WONSERADEEL
„mei Duiischland
legen hei Kapitalisme”.
De Bolswardsche Courant en Westergoo
Uit den Omtrek
Vrjjdag 21 November 1941
37^2 Jaargang
Uitgever Fa. A. J. OSINGA, Marktstraat, BOLSWARD
Weekkalender.
r
1
c
Stadsnieuws
Officiéél orgaan der gemeenten Bolsward, Wonseradeel en Hennaarderadeel
A Telefoon No. 451
No. 90
L
r
k
EEN BELANGRIJK VERLEDEN.
s
a.s.
r
van
van hun
l
Dit no. bestaal uil 2 bladen.
Porto Binnenland ct.
Buitenland 2H ct.
518
517
515
517
509
513
517
116
514
516
503
woordige vereenigingen op land
bouwgebied.
Van de gelegenheid tot het stel
len van vragen, werd druk gebruik
gemaakt en door den spreker zoo
veel mogelijk naar genoegen be
antwoord.
De voorzitter dankte in hartelij
ke woorden den heer Blink voor
hetgeen hij hier naar voren had
gebracht.
Hierna werd namens het bestuur
door den voorzitter met een gepast
woord aan den oud-secretaris. den
heer M. Jansen, als stoffelijk blijk
van waardeering voor hetgeen
deze in de 22 jaren dat hij het
secretariaat had waargenomen, ’n
vulpen overhandigd, welke in dank
door den heer Jansen werd aange
nomen.
Na de rondvraag volgde sluiting.
18 November 1941.
Ds. A. A. de Bruyn, Ned. Herv.
predikant alhier, heeft het beroep
naar de Ned. Herv. gemeente te
Etten (Gld.) aangenomen.
ONGEVAL.
18 November 1941.
Een dezer dagen ging het echt-
19 November 1941.
Onder leiding van den voorzit
ter, den heer J. F. Bergsma Jr.,
hield de ijsclub „Makkum” heden
avond haar ledenvergadering in
„Ons Gebouw”.
Op de gebruikelijke wijze wer
den allen welkom geheeten, doch
in het bijzonder zij, die bij dezen
donkeren avond, zich van uit verre
omtrek naar Makkum en ter ver
gadering hadden begeven. Het
'streven van de ijsclub alhier, al
dus de voorzitter, is om de ijs-
sport zooveel mogelijk te bevorde
ren. Daarom hopen wij steeds te
zorgen dat de banen zoo goed
mogelijk in orde zijn en wanneer
de omstandigheden het weer toe
laten, bij avond de ijsbaan vol
doende te verlichten. Wij hebben
reeds de ervaring opgedaan dat
de belangstelling het grootst is.
bij de rijderijen, waarin attractie
zit, zooals bijv. Estafette, paren,
achter sleden en kinderwedstrij-
den.
Daardoor is volgens onze mee-
ning, het ledental In korten tijd
opgevoerd tot 288.
Na deze inleiding las de secr.,
de heer S. J. Attema, de notulen
der laatst gehouden vergadering
en deelde in zijn jaarverslag mede,
dat er den vorigen winter 14 wed
strijden hadden plaats gehad. Een
en ander werd met groote instem
ming goedgekeurd.
Uit enkele mededeelingen bleek,
dat de opruiming van eenige ha-
den (vroegere stroomgeleide dam
men) door het bestuur van het
MAKKUM.
KERKELIJKE VERKIEZING.
November 1941.
Bij de stemming voor leden in
het kiescollege voor de Herv. ge
meente te Makkum en Cornwerd
welke heeft plaats gehad op Maan
dag 17 November, zijn de volgen
de personen herkozen: Siemon de
Witte, Joh. H. Werkhoven, Ruurd
Bokma en Willem Martens.
Gekozen werden in de plaats
der aftredenden J. Jansen, C. Kooi-
stra en J. Hoekstra.
Advertentlfin per regel:
Dlnsdagsnummer 10 cent
Vrijdagsnummer 12 cent
Tusschen de tekst dubb. prijs.
Giro no. 87926.
E. VAN GORKUM.
Leeuwarden.
ONBEGAANBARE WEGEN!
LANDMIJNEN
HINDERLAGEN l
Steunt de Nederlandsche Ambu
lance van het Oostfront.
Koninginnegracht 22. Giro 87600
Den Haag.
n
n
t
e
f
J
n
Verschijnt DINSDAGS- en
VRIJDAGSAVONDS.
Leesgeld fr. p. p. per hall jaar f 1.57
Buiten de provincie f 2.10; inn. 15 c.
Voor het Buitenland f 7.35 per jaar.
Leesg. p. looper 42 ct. p. kwartaal.
VROEGER EN NU.
n
g
Mi
WITMARSUM.
18 November 1941.
Hedenmorgen had in café Hof-
stra de vergadering plaats van le
den der afdeeling „Witmarsum”
van de F. M. van L.
De leiding berustte bij den voor-
OPENING NIEUWE WINKEL.
19 November 1941.
De heer J. Adema heeft zijn win
kel laten vertimmeren wat in han
den was van den heer F. Dijkstra
alhier. We zagen het interieur nu
het geheel af is en het bleek, dat
alles zeer geriefelijk en practisch
is gemaakt.
De etalage is keurig verzorgd.
Aan de muur zit een glazenkast,
waarin manufacturen stofvrij kun
nen worden bewaard. Een andere
ruimte is geheel in vakjes verdeeld
W. H. N.
Het gironummer van het
Provinciaal Bureau voor
Friesland voor Winterhulp
Nederland is
395000.
ZONDAG 23 NOV.:
Zon op 9.14 onder 17.38
Maan op 13.17 - onder 22.48
Of niet ondernemen, óf vol
brengen. Ovidius.
del heeren:’
E. F. Laagland
W. de Boer >Ezn.
E. Statema
J. S. Theunissen
mevr. F. Scheffer-de Boer
Joh. Couperus
Ei. de Jong
Tj. Radelaar
P. Idsinga
L. Roode Sr.
Joh. Y. de Boer
Rechtzinnigen:
P. Oord
H. Kuiper
J. Visser
J. van Slageren
S. Punter
L. Zittema
J. Hoekstra
S. Hibma
J. Elzinga
J. Koch
420
426
420
420
419
420
428
425
422
413
zitter, den heer N. Ozinga, te
Pingjum.
Aanwezig 35 leden.
Mededeeling werd gedaan dat
een boekhoudcursus zal worden
gehouden en geleid door den heer
P. van der Laan, Landbouw-on-
derwijzer alhier. Ook voor den
cursus Landbouwwerktuigen zal
vrij zeker genoegzame deelneming
zijn. Als plaatselijk deskundige van
het pachtbureau in de plaats van
wijlen den heer L. J. Hilarides
werd benoemd de heer J, L. Hila
rides.
De agenda van de algemeene
waterschap, in het belang der ijs
banen zullen worden opgeruimd,
waardoor de felheid van scherpe
oostenwinden geen invloed meer
heeft op het genot der ijssport.
We zijn echter nog niet tot waar
we hopen te kunnen komen, doch
geven eerst de penningm. O. de
Jong, gelegenheid rekening en ver
antwoording te doen. Hieruit bleek
dat de ontvangsten f743.76 en de
uitgaven f636.58 hadden bedra
gen.
Door de heeren W. Attema en
H. F. de Vries was een en ander
reeds vooraf gecontroleerd en door
laatstgenoemde werd verklaard,
dat men de zeer uitgebreide admi
nistratie keurig in orde had ge
vonden.
Met dank voor zijn werk werd
den penningm. decharge verleend.
Tot afgevaardigde naar de alge
meene vergadering te Leeuwarden
werd met bijna algemeene stem
men gekozen de voorzitter de heer
J. Bergsma, die zich deze benoe
ming liet welgevallen.
Nu volgt bestuursverkiezing.
Aftredend was de heer R. NL
Reitsma. Na enkele vrije stemmin
gen en een eindherstemming werd
in diens plaats gekozen de heer C.
Tjeerdema, die deze benoeming
aannam.
Er waren 98 leden aanwezig.
De voorzitter wenschte hem ge
luk en hoopte ook met den nieuw
gekozene een prettige samenwer
king te zullen krijgen, waarna hij
de aftredende nog hartelijk dankte
voor alles wat deze voor de ijs
club heeft gedaan.
Hierna volgen eenige bestuurs
voorstellen.
Ie. Om een donateurschap in
te voeren en dit te stellen op f 2.
per jaar, waarvoor 2 vrije toe
gangskaarten (op naam) zullen
worden verstrekt. Een tegenvoor
stel om de contributie op f 1.te
stellen met één vrije kaart, werd
na eenige besprekingen aangeno
men.
Door de menschen te bezoeken
KERKELIJKE VERKIEZING.
J.I. Woensdag werd in het Con
vent een verkiezing gehouden van
notabelen en gemachtigden in het
Kiescollege der Ned. Herv. kerk
alhier.
Uitgebracht waren 950 stemmen
waarvan op de Vrijz. candidaten
PAARD OP HOL.
Woensdagmorgen omstreeks half
12 geraakte door het breken van
een as een wiel van het zooge
naamde trouwcoupeetje onklaar.
Deze ongewone situatie was
oerzaak, dat het paard schrok en
het op een loopen zette. Het ging
in razende vaart de Appelmarkt
over waar verschillende voetgan
gers zich bijtijds in veiligheid kon
den stellen.
Achter de Smeden gelukte dit
niet zoo gemakkelijk aan den
tot bespreking, wel zal door het
bestuur van de F. M. gewezen
worden op de wenschelijkheid de
prijzen der Landbouwproducten te
verhoogen in verband met de zeer
verhoogde uitrgaven van loonen
enz. in den landbouw.
Als afgev. werd benoemd de heer
Joh. Hoogland, als pl.v. afgev. de
voorzitter.
Hierna kreeg de heer Blink, secr.
F. Mij. van Landbouw het woord
over het onderwerp: „De huidige
toestand op Landbouwgebied”.
Op de bekende, duidelijke wijze
gaf spr. een beschouwing over de
voedselvoorziening, grasland
scheuren, daarbij wijzende op
voordeelen van grootere vet- en
voedselproductie teeltregeling
voor het volgend jaar, inkrimping
van de veestapel, de aanstaande
herziening pachtwet en ten slotte
de ingevoerde landstand en de be-
teekenis daarvan voor de tegen- !die zeer veel bergen, zooals Ata,
Vim. kachelpoets te veel om op te
noemen. Een losse stander met al
lerlei maasgaren en naaigaren
neemt ook een plaatsje in. De toon
bank is voorzien van een glasvi
trine, waarin luxe artikelen zijn te
kijk gesteld.
Het geheel is in mooie, warme
kleuren geschilderd door den heer
Joh. Glazema alhier. De hoofd
kleur is crème met als afwerking
rood en zwart. Zooals al gezegd is
alles keurig in orde en het betee-
kent, dat Arum er een mooie win
kel bij gekregen heeft.
We wenschen den heer Adema
veel succes.
ouden heer Van H., die op straat
werd gesmakt en met een hoofd
wonde bij den heer v. d. K. werd
binnengedragen. Achter op de
Nieuwmarkt werd het paard ge
grepen, waardoor verdere onge
lukken werden voorkomen.
ARUM.
KERKELIJKE VERKIEZINGEN.
16 November 1941.
Hedenmiddag had in het Con-
sistoriegebouw van de Ned. Herv.
kerk onderstaande verkiezingen
plaats en wel: van 1 kerkvoogd,
4 notabelen (gew. vacature), 1 no
tabel buitengewone vacature, 1 lid
van de bewaarschool-commissie
en 1 bestuurslid van de kiesvere
niging.
De aftr. kerkvoogd, de heer J.
Broersma, werd herkozen. De aftr.
notabelen waren de heeren P. Vel-
linga, J. Helfrich, H. Bouma en H.
Jansma. Daar de eerste twee ge
noemde heeren bedankten, werden
in hun plaats gekozen de h.h. W.
A. Sinnema en A. van Kleffens. De
beide andere notabelen werden
herkozen. Voor de buitengewone
vacature, win. de heer J. L. Ynte-
ma is benoemd de heer W. Dijk-
sma.
Als bestuurslid van de bewaar-
schoolcommissie is herkozen mej.
Lucie Bruinsma en als bestuurslid
van het kiescollege de aftr. voorz.
de heer J. Broersma.
113 leden maakten
stemrecht gebruik.
Dan lag er drie kwartier ten
noord-oosten van Arum de state
Beyem, ook wel Beymastate ge
noemd. Hier woonde omstreeks
1496 Seerp Lieuwes van Beyem.
In dat jaar werd deze state bele
gerd door Juw Juwinga, ingenomen
en verbrand. Verder was hier nog
aan dezelfde kant maar meer onder
de rook van het dorp de Sytzama-
state.
En ten slotte noemen we nog
Minnemastate en Allingastate.
Naast de trotsche bewoners van
de talrijke states in deze streek
verzamelden de kloosters en ab
dijen er hun wereldsche schatten
en oefenden er macht uit. Maar
daardoor werd het ook terrein van
strijd als deze machten in onder
ling misgunnen tegen elkaar
botsten.
Zoo werd de 4 Juli 1380 nabij
Arum een veldslag geleverd tus
schen de monniken van de in 1157
te Achlum gestichte abdij Ludinga-
kerk en die van het in 1191 nabij
Hartwerd gestichte Oldeklooster.
Veertig jaar later tastten de
monniken van dit laatste klooster
Ludingakerk aan. Ze werden ver
dreven. In Arum hielden afgesla-
genen stand en sloegen daar een
aantal vervolgers neer. De edelen
Sicke Gratinga en Gale Hania wer
den zwaar gewond naar Ludinga
kerk teruggebracht.
en
HOOFDREDACTEUR A.J. OSINOA,
JONOEMASTR. 8. BOLSWARD.
Meer dan ooit is er thans aan
dacht voor het verleden van eigen
omgeving. Dit is waarschijnlijk ook
de reden, waarom het bestuur van
het dep. „Bolsward” van de „Mij.
tot Nut van het Algemeen” een
cursus in geschiedenis, onder lei
ding van Dr. Guibal, heeft geor
ganiseerd.
De dissertatie, waarop deze do
cent is gepromoveerd, wettigt het
vermoeden, dat bij de behandeling
van de Friesche geschiedenis ook
de meer locale (in dit geval Bols
ward en omgeving) niet zal wor
den vergeten. Dit is van groot be
lang, want veel te weinig is het
verleden van deze streek onder zijn
bewoners bekend. Dit laatste is
geen wonder, omdat een geordende
beschrijving ontbreekt. Voor met
historische zin begaafden ligt hier
nog een belangrijk terrein braak.
Voor 't opstellen van het histo
risch deel eener „gea-kunde” vindt
r^in een voor deze streek bij uit-
sti. y<rijk materiaal verspreid in
oude documenten, kerkelijke
rechterlijke archiefstukken, even-
tueele dissertaties, reducties, e.d.
Ten einde aan de directe belang
stelling tegemoet te komen en een
nader onderzoek en bewerking van
deze materie aan te moedigen,
bood de Redactie van dit blad ons
de gelegenheid een en ander uit de
geschiedenis van Wonseradeel te
publiceeren.
Wonseradeel! Hier klopte
eens het hart van het (kwartier
Westergo. Want, voordat de ze
tel van 't bestuur van dit gebieds
deel te Franeker was gevestigd,
werden de Landsdagen, waar de
volmachten der grietenijen samen
kwamen, gehouden te Hartwerd.
Toen de rechtdagen nog gehouden
werden onder den open hemel, be
kend onder de naam van weerstal,
was Wons de plaats van samen
komst, waar recht werd gedaan.
De Wonserweerstal had een vrij
groote vermaardheid.
ïn het midden de 14de eeuw was
Kornwerd, thans in het oog der
wereld een onbelangrijk dorpje,
een der drie marktplaatsen, waar,
volgens één in die tijd gesloten
verdrag, de Hollanders alleen
mochten komen om koophandel te
drijven.
Was Kimswerd niet de woon
plaats van de legendarische figuur
van Groote Pier? Als wraak voor
geleden verlies en hoon, hem aan
gedaan in 1515, toen Kimswerd
door Bourgondische benden in de
asch werd gelegd, formeerde hij
de, wegens tal van koene bedrijven
bekend geworden „Arumer Zwarte
Hoop”, een legertje van 600 man.
Te Kimswerd ploegde eens deze
Kimswerder eigenerfde, die later
onder den titel van „Admiraal der
Zuiderzee” de Gelderschen hielp
de Hollanders en Bourgondiërs
zooveel afbreuk te doen.
Wonseradeel 1 Hoevele namen in
deze gemeente, die herinneren aan
een roemrucht verleden. Menig
boerderij was eens ’n adelijke sta
te, waarvan thans, alleen nog de
naam is gebleven, pover overblijf
sel van vroegere grootheid en
macht. We hopen later hierop te
rug te komen
Als oud-ingezetene van Arum
moet het ons evenwel van het hart
dat er oudtijds onder het behoor
van dit dorp een vijftal belang
rijke states zijn geweest.
Allereerst noemen we de Cam-
minghastate, ook wel Hooghuistra-
state genoemd. Deze state lag te-
gen de buurt van het dorp en is
sedert lang in een boerderij veran
derd.
De gracht dateert nog uit vroe
ger eeuwen. Een honderd jaar ge
leden, toen deze boerderij het
eigendom was van de erven Eysin-
ga, bestond nog de oude poort. De
oude poort, die eens toegang gaf
tot de state, indien men kwam als
vriend, doch die werd verdedigd,
als In onrustige tijden de vijand
er poogde binnen te dringen.
Wonseradeel! Bakermat van ’n
belangrijke godsdienstige richting!
Menno Simons, ii^ 1496 te Witmar
sum geboren, in 1524 te Pingjum
kapelaan geworden, begon in 1536
zijn vrienden te stichten en te ver
manen in een kleine woning te
Witmarsum, dat door Schotanus op
zijn' kaart van Wonseradeel werd
genoemd: „Menne Siemmens oud
preechuis”.
Kort voor het verlaten van pas
torie en pausdom, had in deze
streek een gewelddadige actie
plaats door de Wederdoopers, die
hun doel door geweld poogden te
bereiken. Menno stelde zich met
kracht daartegen te weer, had een
paar malen een samenkomst met de
hoofden dezer beweging, doch al
zijn vermaningen baatten niet. De
opgeruide menigte greep naar het
zwaard. Te Tjum versloegen ze 200
krijgsknechten en trokken toen
naar het eerder genoemde Olde
klooster. Ze lieten de monniken
ongehinderd gaan en versterkten
zich daar als in een vesting. Bele
gerd door de krijgsmacht van den
stadhouder Schenck van Touten-
burg, streden zij moedig, doch
moesten eindelijk zich overgeven.
De meesten sneuvelden of boetten
op andere wijze hun leven. Hier
onder behoorde de broer van Men
no Simons. Sommigen werden te
Leeuwarden onthoofd, anderen in
het Hempenzermeer verdronken;
anderen ontkwamen, of werden
om hun eenvoudigheid losgelaten.
Wonseradeel! Land van golvend
graan, van akker- en tuinbouw,
maar meer nog een land van
groene greiden! Eén der grootste
gemeenten van Friesland met 27
meer of minder belangrijke plaat
sen. In het hart van dit land, n.l.
te Wons, werkte als onderwijzer
eens de dichter Salverda. Het was
de geboortegrond van de dichters
Cynthia Lenige en van den schilder
Groenia. Beide laatsten werden te
Makkum geboren.
Ziehier een greep uit de rijke
historie van het westelijk deel van
Westergo.
FILMAVOND IN DE DOELE.
Zondagavond wordt de reeks
bioscoopvoorstellingen in de Doele
vervolgd met de. meer ernstige film
„Moeder” met in de titelrol Kathe
Dorsch en Paul Hörbiger.
Een film, die ons de groote
waarde van een goede moeder
doet zien, haar opofferingen en
haar strijd om de kinderen een
goede positie te doen verwerven.
Een vlotte dialoog met een blij
einde.
Evenals vorige keeren is ook nu
het voorprogramma goed ver
zorgd.
UITSLAG VERKOOPINGEN.
Ten overstaan van notaris F. J.
Bruinsma werden finaal verkocht:
1. De Huizing no. 7 hoek Hoog-
straat-Elandslaagte te Bolsward.
in huur bij Sijbren Bangma, waar
van kooper werd de heer Dirk Vel-
linga voor de som van f 1571.
2. Het woon- en winkelhuis no.
78 bij „Hollandia” a.h. einde der
Harlingerstraat aldaar, in huur bij
Johs. Oppenhulzen, waarvan koo.
per werd dé heer Anne Dijkstra
aldaar, voor de som van f 1808.
3. Een woning no. 3 aan de KI.
Hoogstraat aldaar, waarvan koo-
per werd de heer Johs. Hengst al
daar. voor de som van f 918.
paar de B. naar een) vergadering in
het dorp. Het was erg donker en
tevens stond er een hevige wind.
Ter hoogte van de hoek Pingju-
merweg meenden ze een auto te
hooren en weken nog meer uit naar
rechts in de tramrails. Op hetzelfde
moment kwam de heer B. tot de
ontdekking dat het niet een auto
was waarvoor ’werd Uitgeweken,
maar de tram.
Met groote tegenwoordigheid
van geest gaf de B. zijn vrouw een
duw, zoodaf ze op den weg terecht
kwam. Hoe het precies is gegaan
wist men eigenlijk niet, maar
vergadering gaf geen aanleiding hoogstwaarschijnlijk is de B. van
de tramrails afgesprongen en zoo
in de sloot.
Toen de tram was gepasseerd,
deden ze van elkaar de gelukkige
ontdekking dat alles nog goed was
afgeloopen.
Met een nat pak en de schrik is
men er af gekomen, wat wel een
groot geluk mag heeten.
VOORDRACHTAVOND.
Woensdag 26 November
wordt er vanwege het Dept. Bols
ward der Mij. tot Nut van het Al
gemeen een voordrachtavond ge
geven door den bekenden tooneel-
speler en declamator Paul Huf.
In de betreffende advertentie in
ons blad vindt men daarover nade
re bijzonderheden.
Wij willen de aandacht onzer le
zers op deze belangrijke kunst
avond vestigen. Er is zoo zelden
gelegenheid in Bolsward om van
goede kunst te genieten. Nu kan
dat. En het onderwerp is actueel:
Ons Volk, een Karakteristiek ifi
Verzen. Wij wenschen den heer
Huf en het Nutsbestuur een volle
zaal.
VOETBAL.
Het eerste elftal van R. E S.
heeft deze Zondag rust.
Het tweede krijgt bezoek
Black Boys lil en wij moeten ons
sterk vergissen indien dit niet een
overwinning wordt voor onze stad-
genooten.
Dit mag geen teleurstelling wor
den.
Van het derde elftal, dat de
strijd moet aanbinden tegen C. A.
B. Ill kunnen wij geen optimisti
sche klank laten hooren.
De gasten zullen zeker met de
eer gaan strijken.
MAANDAG 24 NOV.:
Zon op 9.16 - onder 17.37
Maan op 13.53 - onder 23.59
Hoeveel verdriet hebben de
rampen ons gekost, die nooit
over ons kwamen?
DINSDAG 25 NOV.:
Zon op 9.17 - onder 17.36
Maan onder -op 14.23
Eerste kwartier 19.52.
Liefde kan groot zijn in klein
formaat.
WOENSDAG 26 NOV.:
Zon op 9.19 - onder 17.35
Maan onder 1.40 - op 14.50
Plant een bloem met zorg en
misschien zal zij niet op
groeien; steek een wilgentak
op goed geluk in den grond
en hij zal een zware schaduw
geven.
DONDERDAG 27 NOV.:
Zon op 9.20 - onder 17.34
Maan onder 2.16 - - op 15.13
De man, die bij moeilijkheden
niet den moed verliest, die
steeds tot arbeid bekwaam,
op zijn hoede en bescheiden
van gemoed is, hem valt
steeds geluk ten deel.
VRIJDAG 28 NOV.:
Zon op 9.21 - onder 17.33
Maan onder 3.22 - op 15.36
Ouderdom is als een kaars in
den wind; gemakkelijk uit te
blazen.
ZATERDAG 29 NOV.:
Zon op 9.23 - onder 17.33
Maan onder 4.27 - op 15.58
Overmatige voorzichtigheid is
niet veel beter dan dwaasheid.
i
r
i
r
k
i-
?t
n
k
n
I
DE JONGs NIEUWSBLAD
waarin opgenomen
