GRUWELVERHALEN
Buitenlandsche Revue.
III. 1.0. IHERFF
De Bolswardsche Courant en Westergoo
I
I
I
I
I i
I
I
Reparatie
aan alle merken
Automobielen
■I
-I
Stadsnieuws.
Groote voorraad
Onderdeelen
en Banden
I
Woensdag 20 September 1939
35gl£ Jaargang
No. 73
17
Uitgever A. J. OSINGA, Marktstraat, BOLSWARD
eg
VOOR 99 ZIJN ZE FANTASIE.
je-
en
del
lin-
van
Md.
en-
'aag
ien-
le-
>u-
Advertentiën per regel:
Woensdagsnummer 10 cent.
Zaterdagsnummer 12 cent.
Tusschen de tekst dubb. prijs.
Giro no. 87926.
11.05
9.30
eer
be-
Zijn die verhalen dan kwaadaardige
verzinsels? Gewoonlijk niet, ik bedoel:
meestal zijn ze niet uit kwaadaardig
heid verzonnen. Menschen, die zich bij
oorlog in of nabij de vuurlinie bevinden,
zijn meerendeels bezeten door angst.
Een angst, welke vaak schuil gaat ach
ter een masker van brani en moed. In
dezen angst zien en hooren ze de din
gen anders dan ze zich voordoen.
Ik zei reeds: elke slag klinkt in de
Speciale inrichting voor
1
je-
70
17
23
12
75
bO
!9.—
pd.
10.90
7.—
7.70
’39.
iren
654
1
l
vee
ee,
lan
Verschijnt DINSDAGS- en
VRIJDAGSAVONDS.
Leesgeld fr. p. p. per half jaar f 1.50
Buiten de provincie f2.-; inn. 15 ct.
Voor het Buitenland f 7.- per jaar.
Leesg. p. looper 40 ct. p. kwartaal.
?t:
uk
en
OFF. FORD DEALER
BOLSWARD - TELEF. 550
Wanneer we de ontwikkeling van den
internationalen toestand, zooals deze
zich in de afgeloopen week heeft vol
trokken, aan een nadere beschouwing
onderwerpen, dan komen we tot de
conclusie, dat er heel wat veranderd is,
maar ook, dat we ons over geen enkele
oplossing meer behoeven te verwon
deren.
Het sluiten van een wapenstilstand
tusschen Rusland en Japan aan de grens
van Mandsjoekwo en Buiten-Möngolië
heeft ieder, die een beetje met de inter
nationale situatie op de hoogte is, ver
rast en direct het onbehaaglijke gevoel
bijgebracht, dat Rusland iets in het
schild voerde. De mobilisatie van het
roode leger had een bepaald doel en
naar sommiger meening was een ver
scherpte actie tegen Japan niet onmo
gelijk. Zelfs schrijvers met een Interna
tionale naam, hielden het voor mogelijk,
dat, wanneer de Europeesche oorlog
met een paar jaar was doodgebloedt er
eele
gen
link
de
bij
ge-
'ei-
tel-
ha-
nt.
nt.
9.—
7.—
8.50
7—
He (LAATSTE) ORGELCONCERT.
Wanneer we de pittige Koraaltoccata
van Sweelinck over „Het brieschend
paard” (Psalm 33 9) uitzonderen, viel
er ditmaal in het Orgelprogramma niet
veel belangrijks te beluisteren. Des te
meer evenwel in dat van het Vrije.
Kerkkoor, dat zijne medewerking ver
leende met een vijftal nummers. Het
koor vormt nog steeds een bewonde-
renswaardig ensemble wat betreft be
schaafden klank en kunstzinnige voor
dracht. Daarentegen is het evenwicht
der stemmenverhouding minder goed in
orde; met name de Bas is onvoldoende
van sterkte (vermoedelijk geruïneerd
door de mobilisatie) en laat daardoor
in de harmoniën geen behoorlijken on
dergrond hooren. Overigens mag het
stemmenmateriaal vooral bij de vrou
wen zeer goed worden genoemd. Van
de uitgevoerde Koorliederen trof ons in
de eerste plaats het Benedictus, waarin
de pianissimo’s op zeldzaam schoone
wijze werden voortgebracht. Iets min
der gunstig klonk het contrasteerend
effect van en p. in de Legende, dat
een enkele maal de geluidskwaliteit
aantastte. („Hem u het hoofd”).
Met belangstelling hoorden wij een
drietal koorwerken van A. Alt, „Bidden”,
„Maitiidsmoarn” en „Alleen”, die voor-
zoover ons bekend, niet in den handel
zijn en voor ons dus noviteiten waren.
Wanneer organisten componeeren, kan
men er zeker van zijn, dat hun werk
een ietsje aan den stijven kant is, en
dat van Alt maakt hierop geen uitzon
dering.
Evenals in de werken van al zijn col
lega’s treft ons ook hier iets perka-
mentsachtigs in stijl, al is dat bij hem
Ik zag een plaatje in de krant: Pool-
sche franc-tireurs, die geboeid door
Duitsche soldaten werden opgebracht.
Ik weet, wat hun lot is geworden
En toch zou ik er haast op durven
zweren, dat die menschen onschuldig
zijn. De intrekking van een vreemd
leger in een bevolkingscentrum werkt
zóó verlammend op de psychische en
physieke gesteldheid der burgerij, dat
zoo is mijn ervaring geen mensch
in staat is om als franc-tireur op te tre
den. Tenzij een waanzinnige. Wat kan
men ook als eenling doen tegen het mo
derne, georganiseerde gewapende ge
weld van een leger?!
Zijn de Duitschers, die „franc-ti
reurs” gevangen nemen, dan bloeddor
stige moordwellustelingen? Neen, óók
niet! Ze m e e n e n misschien, dat de
gevangenen zich inderdaad aan vrij-
schutterij hebben schuldig gemaakt.
waarin opgenomen
Officieel orgaan der gemeenten Bolsward, Wonseradeel en Hennaarderadeel
A Telefoon No. 451
i
I
9
Een gruwelverhaal gaat thans veel
sneller dan vroeger; in onze dagen kan
het per radio worden verbreid. Zooals
Goering dat deed.
„De lijken van Duitsche piloten, die
in Polen achter het front waren moeten
dalen, zijn door onze troepen terugge
vonden met uitgestoken oogen Neu
trale ooggetuigen bevestigen het.’’
Het verhaal is me niet onbekend. Vijf
en twintig jaar geleden zouden de Bel
gen, volgens de toen door de Duitsche
pers gegeven berichten, herhaaldelijk
hetzelfde hebben gedaan. Belgische
burgers, die Duitsche gewonden in han
den kregen, zouden dezen op beest
achtige wijze hebben mishandeld en ze
daarbij stelselmatig de oogen hebben
uitgestoken. Onder de Duitsche solda
ten aan het front liepen schrikwekken
de bijzonderheden daaromtrent. Eenige
emmers vol met uitgestoken oogen zou
den zijn gevonden en naar het zieken
huis in Aken zijn opgezonden, waar
ook enkele honderden ongelukkigen ter
verpleging zouden zijn opgenomen, die
het vreeselijke avontuur der mishande
ling hadden overleefd.
Deze verhalen hebben de Duitsche
soldaten in België furieus gemaakt ten
aanzien van de burgerbevolking in het
bezette gebied. Furieus en beangst. In
hun angst waren de kleine Duitsche be
zettingen in het étappe-gebied op alle
eventualiteiten bedacht: een harde slag
van een door tocht toegeslagen deur
was in staat om de mannen onmiddel
lijk hun wapens te doen grijpen en ze
ter schrikaanjaging van de aanval
lers” in het wilde weg te doen af
vuren. Veel ruw en onbarmhartig op
treden tegen de Belgische burgerij, kan
door den a n g s t der Duitsche troepen,
door de verhalen der oogen-uitstekerij
gewekt, worden verklaard. Dat in Bel
gië 32000 burgers door de Duitschers
zonder vorm van proces zijn afge
maakt meestal in groepen van tien
tallen tegelijk zijn gefusilleerd is
géén gruwelverhaal, maar staat histo
risch vast als resultaat van de ingestel
de onderzoekingen; al deze slachtoffers
zijn bij name en toename bekend.
Een groot deel echter dezer duizen
den zijn de slachtoffers geweest van
onware gruwelverhalen.
Toen ik in 1914 als oorlogscorrespon
dent in België rondzwierf, heb ik her
haaldelijk van die gruwzame fantasiën
melding gemaakt en haar noodlottige
uitwerking vermeld. Ik heb verzekerd,
dat onderzoekingen ter plaatse me nim
mer eenige aanduiding brachten van de
juistheid der gedane beweringen in
zake het uitsteken der oogen van ge
vangen Duitsche soldaten. Deze berich
ten gaven Dr. De Groot, directeur van
het te Maastricht ingerichte Roode
Kruishospitaal, aanleiding om zich met
mij in verbinding te stellen, omdat ook
hij uit den mond van Duitsche gewon
den, die door het Nederlandsche Roo
de Kruis van de slagvelden van België
waren weggehaald en naar Maastricht
overgebracht, herhaaldelijk dezelfde
gruwelverhalen had vernomen, maar
nimmer eenige preciese aanduiding
had bekomen.
Omdat in alle verhalen „het” zieken
huis in Aken genoemd werd als de
plaats, waarheen de ongelukkige over
levenden van de mishandeling waren
overgebracht, heeft Dr. De Groot (hij
was uit den Haag afkomstig) zich na
een onderhoud met mij naar Aken be
geven en daar alle ziekenhuizen be
zocht. In geen enkel bleek ooit gedu
rende den oorlog iemand met uitge
stoken oogen te zijn opgenomen. Dr.
De Groot heeft zich ten slofte tot den
inspecteur der gezamenlijke ziekenhui
zen te Aken gewend, die hem mach
tigde om in zijn naam te verklaren,
dat in Aken geen enkele Duitscher met
uitgestoken oogen werd verpleegd,
dat er ook nimmer zulk een gewonde
via een der Akensche ziekenhuizen
verder Duitschland in was vervoerd
en dat hij ook geen enkel geval van een
dergelijke verminking kende.
een nieuwe groote strijd tusschen Japan
en Rusland op het programma stond.
Al deze berekeningen vielen weg, toen
het feit van de wapenstilstand tusschen
Japan en Rusland bekend werd. Ver
schillende vragen drongen zich als van
zelf sprekend naar voren:
Wat voert Rusland in het schild? Hoe
komt het met de Chineesche tegen
stand? Levert Rusland nu ook nog oor
logsmateriaal aan Tsjang Kai Sjek?
De eerste vraag is j.l. Zondag defini
tief beantwoord door het binnenrukken
van de Russische troepen in Polen. Naar
het voorbeeld van de Duitsche leger
leiding in Tsjecho Slowakije en Dantzig,
moeten ook hier de minderheden worden
beschermd. Nu doet het niets ter zake
of U wel eens gelezen hebt van Pool-
sche minderheden die werden onder
drukt en vervolgd.een minderheid
is er nu eenmaal voor om vervolgd te
worden ten gerieve van de grootere
buurman^ jdid, wanneer deze den tijd
gekomen acht, gemakkelijker een excuus
voor een nog altijd onrechtvaardige
daad kan vinden.
Het eerste antwoord op genoemde
vraag is dus gegeven, maar direct vor
men zich nieuwe vragen. Is deze inval
van het Russische leger in Polen een
gevolg of beter gezegd een onderdeel
van het Duitsch-Russische verdrag? Zoo
ja, wat voor voordeel meent Rusland
uit deze tegen hef Volkenrecht strijden
de oplossing te trekken?
Twee wereldbeschouwingen, die lijn
recht tegenover elkaar staan het na
tionaal socialisme en het communisme
reiken elkaar de hand ter bestrijding
van.ja van wat eigenlijk, de demo
cratie? maar een zuivere democratie
past toch ook in de lijn van het com
munisme. Democratie beteekent in de
politiek: volksregeering, ingesteld op ’t
welzijn van het geheele volk, ook en
vooral op dat der minderbedeelden en
dus der zwakste klassen.
Verschillende democratische vernieu
wingen zijn o.a. door de Fransche revo
lutie veroverd.
Nu is het wel eigenaardig, dat ook
het Communisme doordrenkt is met de
stellingen van de Fransche revolutie. Is
er dus een zekere overeenstemming, een
zelfde grond voor beider leerstellingen,
zoo is er toch in de uitwerking een be
langrijk verschil.
Lijnrecht hiertegenover staat het na
tionaal socialisme, dat geheel steunt op
het leidersprincipe en dus de massa ge
bruikt tot bereiking van het voorop ge
zette doel.
Natuurlijk zijn deze begrippen hier te
eng omschreven, maar we hebben ze
even in het kort willen memoreeren, om
daarmee aan te toonen hoever die beide
stelsels van elkaar af staan. Wanneer
dus het Communisme met het Nationaal
Socialisme een verbond sluit, dan staan
daar belangrijke zaken op het spel.
Is dit alleen landhonger? Van Duit
sche kant ja, de droom van het groot
Duitsche rijk! 1 1 Van Rusland dan?
Neen; dit land is groot genoeg wat op
pervlakte betreft, maar veel te klein
wat betreft het hoofdmotief van dit com
munisme: de wereldrevolutie.
De verbreiding hiervan echter botst
weer lijnrecht tegen het leidersprinciep
van het Nationaal Socialisme.
Zoo draaien we in een cirkel rond.
We weten geen uitweg. Zou men mis
schien de overeenstemming tusschen
deze twee stelsels dieper moeten zoeken
en wel in de verheerlijking van het in
dividu? Dan wordt het een geestelijken
strijd, ondergebracht in de bekende
leuze: voor of tegen den Christus! Voor-
zoover thans de concrete doelstellingen
bekend zijn, is het o zoo moeilijk te
zeggen in welke lijn zich dit samengaan
tusschen twee tegenstrijdige begrippen
zal ontwikkelen.
Het optreden van het Russische leger
brengt ook de Balkanstaten in beroe
ring. Roemenië voelt zich bedreigd en
welke houding moet Bulgarije, Grieken
land en Joego-Slavië nu aannemen? Zul
len ook deze landen opgeofferd worden
aan de onderlinge verdeeling, welke
Duitschland en Rusland zijn overeenge
komen?
Wat zal er van Lithauen, Letland en
Estland terechtkomen? Allemaal vragen
waarop men het antwoord schuldig
moet blijven.
Van niet minder groot belang is de
vraag: Wat zal Italië doen?
Om het Russische gevaar in Spanje te
keeren, heeft Mussolini duizenden man
nen opgeofferd en zich financieel ook
menige aderlating getroost. Zal thans
Italië, dat een bondgenootschap met
Duitschland vormde, zich ook aan dezen
kant blijven scharen nu ditzelfde
Duitschland de Italiaansche vijand ’t
Communisme in den arm neemt?
Zeer waarschijnlijk niet. Italië heeft in
van
180;
480.
per
iteit
cht-
ooren als een schot. Ook de .aanblik
van gewonden wekt wilde fantasiën.
Het is mogelijk, dat een paar soldaten
ergens gewonden hebben gezien, die
in het gelaat waren getroffen, waarbij
het bloed ze in de oogen is geloopen.
Even later zeggen dan degenen, die
voor het eerst zulk oorlogswee aan
schouwden, tegen elkaar: zag je, dat
de oogen uit hun hoofd waren? Van
zulk gezegde tot een verhaal met em
mers vol uitgestoken oogen, i s het
werk van enkele uren vertelkracht in
beangste soldatengelederen.
Zóó kan ook Goerings verhaal zijn
gegroeid.
Niet enkel vreemde, binnendringende
soldaten fantaseeren er onbewust op
los, maar dat doen ook de burgers.
Door intellectueele en karaktervolle
menschen kwaliteiten, waarvan me
later bleek zijn me op hun vlucht
naar veiliger land schilderingen van
brand, moord en plundering gedaan,
zóó realistisch, dat ik me de wilde too-
neelen precies kon voorstellen. En als
ik dan ter plaatse kwam, bleek er
niets bijzonders te zijn gebeurd. „Niets
bijzonders”, dat wilde in de om
standigheden van die dagen zeggen,
dat de menschen „enkel-maar” onder
bedreiging met brandstichting en fusil
lades uit hun woningen waren wegge
dreven.
Menschen hebben mij sleutels gege
ven van ’n kast in hun woning of van
een schrijfbureau om Als deze dingen
zouden zijn behouden gebleven in den
brand, dien ze, toen ze de vlucht aan
vingen, hadden zien laaien in hun wo
ning, het een of ander waardevolle
voorwerp voor ze mee te brengen, wan
neer ik weer eens door hun voormalige
woonplaats zou komen. En dan bleek
me soms, dat hun woning ongeschon
den was!
Door hun a n g s t e n en de voorstellin
gen, die daar in worden gewekt
Het onverwachte vuren door een pa
trouille in een boschje verscholen, zoo
heb ik het in België in de buurt van
Bilsen meegemaakt, was voor de ge
schrokken Duitsche troep, die door dit
vuren overvallen was, aanleiding om
luide beschuldigingen van franc-tireurs
daden jegens de bevolking van het
dorpje Veltwezeld te uiten.
Daarom: ik zou willen waarschuwen.
Hecht niet lichtvaardig geloof aan de
gruweldaden, die, van welke zijde ook,
in oorlogstijd worden gedaan. Oordeel
er niet op, want ge zoudt daarmee wel
licht onrecht begaan jegens een volk,
dat door onrecht reeds uit talrijke won
den bloedt.
den vorigen wereldoorlog het bewijs
geleverd, dat men daar weet te draaien
aan die kant welke het meeste voordeel
oplevert en nu moge de wensch de va
der van de gedachte zijn, wanneer we
de veronderstelling lanceeren, dat uit-
einddlijk de winst zal komen aan de
kant van Engeland en Frankrijk.
Allereerst hebben deze landen onuft-
puttelijke bronnen voor de aanvoer van
materiaal en voedsel, bovendien bestaat
ook nog steeds de mogelijkheid, dat
Amerika ter bescherming van de demo
cratie niet werkloos kan blijven toezien,
maar ten slotte en dit achten we de
meest belangrijke factor loopt de
voedselvoorziening van Duitschland op
den langen duur spaak door de econo
mische blokkade van Engeland, Frank
rijk en Canada. Ook in 1918 heeft deze
bijkomende factor den doorslag gege
ven.
Nu zegt men wel eens: Wanneer
Rusland meehelpt, en men ook de an
dere Balkanstaten onderdrukken kan,
dan is de voorziening van grondstoffen
uit die landen verzekerd.
Hierbij vergeet men één ding en wel,
dat millioenen menschen moeten worden
gevoed, die zelf geen aandeel nemen in
het productieproces. Een land, welks
grondgebied als oorlogsveld gebruikt
wordt, produceert niet meer in die mate
als in normale tijden, maar de behoeften
gaan in niet mindere mate door.
Hier begint het werkterrein van de
wereldrevolutie, zooals Rusland die pre
dikt. Eerst ontevredenheid zaaien, dan
haat en tweedracht, uitroeiing van alle
godsdienst. De onmacht van het fascis
me, de democratie en het nationaal so
cialisme zal aan de kaak gesteld wor
den, tegenover de vrijheid, gelijkheid
en broederschap van het Communisme.
Stalin, Molotof en de andere Russische
kopstukken, neen, ze zijn zoo dom nog
niet. De wereldrevolutie, dat is de chaos,
maar uiteindelijke winst voor het Com
munisme.
minder opvallend, doordat hij op han
dige wijze interessante vondsten weet
toe te passen. Zoo bijvoorbeeld „Bid
den” naar den tekst van Isaac da Costa,
waarin ’t „Onze Vader” als lithurgisch
parlando wordt ingeschakeld, besloten
door een schoon en overweldigend
Amen, waarvan de prachtig opgebouw
de polyphonie terstond den organist
verraadt. Van meer wereldlijken aard
slaagde muzikale natuurschildering) en
„Alleen” (levenslied) die beide een
voortreffelijke uitvoering genoten, wat
onder de persoonlijke leiding van den
Componist ook wel niet anders ver
wacht kon worden.
Het is wel jammer, dat de drie
laatste concerten zeer geleden hebben
in het bezoek, dat plotseling verre in
zonk beneden het flinke getal waarop
men anders kon rekenen. Maar dat ligt
aan de omstandigheden. Met de belang
stelling en waardeering van het publiek
en het gehalte dezer concerten heeft het
niets te maken.
JAARVERGADERING VOETBALVER.
C. A. B.
De voorz., de heer R. v. d. Meulen
trok een parallel met 1914, toen ook
een noodcompetitie werd gevormd. Het
jaarverslag van den secr., den heer C.
Huisman werd goedgekeurd en meldde
met dankbaarheid de belangstelling van
het publiek voor de wedstrijden door
C. A. B. I gespeeld. Voor de tweede
maal won C. A. B. het afdeelingskam-
pioenschap. Gewonnen werd tegen Ni-
cator. De groote wensch, overgang naar
de tweede klas bleef onvervuld, door
dat Gorredijk C. A. B. klopte met 30.
Het tweede elftal bleek beneden de ver
wachtingen. De plaats, welke het derde
elftal wist in te nemen gaf blijk van
een goede prestatie. Met dank gewaag
de het verslag van de oprichting van een
supportersvereeniging, die zich onder
meer ten doel stelt het verleenen van fi-
nanciëJen steun aan spelers, die een
ongeval krijgen. Overigens staat deze
vereeniging geheel los van C. A. B.
In het bestuur kwamen belangrijke
wijzigingen en het werd uitgebreid met
twee leden, t.w. de heeren H. van Spij
ker en P. de Vries. Het bevorderde de
uitgave van een clubblad en het vast
stellen van een huishoudelijk reglement.
De voorzitter had ook een groot
aandeel in het opnieuw afsluiten van
een huurcontract voor het C. A. B.-ter-
rein voor den tijd van 5 jaar. Het 15-
jarig bestaan werd feestelijk gevierd.
Het terrein kwam door de zorgen van
G. Schuurmans in steeds betere con
ditie. Was het vorig jaar het deel voor
de doelpalen aan de beurt, dit jaar werd
het middenterrein onder handen geno
men. De tribune werd verbeterd; het
betrof hier het dak en de zitbanken. De
geheele tribune is bedekt met reclame-
opschriften. Overwogen wordt een
kleed- en waschgelegenheid te bouwen
onder de tribune. De training der spe
lers kwam door tekort aan medewerking
niet tot zijn recht. Het ledental be
draagt 110, waarbij 35 adspiranten.
Met medewerking van den Bond voor
Lich. Opv. hielden de jongens van de
scholen onderlinge wedstrijden.
De penningmeester, de heer S.
Boschma, werd gedechargeerd. De in
komsten en uitgaven bedroegen f 2074.84
met een batig slot van f80.21. De
laatste aandeelen van de tribune werden
afgelost, zoodat deze geheel vrij eigen
dom van de Vereen, is. De kascommis-.
sie belast met het nazien der boeken
bestond uit de heeren S. Terbraak en
P. Brandenburg. Het bestuur werd bij
acclamatie herbenoemd.
De heer P. de Vries, die de gemeente
gaat verlaten wegens het vervullen van
dienstplicht, werd vervangen door A.
Vlagsma.
Ten behoeve van de adspiranten werd
een adspirantencommissie gekozen, die
alle belangen van deze groep van leden
zal moeten behartigen; het waren de
heeren G. Schuurmans, voorz., Luc. v.
d. Meer, secr. en E. Ruiter. Het was een
zeer geanimeerde vergadering.
MOTOR-ONGELUK.
Onze stadgenoot, de heer de Jager,
garagehouder, die thans gemobiliseerd
is, was Zondag voor een paar dagen
met verlof thuis gekomen. Gisteravond
vertrok de heer De Jager weer per mo
tor naar zijn standplaats.
Onderweg schijnt er een aanrijding
of ongeluk plaats te hebben gehad. Zijn
echtgenoote kreeg vannacht bericht, dat
de Jager in het ziekenhuis te Hoorn
was opgenomen.
Nadere bijzonderheden kon men ons
nog niet mededeelen.
ZWEMSCHOOL.
De temperatuur van het water is he
den 17 graden.
DE JONG s NIEUWSBLAD
la-
itS
u
I
sl
I
I
I
itig.
