De Internationale toestand.
Buit enlandsclie Revue.
1
III. 1.0. UIERFF
I
De Bolswardsche Courant en Westergoo
OORLOG
Reparatie
aan alle merken
Automobielen
M
35= Jaargang
Woensdag 30 Augustus 1939
Uitgever A. J. OSINGA, Marktstraat, BOLSWARD
Algemeene mobilisatie afgekondigd.
Groote voorraad
Onderdeelen
en Banden
Officieel orgaan der gemeenten Bolsward, Wonseradeel en Hennaarderadeel
A Telefoon No. 451
No. 67
n
n
DE KONINGIN VERJAART.
1
l
k
n
n
k
Md.
i,
i-
el
le
r.
iO
as
Advertentiën per regel:
Woensdagsnummer 10 cent
Zaterdagsnummer 12 cent.
Tusschen de tekst dubb. prijs.
Giro no. 87926.
t.
t.
t.
0
0
0
o
o
6
8
o
0
0
5
0
1
a
a
ONZE POSITIE IN HET KOMENDE
CONFLICT.
Reeds bij voorbaat dienen we de cle
mentie van onze lezers in te roepen, dat
de beschouwingen, over de internatio
nale kwestie door de feiten zullen wor
den achterhaald en dit geschrevene dus
is mosterd na den maaltijd.
De vraag of er een oorlog zal komen
of niet, hangt geheel af van het ant-
Speciale inrichting voor
Weer is het feest, de Koningin verjaart,
Haar werd een jaar van vreugde toe
gemeten,
Van dagen met een groot geluk gepaard,
Die ook ons volksgevoel nooit zal ver
beten,
Toen weer een loot aan den Oranjestam
Haar leven sterkte als een schoon
gebeuren.
Een klein Prinsesje, dat ter wereld
kwam,
En ’t al deed zien in teere, frissche
kleuren 1
Weer is het feest en ’t is of telkens weer
Oranje aan ons vaster wordt verbonden,
Daar wordt in aller harten keer op keer
Een dieper en beproefder trouw ge
vonden.
En telkens geeft aanhank’lijkheid haar
wenk
Op d’allerlaatste der Augustusdagen,
Dan wordt de liefde als verjaarsgeschenk
In rijke mate naar Haar uitgedragen.
Augustus 1939.
Nadruk verboden.
2
e
Verschijnt DINSDAGS- en
VRIJDAGSAVONDS.
Leesgeld fr. p. p. per half jaar f 1.50
Buiten de provincie f2.-; inn. 15 ct.
Voor het Buitenland f 7.- per jaar.
Leesg. p, looper 40 ct. p. kwartaal.
Weer is het feest in dankbaar Nederland,
De vlaggen zwieren breeduit door de
luchten,
Daar is weer vreugde in ons vaderland,
In steden, dorpen, zingende gehuchten.
Daar is iets innigs, wat het hart bewoog,
Wanjt, wat de tijden ons ook mogen
geven,
O, Koningin, deez’ bede stijgt omhoog:
Bescherme God Uw Huis, Uw troon,
Uw leven I I I
KROES.
a
h
n
e
1,
OFF. FORD DEALER
BOLSWARD - TELEF. 550
macht. Thans wordt Dantzig opgeëischt
en Poolsch Silezië.
Gesteld, dat er straks weer een con
ferentie wordt belegd, waarin Dantzig
aan Duitschland wordt afgestaan. Dan
zal daarna Silezië worden bezet, zooals
na de toewijzing van het Sudetengebied
Tsjechië werd ingepalmd. En dan krij
gen we kwestie over Hongarije, over ’t
Zevenbergsche gebied van Roemenië,
over Oekrainië, over Sleeswijk, over
Holland en Vlaanderen en eindelijk
als in opeenvolgende conferenties
alles werd toegewezen, wat het begeert
zullen Elzas en Lotharingen worden
teruggevorderd en komt ook Engeland
aan de beurt.
Duitschland kén niet anders! Duitsch
land heeft alle bezit en vermogen geof
ferd aan zijn weer- en aanvalsmacht. De
eenige winstkans is: dat aan het Derde
Rijk de wereldrijkdommen toevallen.
Nu zal het duidelijk zijn, dat de lan
den, die thans over een groot deel der
wereldrijkdommen beschikken, aan de
Duitsche penetratie een halt moeten
toeroepen. Of dat „halt” thans zal klin
ken, nu het om Dantzig gaat, of straks
als weer nieuwe eischen worden gesteld,
is van bijkomstige beteekenis voor de
wereld. De oorlog is menschelijker
wijze gesproken onafwendbaar. De
oorlog ontstaat nu, d.i. een der eerstvol
gende dagen, of weken, ofwel binnen
enkele maanden, in het beste geval over
enkele jaren.
Een veel moellijker te beantwoorden
vraag is, of wij buiten den komenden
oorlog zullen kunnen blijven.
We moeten ons op het ergste voor
bereiden en voorbereid houden. De tech
niek van den oorlog zal een heel andere
wezen, dan die, welke tot nog toe is
toegepast. De luchtmacht zal een groo
te rol spelen in den komenden oorlog.
Het zal ons moeilijk vallen om ook in
de lucht onze neutraliteit te verdedigen.
En ons grondgebied zal zoowel aan
Duitschland als aan Engeland van zeer
groote waarde kunnen schijnen als ope
ratiebasis tegen den voornaamsten te
genstander.
Daartegenover staat, dat de onderlin
ge machtsverhoudingen in een nieuwen
Europeeschen oorlog wel niet zóódanig
zullen blijken te verschillen, dat een
der betrokken partijen zich de weelde
zou kunnen permitteeren om het samen
stel van vijandige volkeren met één te
vermeerderen. Die overweging zal te
meer klemmen, naarmate we ons zoo
goed mogelijk bewapenen en reeds vóór
het uitbreken van den oorlog blijk geven
van onze paraatheid en van onze vast
beslotenheid om het eigen grondgebied
zoo krachtig mogelijk, eensgezind van
wil, te verdedigen.
De offers, welke we thans reeds bren
gen door de militaire bewaking van de
grenzen, mogen door niemand als nut
teloos worden aangemerkt. Die bewaking I schermen. Hitler betreurt het, dat daar-
is een uiting van onze vastberadenheid
en ze is de noodzakelijke premiebetaling
op de door allen begeerde uitkeering:
het behoud van onze neutraliteit in den
komenden oorlog.
De komende oorlog.
Moge God de menschheid er alsnog
voor bewaren!
het geloof, beide hun dictatuur, beide
ook hun corruptie, hun menschen-veraf-
goding.
De ruimte is voor vandaag te kort
hierop uitvoerig in te gaan.
Weer is het feest in dankbaar Nederland,
De vlaggen wapp’ren van de toren
transen,
Het rood-wit-blauw, naar den alouden
trant,
Dat uitwaait boven onze levenskansen.
Dat immer weer op eiken hoogtijdag
Ons tot symbool van eenheid ifc ge
bleven,
Dat nimmer weer in ongerept gezag
In Neerland’s luchten wordt omhoog
geheven.
bij het gevaar bestaat, dat Duitsch en
Fransch bloed vergoten zal worden.
Ik heb, aldus vervolgt Hitler, eenmaal
het aanbod gedaan me met Dantzig
tevreden te stellen, thans zal ook de
Corridor Duitsch moeten worden. De
schuld van dit conflict ligt bij Enge
land. Wanneer dit land Polen niet ge
steund had, dan was een oorlog niet
noodig geweest. Gezien in dat licht heeft
de vredespoging van Roosevelt dus een
diepere achtergrond, n.l. de schuld van
dezen oorlog voor de wereldgeschiede
nis vast te leggen. Nu Polen dit vredes
initiatief met beide handen aangrijpt en
Duitschland afwijzend beslist, is de
schuld van den komenden oorlog af
gelegd. In jde (verschillende tónden i|s
een koortsige bedrijvigheid merkbaar om
de oorlogsuitrusting op peil te bren
gen.
In Duitschland zullen de reizigers na
Zondagavond geen aanspraak meer
kunnen maken op vervoer per trein. Een
groot aantal treinen is uitgevallen. De
bevolking wordt uitgenoodigd tien da
gen lang niet van de post gebruik te
maken, die gereserveerd blijft voor de
militairen. Op bevel van de autoriteiten
mogen de benzinestations geen benzine
meer verkoopen aan particuliere auto
mobilisten. Al de benzinevoorraden zijn
opgeëischt. De verkoop van alcoholi
sche dranken op de stations is verbo
den.
Uit de schoorsteenen van het gebouw
der Fransche ambassade, vanwaar Za
terdag met tien taxi’s de bagage naar
het station werd gezonden steeg een
zwarte rookkolom op, welke er op wees,
dat de archieven werden verbrand.
De Poolsche ambassade bereidt met
spoed een ontruiming voor. Alle buiten-
landsche ambassades en legaties staan
in voortdurend contact met elkander. Op
de stations is het zeer vol met reservis
ten, die zich naar het oostelijk of het
woord, dat Hitler zal geven op de vre
desoproep van Roosevelt.
Een buitengewoone verantwoordelijk
heid is door deze ter elfder ure onder
nomen stap van Roosevelt, gelegd op
de Ischouders van Hitler, een verant
woordelijkheid, die bovendien de schuld
voor den oorlog direct vastlegt. Dat dit
conflict uiteindelijk op een oorlog moet
uitloopen hebben we steeds als onze
meening verkondigd en we weten maar
al te goed, dat we daarbij niet steeds
op de sympathie van onze lezerskring
mochten rekenen. Zoolang mogelijk de
hoop levendig houden, moet het parool
zijn, maar vaststaande feiten verdoeze
len heeft geen zin.
Tot een van die kardinale punten heb
ben we altijd gerekend de verklaring
van Hitler, dat Dantzig tot het Duitsche
rijk moest terugkeeren. Dat is in alle
toonaarden het Duitsche volk voorge
houden en wil nu de Duitsche leiding
niet in conflict komen met de eigen
landgenooten, dan moet deze eisch ver
vuld worden. Dat men daarvoor een
wereldoorlog riskeert, bewijst eens te
meer dat de droom van één groot
Duitsch rijk de machthebbers in
Duitschland ietwat naa<r het hoofd is
gestegen. Men is de juiste verhoudingen
kwijt gAraakt. Men rekent wa|t al te
veel op eigen superioriteit en onderschat
de sterkte van anderen.
Een gevaarlijke mentaliteit, een sfeer
waarin elke gedachte aan een vrede
lievende oplossing onmogelijk is. De
vredespoging van Roosevelt komt ons
inziens uit een verkeerde hoek.
De Amerikaansche president heeft
zich in het afgeloopen jaar nu juist niet
de geschiktste persoon getoond om
Duitschland tot een toegeven te bewe
gen. Reeds bij een vorige gelegenheid
heeft het Amerikaansche initiatief een
slecht onthaal in Duitschland gevonden.
Alleen wanneer Roosevelt zou kunnen
bewerken, dat Mussolini zijn stem ten
gunste van den vrede verhief was er
nog een kleine kans van slagen. Dan
komt echter de groote moeilijkheid dat
er geen tweede München kan komen.
De verklaringen van Engeland zijn te
positief en kunnen door geen enkele
staat worden misverstaan. Engeland zal
Polen steunen, als dat wordt aangeval
len, maar ook wanneer Duitschland op
de een of andere manier Dantzig bij het
Duitsche rijk voegt. Voor hen, die nog
altijd de hoop gekoesterd hebben, dat
er misschien een oplossing in de een of
andere geest mogelijk was, heeft de
laatste verklaring, welke Hitler aan den
Franschen president Daladier Zondag
nacht heeft gegeven, den bodem inge
slagen.
De stand van zaken in Polen kan niet
langer getolereerd, zegt Hitler in dezen
brief. Millioenen Duitschers worden ver
volgd en ik ben gedwongen hen te be-
- „verloren dagen", heette hei
vroeger. Nu niet meer - nu
cijn er "AKKERTJES”! Een paar
per dag, wèg pijn en narigheid!
De radio-berichten van Maandagmorgen hadden de bezorgdheid over
den ernst van den toestand weer doen toenemen. Ook in de neutrale landen
zooals Zwitserland en België zag men den algemeenen toestand ernstig in.
In den loop van den voormiddag werd het bericht rondgeseind, dat om
kwart over één een extra uitzending van het A. N. P. verzorgd zou worden.
Met spanning werd dit radio-bericht tegemoet gezien en wat door meerderen
na de voor-mobilisatie gevreesd en verwacht was, werd bewaarheid. De regee-
ringspersdienst deelde mede, dat de algemeene mobilisatie was afgekondigd.
Direct na het bekend worden van dit bericht zag men vele menschen
voor het stadhuis groepeeren, wachtende op de officieele kennisgeving. Vrij
spoedig werd het eerste witte biljet aan het stadhuis aangeplakt. Opgeroepen
werden de bij de Landmacht en de Zeemacht niet in werkelijken dienst zijnde
gewone dienstplichtigen, die behooren tot de lichtingen 1924 tot en met 1939.
Vrij spoedig volgden enkele andere biljetten, één waarin de motorrijtui
gen werden opgevorderd, voorzien van olie en benzine voor 100 K.M. Deze
auto’s moesten Dinsdagmorgen om 7 uur op de Nieuwmarkt aanwezig zijn en
daarna door de chauffeurs naar Pingjum vervoerd; de paarden moesten eveneens
om 8.30 uur op de Nieuwmarkt aanwezig zijn en door de eigenaars vervoerd
naar Harlingen.
Tegen kwart voor 4 kwam een radio-bericht, waarin werd aangekondigd,
dat te 8 uur H. M. de Koningin een kort woord tot Haar landgenooten zou
richten. Tevens werd gemeld, dat het personenvervoer op Dinsdag 29 Augustus
den eersten dag van de algemeene mobilisatie geheel zou worden stop
gezet. Ook het goederenvervoer ondervindt dan groote vertraging. Door al
deze maatregelen wordt het gewone zakenleven danig in de war gestuurd.
Verschillende niet te controleeren berichten, doen de ronde; de een al
fantastischer dan de andere. Niet genoeg kan er op gewezen worden, dat men
zich toch onthoude van sensatie-berichten, die nergens op lijken. Hoe kalmer
men de zaak opneemt hoe beter. We moieten er met elkaar voor zorgen, dat
het zakenleven zoo goed mogelijk functioneert en vooral in deze dagen mag
het devies „helpt elkander” wel met extra dikke letters worden geschreven.
Voor de kermisexploitanten in onze stad is dit mobilisatie-bericht een
strop. Officeel werd alles direct afgelast en ook in de verschillende café’s wer
den geen verdere toebereidselen voor middag en avond gemaakt. Gedurende
het verdere deel van den namiddag kwamen geen nieuwe radio-berichten door.
Om 8 uur precies klonk de ’s middags aangekondigde korte rede van
H. M. de Koningin door de radio.
Wat denk je ervan? Zou er oor
log komen?
Honderd en meer malen heeft men
mij in de laatste maanden die vraag
gesteld. Niet omdat ik voor expert door
ga in dergelijke zaken, maar eenvou
dig omdat zoo goed als alle menschen
gewoon zijn geraakt,, om elkaar over dat
belangrijke onderwerp uit te hooren.
Gewoonlijk haal ik ten antwoord mijn
schouders op. Want een duidelijker ant
woord wordt toch niet gewaardeerd.
Men vréégt, maar iedereen heeft z’n
eigen gedachten en men laat zich door
geen andere overweging beïnvloeden.
Ofwel de vrager is volkomen spoorloos
en is door geen rede op een bepaald
pad te leiden. Men vraagt en vraagt;
men telt het antwoord niet. Het vragen
is niets anders dan een uiting van on
rust.
En toch is de vraag belangrijk genoeg
om eens in rust en met rede naar het
antwoord te zoeken. Zoeken meer
kunnen we niet doen. Want of een volk
er al of niet toe zal overgaan om de
wereld aan de onderlinge vernietiging
prijs te geven is niet enkel aan men-
schelijken willekeur ter beslissing over
gelaten, maar vóór alles een zaak van
de Voorzienigheid, Die in het heden zal
tusschentreden, wannéér een ,thans te
voeren oorlog niet past in het kader van
de toekomst, welke de Schepper aan de
wereld heeft voorbehouden.
Maar ongerekend hoogere tusschen-
komst wét zal de naaste toekomst
ons brengen als resultaten van de he-
dendaagsche verwikkelingen? Oorlog of
vrede?
En dén kan het eenige logische ant
woord slechts zijn: oorlog.
De oorlog kan reeds woeden over en
kele dagen en het is mogelijk, dat hij
nog een paar weken, maanden, mis
schien zelf een paar jaar uitblijft; maar
hij is menschelijk gesproken on
afwendbaar.
En daarom is het nuttig om ons met
de gedachte er aan vertrouwd te ma
ken.
Zeker, inmiddels moeten we, zoo goed
we kunnen, voor den vrede blijven ijve
ren. Al ware het maar om ons daar
door de g e n a d e van den vrede waar
dig te maken. Méér: de wereld drijft
op heden onafwendbaar naar den oor
log.
De toekomstige strijd zal op de een
of andere wijze worden begonnen
door Duitschland (al of niet tesamen
met Italië). Begonnen met een geweld
daad, welke andere landen tot reactie
wekt.
Men moet deze uitspraak aanvaarden,
omdat ze logisch is. Ze komt niet
voort uit anti-Duitsche gezindheid, maar
eenvoudig uit de rede. Die uitspraak laat
bovendien de moreele verantwoordelijk
heid voor de te stellen oorlogsdaad bui
ten beschouwing.
Duitschland stelt de gewelddaad, die
tot oorlog zal leiden, omdat enkel
Duitschland daar belang bij heeft. Het
zou misschien juister kunnen zijn om
van de as-mogendheden te spreken in
plaats van enkel Duitschland te noemen.
Maar Duitschland is in elk geval de
gangmaker van de as.
De overige Europeesche grootmach
ten hebben in den jongsten oorlog alles
verworven, wat ze begeerden. Hadden
ze méér van Duitschland willen nemen
dan ze deden, dan hebben ze daartoe
de gelegenheid gehad. Die overige Euro
peesche grootmachten hebben thans dus
enkel belang bij behoud en een oor
log te verwekken zou voor hen betee-
kenen: alles weer in de waagschaal te
stellen.
Du|tschtónd heeft zich een militaire
macht opgebouwd als nimmer te voren;
heel zijn economie heeft h*t dienstbaar
gemaakt aan militaire machtsvorming.
Alles staat er op één kaart. Met leger
en vloot en hichtmacht, waarin het na
tionale vermogen voor honderd procent
is gestoken, moeten de rijkdommen van
anderen wgjjden veroverd of Duitschland
is tot ei^én ondergang gedoemd.
Er is voor Duitschland geen weg
terug;
De vrees van andere volkeren, voor de
verschrikking van een oorlog is tot he
den uitgebaat om zich achtereenvolgens
voordeelen van grond en goederen te
verschaffen: we herinneren aan den
Anschluss van Oostenrijk, de annexatie
van het Sudetengebied, de bezetting van
Tsjechië en die van het Memelgebied.
Deze veroveringen zijn aangewend tot
verhooging van Duitschlands aanvals-
westelijk deel des lands begeven. Alle
treinen zijn overvol.
Dat de partijdag van Tannenberg is
afgelost, kan men eenerzijds beschou
wen als een concessie aan de nieuwe
Russische vriend, maar mag ook voor
een zeker deel geschreven worden op
rekening van den emstigen toestand.
Ook Engeland, Frankrijk en Polen
mobiliseeren onverminderd door. In En
geland is de toestand uitermate kalm,
typisch Engelsch zou men dat kunnen
noemen. Vrijwel iedereen heeft de or
ders van de overheid opgevolgd, n.l. de
noodige maatregelen genomen voor ver
duistering van zijn huis en het inslaan
van allerlei artikelen die in tijd van oor
log noodig zijn. Iedereen weet thans wat
hem bij het uitbreken van den oorlog
te doen staat. Op de groote kantoren
is gerepeteerd, de verkeerslichten zijn
afgeschermd, maar ondanks al deze
maatregelen is het normale aanzien van
Londen weinig of niets veranderd.
Uit Frankrijk komen weinig berichten
maar daaruit moet men niet de conclu
sie trekken, dat dit land niet paraat is.
Integendeel, we veronderstellen, dar
Frankrijk tot de tanden toe gewapend
is. Vermoedelijk zullen meerderen onder
onze lezers zich de vraag stellen: wel
ke kansen biedt een eventueelen oorlog?
Vooropstellende, dat elke oorlog ver
lies beteekent, zoowel voor de winnen
de als voor de verliezende partij, zal in
den komenden oorlog de eerste winst
gemaakt worden door Duitschland.
Naar menschelijke berekening zal ’t
Poolsche leger niet kunnen weerstaan
aan de geweldige stoot van het Duit
sche leger en voordat Engeland of
Frankrijk hulp kunnen bieden zal een
groot deel van Polen bezet zijn, maar
dan.het Poolsche leger zal niet ver
slagen worden, dus een groote Duitsche
legermacht in dit land noodig maken.
Aan de Fransche grens zal eveneens
een sterke bezetting noodig zijn voor de
Hindenburg en Siegfriedlinie! blijft de
groote vraag: waaruit zal de Engelsche
hulp aan Polen bestaan?
Blokkeeren van de Duitsche havens
of zal Engeland een nog sterkere druk
uitoefenen op Italië, zoodat Italië over
tuigd geen voordeel te kunnen behalen
met zijn bondgenootschap met Hitler,
deze in den steek laat en aan de zijde
van Engeland zijn vroegere bondgenoot
bestrijdt.
Een niet al te mooie rol, die we hier
mee Italië toedeelen, maar het verleden
heeft geleerd, dat niets in Italië onmo
gelijk is.
Het lag bovendien fn ons plan in
deze revue een beschouwing te geven
over het Duitsch-Russische pact; over de
oogenschijnlijke tegenstelling tusschen
Nationaal Socialisme en Communisme,
maar die in werkelijkheid zooveel pun
ten van overeenstemming vertoonen.
Beiden hebben hun verheerlijking van
het ongeloof, beiden hun bestrijding van
waarin opgenomen
DE JONG s NIEUWSBLAD
D
j&i
i,
a
