Buit enlandsche Revue.
De Internationale toestand.
De Bolswardsche Courant en Westergoo
Staat van Oorlog
DE VLUCHTELING EN
ZIJN KANARIE.
g
351^ Jaargang
Woensdag 6 September 1939
No. 69
Uit den Omtrek.
Stadsnieuws.
De teerling is geworpen.
Oorlog tusschen Duitschland—Engeland,
Frankrijk en Polen.
Uitgever A. J. OSINGA, Marktstraat, BOLSWARD
IJTENS.
WEET, WAT GE REDDEN WILT!
Advertentiën per regel:
Woensdagsnummer 10 cent
Zaterdagsnummer 12 cent.
Tusschen de tekst dubb. prijs.
Giro no. 87926.
gen, dat men de burgerbevolking zal
sparen, wat zegt dat weinig. De mo
derne oorlog is er op Ingesteld de weer
stand achter het front te breken en dat
kan natuurlijk door de oorlogsindustrie
te bombardeeren en daardoor de aan
voer onmogelijk te maken, de spoorwe
gen op te blazen, om de voedselvoorzie
ning in de war te sturen en ten slotte
door onbeschermde steden in brand te
steken, per ongeluk?
Natuurlijk, je kunt niet zoo precies
afmeten waar de bommen neervallen.
We zien het resultaat van die belofte
in Polen.
De Duitsche vliegers hadden opdracht
gekregen alleen militaire objecten te
bombardeeren en wat is het geval? Open
steden worden in brand geschoten. Ker
ken verwoest, ziekenhuizen bestookt,
zelfs werkende mannen op het veld met
machinegeweren gedood.
Hoe is het mogelijk, zoo vragen we
ons af, dat normale menschen in koelen
bloede uitgaan om te moorden en brand
te stichten. Daar moet in die menschen
toch eerst worden k-apot gemaakt, alle
gevoel van menschelijkheid.
Door jarenlange stelselmatige ophit
sing schijnt dat mogelijk te zijn en wan
neer dan ten slotte de oorlog een feit
geworden is, dan worden vrouwen en
kinderen en grijsaards mishandeld, ten
einde de tegenpartij te tarten en hen
zoodoende geschikt te maken voor het
sinistre oorlogsbedrijf. De leuze welke
na den wereldoorlog in 1918 gedurende
korten tijjd over de wereld geklonken
heeft, is spoedig verstomd.
Aan wie de schuld? In de eerste plaats
aan ons zelf. We hebben verwaarloosd
de massa te overtuigen dat elke vorm
van militarisme, vroeg of laat, met zich
moet brengen een streven naar macht
en geweld. 'Pas wanned* we |als één
groote gemeenschap willen leven zonder
afgunst met waardeering voor ieders
welzijn, zullen we in rust en vrede kun
nen leven.
Dat ideaal hebben we gemeend een
paar jaar na den wereldoorlog te kun
nen vastgrijpen, maar spoedig bleek al
les ijdele hoop. Neen, ook wij, geloovige
Christenen moeten eerlijk zijn en de
hand in eigen boezem steken. Ook 20
eeuwen Christendom heeft de wereld
niet die vrede kunnen brengen. Waar
om? Hapert er iets aan die leer? Neen,
maar wel hapert er iets aan de belijders
Hoe beleven we het gebod: bemint uw
naaste als U zelve? Om van andere ge
boden nog maar niet te spreken.
somming van de diverse krijgsverrich
tingen geven, daarvoor leze men ons
speciaal overzicht over den internatio
nalen toestand.
We meenden vandaag eenige alge-
meene conclusies te mogen trekken en
de tijd zal leeren in hoeverre we daar
bij de juiste oplossing hebben geformu
leerd.
OPENB. LEESZAAL EN BIBLIOTHEEK
„BOLSWARD en OMSTREKEN”.
Gedurende de maanden Juli en Aug.
(vacantiemaand) zijn door de biblio
thecaresse 516 boeken uitgeleend, waar
onder 43 uit de Leeszaal van Sneek.
Het aantal bezoekers bedroeg over
bovengenoemde maanden 91, tw. 15
dames en 76 heeren.
GESLAAGD.
2 September 1939.
Aan de vroedvrouwenschool te Rot
terdam slaagde voor het kraamdiploma
zuster A. Katstra van Arum.
BAARDERADEEL.
BENOEMING.
September 1939.
Benoemd tot tijdelijk hoofd der Chr.
Nat. School te Hijlaard de heer P. Spijk-
sma van Winsum, thans kweekeling met
acte aan de bijz. school te Tzum.
OOSTERLITTENS.
EEN ONGEWOON SCHOUWSPEL.
31 Augustus 1939.
Heden, Koninginnedag, stond ook hier
de vlag op den toren, doch door de
windstilte hing het vlaggedoek den ge-
heelen dag bijkans slap langs de stok.
Later op den namiddag begon het wat
te waaien en kon; het dundoek zich meer
ontplooien en kwam in aanraking met
de torenhaan, wat tot gevolg had, dat
dit stomme dier werd opgelicht en zoo
langen tijd aan de vlag bengelde, na
tuurlijk tot groot vermaak van vele toe
schouwers. Er werd pas een eind aan
gemaakt, toen de vlag werd binnenge
haald.
Verschijnt DINSDAGS- en
VRIJDAGSAVONDS.
Leesgeld fr. p. p. per half jaar f 1.50
Buiten de provincie f2.-; inn. 15 ct.
Voor het Buitenland f 7.- per jaar.
Leesg. p. looper 40 ct. p. kwartaal.
AANBESTEDING. x
1 September 1939.
Hedenavond werd door de heeren
Kerkvoogden van de Ned. Herv. kerk
alhier aanbesteed het maken van een
z.g. Zet met Barten in Betonuitvoering.
Er waren 3 inschrijvers bij uitnoodi-
ging. Ingeschreven werd als volgt:
G. Epema, Arum f 1035.
G. Faber, Arum f 1026.
A R. Wagenaar, o.d. Arum f 969.
De begrooting van den bouwkundige
ARUM.
GEEN VOLKSFEESTEN.
1 September 1939.
Stond begin September gewoonlijk in
het teeken der feestelijkheden, wat be
treft de dorpen Oosterlittens, Baard,
Wommels etc., de plotseling opkomende
mobilisatie heeft evenwel een geheel an
dere wending aan het openbare leven
gegeven.
Tallooze jonge mannen werden door
de Nederlandsche regeering opgeroepen
naar hun garnizoensplaatsen, zoodat de
oude traditioneele festiviteiten in de
verschillende plaatsen alle zijn uitge
steld.
Wd ivflileij hopen, dat er in dezen
spoedig gunstiger tijd mag aanbreken,
opdat alles in normale omstandigheden
zijn gewone gang weer kan gaan.
De heer Joh. Annema alhier is benoemd
tot leerkracht aan de Neutrale Ulo
school te Steenwijk.
ze niets anders met zich dan een ge
broken leven.
Trouwens, óók in vredestijd als
er plotseling brand uitbreekt, redden de
menschen dan inderdaad het meest
waardevolle? ’t Zou wat.
En toch is het een eenvoudige voor
zorg om klaar te leggen en altijd klaar
gelegd te houden de meest noodige din
gen, welke men in gevaar gered zou
willen hebben. Zulke voorzorg geldt
voor allen tijd.
Als men zich nu eens wilde vóórstel-
len het volgende: er is gevaar (brand,
overstrooming, naderende vijand enz.
enz.) en nu wil men gauw het waarde
volste samenvatten. Stel uw keuze
vóóraf, dus als dat gevaar er nog niet
is. Prakkezeer eens, wat ge gered wilt
hebben en leg u zelven beperking op.
Bedenk b.v. dat uw waardevolste din
gen moeten samengepakt kunnen wor
den in een klein koffertje. Als ge dan
uw keuze hebt gedaan, brengt die spul
len dan op één centrale, makkelijk toe
gankelijke plaats bijeen, in een lade, een
kastje of wat dan ook. Dan hebt ge bij
werkelijk gevaar slechts één gedachte te
volgen en ge zult u achteraf niet behoe
ven te bekennen: wat stom van me,
nou heb ik juist om het kostbaarste niet
gedacht!
En wilt ge ook de intentie van de
Ned. Vereen, voor Luchtbescherming
volgen wat ik dringend aanraad
leg dan bij de dingen van uw keuze ’n
vluchtuitruisting voor gas- of luchtge
vaar. D.w.z. voor het geval ge tot de
vlucht wordt gedwongen. Dat laatste
zag ik er bij, omdat veelal thuis de beste
bescherming aanwezig is en vlucht wel
de meest impulsieve daad is bij gevaar,
maar in lang niet alle gevallen de ver
standigste. Md.
De teerling is geworpen. De oorlog
is verklaard.
Dat is het groote en allesbeheerschen-
de nieuws, waarmee we vandaag onze
buitenlandsche beschouwing moeten be
ginnen. Wat staat Europa nu met deze
moderne oorlog te wachten? We huive
ren wanneer we hieraan een oogenblik
Maar laten we over deze materie niet
te lang mediteeren, het is door de
eeuwen altijd zoo geweest, en misschien
moet het wel zoo blijven.
Het is Zondag een bewogen dag ge
worden. Tot aan Zaterdagavond was er
van de Fransche en Engelsche regeering
geen enkele stap ondernomen, die be
trekking had op een oorlogstoestand.
Zondagmorgen vertelde de radio ons,
dat Chamberlain tot aan 11 uur, dien
morgen alsnog aan de Duitsche regee
ring gelegenheid gaf de vijandelijkheden
te staken en de Duitsche troepen op
eigen grondgebied terug te trekken. De
Duitsche rijkskanselier heeft niet ge
antwoord en zoo ving Zondagmorgen
11 uur de oorlogstoestand tusschen En
geland en Duitschland aan.
Dit besluit werd om 5 uur gevolgd
door de Fransche regeering. Menigeen
zal zich de vraag gesteld hebben, op
en
R. F. Bruinsma te Arum bedroeg f 1000.
Het werk is voorloopig aan den laag-
sten inschrijver opgedragen.
BENOEMING.
September 1939.
Wegens mobilisatie werd tot tijdelijk
hoofd der bijzondere school alhier be
noemd de heer J. Strikwerda van
Waaxens (Henn.) thans werkzaam als
kweekeling met acte aan dezelfde
school.
I
9e ORGELCONCERT.
Dezen Maandagavond gaf de ons reeds
goed bekende Heer Gezinus Schrik zijn
wegens mobilisatiedag uitgestelde or-
gelvoordracht. Hij kwam met een mooi
klassiek programma en toonde in de uit
voering hiie^van een fli’n'Jc en degelijk
onderlegd organist te zijn. Bach’s beide
Choral-vorspiele „Gelobet seist du, Jesus
Christ” !en .jErstanden ist der heil’gq
Christ” werden met mooie registratie
voorgedragen, evenals de Chiaconne van
Dietrich Buxtehude, tijdgenoot van Bach
en stichter van de vermaarde orgelcon
certen te Lubeck, waarvoor zelfs Bach
een lange reis overhad om naar te
luisteren. Het bekende PrAludium Es dur
van Bach, waarin de alterneerende fra-
zen plotseling werden versneld in tempo
(waarom?) klon kals altijd majesteueus
en de boeiende Toccata (zoowaar van
Jos. Rheinberger) was een stuk waar
mede Schrik zonder twijfel veel succes be
haalde. Alles bijeen genomen leverde de
Heer Schrik zeer knap werk, dat waard
is met aandacht te worden beluisterd
en dat wij gaarne zullen wederhooren.
ZWEMSCHOOL.
De temperatuur van het water is he
den 21 graden.
Nog slechts 25 jaar scheiden ons van den aanvang van den „grooten wereld
oorlog”, die, naar we aannamen, de vreeselijkste bezoeking was, welke de
menschheid ooit teisterde of teisteren zou. De strijd was zóó gruwzaam, dat
alle volkeren in afgrijzen een eed zwoeren: „Nooit meer oorlogl”
En thans reeds woedt opnieuw de krijg, stampt Mars met zijn oorlogs-
laarzen door Europa, dreigende onder zijn geweld méér millioenen te zullen
verdelgen dan ooit te voren.
En wie heeft dat zóó gewild? Eén man! Als er iets is, dat een politiek
systeem volledig veroordeelt, is het wel de omstandigheid, dat de wil van één
mensch de wereldvrede kan verzekeren of volkomen naar willekeur haar
in namelooze ellende kan dompelen.
Terecht sprak Chamberlain van de „waanzinnige eerzucht” van hem, die
de menschheid dat laatste verkoos aan te doen.
Polen heeft den oorlog niet gewild. Een klein volk immers kan niet ver
langen om zich zelf te laten afslachten. Want dót is het lot van Polen: het zal
bloeden uit duizend wonden, of het met zijn verbondenen zal winnen
Of verliezen.
Frankrijk en Engeland hebben evenmin den oorlog gewild. Zij hebben bij
een oorlog niets te winnen, enkel maar te verliezen. Of te behouden.
DAArvoor, voor het behoud, van zich en van hun vrienden, strijden zij. Zij
hebben Alles gedaan voor den vrede. Zij hebben aan Duitschland véél van
wat het begeerde, aangeboden, mits de Duitsche machthebbers slechts wilden
onderhandelen buiten den druk om van het geweld. Zij wilden niet. Zij hadden
hun eischen;-deze waren gebaseerd, heetten het althans te zijn, op „Duitsch
recht” en onderhandelen over Duitsch recht zou schennis beteekenen van de
Duitsche eer.
Het recht en de eer van andere volkeren: van de Oostenrijkers, de Tsjechen,
de Slowaken, de Polen telden de machthebbers in Duitschland niet. Zij kennen
'slechts één recht, het Duitsche; één'eer, de Duitsche eer; één methode, het
geweld.
En toch, ook het Duitsche volk heeft den oorlog niet gewild. D.at is in de
laatste weken heel duidelijk gebleken. Er was geen oorlogsenthousiasme onder
onze Oosterburen; er was slechts bezorgdheid. Aan het volk is niet gevraagd
of het oorlog wilde of vrede; het volk heeft zich niet kunnen uitspreken. Het
Duitsche volk gaat gebukt onder hetzelfde geweld, dat tegen de Polen en an
dere volkeren wordt aangewend. Het Duitsche volk wordt met tuchthuisstraf
fen en zelfs met den dood bedreigd, .als het naar buitenlandsche radio-stations
durft luisteren. En in proclamaties van den Führer wordt herhaaldelijk ge
dreigd met „vernietiging” van die elementen in het land, die Hitlers beveien
niet blindelings zullen gehoorzamen..
welke manier moeten Engeland
Frankrijk Polen te Jhulp komen?
De Hindenburg en Siegfriedlinie be
schermen de Duitsche Westgrens in die
mate, dat naar onze gewone mensche-
lijlke berekening hier niet door te komen
is. Dat staat natuurlijk evenzoo met de
Fransche Maginot-linie. België, Neder
land en de noordelijke staten willen neu
traal blijven. Dan zit er dus niets an?
ders op dan een oorlog in de lucht
Een vuurproefje hebben we; ip den
nacht van Zondag op Maandag kunnen
meemaken. Gedurende een paar uur
ongeveer half één tot half twee
was het sterke motorgeronk niet van de
lucht. Doordat de lucht bewolkt was,
heeft men niet kunnen constateeren,
welke vliegtuigen onze neutraliteit heb
ben geschonden. Onverschillig welke
partij zich hieraan schuldig maakt, blijft
het een ernstig feit en toont overduide
lijk aan, dat verzekeringen in dat op
zicht van nul en geener waarde zijn.
Trouwens dat is met betrekking tot
een bepaalde persoon door Daladier en
Chamberlain onomwonden gezegd.
Wanneer een andere natie uw neutra
liteit eerbiedigt, zbo is de verzekering,
zoowel van Engelsche als van Duitsche
kant, dan zullen ook wij dit doen. Daar
in ligt natuurlijk opgesloten, dat, wan
neer een der partijen dit niet doet, de
andere partij zich ook niet gebonden
denken. Och, die plechtige verzekering acht.
We willen op het onderzoek, dat on
ze regeering in dit geval heeft aange
vraagd, niet vooruitloopen, maar hier
mee alleen aantoonen, dat de lucht
oorlog voor ons land in tegenstelling
met 1914, een zeer moeilijk probleem
vormt en het gevaar voor onze neutra
liteit veel grooter maakt.
Zal dan, zoo vraagt men misschien
verder de strijd alleen bestaan uit een
luchtoorlog? Natuurlijk niet. De radio
berichten van dezen morgen hebben
ons reeds een voorproefje gegeven van
de worsteling die ook op zee zal wor
den gestreden. Een Engelsch passagier-
schip is in de Oceaan getorpedeerd. Er
waren 1400 passagiers aan boord,
meest Amerikanen, die naar hun land
terugkeerden.
Begint de Duitsche zeemacht nu met
dezelfde fouten, van 1914, door ook nu
weer de neutraliteit van Amerika in de
waagschaal te stellen? Welke taak, zoo
zou men verder kunnen vragen, is aan
dq Engelsche vloot in dit conflict toebe
deeld? Naar onze meening zal de Fran
sche vloot voldoende zijn om de Middel-
landsche Zee en daarmee Italië te be
waken, zoodat de Engelsche vloot be
schikbaar blijft voor convooi-werk en
mogelijk een aanval te ondernemen op
de Duitsche Oostzee-vloot. Kan deze
vernietigd worden, dan is het ook mo
gelijk Polen rechtstreeks hulp te bren
gen.
Een zeer belangrijke vraag wordt
meermalen gesteld en wel deze: Is het
niet-meedoen van Italië met Duitschland
voor Engeland en Frankrijk een gun
stige factor? Zeer waarschijnlijk niet. In
de eerste plaats kunnen de niet geblok
keerde Italiaansche havens heel wat on
misbare goederen voor Duitschland in
voeren, waarmee deeconomische blok
kade van Duitschland, een zeer krachtig
werkend wapen voor de Ehgelsche re
geering vervalt, maar bovendien is het
nu ook niet mogelijk eerst met Italië af
te rekenen en dan via de Brennerpas
en Oostenrijk het Duitsche rijk aan te
pakken.
Al deze overwegingen versterken ons
in de veronderstelling, dat een lucht
oorlog tot een dér eersite pShrasen in
deze wereldkrijg behoort. Frankrijk kan
vanuit de luchthavens aan de grens en
het binnenland het geheele Duitsche rijk
bestrijken, maar daar staat tegenover,
dat ook het Duitsche luchtwapen gedu
rende de laatste jaren krachtig ver
sterkt is.
We willen in deze revue geen op-
Officieel orgaan der gemeenten Bolsward, Wonseradeel en Hennaarderadeel
A Telefoon No. 451
De BURGEMEESTER van
BOLSWARD maakt bekend, dat
bij Koninklijk Besluit met ingang van
1 September 1939, deze gemeente
in STAAT VAN OORLOG is
verklaard en vestigt de aandacht op
het overzicht van de voornaamste
wetsbepalingen betreffende den thans
ingetreden bijzonderen rechts
toestand, hetwelk op de daarvoor
bestemde plaatsen is aangeplakt.
Aan de Vereeniging voor Luchtbe
scherming kan de deugd van activiteit
niet worden ontzegd; ze doet inderdaad
wonderen met de bescheiden middelen
welke haar ter beschikking zijn gesteld.
Velen in den lande verraste ze in' het
begin dezer week met een biljet, waar
op goede raadgevingen voor het geval
van luchtgevaar. Uit de opgave blijkt,
wel, dat bij, de verschijning van vijande
lijke vliegtuigen heel wat te doen en te
laten valt, zóóveel zelfs, dat het dui
zenden menschen hopeloos zal lijken om
aan beschermenden afweer te beginnen.
Enfin; ze zullen we wenschen het
althans nog wel gelegenheid beko
men om de circulaire van de Vereeni
ging voor Luchtbescherming te herle
zen, vóór het gevaar ze heeft benaderd
en de bijzonderste bepalingen in zich
op te nemen. Wil men met deze soort
propaganda succes bereiken, dan is het
werkelijk noodig om te herhalen, wat
de menschen in tijd van nood hebben
te doen en te laten. Het moet er inge
hamerd worden, punt voor punt en voor
al niet te veel van alles, tesamen. Dan
zullen ze uiteindelijk weten ener
niet naar handelen (de goeden en ver-
standigen niet te na gesproken) als ze
hun wetenschap in practijk moeten
brengen.
De eerste eisch van doelmatige zelf
bescherming is: rustig blijven! Het
grootste gevaar, dat men zich zelf kan
berokkenen, is de paniekstemming.
In de meerbedoelde circulaire trof ik
als „punt 7” van „Wat van elk gezins
hoofd vereischt wordt”, het volgende
aan:
„het klaarzetten van het hoog-
noodige voor het geval, dat de
woning plotseling moet worden
verlaten”.
Vooral wanneer dat geval zich voor
doet spreken de gevolgen van de ver
warring. Vijf en twintig jaar geleden
heb ik in dat opzicht veel aanschouwd.
De Vereen, voor Luchtbescherming heeft
bij het hypothetische geval van vlucht
uit de woning natuurlijk speciaal aan
het luchtgevaar gedacht. Ze veronder
stelde: als het huis wordt getroffen of
ge moet uit anderen hoofde elders be
schutting zoeken tegen de gevaren uit
de lucht, wAt neemt ge dan mee?
Ik zal het voorspellen: de gekste din
gen. Maar meestal niet de zaken, welke
men het dringendst noodig zal hebben.
In 1914 heb ik in België duizenden
menschen de vlucht zien nemen; ik heb
o.m. de verwoesting van Visé en van
Leuven meegemaakt; de gansche bevol
king van steden en dorpen heb ik langs
de wegen zien trekken naar veiliger
oord.
En steeds weer viel het me op, aan
welk armzalig bezit duizenden de moei
te van het meenemen hadden besteed.
Typisch was het b.v., dat vele vrouwen
in de verwarring van het oogenblik,
dat de noodzaak van een snelle vlucht
ze duidelijk werd, het eerst naar het
kanariekooitje bleken te hebben gegre
pen. Talloozen liepen met een ge-
knoopten handdoek, waarin ze „het
noodigste” hadden verpakt! Pas later
en te laat kwamen ze tot het in
zicht, dat ze het onmoozelste hadden
meegenomen. De menschen sjouwden
met waardelooze dingen en ze waren ’t
zich niet bewust Anderen, die den tijd
hadden genomen om flink wat bij me
kaar te zamelen, kwamen na enkele
honderden meters te zijn gegaan, tot ’t
inzicht, dat ze, zóó beladen, onmogelijk
verder konden. Na een kilometer deden
ze opnieuw een keuze en lieten ze een
hoop goed achter. Na eenige kilometers
hadden ze nog maar ’n klein pakje over
en eindelijk - als ze tientallen kilometers
door zon en stof, dan wel door regen
vlagen waren moeten gaan sleepten
■i'
1
''.V
>V_.
DE JONG s NIEUWSBLA
waarin opgenomen
