijk toch
niets anders zullen doen dan dreigemen
ten lanceeren en (wanneer ze eenmaal
voor een voldongen feit geplaatst wor
den, evenals in September) ter wille van
den vrede nog meer kleine landen zullen
opofferen.
Voor enkele maanden terug hebben we
1 ook de meening verkondigd, dat Enge
land en Frankrijk om de kwestie-Dantzig
geen wereldoorlog zouden ontketenen,
maar nu men van die kant een pertinente
verzekering gegeven heeft, dat elke
vorm van agressie, ook in de Poolsche
corridor niet meer geduld kan worden,
zijn we heel wat dichter bij een wereld
oorlog aangeland.
Bovendien in September 1938 was En
geland niet klaar voor den oorlog. Het
leger-apparaat functionneerde op geen
stukken na zooals nu. De vliegtuigen
industrie was nog in opkomst, het land
leger nog in wording, maar nu? Meer
dan 1 millioen vrijwilligers hebben zich
dit jaar aangemeld. De vliegtuigfabrica-
tie is zoo geperfectionneerd, dat men per
dag de luchtvloot ziet groeien.
Maar ook Frankrijk zit niet stil en
hoewel men hierover weinig cijfers ver
neemt, kunnen we toch veilig aannemen,
dat ook dit land tot de tanden gewapend
wordt. We weten ook dat in Duitschland
alles opgeofferd wordt aan de bewape
ning. Waarschijnlijk las U dezer dagen
ook het bericht, dat het hotelpersoneel
wordt opgeroepen voor arbeidsdienst aan
het Oostfront, dat de kinderen van mulo
en gymnasium hun vervroegde vacantie
moeten gebruiken om de oogst binnen
te halen. Alles wordt in Duitschland op
geofferd aan de uitbreiding en instand
houding van de weermacht.
Aan de andere kant mag ook wel eens
de vraag worden overwogen: heeft
Duitschland nu zooveel profijt gehad van
de annexatie van Bohemen en Moravië?
Neen, zeker niet.momenteel leveren
deze grondgebieden meer last dan voor
deel. Henlein heeft nu weer de Tsjechen
moeten waarschuwen, dat zij hun gere
serveerde houding tegenover de Duit
schers moeten laten varen. Het Tsjechi
sche volk moet inzien, dat in den toe
stand niets kan worden veranderd, met
andere woorden, zij moeten.zich de on
derdrukking maar laten welgevallen. Dat
gaat zoolang de Duitsche knoet elke
vrije meeningsuiting in de kiem smoort,
maar wanneer deze menschen ook maar
even de kans zien zich aan die druk te
ontworstelen, dan zullen ze elke gelegen-
Elk stelsel kan tot in het absurte wor
den doorgevoerd ook de democratie.
Wat op zich zelf niet tegen het stelsel
behoeft te pleiten, maar wel tegen het
misbruiken er van.
Er is een zuinigheid, welke zich zelf
bedriegt. Er is ook een democratie, wel
ke zich zelf nekt.
D edemocratie is 'onlangs van zekeren
kant belachelijk gemaakt, toen de Twee
de Kamer te beslissen kreeg over een
ontwerp tot contingenteering van zijden
dameskousen. Wat weten de Kamerleden
nou zoo hoorde men van zijden
dameskousen?! Ik geef toe: waarschijn
lijk uitgezonderd de vaders van vele
dochters niet zoo heel veel. Ook over
de wenschelijkheid van contingenteering
van zulke kousen zullen ze moeilijk een
eigen oordeel kunnen vellen.
Dat eischt de democratie ook niet van
ze. Deze eischt, dat ze zullen toezien:
dat de wetgever zijn ontwerp heeft ge
baseerd op adviezen van deskundige en
objectieve beoordeelaars. De grond
slag waarop het ministerieele ontwerp
steunt, Is discussiabel, de zijden kousen
zijn het niet. Wie over deze laatste zou
beginnen, maakt zich en de democratie
belachelijk.
Amsterdam heeft een gemeentelijke
universiteit en het Is dus juist, dat de
gemeente de hoogleeraren aan deze in
richting benoemt. En het verantwoorde
lijke gemeentebestuur is: de raad.
Moeten daarom alle raadsleden speci
alisten zijn in alle vakken, welke aan de
gemeentelijke universiteit worden onder
wezen? Dat kunnen ze niet. Op dót punt
zal de gemeenteraad zich dan onbe
voegd moeten verklaren. Maar het
recht der benoeming blijve aan dit'col
lege. Wanneer we een voorbeeld „in ’t
klein” kiezen, zullen rechten en de prac-
tische (en logische) toepassing dezer
ons duidelijk zijn.
Gij lezer, hebt een zaak, een fabriekje.
Stel het u eens voor. Daar is een typiste
noodig, maar ge hebt van typen niets
geen verstand. Zult ge dan zeggen: nou
laat ik de benoeming maar aan mijn
„eerste bediende” over? Neen, dat doet
ge niet. Ge zult het advies van uw eer
sten bediende vragen; ge zul' overwegen
en beoordeelen, of dat advies op goede
en objectieve overwegingen steunt. Ge
zult b.v. trachten na te gaan, of de aan
trekkelijkheid der candidate den advi
seur niet meer kan hebben beïnvloed dan
dezer nauwkeurigheid en vingervlugheid.
Maar als ge aldus het advies hebt ge
wogen, dan zult ge aan de hand daarvan
uw besluit nemen. Desnoods zult ge
vooraf nog uw adviseur corrigeeren en
hem om een verbeterd advies vragen,
steunende op objectiever overwegingen.
Het advies zal in elk geval doorslag
gevend zijn.
Toen de Amsterdamsche gemeenteraad
een hoogleeraar in de vaderlands’che ge
schiedenis benoemde Dr. Romein
buiten de voordracht om, welke op des
kundige adviezen steunde, maakte ze de
goede democratische practijk tot een
aanfluiting.
Het staat vast, dat de benoeming in
dit geval op politieke gronden is
geschied, welke niets gemeen hadden
met wetenschappelijke overwegingen. De
heer Wijnkoop heeft verklaard, dat de
communisten zonder wie geen meer
derheid kon worden verkregen dezen
keer in tegenstelling met een vroegere
stemming, waarbij Dr. Romein belang
hebbende was, vóór dezen candidaat
zouden stemmen, omdat die inmiddels
ten aanzien van Sovjet Rusland een „ver
beterd” standpunt zou hebben ingeno
men.
Ik wil aan de meerderheid ten deze
volkomen recht laten wedervaren en er
aan herinneren, dat zij uiting heeft ge
geven aat? haar overtuiging, dat ook
weer politieke overwegingen hét“advies
van curatoren hebben beïnvloed, die Dr.
Romein zouden hebben geweerd, omdat
hij „marxistisch” zou zijn afgestemd.
Meende de raadsmeerderheid dat in
derdaad, dan had zij van haar gevoelen
moeten laten blijken en B. en W. moeten
uitnoodigen om, deze gevoelens ter ken
nis brengende van curatoren, aan dezen
een nader advies te verzoeken.
Nu heeft de benoeming, blijkende uit
de verklaring van den heer Wijnkoop,
den politleken grondslag gehad, welke
de meerderheid in het advies, van cura
toren brandmerkte, en is daardoor een
PROGRAMMA van het Park
concert op Donderdag 6 Juli
’s avonds 8 uur door de Chr.
Muziekvereen. „Oranje” te
Bolsward, Directeur de heer
C. Kaspersma.
VISCHCLUB „ONS GENOEGEN”.
Zondag werd de 2de wedstrijd ge
houden in de Harlipgervaart. Van de 17
baarzen boven dj; wettelijke maat, wist
D. Bangma de grootste baars te vangen
n.l. van 23 C.M., waarmede deze dan ook
beslag legde op den Isten prijs.
2de prijs: St. Ruiter.
3de
4de
5de
6de
7de
Extra prijs: Dirk de Jong.
heid dankbaar aanvaarden. Dat i» het
tweede gevaar voor Duitschland, wan
neer dit in een oorlog gewikkeld wordt.
De binnenlandsche situatie is van dien
aard, dat bij een mogelijk verlies het nu
stelselmatig opgekweekte enthousiasme
plotseling omslaat en zich keert tegen
de leiders, die als dictators het vrije be
schikkingsrecht zoo langen tijd hebben
beperkt.
Na deze lange beschouwing moeten
we toch weer even terugkeeren naar het
zwaartepunt in de tegenwoordige crisis,
n.l. Dantzig.
De Japansche provocatie in China is
weer op den achtergrond gedrongen; de
afgebroken onderhandelingen tusschen
Rusland en Engeland interesseeren ons.
momenteel niet veel; alles concentreert
zich op de vrijstad Dantzig. Reeds eer
der hebben uitvoerige geruchten over ’n
Duitsche putsch de ronde gedaan; ze
werden weer tegengesproken en verdere
actie bleef uit. Nu vooral de laatste da
gen geeft ook de Engelsche pers van
haar bezorgdheid blijk. Men acht in Lon
den thans een crisis te Dantzig nabij, en A. Bijlsma.
De actie zou beginnen met een bezoek
van Hitler aan Dantzig. Dit bezoek is
naar uit betrouwbare bron wordt mede
gedeeld, bepaald op 20 Juli. Men vraagt
zich thans af: hoe is de houding van
Polen, die toch wel als eerst belangheb
bende mag worden beschouwd. Volgens
een Reuterbericht uit Warschau zal
elke actie door doeltreffende maatrege
len van Poolsche kant worden gevolgd.
Iedere daad tegen de vrije stad zal als
een casus belli worden beschouwd.
Ten slotte nog enkele gedachten ge
wijd aan Japan. De incidenten te Tient
sin hebben de verhouding van Engeland
tot Japan in beduidende mate verscherpt.
Wel zijn er onderhandelingen gaanda
tusschen Tokio en Londen, maar onder-
tusschen hebben de militaire Japansche
leiders te Tientsin besloten de contröle
op het verkeer te verscherpen. Dat dit
het gevaar met zich brengt van nieuwe
incidenten is zoo vanzelf sprekend, dat
we dit niet nader behoeven te formulee-
ren, evenmin onze meening, dat geheel
deze actie in China een onderdeel vermt
van de belangenpolitïek tusschen
Duitschland, Italië en Japan.
Hoe zullen we volgende week over a
deze problemen denken?
ff
99
99
99
99
DE JONG s NIEU WSBI
waarin opgenomen
