DREIGENDE UIONINDDOOD.
Buitenianrtsciie Revue.
De Bolswardsche Courant en Westergoo
Uit den Omtrek.
Stadsnieuws.
No, 20
Uitgever A. J. OSINGA, Marktstraat, BOLSWARD
Md.
De overheid treffe voorzieningen.
10i/2
1.
2.
3.
IJTENS.
J
VOOR ARBEIDERS EN KLEINE
BURGERS.
óf het ander van wat we hiervoren stel
den, zal dienen te geschieden.
OOSTEREND.
NED. CHR. LANDARBEIDERSBOND.
8 Maart 1940.
De afdeeling Oosterend van den Ned.
Chr. Landarbeidersbond hield haar jaar
vergadering onder voorzitterschap van
den heer P. Sandstra.
Deze opende de samenkomst op de
gebruikelijke wijze. De notulen werden
gelezen en goedgekeurd. Het jaarverslag
van den secr., den heer Tj. Ypma meld
de een ledental van 15 (vorig jaar 18)
waarvan vier zijn gemobiliseerd.
De penn. boekte een klein voordeelig
saldo. Bij de bestuursverkiezing werd de
heer Th. Draaistra wederom met alge-
meene stemmen herkozen, terwijl als lid
van de contröle-commissie werd verko
zen de heer J. Wybrandy. Eenige afge
vaardigden der zusterafdeelingen Wom-
mels, Spannum, Cubaard brachten hun
bester wenschen over. Voorts werden een
zestal inleidingen en voordrachten ge
houden, die aan den avond een leerzaam
en gezellig karakter gaven.
Door den secretaris werd de vergade
ring met dankgebed gesloten.
HENNAARDERADEEL.
C. H. KIESVEREENIGING.
Maart 1940.
De afdeeling Welsrijp van de C. H. U.
in deze gemeente hield haar jaarlijksche
vergadering. De verslagen meldden een
goed vereenigingsleven en een batig slot
der kas. Bij acclamatie werden als be
stuursleden herbenoemd de h.h. F. S.
Galema en T. Visser en als lid hoofd
bestuur gem. Kiesvereen. de heer M.
Reitsma. De heer H. Bijlsma hield als
inleiding „De Volkenbondsgedachte”.
De vergadering was druk bezocht.
HET MIJNENGEVAAR OP ZEE.
Zaterdagavond te omstreeks elf uur is
bij Schouwenbank wederom een schip
met een mijn in aanraking gekomen en
gezonken. Het is het Engelsche stoom
schip „Borthwick”, dat Zaterdag gela
den uit Rotterdam was vertrokken en
dat op weg was naar een Engelsche ha
ven. De 21 opvarenden begaven zich na
de hevige ontploffing, die op de aan
varing volgde, in een sloep, en werden
na een half uur reeds opgepikt door de
loodsboot nr. 9 van het Nederlandsche
loodswezen, die de schipbreukelingen
des nachts om drie uur in Vlissingen aan
den wal bracht.
Van de geredden had een matroos ’n
niet ernstige kwetsuur aan een arm op-
geloopen.
Verschijnt DINSDAGS- en
VRIJDAGSAVONDS
Leesgeld fr. p. p. per half jaar f 1.50
Buiten de provincie f2.-; inn. 15 ct.
Voor het Buitenland f 7 - per jaar.
Leesg. p. looper 40 ct. p. kwartaal.
V. A R. A.
Afd. „Wommels en Omstr.”
8 Maart 1940.
De afd. „Wommels en O.” van de V.
A. R. A. kwam in jaarvergadering bijeen
ten huize van den heer D. R. Lammert-
sma onder voorzitterschap van den heer
Joh. Pagels van Wommels.
Uit de te berde gebrachte verslagen
werd vernomen, dat het ledental thans
22 bedraagt, terwijl het financieel ver
slag een batig saldo van ruim f3O.
aangaf.
De contröle commissie bevond boeken
en bescheiden volkomen in orde. Bij de
bestuursverkiezing werden met alge-
meenei stemmen herkozen de heeren Joh.
Pagels, voorz., D. Lammertsma secr. en
/E. Feenstra, penningm.
In de contröle commissie werden be
noemd de heeren K. Boelens en Fred.
Winkler. Voor het hoofdbestuur werden
candidaat gesteld de h.h. KI. de Jonge,
H. Kromkamp en G. Bernard en voor de
Vereenigingsraad de heeren H. Krom-
In het bestuur hadden de volgende
mutaties plaats. Heengingen mevr. Ypma
en de h.h. D. B. Eerdmans en W. Vliet-
stra. Benoemd werden mevr. U. v. Wie-
ren-v. d. Wal en de h.h. O. B. Eerd
mans en Stuip.
Bij punt rondvraag vertelde de heer
de Boer van Parrega van het begonnen
Elimwerk aldaar. Na een kort slotwoord
van den voorzitter eindigde de heer
Verhoeven met dankgebed.
Lage prijzen:
Zoete pruimen, half pond 6'/2
Rijst 7j/2 - pracht Java-rijst 14
Blauwe Rozijnen, half pond
BRANDSMA’s WINKELS.
LANDARBEIDERSBOND.
Maart 1940.
De afdeeling „Rien en Omstr.” van
den Modernen Landarbeidersbond hield
een ledenvergadering, ter bespreking
van de loonen voor het komende con
tract jaar 1940-1941.
Na eenige bespreking konden de leden
zich vereenigen met de van werkgevers
zijde voorgestelde regeling, wat in
hoofdzaak hierop neerkomt, dat alsdan
zullen gelden de loonen van vaste ar
beiders f 19.50, losse arbeiders f 20.50 en
voor seizoenarbeid (hooiïng) f24.per
week, tevens een uurloon van 34 cent,
zonder eenig dienstverband.
Bij langere periode van werken een
uurloon van 31 cent, Zondagsarbeid af
zonderlijk te betalen.
Verder is nog ingelascht een opzeg-
gingsclausule en regelingen betreffende
vacantie etc., uitvoerig in het contract
opgenomen.
WOMMELS
HERV. JEUGDWERK.
7 Maart 1940.
De Chr. Jongelingsvereen. „Eben
Haëzer” en de Chr. Meisjesvereen. „Bidt
en Werkt” hielden gezamenlijk hun jaar
feest in het Evangelisatiegebouw aan de
Hofkamp onder leiding van den heer G.
Venema.
Bij den aanvang werd gezongen Ps.
25 6, waarna de leider een kort ope
ningswoord sprak. Vervolgens werden
de resp. jaarverslagen van C. J. V. en
C. M. V. aan de orde gesteld, waaruit
bleek, dat de C. J. V. thans een ledental
heeft van 16 en de kas met een batig
saldo van f40.37 kon worden afgeslo
ten. Het ledental der C. M. V. bedraagt
26, terwijl de inkomsten de uitgaven
ruimschoots konden dekken met een be
drag van f2.30.
Na deze zakelijke punten, die ten volle
een overzicht gaven van het werk der
beide jeugdafdeelingen, volgde een in
leiding door het lid der C. J. V. den
heer Hiemstra, getiteld: „De weder
oprichting van den gevallen mensch”,
waarbij de referent zich uitstekend van
zijn taak kweet.
Verder werden door verschillende le
den nog diverse bijdragen in ernst en
luim ten gehoore gebracht als: „De gym
nastiekles”, ,,’t Bezorgde vrouwtje”,
„Moeder”, „E'fter de homaije” en an
deren, waif ten zeerste in de smaak viel.
Ten slotte werd nog een verloting ge
houden van gemaakte goederen der C.
M. V., waarbij de prijzen ten deel vielen
aan I. Zoodsma, Ina Hofstra en mej.
Althuizius.
Na het zingen van den bekenden
Avondzang werd deze goed bezochte
bijeenkomst door den voorzitter geslo
ten met dankgebed.
een omtrekkende beweging in de En-
gelsch-Duitsche oorlog te bewerken, dan
kan men er van overtuigd zijn, dat
Duitschland deze mogelijkheid eveneens
ernstig heeft bestudeerd en behoeft'het
niemand te verwonderen dat door
Duitschland geweldige druk op Zweden
wordt uitgeoefend, om bemiddelend op
te treden om ten eerste de omsingelings-
poging te niet te doen en ten tweede de
Russische hulpbronnen voor Duitschland
beschikbaar te krijgen. Niet minder dan
Finland bevindt zich thans Zweden in
een zeer moeilijke positie en we komen
hoe langer hoe meer tot de overtuiging,
dat werkelijke neutraliteit voor de klei
ne en groote staten op den duur niet
meer mogelijk zal blijken.
Voor Zweden en Noorwegen klinkt
thans reeds het parool: kleur bekennen
en wie weet hoe spoedig ook de andere
neutralen hun onzijdigheidspolitiek zul
len moeten herzien. Het beste voorbeeld
voor een schipperen en sjacheren, waar
uit de echte neutraliteit bestaat, levert
ons momenteel Italië weer op.
De rol, door Italië gespeeld in den
wereldoorlog is genoegzaam bekend en
wie had verwacht, dat thans Mussolini
een meer beslister en afgebakender po
litiek had nagestreefd, is door de ge
beurtenissen in de laatsten maanden be
drogen uitgekomen. De houding van
Italië in de Middellandsche Zee is ge
durende het geheele verloop van den
oorlog erg dubbelzinnig geweest. De af
keer van het Russische regiem is meer
dan eens in felle bewoordingen ge
striemd en de hulp van Italië in den
strijd tegen het Communisme in Spanje,
is volledig bekend.
Toen het conflict tusschen Finland en
Rusland uitbrak, heeft men ook in de
Italiaansche pers geijverd voor een vrij
willige hulpactie en met succes. Honder
den Italiaansche vliegers strijden thans
tegen de Russische luchtmacht.
Opmerkelijk is het nu, dat de laatste
weken de toon in de Italiaansche pers
geheel is veranderd. Meer en meer helt
Italië naar het Duitsche standpunt over,
dat de door Rusland gestelde eischen,
indien eenigszins mogelijk, moeten wor
den ingewilligd. Maar daarmee heeft
Italië dan ook blijk gegeven van een ge
heel veranderde waardeering van het
Russische communisme in de Europee-
sche politiek.
Het zou nog te veel plaatsruimte vra
gen hierop nader in te gaan.
We kunnen slechts oppervlakkig deze
zaak even belichten. Een bewijs voor die
veranderde Italiaansche mentaliteit vin
den we in een aan Finland gewijde cau
serie voor de Italiaansche radio, waarin
o.m. gezegd wordt, dat Finland alweer
een sprekend bewijs is, dat de kleine
naties niets te wachten hebben van de
democratische landen, die slechts met
vage beloften deze naties trachten te
paaien met het doel dat de kleintjes de
kastanjes uit het vuur zullen halen voor
de plutocratische Westersche mogend
heden. Door in te gaan op redelijke
voorstellen zou Finland thans nog kun
nen redden wat er te redden viel.
Nu moet men niet denken, dat de En-
gelsch-Fransche diplomatie de ontwik
keling van den toestand maar rustig
aanziet. Onzin. Ook daar heerscht een
koortsachtige bedrijvigheid. Vooral in
de Balkan en het nabije Oosten. De op
perbevelhebbers van de Engelsche en
Fransche luchtstrijdkrachten hebben Za
terdag een onderhoud gehad met de
Turksche generale staf. Het is momen
teel een en al bedrijvigheid. De missie
van Sumner Welles, de reis van von
Ribbentrop naar Rome, enz. enz.
Zal dit week-end ons dichter bij den
vrede brengen?
CHR. VACANTIE-KOLONIE
„ELIM”.
Onder voorzitterschap van den heer
Zittema hield de afd. Bolsward j.l. Vrij
dagavond haar jaarvergadering.
Na Schriftlezing en gebed sprak de
Voorzitter een welkomstwoord en ge
waagde van groeiende belangstelling in
het Elimwerk. Het ledental bedraagt on
geveer 200.
De secr.esse, Zuster Wolthuis, memo
reerde in haar jaarverslag dat in 1939
12 kinderen waren uitgezonden. Naar
Schiermonnikoog 8 en naar Rolde 4. Het
aantal verpleegdagen bedroeg 522.
Naar de grootd jaarvergadering op
Schiermonnikoog zijn als afgevaardig
den geweest mevr. Ypma en Zuster
Wolthuis.
De rekening van de penn.esse, mevr.
Bakker, luidde in ontvangst f542.29, en
in uitgaaf f 503.62. Batig saldo f 38.67.
Inderdaad voor het eerste boekjaar ’n
verblijdend resultaat.
Advertentiën per regel:
Woensdagsnummer 10 cent
Zaterdagsnummer 12 cent
Tusschen de tekst dubb. prijs
Giro no. 87926
DE STILLE OMGANG.
Tweede nacht; 45.000
A 50.000 deelnemers.
Aan den tweeden nacht van den Stil
len Omgang te Amsterdam, hebben naar
schatting in totaal tusschen de 45000 en
50000 personen deelgenomen.
Detachementen militairen met den
aalmoezenier en de officieren, waren er
ook ditmaal bij, de Volendammers met
hun schilderachtige kleedij volgden zulk
een groep op den voet. Allen begonnen
hun bidweg in de Kalverstraat, waar
eens de heilige stede stond op de plek
waar het wonder met het Heilig Sacra
ment is gebeurd. Evenals verleden week
was deze plaats aangegeven met een
eenvoudige lantaarn, met een in het glas
geschilderde voorstelling van de hostie
in vlammen, met het jaarcijfer 1345 er
onder.
Verleden week kwamen de meeste
deelnemers uit Kennemerland, het Gooi,
Zeeland, Eindhoven, Salland, Nijmegen,
Drechterland en de Zaanstreek; ditmaal
trokken o.m. Arnhem, Friesland, de
Veenstreek, Amersfoort, Noord-Limburg,
Groningen, Rotterdam, Hilversum en
Haarlem, Utrecht en de kop van Noord-
Holland naar de heilige stede op. On
der hen bevond zich de bisschop van
Haarlem, mgr. J. P. Huibers.
De spoorwegen voerden de deelne
mers met negentien treinen aan, met 18
treinen (twee zijn gecombineerd) terug.
Vele deelnemers waren per autobus of
per rijwiel gekomen.
Als een electrische schok, ging j.l.
Zaterdag het gerucht door Europa, dat
er een kleine kans op vrede bestond in
den oorlog tusschen Finland en Rusland.
Reeds in den loop der vorige week
was uit de Scandinavische landen een
bericht verspreid, dat Zweden en Noor
wegen hun bemiddeling hadden* aange
boden in het bestaande conflict, totdat
Zaterdag het bericht verscheen, dat de
Finnen in rechtstreeks contact met Mos
kou gekomen waren. Of dit overleg op
initiatief van Finland of van Rusland is
ingesteld, kan nog moeilijk achterhaald
worden. Wanneer we de voorwaarden
lezen, waaronder Rusland den oorlog
zou willen beëindigen, dan krijgen we
sterk den indruk, dat de jongste succes
sen van de Russen op de Karelische
landengte als inspiratie voor die vredes
voorwaarden hebben gediend.
Er zijn drie Russische eischen, n.l.:
De omgeving van Petsamo aan de
Noordelijke Ijszee;
de Karelische landengte met in
begrip van Vipüri;
het schiereiland Hangö.
Voor wat de onder 1 en 2 genoemde
eischen betreft, valt er wanneer men
de zeer tegenstrijdige berichten mag ge-
looven met Finland te praten, maar
punt 3 kan onmogelijk door Finland in
gewilligd worden. Dit raakt zoo perti
nent de onafhankelijkheid van dit land,
dat aan een inwilliging hiervan niet ge
dacht kan worden. Nu valt er althans
volgens een der zeer vele berichten over
dit onderwerp over dit punt met Rus
land te praten. Dat is het fatale punt
voor Finland en elke concessie, welke
Finland ten aanzien van deze eisch zal
kunnen bedingen, beteekent voor dit
land winst. Dit zou er op wijzen dat we
aan Finland de noodzakelijkheid toe
schrijven, vrede te sluiten.
Achten we dan het dappere Finsche
leger niet in staat de Russen op den
duur tegen te houden? Neen, tegen een
dergelijke overvloed van menschenmate-
riaal is geen dapperheid mogelijk en
zeker niet nu in Finland de overtuiging
levendig wordt, dat de Westersche mo
gendheden niet genegen zijn de papieren
hulp in daden om te zetten. De beschei
den hulp, van Zweden gevraagd, is ge
weigerd en wanneer Engeland moet
helpen, och, dan weten we maar al te
goed, dat die machinerie ontzettend
langzaam loopt. Dat is een wissel op de
toekomst, en daar heb je zoo weinig
aan. In welingelichte Finsche kringen
verklaart men eenigszins sarcastisch, dat
de Westersche mogendheden nu al drie
maanden tijd noodig gehad heben deze
zaak te overleggen en toch vormt deze
kwestie een niet onbelangrijk deel van
de oorlogsplannen van de geallieerden.
Wanneer Finland vrede zou sluiten,
dan kunnen de Russische hulpbronnen
weer geheel voor Duitschland worden
gerequireerd. Maar dan wordt ook
en dat is veel erger voor Engeland
opnieuw een schakel in de economische
blokkade van Duitschland verboden.
Engeland heeft wel degelijk belang bij
een oorlogstoestand tusschen genoemde
landen.
Nu de Duitsche Westwal een onover
komelijke hinderpaal blijkt, zou een om
trekkende beweging door Finland het
karakter van den strijd geheel kunnen
veranderen. De blokkade werd weer
iets nauwer toegehaald en wanneer men
dan nog de Balkan en het nabije Oosten
voor de zaak der geallieerden kon
winnen, dan stond de positie van
Duitschland heel wat slechter dan thans
het geval is.
In die geest moet men de verschillen
de berichten uit Parijs en Londen be
schouwen. Finland staat thans op den
tweesprong, zegt men in Engeland. Het
moet zelf beslissen over zijn lot. Enge
land en Frankrijk zullen geen druk op
de beslissing uitoefenen, maar wanneer
Finland voortzetting van de geallieerde
hulp wenscht, behoeft het slechts een
beroep op hen te doen, waaraan gevolg
zal worden gegeven.
Wanneer het dat beroep niet verkiest,
heeft het als alternatief in te gaan op de
onderhandelingen, die Zweden het uit-
noodigt aan te' knoopen.
Is de rol, die Zweden in dit Scandi
navische drama vervult, alleen die van
een belangstellende buurman of zitten
aan die vriendschappelijke bemiddeling
eigen belangen vast?
Ongetwijfeld speelt het eigen belang
voor Zweden een meer dan gewone rol.
Wanneer Engeland in het Finsche con
flict met Rusland een kleine kans ziet
Jaargang
Officiéél orgaan der gemeenten Bolsward, Wonseradeel en Hennaarderadeel
Telefoon No. 451
Bijna overal in het land openbaart
zich een steeds ernstiger wordende wo
ningnood voor de arbeiders en kleine
burgers. Reeds thans toonen vele ge
meentebesturen zich daar bezorgd over.
Wat moet dat worden, als de oorlog
langen tijd zou voortduren en de bouw
nijverheid daardoor meer en meer zal
verlammen?
De oorzaken van het euvel liggen
betrekkelijk voor de hand. In een tijd,
toen het allen goed ging en flinke loo
nen werden verdiend, heeft de overheid
in haar bouwvoorschriften allerlei be
palingen van hygiëne, welstand en deug
delijkheid vastgelegd, welke ongetwijfeld
nuttig waren, misschien zelfs noodig
zijn, maar het bouwen duur en de huren
hoog hebben gemaakt.
Er worden tegenwoordig geen goed-
koope krotten meer gebouwd, maar.
evenmin goede woningen, welke een
huur doen, welke past voor beurzen
van arbeiders en kleine burgers, wier
inkomen zich onder den druk der om
standigheden heeft moeten voegen naar
het sterk verlaagde welvaartspeil.
Er wordt geklaagd, dat particulieren
enkel nog maar „voor de bovenste laag”
bouwen. Dat kan ook niet anders; bou
wers zijn geen philantropen.
Laten we eens rekenen. Op het plat
teland zal de bouw van een behoorlijke
arbeiderswoning, grond inbegrepen, toch
altijd nog circa f 3000 moeten kosten;
voor de stad komt daar minstens f 1000
bij. Het is duidelijk, dat de huiseigenaar
minstens 7 huur moet trekken; rente,
belasting en onderhoud zijn dan nauwe
lijks gedekt en voor afschrijving blijft
weinig of niets over. Van winst is er
heelemaal geen sprake.
Een goede arbeiderswoning op ’t plat
teland moet dus minstens f210 per jaar
doen en een in de stad f280, per week
resp. f4 en f5.40, terwijl de eigenaar
dan niets verdient en bovendien de ri
sico’s draagt van waardevermindering
huurschuld en e x t r a-reparatiekosten
door ongeluk of slechte bewoning.
Voor een dergelijke exploitatie voelt
niemand iets.
Dus moet de overheid ingrijpen, hel
pen. Men behoeft geen bewonderaar te
zijn voor allerlei overheidsbemoeiingen
om deze conclusie te onderschrijven,
want het is ook de overheid geweest,
die via woningwet en bouwvoorschrif
ten de arbeiderswoningen duurder
maakte en zij was het ook, welke het
economische leven in de aanpassing
heeft geleid, welke’ de inkomens van ar
beiders en kleine burgers drukte.
De overhqidshulpl kan zich op ver
schillende wijzen doen gelden. Er kan
worden overgegaan tot gemeentelijken
woningbouw, tot de bevordering van den
bouw door stichtingen en vereenigingen
zelfs door particulieren met finan-
cieelen steun van de overheid, en men
kan ook het streven van den arbeider
naar eigen bezit bevorderen door het
verleenen van hypotheken en voorschot
ten, o.m. in den zin van de landarbei-
derswet.
Geen enkele vorm van hulp echter zal
effectief wezen, als ze geen rekening
houdt met het feit, dat ten plattelande
de gemiddelde arbeider niet meer kan
verwonen dan f3.(voor landarbei
ders y4 van het inkomen uitmakende en
voor vakarbeiders ten plattelande 1/6 A
V6) en de gemiddelde arbeider in de
stad niet meer dan f4.A f5.
Uit een dergelijken huur is slechts
rente, belasting en onderhoud te bekos
tigen van een woning, welke voldoet aan
de eischen, welke de overheid stelt.
Daarom moet de hulp van de overheid
er op zijn gebaseerd, dat de overige ri
sico’s van winst spreken we niet eens
te haren laste komen.
Men kan dat een ongezond beginsel
noemen ‘toegegeven! Maar als de
overheid het niet aanvaardt, stelt ze zich
voor de consequentie, welke inhoudt,
dat ze dan ook alle beperkende bepalin
gen moet intrekken, welke het de par
ticuliere bouwnijverheid verhinderen
om arbeiderswoningen zóó in te richten,
dat de kosten geen bezwaar zijn voor
de vaststelling van eenJ huur, welke de
draagkracht der bewoners niet te boven
gaat.
Omwille van hygiëne en zedelijkheid,
dus omwille van onze volkskracht, is ’t
te hopen, dat de overheid de middelen
zal weten te vinden om den bouw van
goede arbeiderswoningen tegen een
op te brengen huurprijs, te verwezenlij
ken. Maar zij aarzele niet óf het een
EINNENEANB/CU
NIEUW/
kamp, J. Brouwer en W. Beers; plaats
vervanger Van der Valk.
Nadat nog ’n enkele afdeelingsaange-
legenheid werd besproken, sloot de
voorzitter de vergadering.
OOSTERLITTENS
MILTVUUR.
8 Maart 1940.
Bij den veehouder D. van der Woude
werd een geval van miltvuur geconsta
teerd. De koe is vrijj spoedig aan de
ziekte bezweken. Terstond zijn dan ook
door autoriteiten de vereischte ontsmet-
tingsmaatregelen getroffen.
Gouda-kaas „Frico” 19’/2
Oude gras-Nagelkaas 32'/2-29
BRANDSMA’s WINKELS.
DE JONG s NIEUWSBLAD
waarin opgenomen
