Buit enlandscbe Revue.
L. L. VAN GEDNS
De Bolswardsche Courant en Westergoo
Practijk hervat
O
ZOMERTIJD.
Uit de oude doos.
op reis
een
Stadsnieuws.
Woensdag 29 Mei 1940
36g!± Jaargang
No. 41
Uitgever A. J. OSINGA, Marktstraat, BOLSWARD
gekocht 6#
P. LUNTER,
Appelmarkt,
BOLSWARD.
(Jit den Omtrek.
Officiéél orgaan der gemeenten Bolsward, Wonseradeel en Hennaarderadeel
A Telefoon No. 451
Md.
H. J. B.
te
Het algemeen geldende en gepropa
geerde voorschrift, om zoo spoedig mo
gelijk het economische leven weer in z’n
oude banen te leiden, brengt ook voor
elke courant de verplichting mee zoo
weinig mogelijk den indruk te vestigen,
dat in de algemeene structuur van ons
wereldje heel wat veranderd is.
In onze binnenlandsche verhoudingen,
zoowel als die ten opzichte van de rond
om ons liggende landen is een radicale
wijziging ingetreden. Heel veel van de
in den loop der tijden vastgeroeste sa
menleving zal uit elkaar genomen moe
ten worden opnieuw gesmeerd
enkele rotte deelen vernieuwd en toege
rust met nieuwe energie ingeschakeld in
het wereldbestel. Met een ontstellende
realiteit dringen zich thans verschillende
vraagstukken naar voren, die in engere
kring misschien heel even belicht en be
sproken worden, maar die voorloopig
eerst grondig bestudeerd moeten worden
voor en aleer'' men tot publiciteit zou
kunnen overgaan. Datzelfde geldt ook
voor de internationale verhoudingen.
Ook daar stormen de gedachten in
bijna ontembare volgorde op ons af.
Men zoekt een oplossing voor ver
schillende vragen. Men veronderstelt dan
dit, dan dat, maar keert telkens terug
in de sfeer van onzekerheid die de ge-
heele menschelijke samenleving nu al
zoovele jaren omzweeft. Verhoudingen
gebaseerd op jarenlang gangbare wet
ten, blijken niet meer mogelijk en nu
tast en zoekt de menschheid naar iets,
dat allen bevrediging kan schenken. We
zullen met de oplossing van dit pro
bleem nog even moeten wachten tot uit
de chaos van den tegenwoordigen tijd
het menschdom zich heeft aangepast aan
de nieuwe structuur die in de allereerste
plaats vrede en daarmee misschien een
beetje welvaart aan het zoo zwaar ge
teisterde Europa kan brengen.
Natuurlijk beginnen we ons buiten-
landsch overzicht met een korte be
schouwing over den oorlog. In de aller
eerste plaats die aan het Westfront.
Door de geweldige snelle opmarsch
van de Duitsche legers is de tot nu toe
gevoerde stellingsoorlog op het West
front veranderd in een bewegingsoorlog.
De stootkracht van het Duitsche leger is
J. POSTMA. t
27 Mei 1940.
Hedennamiddag had alhier de ter
aardebestelling plaats van den heer J.
Postma. De overledene bereikte den leef
tijd van bijna 51 jaar. Ds. Roelofsen te
Pingjum, consulent alhier had de lei
ding. Twee fraaie kransen dekten het
graf.
De heer Postma was jarenlang be
stuurslid van „Floralia”. Verder was hij
commissaris van de spaarbank „Arum
c.a.”. Vroeger was hij jaren bestuurs
lid van de ijsclub „Arum” geweest, en
evenzoo secr. van „It Frysk Selskip” en
andere vereenigingen.
Zijn gezondheidstoestand maakte, dat
hij de laatste jaren niet meer aan het
vereenigingsleven kon deelnemen.
Verschijnt DINSDAGS- en
VRIJDAGSAVONDS
Leesgeld fr. p. p. per half jaar f 1.50
Buiten de provincie f2.-; inn. 15 ct.
Voor het Buitenland f7.- per jaar.
Leesg. p. looper 40 ct. p. kwartaal.
HENNAARDERADEEL.
DE NIEUWE TIJD.
De invoering van de Duitsche zomer
tijd in Nederland, bracht voor de vee
houders een wel groote ommekeer te
weeg, daar vorige jaren bij de gewone
zomertijd veel veehouders de „oude tijd”
behielden en zelfs in vele kleine dorpen
de dorpstoren deze zonnetijd bleef aan
wijken.
Naar we vernemen hebben landbouw
organisaties in deze gemeente beraad
slaagd hoe en met welke tijd onder de
huidige omstandigheden gerekend dient
te worden, waarbij men tot de conclusie
kwam het schaftuur als voordien op elf
uur te handhaven, doch de klok alleen
40 minuten vooruit te zetten, wat voor
de veehoudersbedrijven beter uitkomt.
Getracht zal worden ook in deze lijn
de medewerking van kerk- en schoolbe
stuur en van alle aangesloten leden te
vragen. Naar buiten uit zal echter met
den officieelen Duitschen zomertijd ge
rekend moeten worden.
ZWEMSCHOOL.
De temperatuur van het water is he
den 20 graden.
ARUM
„ZIJ, DIE VIELEN”.
In de rubriek „Zij die vielen” in het
Leeuw. Nieuwsblad lezen we o.m.;
De directie en het personeel van Th.
H. v. d. Meulen’s Ijzerhandel N.V. te
Leeuwarden-Bolsward deelt mee het
sneuvelen op 22-jarige leeftijd van Jan
van Dalen. Van Dalen, afkomstig uit
Bolsward, was, na het doorloopen van
de Ulo-school aldaar, op het kantoor
van Th. H. v. d. Meulen’s Ijzerhandel
N.V. te Bolsward werkzaam. Na het
vervullen van zijn militaire dienstplicht
ARTS
Advertentiën per regel:
Woensdagsnummer 10 cent
Zaterdagsnummer 12 cent
Tusschen de tekst dubb. prijs
Giro no. 87926
geheel België, Nederland en het Noor
delijk deel van Frankrijk veroverd. Dit
succes is voor een groot deel te danken
aan de gemechaniseerde troepen, voor
al de pantserafdeelingen. Niet alleen for-
ceeren deze afdeelingen een vooruitge
schoven stelling voor de er mee optrek
kende infanterie, maar ook zaaien zij
door hun snelle opmarsch onrust onder
de burgerbevolking. Een tweede factor
voor dit Duitsche succes mag genoemd
worden de luchtmacht. In een buitenge
wone samenwerking tusschen de lucht
macht en de op den grond opereerende
troepen is de Duitsche weermacht er in
geslaagd een wig te drijven in de
Fransch-Engelsche troepen.
Natuurlijk wordt thans van den ande
ren kant al het mogelijke gedaan de
splitsing van de geallieerde legers te
voorkomen. In onze oorlogsberichten
zullen we den juisten stand van zaken
mededeelen.
Dat er in de laatste paar dagen geen
berichten in groote stijl verschenen,
vindt zijn verklaring in het feit, dat het
Duitsche leger eerst de achter gelegen
verbindingen moest veilig stellen. Dat
kost tijd, waardoor de opmarschsnelheid
eenigszins beïnvloed wordt. Bovendien
moet men niet uit het oog verliezen, dat
tegenover het Duitsche leger een even
eens sterk uitgerust groot leger staat.
Dit wordt door het Duitsche legerbericht
dan ook volkomen erkend. De nieuwe
Fransche opperbevelhebber Weygand
staat voor een ontzaggelijk moeilijke
taak. Allereerst moet de opmarsch der
Duitschers in de sector van Somme
Aisne en Maas tot staan worden ge
bracht, ten tweede moet getracht wor
den een zoo groot mogelijk aantal divi
sies uit de Duitsche omsingeling in
Vlaanderen en in de zóne van Calais
los te maken.
De komende week zal ons, naar men
schelijke berekening de oplossing van
dezen geweldigen strijd kunnen brengen.
Een zeer belangrijk vraagstuk in de
internationale verhoudingen vormt nog
steeds de houding van Italië. Aan de
eindkust van Frankrijk moeten groote
troepenmachten gereserveerd worden om
op eventueele Italiaansche verrassingen
voorbereid te zijn.
Men hoort wel eens de meening ver
kondigen, dat als Italië eenmaal aan den
oorlog gaat deelnemen, dit voor Duitsch-
land een groote steun beteekende.
Wij betwijfelen of de Duitsche leger
leiding er ook zoo over denkt. Immers
de houding van Italië als niet-oorlog-
voerende partij is niet alleen van groot
voordeel, omdat de oorlogsbrand niet
naar Zuid-Oost-Eüropa is overgesla
gen. de geallieerden een groote troe
penmacht aan de Fransch-Italiaansche
grens moeten vasthouden.de vloot
van de geallieerden in de Middelland-
sche Zee bijna werkloos ronddrijft.
maar ook dat heel wat voor Duitschland
nuttige en zeer bruikbare artikelen door
Italië kunnen worden geleverd.
Juist het niet deelnemen van Italië is
voor Duitschland een krachtige steun
geweest.
Voor wat de toestand op den Balkan
betreft, blijft alles nog gelijk. Wel heeft
Roemenië een aantal reservisten opge
roepen, zoodat het Roemeensche leger
momenteel een sterkte heeft van 300.000
man, maar van officieele zijde wordt
verklaard, dat deze reservisten zijn op
geroepen om ze vertrouwd te maken
met de nieuwe wapenen welke in den
laatsten tijd in het leger werden inge
voerd.
Als een voorbeeld voor welke moei
lijke problemen men na een oorlog komt
te staan, kunnen we momenteel Finland
nemen.
Twee problemen overheerschen daar
de geheele samenleving. Ten eerste de
oorlogsschadeloosstelling en ten tweede
de vestiging van de geëvacueerden.
Naar bekend wordt, is het wetsvoor
stel op de oorlogsschadeloosstelling
door het ministerie van Financiën, teza
men met de nieuwe bewerking van de
voorgestelde een-malige heffing op het
vermogen naar de ministerieele commis
sie gezonden.
Een volledige schadeloosstelling wordt
buiten de mogelijkheden van den Fin-
schen staat geacht.
Men verwacht dat de kleine bezitters
volkomen schadeloos gesteld zullen
worden, terwijl grootere slechts voor *n
deel vergoeding zullen kunnen krijgen.
van de kerkelijke gemeente en zijn ver
dienste bestond uit de opbrengst van
landen en grondpachten, welke hij zelf
inzamelde. Bovendien had hij vrij wo
nen. Toen in 1632 dit organisthuys werd
verkocht aan Jacob Pyttorr, die voor de
1ste termijnbetaling 121 carolus guldens
17 stuivers en 8 penningen stortte, kreeg
de organist voortaan een vergoeding
voor het gemis der woning. En deze
vergoeding kwam uit de gemeentefond
sen, zooals uit de stadsrekenbooeken is
na te gaan. Mr. Jurrian kreeg in 1658
b.v. als vergoeding voor huishuur 35
Car. gis. Waarom juist in 1632 het orga
nisthuys werd verkocht, evenals de
Doele, zooals in een vorig artikeltje ver
teld is? Ook het Groot Abtshuis is in
datzelfde jaar verkocht. De stad had dus
wel behoefte aan geld.
Bestaat momenteel niet de gelegen
heid hierover meer te vertellen, wel is
er nog iets te zeggen over den organist
mr. Jurrian. Zijn vader heette Jan, zoo
dat mr. Jurrian ook Jurrian Jans wordt
genoemd. Bovendien voerde hij de fa
milienaam Ilpendam, soms geschreven
als Ulpendam.
Even later dan 1667 of in dat jaar
leende mr. Jurrian geld aan de stad en
wel 500 Car. gis. Hier heet hij orgalista,
een woordvorm, welke tegenwoordig
hier en daar met één letter verkort,
weer In gebruik is.
Mr. Jurrian Is in 1677 vertrokken. Zijn
opvolger heette H. Coopman. (H. Claas
sen uit Leeuwarden). Waarheen mr. Jur
rian gegaan is bleef onbekend. In ieder
geval is hij in 1678 (7) overleden, om
dat in Junij 1678 de rente van het ge
leende geld werd uitbetaald aan de er
ven.
Een dochter van mr. Jurrian is ver
meld in 1677 en reeds in 1669 n.l. Wel
moed. Ze trekt dan ook rente. Ook staat
er een bericht van Jarich Ilpendam, or
ganist tot Sneeck, die mede tot de geld
schieters aan de stad behoort, 1679, ter
wijl hij in 1687 1000 gld. leent Als deze
overleden is worden de renten voor de
kinderen geïnd door Frans Michiels
tw. 40 gld. van 1000 Car. gld. kapitaal,
en in 1690 is het Frans Staak tot Sneecq
die dit geld beurt.
Nog valt er een Ilpendam te vermel
den en wel Do. Ilpendam te Warns. Hij
liet eenige weezen na, die onder voogdij
kwamen van Jan Diürres, lijnslager te
Bolsward, zoodat er nog meerdere ban
den bestonden met onze goede burgerij,
dan de genoemde. In 1686 werd kapi
taal met rente A 566 g. 10 st. terug
betaald door de stad aan dominees erven
De dominee is in de Groote Kerk ter
ruste gelegd in het begin der gravenrij
aan de zuidzijde, in welk graf 18-12 1752
de vrouw van de Bijsitter Horreus is
neergelaten. In 1784 werd het graf ge
kocht door den vroetsman Pier Wester-
baan.
Nog staat onder de erfgenamen van
Jurjan Dpendam zekere Ulckien Baarda.
Hoe deze dame, vermeld in 1684, in be
trekking stond tot de familie Ilpendam
is niet aan te geven.
Ten slotte rest nog het feit, dat Jarich
Ilpendam uit Sneek alhier in de kerk
begraven werd en wel 8 Febr. 1689.
Ook staat de naam van mr. Juijerijan
in het „Bespreeckboeck” der N. H. Kerk
en wel op 3 Maij 1662 als volgt:
„Ontvangen van meester Juijerijan
orgenist binnen Bolswardt de somma van
hondert Karoly gulden, d’ welcke tot ons
overgevexeneert ende vereert was van
Samuël Smidt leggende tegenwoordich
noch voor opperkoopman in Anijolen.”
Jammer genoeg is niet te zeggen,
waar Anijolen ligt, doch de lezer met
speurzin kan eens in Afrika zoeken, daar
Smidt een „quineetsvaerder” was, ten
minste in 1654.
Gezocht is naar een antwoord op de
vraag of mr. Jurrian een Bolswarder
was. Hij staat niet in het burgerboek
vermeld. De zekerheid bestaat dus, dat
hij door geboorte het burgerrecht ver
kreeg, zonder het bezit waarvan hij de
betrekking van organist niet mocht be
kleden.
Niets is verder van ons dan ook maar
in de geringste mate ontrouw te worden
aan de beginselen, welke grondslag
waren en eens weer zullen zijn, van ons
maatschappelijk leven, maar sommige
feiten van heden toonen ons duidelijk
aan, hoe we eertijds geknoeid en gesold
hebben met de vrijheid, welke ons deel
was.
Wat hebben we niet gescharreld met
den zomertijd. Het is een vraagstuk
gebleven tot den huidigen oorlog.
De eerste poging tot een wettelijke
regeling van den zomertijd het ver
zetten van de klok met één uur
bracht alle Nederlandsche koeien van
de melk en de Nederlandsche boeren in
de politiek. Onder leiding van Braat
verschenen eenige afgevaardigden in
de Kamer, die er zich speciaal mee be
last hadden om tegen den zomertijd te
ageeren.
Elk jaar opnieuw gaf het strijd „vóór
of tégen zomertijd”. De regeering krab
belde terug voor de agitatie en de zo
mertijd werd zóó laat in het seizoen in
gevoerd, dat geen mensch er meer be
hoefte aan had. En hij werd zóó vroeg
beëindigd, dat niemand er voordeel van
kon hebben.
Een regeeringscommissie bedacht een
tusschenvoorstelgeen speciale zomer
tijd, maar invoering van den Midden-
Europeeschen tijd, welke ons het ge
heele jaar door een lichtbesparing van
40 minuten per dag zou geven.
Wederom echter stak een oppositie
het hoofd op, bij Midden-Europee-
schen tijd zouden we des winters in het
half-duister moeten opstaan.
We bleven sukkelen
Totdat de Duitsche bezetters veror
denden; het zal Midden-Europeesche
tijd èn zomertijd zijn; de klok moest
twee uur, op 20 minuten na, worden
vóórgezet.
Ende ziet: de koeien geven nog even
veel melk, de plattelandskinderen ko
men op (den nieuwen) tijd ter school,
we besparen ons de kosten van kunst
licht en worden gezonder door een be
tere slaap en meer zonneschijn.
Nu het moes t, zijn alle bezwaren
weggevallen.
Laat het ons iets te leeren geven.
Wanneer we weer eens ons zelve
kunnen zijn, laten we ons dan Anders
betoonen en de vrijheid niet tot in het
pietepeuterige misbruiken.
Moge ons volk uit de beproeving te
voorschijn komen als herboren in een
gevoel van éénheid: We hebben veel
te veel gestreden voor de overwinning
van het eigen persoonlijke of groepsbe
lang. Als we van het een of ander zelf
geen direct voordeel hadden, dan zoch
ten en speurden we naar de m o g e-
1 ij k h e d en van eenig nadeel en als
we die meenden te vinden, schaarden
we ons in de oppositie.
Al te weinig zijn we er op bedacht
geweest om ons te schikken en
desnoods wat ongemak te nemen, als
anderen voordeel kon worden bezorgd.
Over de kwestie van één uurtje tijds
verschil en den zomer, hebben we vele
jaren achtereen een politieken s t r ij d
gevoerd.
Thans moeten we ons schikken in
bijna twee uren tijdsverschil
voelen er ons allen wél bij
werd hij overgeplaatst naar het kan
toor te Leeuwarden.
Hij is in de omtrek van Leiden ge
sneuveld als gevolg van het feit, dat de
autobus, waarin hij met meerdere mili-
tairen werd vervoerd, door een brand
bom werd getroffen.
DE TERUGKEER VAN DE
GEMOB1LISEERDEN.
Niet alleen dat gisteren ontelbaar vele
vrachtauto’s en autobussen, volgepropt
met militairen door onze stad trokken,
allen vroolijk gestemd dat zij weer ge
zond huistoe gingen zijn ook van
onze stadgenooten zeer velen weer be
houden teruggekeerd. Met hoeveel ont
roering zal een vader, zoon of broer het
vertrouwde plekje in de huiskamer be
groet hebben, omringd door allen die
hem dierbaar zijn. Het is een weerzien
geworden, waarin zich de beleefde
spanning van de voorbije weken oploste
in de rustige zekerheid, dat het levens
gevaar geweken was.
Bij velen die aan de hitte van den
strijd hebben deelgenomen, blijft on
danks eigen gespaard leven, het verlies
van een vriend als een niet gemakkelijk
te vergeten feit in het geheugen achter,
maar de tijd die alle wonden heelt zal
ook deze schaduw doen wegtrekken.
Weer aan den arbeid in de gewone bur-
gersamenleving, dat is'nu het parool
van al deze mannen. Jammer dat voor
velen deze vreugde van de thuiskomst
getemperd wordt door die onzekerheid
van arbeid. Verschillende bedrijven wer
ken momenteel op halve kracht en kun
nen de thuisgekomen werkkrachten niet
opnemen. Voor dit probleem moet een
oplossing worden gevonden. Wie op het
oogenblik met een practisch voorstel
komt om een stilgelegd bedrijf weer op
gang te brengen.wie op een of ande
re manier zorgt dat de gedemobiliseer-
den niet tot steuntrekkers vervallen, doet
in onze dagen een hoogstaand werk.
Wanneer thans een bedrijfsleider bij
de pakken neer gaat zitten, omdat de
perspectieven vóór zijn zaak erg donker
zijn, dan doet hij glad verkeerd. Geza
menlijk èn door werkgevers èn door
werknemers zal moeten worden gezocht
naar de juiste banen om het vastgeloo-
pen raderwerk van ons economisch le
ven weer op gang te brengen. Dat zal
eenige moeite, dat zal eenige strijd kos
ten zeker, maar de oude geest van het
Je Maintiendrai „Ik zal handhaven”, zal
ons de moeilijkheden van deze tijden
doen overwinnen.
Sizzen is neat dwaen is in ding,
dat zij ons parool.
We worden allemaal met den dag
móóier. Er is tenminste altijd beweerd,
dat de uren, welke men vóór midder
nacht slaapt, dubbel tellen en dat deze
tijd van rust niet enkel aan den geest,
maar ook aan het lichaam op bijzondere
wijze ten goede komt. Onze verre voor
ouders, die nog niet over kunstlicht be
schikten en met de kippen op stok zich
te slapen plachten te leggen, moeten dan
ook zeer knappe menschen zijn ge
weest.
Gedwongen door omstandigheden,
zijn ook wij thans bezig met ons aan te
passen aan de natuur. Uiterst om half
elf gaan we naar bed. We hebben dan
geen licht noodig en behoeven dus niet
te verduisteren. We maken ons zelf bo
vendien wijs, dat half elf een behoorlijke
tijd is.
Terwijl we dat zeggen, glimlachen we
even. En we berekenen snel, dat het nu
„eigenlijk” pas 20 minuten over half
negen is
Maar ’t went allemaal en heusch
we gevoelen er ons behagelijk bij.
’t Is goedkoop en gezond zóó. Heerlijk
uitgerust staan we om ’n uur of zeven
op en we weigeren om te bedenken,
dat het dan „eigenlijk” pas 20 minuten
over vijven is. Met geen geweld zouden
we „vroeger” op zóó’n tijd uit bed te
halen zijn geweest Nu staan we uit ons
zelf op, omdat we ons om zeven uur
Midden-E uropeesche-zomertij d volko
men fit gevoelen.
De instelling van dezen tijd is pure
oorlogswinst. Iedereen voelt er zich
content over en van bezwaren hoort
men niet.
Omdat we moeten, weet iedereen
zich te schikken. En nu iedereen zich
schikt, ervaart men slechts het welda
dige van deze regeling.
Een kwestie, welke ons jaren lang
heeft beroerd, is in één keer opgelost.
waarin opgenomen
en we
EEN ORGANISTENFAMILIE.
Bij de kerkelijke eigendommen
daarbij van buitengewoon groote waar- Bolsward hoorde van ouds het organist-
de gebleken. In 14 dagen tijd Is bijna huys. De bewoner er van was in dienst
DE JONG s NIEUWSBLAD
JwwritjniniR.1 '■air jawrlygwtPwqMWwaw
