ONZE CULTUURUÜRST
Buitenlandsche Revue.
Permanent f2.
duurt voorloopig nog 'door
De Boiswardsche Courant en Westergoo
Maison „de Luxe”
tegenover ’t Postkantoor,
Telefoon no. 557
s
I
I
o
Stadsnieuws.
Woensdag 1 November 1939
No. 85
35gig Jaargang
Uitgever A. J. OSINGA, Marktstraat, BOLSWARD
Wanneer we, nu ongeveer na 6 we
ken oorlog, de balans eens gaan opma
ken, dan valt in de allereerste plaats
te constateeren, dat Polen van de Euro-
peesche landkaart is verdwenen en in
zijn ouden vorm wel nooit weer hersteld
zal worden. Wanneer in het gunstigste
geval Duitschland deze strijd verliest en
het veroverde deel van Polen weer moet
worden teruggegeven, dan blijft er nog
een groot stuk over, wat door de Rus
sische beer is opgeslokt en we behoe
ven ons geen illusies te maken, dat En
geland voor dit deel een oorlog met
Rusland riskeert.
Het oostelijk front is dus voorloopig
uitgeschakeld en kan Duitschland zijn
geheele weermacht in het Westen aan
wenden. Die stormwals is in het Westen
niet losgekomen en heeft tweeërlei oor
zaak. Ten eerste is veter wat de strijd
in het Westen of beter gezegd tegen
Engeland, de leiding tot nu toe geweest
r
Verschijnt DINSDAGS- en
VRIJDAGSAVONDS.
Leesgeld fr. p. p. per half jaar f 1.50
Buiten de provincie f2.-; inn. 15 ct.
Voor het Buitenland f 7.- per jaar.
Leesg. p. looper 40 ct. p. kwartaal.
j f
1
l
litieke gebeurtenissen der laatste jaren.
Aangenomen moet worden, dat het in
teresse en belangstelling voor den han
del zijn, welkede keuze der cursis
ten hebben bepaald. Aldus mogen we
aannemen, dat het vertrouwen in de
macht van het Britsche imperium nog
ongeschokt is èn dat de vooruitzichten
voor de Duitschers om een wereldheer
schappij te vestigen, althans in het bezit
van koloniën te worden hersteld, niet
gunstig worden beoordeeld. Daartegen
over wordt de sterkere politieke en
economische positie van Italië in het we
reldbestel erkend in de sterk gegroeide
belangstelling der Nederlanders in de
Italiaansche taal. Op directe wijze zul
len daartoe de versterking van den Ita
liaansche invloed op den Balkan en de
verovering van Abessinië hebben mee
gewerkt. De studie van het Zweedsch
is ongetwijfeld aangemoedigd door de
omstandigheid, dat Zweden in de crisis
jaren een lokkend eiland van arbeids-
welvaart is geweest in een zee van
werkloosheidsellende.
Maar het esperanto.Het heeft er
alles van weg, dat de belangstelling in
een kunstmatige wereldhulptaal over
haar groeitop heen is. Zeker hebben ook
de supernationalistische stroomingen van
de laatste jaren afbreuk gedaan aan de
poging om de volkeren via een gemeen
schappelijke hulptaal te vereenigen, al
thans dichter tot elkaar te brengen. Het
esperanto is een ideologie geworden,
waar men uit bepaalde overwegingen
vóór of tegen is. Daarmee werd espe
ranto onbruikbaar voor den handel.
In het vorige najaar had ik me ten
behoeve van een groote reis, welke me
door verscheidene landen zou voeren,
óók een beetje de kennis van esperanto
eigen gemaakt. Onderweg had ik boven
dien nog wat leerstof bij me, ten einde
me in anders verloren uren nog wat ver
der te kunnen bekwamen.
Welnu, wat dat laatste betreft, is het
bij goede voornemens gebleven. Het zal
ongetwijfeld mogelijk zijn om in elke
stad van beteekenis esperantisten te vin
den, die met je willen praten en je an
derszins willen helpen, maar zulk zoe
ken van contact kost te veel tijd en..
nog meer tijd kost het misschien om
zulk contact weer te verbreken, als je
het niet meer noodig hebt of niet langer
wenscht! Gemakkelijk zou het zijn, als
je overal menschen kon tegenkomen met
een groene ster, maar ik heb er niet één
gezien op mijn reis, niettegenstaande ik
meermalen opzettelijk naar ze heb uit
gekeken.
Neen, als wereldtaal staat ’t Fransch
altijd nog bovenaan en de belangstelling
welke voor de studie van deze taal ook
weer uit de bovenaangehaalde cijfers
spreekt, is volkomen verdiend. Voor den
handel kan men niet buiten het Engelsch,
voor het bereizen van vreemde landen
niet buiten het Fransch. Ook dé.t heeft
mijn reis me weer eens ten volle beves
tigd. In Italië b.v. kent iedereen, |die
wat meer onderwijs heeft genoten dan
enkel de lagere school, behoorlijk
Fransch. In Noord-Afrika komt men met
Fransch overal behoorlijk terecht. Egyp
te is ’n land dat onder Engelands poli-
tieken invloed staat. In de groote steden
van dat land Alexandrië, Cairo en
Port Saïd wonen duizenden E'ngel-
schen, duizenden Grieken, nog méér dui
zenden Italianen en eenige duizenden
Franschen, maar de universeele voertaal
in de samenleving dezer Europeanen is ’t
Fransch. Engelsch verstaan en spreken
daar enkel de Engelschen, maar wie er
in het Fransch een Europeaan aan
spreekt, hetzij hij Engelschman is,
Franschman, Italiaan of Griek, krijgt
prompt antwoord in het Fransch.
Md.
raai. Het steeds meer om zich heen grij
pende nieuwe heidendom dooft in de
zielen het licht der zedeleer uit en daar
mede verdwijnen de grondslagen van de
bestaande wereldorde.
De eerste dier schadelijke dwalingen
zoo schrijft del Paus letterlijk, is het
vergeten van de wet der menschelijke
solidariteit en der naastenliefde, die ons
wordt voorgeschreven door haar ge
meenzame oorsprong en door de gelijk
heid der redelijke natuur in alle men
schen, onverschillig tot welk volk zij
behooren. Hier is door de Paus in klare
duidelijke bewoordingen een der ergste
rotte plekken in onze samenleving ge
kenschetst.
De encycliek vervolgt:
Even gevaarlijk als de verwaarloozing
van de wetten der naastenliefde is een
Advertentlën per regel:
Woensdagsnummer 10 cent.
Zaterdagsnummer 12 cent.
Tusschen de tekst dubb. prijs.
Giro no. 87926.
i
wiinrln upHenomen
Officieel orgaan der gemeenten Bolsward, Wonseradeel en Hennaarderadeel
A Telefoon No. 451
De meeste cursisten der Volksuniver
siteiten hebben praktische oogmerken,
als ze hun studie beginnen. Zij studeeren
talen. Wat heel goed is, want de kennis
van talen leidt vanzelf tot verhoogde
belangstelling in meer ideëele zaken.
Merkwaardig is het om aan de hand van
de cijfers van het Bureau voor de Statis
tiek na te gaan, voor welke talen zich
de interesse in opeenvolgende mate
openbaart.
De Engelsche taal wordt geleerd
door 32.6 van de! talen-cursisten; dan
komt het Italiaansch (17.8 ’t
Fransch (15.5 ’t D u i t s c h (7.7
en daarop komen het Zweedsch
en.het N e d e rl a n d s c h met 6.2
voor elk!
Onder de talen, welke in slechts ge
ringe mate de belangstelling der cursis
ten vermogen te wekken, behoortde
wereldhulptaal het espie r a|n t o. Es
peranto boekte zelfs een aanzienlijke te
ruggang.
Volgden in het seizoen 1938-1939 nog
1.7 der cursisten een leergang in de
wereldhulptaal, in het daarop volgende
seizoen was hun aantal tot minder dan
de helft geslonken.
De keuze der talen, welker studie be
gonnen wordt, zegt ons het een en ander
over het publieke inzicht inzake de po-
Esperanto in de verdrukking.
De jongste cijfers van de cultureele
afdeeling van het Centraal Bureau voor
de Statistiek over het werk der volks
universiteiten, geven een belangwekken-
den kijk op de interessen onzer bevol
king voor de onderscheidene takken
van wetenschap.
De volksuniversiteiten blijken zich
nog steeds in een toenemenden bloei te
mogen verheugen; men treft ze Zee
land uitgezonderd in alle provincies
aan, deels als afdeelingen van den
„Bond van Nederlandsche Volksuniver
siteiten”, anderdeels als Katholieke
Volksuniversiteiten, afdeelingen van
„Geloof en Wetenschap” de Protes-
tantsche Volksuniversiteiten hebben zich
overleefd.
Ooi# ledental en individueele belang
stelling zijn nog steeds toenemende; ge
durende 19381939 bedroeg het geza
menlijke aantal leden 38.144, het aantal
cursisten 32.441 en het aantal toehoor
ders van op zich zelf staande voor
drachten 91.375.
Het strekt den vrouwen en meisjes tot
eer, dat zij méér dan de mannen en jon
gelingen blijk geven van dorst naar ken
nis. Van elke 100 cursisten zijn er 56
dames tegenover 44 heeren. Maar voor
de heeren acht ik het een compliment,
dat hun belangstelling meer uitgaat naar
geestelijke cultuur, terwijl de vrouwen
grooter belangstelling toonen voor li
chaamscultuur! „Gymnastiek” b.v. blijkt
op de volksuniversiteiten uitsluitend een
vrouwelijke aangelegenheid te zijn, ter
wijl „Godsdienst” in hoofdzaak man
nel ij k e interesse blijkt te trekken. Het
hoofdstuk „Godsdienst” vermeldt verge
leken bij het seizoen 19371938 voor
19381939 een toename van het gemid
delde aantal deelnemers per cursus van
125 tot 450. Voorts werd een cursus
„Ken uw stad” door 35 mannen be
zocht, maar door geen enkele vrouw.
Interessant is het te weten, dat de
cultuurdorst zich niet in bepaald de
grootste wooncentra het onweerstaan
baarst demonstreert. Integendeel! Van
interesse voor wetenschap, op te doen
via de volksuniversiteiten, laat in Am
sterdam slechts 6.1%0( dus per dui
zend) menschen blijken, in Den Haag
6.8 maar in.... Poortugaal 139.1 per
duizend inwoners, in Den Briel 77.9, in
Sliedrecht 37.
Moeten we daarom aannemen, dat de
Poortugaalers zooveel méér trillen van
wetenschapsdriften dan de Amsterdam
mers? Ik geloof het niet. We mogen
niet vergeten, dat „studie” en wat
daarvoor doorgaat, voor velen slechts
een middel tot ontspannig is. Zooals in
Amsterdam een bioscoopje of een Kal-
verstraatje. Eveneens dienen we te be
denken, dat cultuurdorst bij de meeste
menschen moet worden g ew e k t. On
der de Poortugaalers schuilen klaarblij
kelijk een paar productieve propagan
disten voor de idee der cultureele ont
wikkeling. Zulke menschen zijn een ge
meenschap tot zegen, want ze verrijken
honderden met een bezit, waartegenover
het Uitsluitende materieele welzijn af
steekt als armoe.
bij de diplomaten en niet bij de leger
leiding. Het vredesoffensief van Duitsch
land (men moge dan over de practische
uitvoerbaarheid een eigen meening heb
ben) heeft dit voordeel gehad, dat de
vorm van oorlog beperkt bleef tot enkele
speldeprikken.een groote actie was
niet ingezet. Deze phase is thans afge
sloten.
Hitler heeft thans besloten de Duit-
sche weermacht in zijn vollen omvang
in te zetten ter verdediging van
Duitschland. Een groot offensief wordt
dan ook door allen, die deze titanen
worsteling met belangstelling volgen,
verwacht. Waar zal die aanval losko
men? De Duitsche generale staf is ge-
stationneerd in het bekende Godesberg,
dat voor Tsjecho-Slowakije zoo droevige
herinneringen heeft. Dit positie kiezen
van de generale staf zou kunnen wijzen andere hedendaagsche dwaling, welke de
op een Duitsche aanval op de Fransche
Maginotlinie, maar laten we hier direct
aan toevoegen, dat er ook evenveel kans
bestaat, dat de Duitschers zich niet te
pletter willen loopen tegen deze muur
van staal en beton en evengoed de mo
gelijkheid overwegen van een omtrek
kende beweging.
Volgens betrouwbare gegevens heeft
Duitschland thans 32 divisies samenge
trokken in de buurt van Primases en 18
divisies bij de Nederlandsche grens. Bo
vendien staan eenige legercorpsen in de
streek tegenover Zwitserland, tusschen
Bazel en het meer van Konstanz en in
de vroegere Oostenrijksche streek tus
schen dit meer en de samenvloeiing van
de Duitsch-Italiaansche grens.
Deze geruchten doen veronderstellen
dat de oude Duitsche strategie de
omtrekkende beweging ook thans
weer zal worden toegepast. Zullen Ne
derland, België en Zwitserland dan bui
ten den oorlog kunnen blijven?
De rede van Koning Leopold van Bel
gië, krachtig en waardig van toon, heeft
ons inziens toch een pessimistische in
slag. Het haast je rep je-systeem waar
mee deze week weer militairen in ons
land werden vervoerd, wijst op een ze
kere ongerustheicLen. ook het besluit van
de Zwitsersche regeering om de omge
ving van Bazel te versterken, is een ge
volg van de Duitsche activiteit.
De positie van de neutralen wordt met
den dag moeilijker, mede door de blok
kade van Engeland tegen Duitschland.
Volgens Engelsche lezing is door deze
blokkade de invoer in Duitschland met
de helft verminderd. Duitschland kwali
ficeert deze blokkade als een oorlog te
gen vrouwen en kinderen, die, voor wat
de voedselvoorziening betreft, binnen
kort de dupe zullen worden. Engeland
protesteert tegen het steeds illegaler op
treden van de Duitsche duikbooten en
gaat de koopvaardijschepen bewapenen.
Duitschland waarschuwt, dat het bom-
bardeeren van het land achter de linies
in diezelfde mate een oorlog tegen vrou
wen en kinderen is als de blokkade. De
eischen welke Engeland nu aan de neu
trale landen stelt, kunnen als volgt wor
den samengevat:
lo. de uitvoerverboden voor alle
soorten contrabande naar Duitschland
moeten strikt worden nageleefd;
2o. de bereids in neutrale landen
aanwezige voorraden van dergclijke
goederen mogen niet worden uitgevoerd;
3o. de door de neutralen aan
Duitschland geleverde landbouwproduc
ten mogen niet vervangen worden door
invoer voor eigen gebruik uit overzee-
sche gebieden of door transito-verkeer
met Duitschland.
In dit blokkade-systeem schuilt een
groot gevaar voor de neutrale landen.
Duitschland heeft reeds in een vroeger
stadium gezegd, dat het een eventueel
optimisme der neutralen om Engeland
met een andere maat te meten als
Duitschland, niet zal dulden.
Duitschland beschikt in een tegen-
blokkade over voldoende machtsmidde
len om die partijen tot een gelijke be
handeling te dwingen. Van Engelsche
zijde meent men dat de neutralen ook
iets moeten bijdragen voor de gemeen
schappelijke zaak der democratie.
■Duitschland is van oordeel,, dat het
belang van de neutralen ligt aan Duit
sche zijde, die ’t van de Engelsche sup-
prematie bevrijde Europa nastreeft.
Naar onze bescheiden meening is die
groote belangstelling voor de neutralen
een beetje verdacht. De tijd zal ook hier
uitkomst moeten brengen.
De eerste encycliek van Paus Pius XII
is verschenen onder den titel: „Summi
Pontificatus”. Naar het oordeel van di
verse groote bladen is het een uitvoerig
document met een verheven ernstigen in
houd. Als oorzaak van deze oorlog
noemt de Paus de toenemende godde
loosheid en als gevolg daarvan het ver
val van een door allen erkende norm
en voor de geheele wereld geldende mo-
I
I
f
I
HIJ GAAT UIT NAAR
TALENKENNIS. :-
burgerlijke autoriteit losmaakt van eiken
band met het Opperwezen. Een derge
lijke opvatting leidt er toe, dat de regee-
ringen en de regeerders zich zelf al
machtig gaan wanen, vergetende, dat
alle menschelijke macht en alle mensche-
lijk recht zijn oorsprong vindt in God.
Zeler belangrijk is het gedeelte dat
handelt over het gezin, dat in de opvat
tingen van de katholieke kerk meer es
sentieel is dan de staat zelf. Daarover
lezen wij:
„Ook de eerste en essentieele cel van
de maatschappij, het gezin, zou op die
wijze gevaar loopen om alleen maar te
worden beschouwd onder ’t gezichtspunt
van de nationale macht en men zou gaan
vergeten, dat het individu en het gezin
van nature ouder zijn dan de staat en
dat de Schepper aan beide eenheden
rechten verleende en zending gaf. De op
voeding der jbnge generatie zou niet
langer zich ten doel stellen een harmo-
I nische ontwikkeling van alle lichame
lijke, zedelijke en geestelijke krachten,
i maar zou gericht worden op eenzijdig
aankweeken van die burgerdeugden, die
men noodig oordeelt voor het bereiken
van zekere politieke resultaten; die an
dere deugden integendeel, die aan de
maatschappij een karakter van adel, van
menschelijkheid en van eerbied voor an
deren verleent, zou men in mindere ma
te de jeugd bijbrengen, uitgaande van de
misplaatste vrees, dat zij den trots en de
kracht van de burgers maar afbreuk zou
den doen.
Vermelden we ten slotte nog even, dat
de Amerikaansche Senaat de wijziging
van de neutraliteitswet heeft goedge
keurd.
Deze wet komt in hoofdzaak neer op
de opheffing van het wapenembargo.
Het huis van afgevaardigden moet
deze wijziging van de neutraliteitswet
nog goedkeuren, maar men verwacht al-
gemeen, dat er een kleine, doch veilige
meerderheid zal zijn.
te Leeuwarden, houdende verzoek om ’n
bijdrage uit de gemeentekas wegens het
bezoeken van 2 leerlingen uit deze ge
meente van het gymnasium te Leeuwar
den over 1937.
b. te stellen in handen van Burge
meester en Wethouders om advies:
Verzoek van het bestuur van de Veree-
niging voor L. O. en U. L. O. op Geref.
grondslag te Bolsward, om toekenning
van gelden uit de gemeentekas voor de
aanschaffing van nieuwe leermiddelen.
Aldus aangenomen.
Punt 1 der agenda was een verzoek
van de afd. Bolsward van de Friesche
Maatschappij van Landbouw om voor ’t
geven van een landbouwcursus gebruik
te mogen maken van een lokaal van- de
openbare school.
De heer Brandenburg vraagt of deze
school nog moet beginnen omdat in de
aanvrage September staat.
De Voorzitter antwoordt, dat ook hier
een beetje lakschheid in het spel is van
het bestuur. In het vervolg moet dit be
ter op tijd gebeuren.
Het verzoek wordt zonder hoofdelijke
stemming ingewilligd.
Punt 2. Kasgeldleening.
Bij raadsbesluit van 25 Juli 1939 is
voor het tijdvak vanG Augustus-1 No
vember 1939 door bemiddeling van de
N.V. Nationale Maatschap, ij voor kas-
geldleeningen Mulié en Co. te ’s-Graven-
hage een kasgeldleening gesloten tegen
een rentepercentage van 1 y4 per jaar.
Van voormelde geldgeefster werd
thans een aanbieding ontvangen voor ’n
kasgeldleening tot hetzelfde bedrag te
gen een rentepercentage, berekend naar
3.15 per jaar, inclusief provisie, voor
het tijdvak 1 November-20 December
1939.
De heer Bijvoet» vraagt of voor deze
leening ook meerdere offertes gevraagd
zijn, o.a. ook in de stad. Bovendien is
deze termijn erg kort en de rentevergoe
ding nogal hoog, kan alsnog niet op
langeren termijn geleend worden?
De Voorzitter antwoordt, dat ook B.
en W. getracht hebben deze leening hier
te plaatsen. Het verschil moet evenwel
blijven binnen het belang van de ge
meente. Ook deze materie heeft de volle
aandacht van B. en W.
Zonder stemming aangenomen.
Punt 3. Een verzoek van den heer
Hoogma om een stuk grond voor zijn
steenhouwerij van de gemeente te mo
gen huren wordt eveneens goedgekeurd.
De rondvraag leverde heel wat stof.
De heer Boekema wijst op de resten
van de aanplakbiljetten, die nog hier en
daar zichtbaar zijn.
De Voorzitter antwoordt dat alles
weer in zijn ouden staat zal worden te
ruggebracht.
De heer Eerdmans spreekt over de
luchtbescherming en wijst op het inge
zonden stuk in het plaatselijk blad van
den heer Van der Wal om het Hoog Bol
werk voor schuilkelders geschikt te ma
ken.
De Voorzitter antwoordt, dat die idee
meermalen is besproken maar het nut
van een dergelijke schuilkelder is zeer
miniem. Bovendien is het laatste advies
van deskundigen, om zooveel mogelijk
in eigen huis te blijven. De luchtbescher
ming is voor Bolsward goed georgani
seerd.
De heer Hollander vraagt inlichtingen
over de Blauwpoortsbrug, de boven
bouw is reeds geruimen tijd geleden aan
besteed en nu wacht nog steeds de on
derbouw.
De Voorzitter antwoordt dat de brug
geen dag langer wacht dan noodig is,
maar men heeft hier te doen met belan
gen van derden en vierden en dat stag
neert de zaak.
De heer Van der Meer vraagt even
eens naar da uitvoering der Blauwpoort-
werken; het verkeer is daar bijna on
mogelijk. Het werk duurt veel te lang,
het gemeentebelang wordt door deze
stagnatie niet gediend.
De Voorzitter antwoordt, dat de heer
Van der Meer hier eigenlijk een be
schuldiging uitspreekt aan het adres van
de technische commissie, maar nu de
spreker zich zelf een leek op dit gebied
noemt, wil de Voorzitter hem die woor
den niet kwalijk nemen.
Het werk aan de Blauwpoort vordert
in het snelst mogelijke tempo. Geen dag
is deze weg nog gesloten geweest en
de Burgemeester brengt gaarne een
woord van lof aan het technisch bureau.
De heer Brandenburg vraagt nog of
er een datum is waarop het werk moet
worden opgeleverd. Antwoord: Ja.
De heer Zittema vraagt naar de be
scherming van monumentale gebouwen
zooals het Stadhuis.
De Voorzitter anwoordt dat een der
gelijke beveiliging, wanneer ze goed
moet zijn, te hooge kosten medebrengt.
Daarna sluiting.
VERGADERING van den Raad der ge
meente Bolsward op Vrijdag
27 Oct., ’s avonds 8 uur.
Na opening door den Voorzitter deelt
deze mede, dat zijn ingekomen de na
volgende stukken, die hij voorstelt:
a. voor kennisgeving aan te nemen:
1. Extract uit het resolutieboek van
Gedeputeerde Staten van 13 September
j.l., waarbij wordt medegedeeld dat het
raadsbesluit tojt heffing van wijziging
van de verordening op de hondenbelas
ting en de secretarieleges bij Koninklijk
besluit van 30 Augustus 1939, no. 42, is
goedgekeurd.
2. Idem van 27 September j.l. waar
bij wordt medegedeeld, dat het raads
besluit tot wijziging van de schoolgeld-
verordening bij Koninklijk besluit van 15
September 1939, no. 23 is goedgekeurd.
3. Idem van 18 October j.l. no. 60
waarbij mededeeling wordt gedaan van
de goedkeuring van het raadsbesluit tot
wijziging van de begroeting 1938 van
het Electriciteitsbedrijf.
4. Schrijven van den heer H. M. Nijk
alhier, waarin hij bedankt als Voogd van
het Algemeen Stadsarmenhuis.
5. Adres van de Vereeniging voor
Middelbaar en Voorbereidend Hooger
onderwijs op Gereformeerden grondslag
I
I
Mi
I
I
i
t
I
i
I
i
I
i
i
l'
Bi
DE JONG s NIEUWSBLAD
nw wi ii 11 uw irut mwni
1
t
-
