Buit enlandsche Revue.
'1
Dr.J.TH.B. SGHREUDEfl
SNEEK
De Bolswardsche Courant en Westergoo
NEDERLAND EN INDIË
Stadsnienws.
Uit den Omtrek.
SJericfit
36g!± Jaargang
Woensdag 26 Juni 1940
No. 49
Uitgever A. J. OSINGA, Marktstraat, BOLSWARD
s.
k
Officiéél orgaan der gemeenten Bolsward, Wonseradeel en Hennaarderadeel
A Telefoon No. 451
I
I-
Met 1 JULI begint het
nieuwe halfjaar.
Stort Uw abonnementsgeld
op onze giro no. 87926 vóór
dien datum. U krijgt dan
geen incassokosten. Het is
gemakkelijk en voordeelig.
We staan aan den vooravond van be.
langrijke beslissingen op het Europee-
sche oorlogsterrein. De algemeene toe
stand kan zich in zeer korten tijd radi
caal wijzigen wat voor Uw overzicht
schrijver dit nadeel meebrengt, dat een
vooropgezette veronderstelling in enkele
uren geheel kan worden omvergewor-
pen.
Begonnen we met het belangrijkste
feit uit de afgeloopen dagen, dan mo-
GESLAAGD.
Vorige week slaagde aan de Univer-
siteit van Amsterdam voor het doctoraal
examen in de geneeskunde onze oud-
plaatsgenoot J. Haagsma.
INGEZONDEN.
Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.
DE GROOTE NATIONALE
INZAMELING.
Hoewel de nationale collecte voor de
geteisterde gebieden is uitgesteld tot 6
Juli a.s., heeft de commissie gemeend de
groote Inzameling te moeten laten door
gaan en wel zoo spoedig mogelijk. Er
is in de getroffen gebieden zoo’n drin
gende behoefte aan huisraad, kleeding
en dekking, dat spoedige hulp hier dub
bele hulp is.
De inzameling wordt nu gehouden op
Woensdag a.s., 26 Juni en begint ’s na
middags 1 uur. Met wagens en handkar
ren komt men bij U in de straat, hulp
vaardige handen zullen graag meehelpen
de goederen op te laden, als U allen
zoo goed wilt zijn, alles zooveel moge
lijk klaar te zetten. Graag willen we nog
eens het verzoek doen om glas- en
aardewerk zooveel mogelijk te verpak
ken en de inhoud te vermelden.
Een zeer mooi voorbeeld hoorden we
van een dame, die een heel theeservies
en glaswerk in een nieuwe emmer ver
pakt had, een prachtig cadeau, een so-
liede verpakking en voor het comité
zeer gemakkelijk verzendingsmateriaal,
een voorbeeld om na te volgen.
U weet wat U voor deze inzameling
kunt geven, alles wat nog in goede con
ditie is is heel welkom, meubilair, vloer
bedekking, vloerkleeden, gordijnen, keu
kengerei en alles wat er in een huishou
ding noodig is.
Vanaf ’s middags 1 uur zal er ook ge
legenheid zijn, goederen bij het Stadhuis
(de Waag) af te geven, waar de geheele
middag dames en heeren aanwezig zul
len zijn om alles in ontvangst te nemen.
Moge deze inzameling de verwachting
verre overtreffen; geeft allen uw goede
gaven In ruime mate, zoodat wij onze
landgenooten metterdaad kunnen helpen
in deze voor hen zoo zware tijden.
Het Comité.
Specialist voor inwendige ziekten,
is van 26 JUNI—13 JULI
afwezig.
TWEEDE ORGELCONCERT.
Velen zullen met genoegen kennis heb
ben genomen, dat de jaarlijksche orgel-
ZWEMSCHOOL.
De temperatuur van het water is he
den 22 graden.
OOSTEREND.
king in zijn overzeesche bezittingen,
zoodat deze industrie voor eigen be
hoeften moet werken. De groote vraag
is nu in hoeverre Duitschland beschikt
over de noodzakelijke grondstoffen om
deze vliegtuigindustrie op hoogspanning
te laten werken.
In de tweede plaats dan Engeland, dat
in de nu komende phase van den oor
log bijna geheel op de luchtstrijdkrach-
ten is aangewezen. Moest dit land ge
heel op eigen kracht daarin voorzien,
dan was misschien ’n spoedig einde van
den strijd mogelijk, maar nu de hulp
bronnen van Amerika ten dienste van
Engeland worden gesteld, wordt deze
luchtstrijdkracht met den dag grooter.
Dat is een wat eigenaardige neutrali
teit, welke Amerika er op nahoudt. Men
zou haar het beste kunnen karakterisee-
ren door een politiek op de lange af
stand. De strijd is voor Amerika nog wel
zoover af, dat zij zich eenerzijds veel kan
permitteeren zonder aan den strijd be
hoeven deel te nemen.
Over de Monroe-leer, het Kellogg-pact
of de zoogenaamde Stomson’s doctrine
zou men een heele verhandeling op kun
nen zetten, maar dat is alles slechts
theorie. De practijk is, dat de persoon-
aanstippen de benoeming van ’n twee-
sevelt een belangrijke rol spelen bij het
bepalen van de politiek der Vereenigde
Staten. Als een bewijs hiervan kan men
aanstippen de bxoeming van een twee
tal republikeinsche ministers in het ka
binet om zoodoende een nationale con
centratie te vormen, waaruit een aan
wijzing kan worden getrokken in welke
richting de buitenlandsche politiek van
Amerika zal gaan.
De vraag mag ook nog wel eens ge
steld: Waarom Amerika zich met zoo’n
koortsachtige haast bewapent? Het ver
moeden is daarbij uitgesproken, dat de
overzeesche bezittingen van de Euro-
peesche landen, welke een begeerens-
waard bezit vormen voor Japan, door ’n
krachtige Amerikaansche vloot veilig
gesteld moesten worden. Het zou ook
kunnen zijn, dat de verschillende maat
regelen op economisch gebied als de op
zegging van handelsverdragen, toepas
sing van douanerechten, verbod van
wapenleveringen enz. enz. niet krachtig
genoeg blijken te zijn en dat nu door ’n
intenser bewapening meer kracht moet
worden bijgezet.
Het is wel jammer, dat in ons we
reldbestel geen grootere plaats inge-
tluimd wordt aan het onderling over
leg.
concerten te Bolsward vroeger zouden
beginnen dan gewoonlijk.
In deze enerveerende tijden gaat er ’n
weldadige rust uit van orgelbespelingen
zooals wij er thans twee hebben mogen
beluisteren.
De edele klank van het Bolswarder
orgel, bespeeld door onzen organist, den
heer A. Alt, weet direct de toehoorders
te boeien. Het heeft ons gisteravond ge
speten, dat we reeds zoo spoedig het in
drukwekkende gebouw moesten verla
ten.
Het programma bevatte een viertal
nummers, waarvan het eerste een koraal
en koraalbewerking was van Gezang 58.
Het koraal werd ernstig gespeeld. Her
pakte ons menschen van dezen tijd.
De vertolking van de speelsche Fan
tasie G. Dur was bijzonder schoon. Eén
opmerking willen we maken: De orga
nist had o.i. in het eerste gedeelte eenige
tijdruimte moeten laten tusschen de roep
en de beantwoording van de echo. Op
de plaats, waar wij zaten, vloeiden de
klanken In elkaar over.
Het Andante uit de „Unvollendete”
van Schubert is eigenlijk orkestwerk.
We voelen er weinig voor een dergelijk
werk op een orgel ten gehoore te bren
gen.
Wat ons echter opviel was, dat dit ge
deelte van het programma door het pu
bliek met zéér groote aandacht werd ge
volgd. Immers van het begin tot het ein
de werd dit vrij lange stuk in opval
lende stilte aangehoord. We schrijven
dit toe aan de wisselende klankkleuren,
die de organist vanaf het instrument wist
te bieden. De pizzicato’s die in het or
kest de celli geven, parelden als neer
vallende druppelen. Het register hiervoor
was merkwaardig treffend gekozen. Het
geheele werk ademde in de vertolking
kalmte en berusting.
Wat heeft dit orgel een mogelijkheden
en wat werden deze gisteravond bij
dit nummer benut.
Het concert eindigde helaas reeds met
de Sonate no. 2 C Moll van Mendels
sohn. Deze compositie is altijd een zeer
dankbaar uit te voeren werk.
Het tragische sombere van de eerste
gedeelten doorleefde men volkomen door
de expressieve klagende „g” toon, die
melancholisch doorklinkt in het „Grave”
en nog schrijnender in het „Adagio”.
Ook het „Allegro” en de „Fuga’ bo
den veel schoons. De wijze van uitvoe
ren was kleurig.
Het heeft ons verheugd dat wederom
van heinde en ver de getrouwen waren
gekomen.
De drukte om de Martinikerk is een
bekend beeld geworden van de zomer-
Maandagavonden in Bolsward.
Dit jaar in het bijzonder zullen deze
wekelijksche concerten worden gewaar
deerd. Aan dergelijke oogenblikken van
retraite hebben we behoefte.
Administratie
„DE JONG's NIEUWSBLAD”
A d v o r t n 11 n per regel
Woensdagsnummer 10 cent
Zaterdagsnummer 12 cent
Tusschen de tekst dubb. prijs
Giro no. 87926
Verschijnt DINSDAGS- en
VRIJDAGSAVONDS
Leesgeld fr. p. p. per half jaar f 1.50
Buiten de provincie f 2.-; inn. 15 ct.
Voor het’ Buitenland f 7.- per jaar.
Leesg. p. looper 40 ct. p. kwartaal.
gen we zeker in de allereerste plaats
vermelden de onderteekening van de
wapenstilstand tusschen Duitschland en
Frankrijk. Onder welke voorwaarde deze
Fransche capitulatie is geschied, kan
momenteel nog niet gezegd worden en
als vanzelfsprekend dringen zich heel
wat vragen naar voren. Hoe reageert de
Fransche vloot op deze daad van de re-
geering-Pétain? hoe de luchtmacht?
We dienen daarbij in aanmerking te
nemen, /dat 'de sterke fransche vloot
voor het meerendeel in de Middelland-
sche Zee is ondergebracht en voor wat
het andere deel betreft bijna in z’n ge
heel aan de Engelsche vloot is toege
voegd. Zoowel Engeland als Duitschland
hebben groot belang bij deze Fransche
vloot. Engeland om daardoor de blok
kade en of de verdediging van het eigen
land zoo intens mogelijk door te voeren.
Duitschland, om op zeer bescheiden
wijze de strijd tegen de Engelsche vloot
te kunnen aanbinden.
Geen wonder, dat van weerskanten
getracht wordt de balans naar eigen
kant te laten doorslaan.
De Engelsche minister Churchill heeft
nu b.v. verklaard, de regeering-Pétain
niet meer als de wettige Fransche regee-
ring te erkennen, waartegenover maar
schalk Pétain in een radio-rede de op
merking maakt, dat Frankrijk zelf over
z’n lot wil beslissen en zeker wel weet
wat met de Fransche eer verdedigbaar
is. Naar onze meening zal veel afhangen
van de voorwaarden onder welke Italië
de wapenstilstand met Frankrijk zal wil
len afsluiten. Juist in de Middellandsche
Zee speelt de kwestie van de Fransche
vloot een belangrijke rol.
De onderhandelaars, welke eerst in 't
historisch bosch van Compiègne de wa
penstilstand met Duitschland hebben
onderteekend, zijn daarna direct afge
reisd naar Italië ten einde in een stad
in de omgeving van Rome met de Ita-
liaansche afgevaardigden te onderhan
delen. Er is toch wel een kardinaal ver
schil in de wapenstilstand in 1918 en die
van 1940. Toen was met het ondertee-
kenen van het verdrag ook het laatste
schot in die oorlog gelost.thans gaat
de strijd in nog ongekende hevigheid
door. Twee onverzoenlijke vijanden
staan thans tegenover elkaar. Engeland
en Duitschland.
Het eerste land strijdt voor het be
houd van de oude heerschappij op het
wereldgebeuren, voor het behoud van
het groote koloniale rijk, voor de blij
vende heerschappij van de zee. Het an
dere land voor de idealen van een nieuw
Europa en voor de blijvende consoli
datie van met ontzaglijke offers verkre
gen resultaten.
Deze strijd om de wereldheerschappij
heeft honderdduizenden menschenlevens
gekost en een onherstelbare vernieling
van cultureele waarden. En wat zal de
toekomst ons brengen?
Wanneer deze twee tegenstanders met
de geweldige vemielingswerktuigen van
onzen tijd elkaar gaan bestrijden, wee
dan de burgerbevolking. Moet de hoop
op een compromis tusschen deze twee
landen dan geheel worden opgeheven?
De mogelijkheid bestaat natuurlijk, maar
gezien de mentaliteit in de beide lan
den, speciaal' onder de leiders, is die
hoop zeer miniem.
Bij het berekenen van de kansen, die
een der partijen op een overwinning ma
ken, moet men natuurlijk met vele fac
toren rekening houden.
In de eerste plaats de eigen kracht en
in de tweede plaats de hulpbronnen
waaróver men beschikt.
Bezien we in dit opzicht eerst Duitsch
land, dan valt daar te constateeren een
sterk ontwikkeld en door de eigen in
dustrie volkomen gesteund legerappa-
raat, waarvan de sterke en het élan zelfs
Frankrijk heeft overrompeld. Waar
schijnlijk heeft ook de toevoer van mo
torische brandstof uit andere landen nog
regelmatig plaats, waardoor het gemoto
riseerde leger In staat gesteld kon wor
den, met zooveel succes in Frankrijk door
te dringen. Tegenover de komende strijd
tegen Engeland is dit motorische deel
uitgeschakeld. Men kan geen tanks door
de lucht vervoeren en een overtocht
over het Kanaal lijkt vooralsnog een ha
chelijke onderneming. Blijft dus naar on
ze meening de luchtmacht als een der
eerste strljdobjecten. Voor dit deel van
de weermacht is Duitschland geheel op
de eigen industrie aangewezen. Zweden
is neutraal, Noorwegen, Denemarken,
Nederland, België en Frankrijk zijn bezet
gebied en speelt daardoor bij de fabri
catie van vliegtuigen geen rol van be-
teekenis. Rusland heeft de zorg voor
eigen veiligheid evenals Roemenië, Tur
kije, Bulgarije en Griekenland. Italië
moet zorgen voor voldoende verster-
VOETBAL.
Hedenavond zal de sport hier staan in
het teeken van de liefdadigheid.
Om 8 uur 15 zullen op het terrein aan
het Oordje de R. E. S.-veteranen de
strijd aanbinden tegen de studenten van
de Rijkszuivelschool.
Oude en verborgen sterren op het
voetbalveld zullen elkaar bekampen. Een
spannende wedstrijd kan worden ver
wacht.
Het Stedelijk Muziekkorps zei spon
taan haar medewerking toe, terwijl een
der heerenleden van het plaatselijk co-'
mité voor Bijzondere Nooden, aan welke
vereeniging de geheele opbrengst ten
goede komt, de aftrap zal verrichten.
Sportliefhebbers en gij allen, die iets
voor dit mooie doel voelt, verzuimt niet
dezen wedstrijd te bezoeken.
En wat zal er van ons Indië worden?
We lazen in het weekblad „De
Waag” een interessant artikel, dat ver
band hield met deze vraag. Het is van
de hand van Prof. Mr. J. J. Schrieke.
Deze is van meening, dat met de
machtsverhoudingen in het Westen
voorshands geen verstoring van het
evenwicht der machten in het Indische
deel van den Pacific is gepaard gegaan.
Niemand onderneemt het, in de in dit
deel van het Verre Oosten bestaande
verhoudingen te roeren, omdat de sta
tus quo de grendel is op de doos van
Pandora. Wie er kennis van nam, met
hoe grooten onderlingen naijver Japan,
de Ver. Staten en Engeland (Austra
lië) elkaar in het Oosten op de vingers
kijken, uit vrees, dat deze vingers zich
als éérste grijpgraag naar onzen archi
pel zullen uitstrekken, zal volkomen de
vorenstaande zienswijze deelen. Ware
Indië door den oorlog, waarin Neder
land werd betrokken, tijdelijk zonder
opperbestuur (van Koningin en regee-
20 Juni 1940.
Dat ons dorp met groote interesse
meeleeft met de geteisterde gebieden in
ons vaderland, bleek dezer dagen op
overtuigende wijze toen de collecte werd
gehouden tot leniging der nood in die
gebieden.
De opbrengst, f631.55, geeft ons de
vrijmoedigheid hier openlijk de ijensch
te kennen te geven, dat allerwege op ge
lijke wijze of nog groou .e de of-
IETS OVER DEN TOEKOM-
STIGEN STATUS VAN BEIDE.
De mogendheid, welke Nederland on
der haar militaire bescherming stelde
door een ons opgedrongen bezetting,
heeft beloofd, dat we, nadat het oor
logsdoel (tegen anderen gericht) zal
zijn bereikt, onze vrijheid zullen her
krijgen. We hebben geen enkele reden
om aan de inlossing van deze belofte te
twijfelen, maar we weten zeker, dat de
wereld er na het einde van den oorlog
geheel anders zal uitzien. Dat geldt
zoowel haar sociale en economische, als
haar politieke constructie.
Daarom vragen velen zich af en
niet zonder zorg voor de toekomst
welke gedaante ons nieuwe nationale
bestaan zal verwerven. Zullen we een
volkomen zelfstandigheid verwer
ven ofwel een schakel zijn in een poli-
tieken en economischen keten?
Het denkbeeld, dat we iets van onze
zelfstandigheid zullen moeten prijsge
ven, behoeft op zich zelf niet te ver-
ontrusten. De politieke ontwikkeling der
wereld gaat in de richting van coördi
natie van het onderlinge staatkundige
leven. Ook de geallieerden hebben het
verkondigd, reeds vóór wij zelf in den
strijd werden betrokken, dat het oor
logsdoel een vrede was, waarbij de vol
keren van Europa iets van hun zelf
standigheid zouden prijsgeven ten be
hoeve eener economische samenleving,
waarin de welvaart en veiligheid onder
ling zouden zijn gegarandeerd.
Van eigen zelfstandigheid iets af te
staan, is niet erg; als het tenminste
niet dient om de afgestane macht samen
te voegen in de hand van één volksre-
geering, opdat deze zal kunnen over-
heerschen. Alleen zullen vrijer en ster
ker kunnen worden, die afstand willen
(of moeten) doen van bepaalde be
voegdheden, opdat deze centraal kun
nen worden uitgeoefend ten behoeve
van een grootere gemeenschap van vol
keren.
In zulke grootere politieke gemeen
schap zal het eigen nationale en cultu
reele leven der volkeren rijk kunnen
bloeien, als aan de naties, welke ze om
vat, de grootst mogelijke zelfstandig
heid wordt gelaten.
Dat is een opvatting, welke, blijkens
de aan ons volk gedane belofte, ook in
Berlijn als juist wordt erkend.
ring) gekomen dan zou het aan groote
ambitieuse mogendheden heel wat
moeilijker zijn gevallen om van Indië
af te blijven.*)
Het is merkwaardig, dat Prof. Mr.
Schrieke in „De Waag”, d.i. het week
blad, dat zijn ontstaan dankt aan de
pro-Duitsche sympathieën van Sir
Henri Detering, constateert, dat Ko
ningin en regeering, door zich aan een
capitulatie te onttrekken, het den groo
ten machten gemakkelijker heeft ge
maakt om den status quo (den be-
staanden toestand) in Indië te eerbie
digen en hij meent, dat niet verzuimd
zal mogen worden „deze bijdrage aan
een betere toekomst alsnog op het cre
dit dier regeering te boeken”.
Hoe echter uiteindelijk over het
lot van Indië zal worden beslist, kan pas
blijken bij het einde van den thans woe
denden krijg. Prof. Mr. Schrieke meent,
dat ook wie rekening houdt met de mo
gelijkheid, dat de vrede op kosten van
de geallieerde mogelijkheden tot stand
zal komen, machtsverhoudingen in den
Pacific niet zoo verbroken zal zien, dat
Indië voor het grijpen zou liggen van
wie zich daartoe zou willen opmaken.
De Duitsche belangen zijn er te groot
dan dat een overwinnend Duitschland
deze zou verwaarloozen, doch zij zullen,
juist met het oog op de verhoudingen
rondom, het best of misschien uit
sluitend gediend kunnen worden
door het huldigen van dezelfde politiek,
waarin de anderen vrede behielden: de
handhaving van den status quo.
Prof. Mr. Schrieke bedoelt ongetwijfeld
dit: het belang der groote mogendhe
den, die invloed hebben en houden in
het Verre Oosten, zal acties wekken te
gen elke poging, van welke zijde ook
ondernomen, om Indië rechtstreeks dan
wel middellijk, onder ander gezag te
brengen dan het bestaande. Zou dus een
overwinnend Duitschland na den oorlog
willen profiteeren van de economische
hulpbronnen onzer koloniën en dat
zal Duitschland zeer zeker willen dan
zal het Derde Rijk het meest gebaat zijn
met een herstel van een vrij en onafhan
kelijk Nederland, waarmee het door
vriendschap, politieke en economische
verdragen nauw verbonden is.
Aldus is het te verwachten, dat Indië
aan het einde van den oorlog een be
langrijke bijdrage zal kunnen leveren
aan het herstel van het moederland in
zijn nationale en internationale rechten.
Md.
De bezetting van Ijsland door En
geland, terwijl Koning Christiaan
van Denemarken en de regeering
tijdens de bezetting van hun land in
Kopenhagen bleven, leert ons in dit
opzicht iets.
i
DE JONG s NIEUWSBLAD
waarin opgenomen
