WONSERADEEL „Mei Duiischland voor een nieuw Eoropa”. De Bolswardsche Courant en Westergoo e oe dagen worden Korter... 8-7-6-0-0 7H? Jaargang Vrydag 5 December 1941 No. 94 Uitgever Fa. A. J. OSINGA, Marktstraat, BOLSWARD Weekkalender. Uit den omtrek. Stadsnieuws >y- Officiéél orgaan der gemeenten Bolsward, Wonseradeel en Hennaarderadeel A Telefoon No. 451 fe- EL eft er evenals het Oegeklooster. Van dit Dit no. bestaal uil 2 blaqen. Porto Binnenland cl Buitenland 2% Ook worden in die maanden aan anderen tegen een zeer billijke ver goeding porties verstrekt. De kosten hieraan verbonden, worden door het St. Anthony Gast huis betaald. De commissie, die bestaat uit ’n zevental heeren, heeft in de Hen drik Nannesstichting een eigen kookgelegenheid, waar twee koks voor de bereiding van deze voed zame maaltijden zorgen. Het werk van deze commissie wordt over het algemeen zeer ge waardeerd. Gedurende 25 jaar heeft deze ju bilaris zijn krachten aan dit goede werk gegeven, zoodat we veron derstellen, dat dit jubilé niet on- gemerkt zal voorbijgaan. den in totaal 883 boeken uitge leend. waaronder 24 uit de Lees zaal van Sneek. Het aantal Ijezoekera bedroeg 239, waaronder 29 dames. Advertentlën per regel: Dlnsdagsnummer 10 cent Vrljdagsnummer 12 cent Tusschen de tekst dubb. prijs. Giro no. 87926. 17.26. 14.48. OP ur E. VAN GORKUM. Leeuwarden. OPENBARE LEESZAAL EN BIBLIOTHEEK „BOLSWARD en OMSTREKEN”. Over de maand November wer- VROEGER EN NU. OPENING KAPPERSZAAK. Maandag a.s. verplaatst de heer F. v. d. Net zijn kapperszaak thans Kerkstraat naar Marktplein naast fa. v. d. Oever. 17.26. wonden en ir- m, n- iz. Verschijnt DINSDAGS- en VRIJDAGSAVONDS. Leesgeld fr. p. p. per half jaar f 1.57 Buiten de provincie f2.10; inn. 15 c. Voor het Buitenland f 7.35 per jaar. Leesg. p. looper 42 ct. p. kwartaal. en ld. Ier an ide :en an hij ■op of )e- ire >e- jis ie 3n or 11 re de «k ng ek ?r- ga- en ag n- iet en ie- rdt iet tn- ib- •de zo rdt ie- 31; ag m- >re ek, en. an en en sr- 1 b- ■a EEN JUBILEUM. Volgende week Maandag her denkt de heer M. B. Eerdmans z’n 25-jarig lidmaatschap van de Spijs- commissie alhier. Het werk van deze commissie bestaat in het aan behoeftige ge zinnen in de wintermaanden ver strekken van warme maaltijden, gewoonlijk in de maanden Januari, BETALING OMZETBELASTING. De ontvanger der directe belas tingen en accijnzen te Bolsward vestigt er de aandacht op van de genen die een aanslag Omzetbe.- lasting ontvingen volgens de „Re geling kleine ondernemers Omzet belasting 1940”, dat de laatste ter mijn van die aanslagen vervalt op 15 December a.s. Op dien datum moeten deze aan slagen dus geheel betaald zijn, bij gebreke waarvan vervolging moet worden ingesteld. NAAM, BURGERLIJKE EN KERKELIJKE INDEELING. 3 December 1941. Hedenavond voerde het tooneel- gezelschap „Ut eigen krêft” alhier het tooneelstuk van A. Brouwer „De Kening Skaek” op. De heer H. Hoogeveen opende deze avond en heette de talrijke aanwezigen van harte welkom. Hoewel het stuk nogal wat van de spelers vergde, is het hun ge lukt, om de aanwezigen van begin tot einde te boeien. Een hartelijk applaus na ieder bedrijf was wan ook volkomen ver diend. DUO JESSO-ALTO. Zondagavond j.,1. trad in Feest zaal Boermans voor een vrij goed bezette zaal op het duo Jesso-Alto. Het nummer goochelen als klucht werd op aardige wijze naar voren gebracht. Abr. Jesso als telepaakh (vol bracht de opdrachten van het pu bliek uit de zaal allen op keurige wijze,. De laatste attractie hypnose )sto(nd op hooge .trap, het wejrd naar voren gebracht op een be schaafde. leerzame wijze, zooals men het den laatsten tijd weinig ziet. Het geheel werd opgeluisterd door muziek. HOOFDREDACTEUR A.J. OSINOA, JONGEMASTR. 8. BOLSWARD. De dagen worden korter, de nachten langer; op de slag velden in het Oosten moeten de ambulances dubbel hard werken nu zy van het wei nige daglicht gebruik moeten maken om de slachtoffers van de stryd te hulp te snellen, Het wordt er voor deze menschen niet gemakkelijker op, maar men kan er van overtuigd zijn, dat zij niette min zich geheel en al voor hun taak zullen geven. Zulke mannen en vrouwen verdienen steun. Maaktgij, Nederlanders, dat als straks ook de Nederland- sche ambulance haar moei lijke taak heeft aangevangen zij zich gedragen weet door hetheele Nederlandsche volk. Steunt daarom de Neder landsche Ambulance. Stort uw bydrage iets meer dan U kunt missen op giro rekening Koninginnegracht 22, sGrauenhage. ARUM. NUTSAVOND. 2 December 1941. Het departement van ’t Nut van het Algemeen hield een bijeen komst, waar bijna 80 personen aan wezig waren. Ook de Achlumers waren best opgekomen en tevens enkelen uit Kimswerd. De voorzitter, de heer Sch. Hi- larides, opende met een kort woord Voor deze avond waren overge komen Julia de Gruijter en Rien van Noppen. Ze hielden vele de- klooster ten oosten van Hartwerd en het Oegeklooster aan de Hart- werdervaart. Het eerste klooster behoorde tot de Orde der Cisterciensers. het laatste tot de Reguliers koorhee- ren. Het gehucht O'ldeklooster wijst -ons thans de plaats, waar het konde van 1481 is Hera Lollazoen i klooster van dien naam heeft ge- Ockinga gretman in Woudenzera. staan. Het werd in 1572 verwoest deel. Heel duidelijk is de naamsaflei- laatste zijn niet anders over dan FILMAVOND IN DE DOELE. „De drie Codona’s”, is de titel van de film, die Zondagavond in de Doele draait. Het is een circus- spel met al zijn intriges, z’n ups and downs. Buitengewoon span nende momenten, prachtig trape- zewerk, kortom een film, die de moeite waard is te zien. Ook nu zal het bijprogramma wel weer evenals we dat gewoon zijn goed verzorgd worden. Het tragische lot van de drie Codona’s. de koningen der lucht, die eens met hun befaamde drie dubbele salto mortale van trapeze naar trapeze de bewonderende aandacht van de geheele wereld op zich vestigden, is het onderwerp van de hoofdfilm. De namen der Codona’s zijn onvergetelijk, daar tot op heden in de variétéwereld hun prestaties niet geëvenaard werden. eenige gewone huizen, het buurtjè Terlet, met een boerderij van de4 zen naam. In 1580 werd op den Friescheii Landdag het besluit genomen tofl geheele verandering van de kerk. Een daarop volgende Resolutie van Gedeputeerde Staten verbood de Roomsche eeredienst. Daarmee vervielen alle bestaande kerkelijke ambten en indeelingen. O'ok de kerkelijke rechtspraak. De zeend- stoel, waar het zeendricht werd uitgeoefend, bleef nadien onbezet. De parochies werden losgemaakt van bisschop en paus en de Her vormde kerkgemeenten kwamen er voor in de plaats. Doch hierover later. bied, waarin de grietman recht deed. Aan de plaats, waar de rechtspraak plaats had, ontleende de grietenij heel vaak zijn naam. In ons vorig artikel wezen we er reeds op, hoe de Wonserweer- stal van ouds als gerichtsplaats dienst deed. Ook later weCd te de burgerlijke indeeling Wonsera- Wons recht gesproken. De oude deel buitendijks noemde. Beide naam van Wons is Woldens. Van- I deelen waren door een dijk ge vit deze naam is de naam Wonse- scheiden. De indeeling van Wes- radeel gegroeid. Dit is duidelijk tergo in 13 dekenaten bleef be waar te nemen als men oude oor- staan tot zoolang de Roomsche konden, waarin de naam der grie- Eeredienst in dit gewest de heer- tenij voorkomt, doorleest. j schende was. Groot was de invloed We willen .hiervan eenige voor- van de beide kloosters, het 01de- beelden geven. Zoo worden in een oorkonde van 25 Juli 1420 Hanck Onmingha en- de Eleka gretmanne in Woldsze- radele genoemd; in een oorkonde van 1426 zijn het Doya Abingha en Pyba to da Fliete gretmane in Woldenzeerdele; blijkens een oor- Ook omtrent de oorspronkelijke kerkelijke indeeling van Westergo ligt nog veel *n het duister. Oud tijds bestond Westergo uit 3 de kenaten, in 1336 reeds uit 5 en omstreeks 1500 uit 13. Enkele dor pen uit Wonseradeel behoorden tot het dekenaat Bolsward. In de „statuten van Bolswardera-Decke- nije” van 1277 behoorden tot de Deckenije of Zeendstoel van Bols- ward, (dat is meestal slechts een onderdeel 'van een dekenaat de kerkdorpen: Bolswarderakerspel, Hichtum, Burgwirt, Wilsum, Tzerckwert, Scettens en Dedgum. Het tusschen Witmarsum en Workum langs de zeekust gele gen deel van Wonseradeel, en der tien dorpen tellende maakte het Dekenaat Grandwerum uit. Het de kenaat Altarum, Alderum of Arum Een grietenij was het rechtsge- bevatte vijf dorpen in Wonseradeel en waarschijnlijk nog een dorp buiten de grietenij. „Surich”, het Februari en Maart, tegenwoordige Zurich, behoorde tot het dekenaat Sexbierum. Het dekenschap Grandwerum was in de kerkelijke indeeling ongeveer dezelfde streek lands, die men in ding in een oorkonde van 1456, I I inzake bepalingen, regelende het I rechtsgebied en de rechtsbevoegd heid van Leeuwarden, waarin Epa Aylwa en Hanka Yellazoen griet- mans worden genoemd in Wolden- seradeel. Evenzoo in een oorkon de van 1502. Daarin doet Goslick Juwijnga grietman „in Woldense- radeel. hud mit dissen epena breue hoe dat fara ws standena waer is commen, Gijjsbert Peterzoen een dey den oera den tredda ende fol- manigera, beijerrijend ferdban en de aijndom ende dae badena boed opp fijf ende twijntichstehael pon. dameta landes lidzende toe Arum uit gued toe Wal, deer hij capet hath fan Jwck Homma zoen.” De grietman, die deze aange haald ferdban op de koop van 24'/2 pondemaat land verleende, noemt zich op andere plaatsen grietman in Woldenseredeel en gryetman in Wonsceradeel. In een oorkonde van 1487 op „Sunte Peters was Wondenzera- deel o.m. opgenomen in het ver bond tusschen verscheidene deelen van Westergo en enkele van Oos- tergo. In 1489 is aan de „epena breue, waarin kon werd gedaan van het onderling verbond van Oostergo en Westergo, toegevoegd de zin: „Item Bolzwert is dyo tolifte deel van Waldenzera auld deel.” De nadere overeenkomst tus schen Bolsward en belanghebben den inzake Exmorrazijl is o.m. ge- teekend door Tjaerck Walta, zich noemende „grietman wr Wondse- radeel.” Ten slotte halen we nog een oorkonde aan van het jaar 1529, waarin Doed, weduwe Douwe Ab- bis Hannye, landen ert renten aan haar zoon Watze voor zijn huwe lijk met Foekel Walte belooft. De ze oorkonde .,haet den erenvesten ende vromen Epe van Aelue griet man in Wondsradeel om Doed en de Wbet bede wille versigele”. Evenals Woldens tot Wons zijn al deze namen ten slotte samenge trokken tot Wonseradeel. Tijdens het Saksische bewind werden de beide deelen onder een grietman gebracht. In 1824 is er -4a rr~r\r\l-a nrrio+onü XlZPdpmTTJ in tweeën te verdeelen. Daar is evenwel niets van gekomen. De wet van 29 Juni 1851 (Staatsblad no. 85) veranderde de naam grie tenij in gemeente, die van grietman in burgemeester. len, dat zij met een lid der ijswe- gencentrale te doen hebben. Vanaf Maandag 8 December ’41 zullen in elk dorp lijsten circulee- ren, door aanbieding van welke men wordt verzocht, als lid toe te treden. Daarbij zal de contributie voor )1941 direct wonden geïnd, opdat nog deze maand ook de fi- nancieele opzet geregeld kan wor den. Deze nationale sport bij uitne mendheid zal zeker in ieder inge zetene een warm voorstander vin den, zoodat aan het u'iteindelijjk resultaat der thans aanvangende werfactie niet de minste twijfel be hoeft te bestaan. De Burgemeester van Wonsera deel wekt van deze plaats gaarne ieder op, als lid toe te treden, om daardoor in samenwerking met de gemeente Bolsward, de oprichting eener ijswegencentrale, waartoe in beginsel op bovenvermelde bijeen komst werd besloten, definitief te verzekeren. ZONDAG 7 DEC.: Zon op 9.35 - onder 17.28. Maan onder 11.56 - op 21.01. De liefde spreekt niet van recht en plicht. De liefde is ongedwongen toewijding en als zoodanig in de samenle ving eerst het rechte. Marie Corelli. MAANDAG 8 DEC.: Zon op 9.36 - onder 17.28. Maan onder 12.33 - op 22.04. Hoe ouder men wordt,hoe beter men weet, dat oprecht gedeeld gevoel ^helaas zeld zaam is. DINSDAG 9 DEC.. Zon op 9.37 - onder 17.28. Maan onder 13.03 - op 23.10. Vrijwel de beste manier om hoogerop te komen' is met bei de beenen stevig op den be- ganen grond te blijven. WOENSDAG 10 DEC.: Zon op 9.38 onder 17.27. Maan op - onder 13.31. Zij, die de wereld in beweging brengen, zijn degenen, die zich niet door de wereld in bewe ging laten brengen. DONDERDAG 11 DEC.: Zon op 9.39 - onder 17.27. Maan op 0.21 - onder 13.56. Laatste kwartier 20.58. Leef zóó. dat niemand, die in Uw voetstappen treedt, ver keerd kan gaan. VRIJDAG 12 DEC.: Zon op 9.41 - onder Maan op 1.33 - onder Nog niet geheelde vreezen de aanraking van de hand. ZATERDAG 13 DEC.: Zon op 9.42 - onder Maan op 2.47 - onder Het geluk verschijnt dikwijls als een schoone toovergodin in öen (schitterend iklead, maar nog vaker als een Assche- poester in een eenvoudig huis gewaad. BEVORDERD. Onze vroegere stadgenoot de heer P. A. Nawijn is met ingang van 1 Jan. a.s. bevorderd tot com- nieschef ter Secretarie te Mij- djecht. VOETBAL. Zondag speelt C. A. B. I thuis tegen G. A V. C. uit Grouw. We verwachten een pittige, spannende wedstrijd, met weinig krachtverschil. De Grouwsterg die niet zoo goed startten, komen er steeds beter in, dit ondervond Bergum Zondag j.l. ook, de Grouwsters wisten zoowaar te B. een gelijk spel te bevechten. Ook voor C. A. B. wordt het dus geducht oppassen, en wanneer gewonnen wil worden, dan zal er ongetwijfeld van begin tot eind hard gewerkt moeten worden. Al hoewel de kansen voor C. A. B., door de nederlaag tegen Nicator zeer zijn gedaald, weet men toch nog nooit hoe een dubbeltje rollen kan. Daarom, C. A B., de beide pun tjes moeten veroverd worden, dus volhouden tot het einde. C. A. B. III gaat bij Freno III op bezoek, ook hier zal het krachts verschil wel niet groot zijn. We houden het echter op de oude garde. Houdt stand C. A. B. III. wanneer gewonnen wordt betee- kent dit weer een schrede naar. het kampioenschap. Voor onze andere plaatselijke voetbalvereeniging is al een heel mager programma gereserveerd. Alleen het derde elftal speelt thuis tegen Arum I. Dit wordt een wed strijd, waar de verliezer steviger op de onderste plaats komt te staan. Een gelijk spel zal niet ver van de uitslag zijn. Dit nieuw te betrekken pand leent zich uitstekend voor dit be drijf. Achter de winkel is de heeren- kapsalon en door de gang hier naast is de damessalon bereik baar. In de damessalon zijn twee aparte boxen waarin de verschil lende machines voor permanent, drooginstallatie enz. Het geheel ziet er keurig verzorgd uit. Voor de bediening in deze damessalon heeft de heer v. d. Net een dames kapster aangesteld, hoewel hij door het volgen van een cursus bij een der eerste Friesche kappers zich in dit vak voldoende heeft bekwaamd. Wij wenschen den ondernemer veel succes. WITMARSUM. IJSWEGENCENTRALE WONSERADEEL-BOLSWARD. Ten gemeentehuize te Witmar sum werd Dinsdagmorgen, 2 De cember 1941, onder leiding van den burgemeester een vergadering gehouden, die ten doel had de mogelijkheid van oprichting eener ijswegencen tralie Wonseradeel Bolsward onder oogen te zien. Verschillende ijsclubbesturen en dorpsvereenigingen hadden naar deze bijeenkomst, die namens de provinciale vereeniging tot bevor dering van tochten langs de ijswe- gien voorheen „De Friesche Ijs bond”, werd bijgewoond door den heer M, Schaafsma uit Leeuwar den, vertegenwoordigers afgevaar digd en wel voor de dorpen: Arum: den heer R. R. Yetsinga, aldaar;, Burgwerd en O.: de h.h. T. T. de Jong, Jac. Stegenga en F. N. de Boer; Gaast: den heer J. F. Bergsma te Makkum; Idsegahuizum: den heer S. W. Anema, aldaar; Kimswerd: den heer J. W. Wes- tra, aldaar; Makkum: den heer J. F. Bergsma aldaar; Parrega: den heer D. Plantinga, aldaar; Tjerkwerd: de h.h. K. Schuk- ken en D. Zijsling, aldaar; Witmarsum: de heeren Jac. A. Kooistra, en J. M. de Groot, al daar; Schraard: den heer K. van Tui nen, aldaar; Zurich, den heer J. C. Blanksma te Pingjum. terwijl mede van ge meentewege ter vergadering aan wezig waren de heeren M. Zijl- stra, A. Oosterhoff, D. Deinum, en P. Adema, allen te Witmarsum. Na opening door den burge meester, die er op wees van hoe groot belang het is, dat des win ters goedi onderhouden ijswegen beschikbaar zijn, voor welk doel een korps geschikte en behoorlijk betaalde baanvegers onontbeerlijk is, doch waarvoor de gdmeente geen gelden meer mag voteeren, kreeg de heer Schaafsma gelegen heid, doel en beteekenis der ijswe- gencentrales nader uiteen te zetten In het kort samengevat komt zijn betoog hierop neer, dat de Frie sche vereeniging het centrale lei ding gevende orgaan blijft vormen, terwijl zoo mogelijk in iedere ge meente of combinatie van gemeen ten een afdeeling als ijswegencen trale wordt opgericht, welke op haar beurt weer onderverdeeld wordt in rayons. Het ligt nu in de bedoeling in elk dorp voor deze ijswegencentrale leden te winnen die door middel van betaling eener contributie elk jaar een geldsom bijeen brengen, waaruit de beloo- ningen der baanvegers kunnen be kostigd worden. Deze belooning dient behoorlijk te wezen, zoodat de baanvegers niet meer afhanke lijk behoeven te wezen van de gif ten van het schaatsenrijdend pu bliek. Om dit doel te bereiken zal echter zoo mogelijk ieder ingeze tene der gemeente, die de leeftijd van 16 jaar heeft bereikt, als lid tot de (ijswegencentrale moeten toe treden. En nu is het aantrekkelijke wel, dat niemand zich om financieele redenen aan dit lidmaatschap be hoeft te onttrekken. De contributie is n.L vastgesteld op 25 cent in een geheel jaar, niet meer en niet minder. Het voornemen bestaal in de toekomst aan ieder lid een herken. ningsteeken of insigne uit te rei ken, dat op jas of mantel kan wor den gedragen, zoodat de baanve gers ook dadelijk kunnen vaststel- Toen geweldige natuurrampen van 1237, 1250 en 1287 de eilan den Vlieland en Terschelling deden ontstaan, waren er de districten Vroenackere en Wildinghe als be klemd tusschen de toen ontstane zee en de Middelzee, welke laatste als een groote inham doordrong In het Friesche land, zelfs tot Bols- ward en Tjerkwerd toe. Het te genwoordige Wonseradeel behoor de tot het district Wildinghe. Het dorp Hartwerth was in dit dis trict de plaats der bijeenkomsten. Van lieverlede is de indeeling in districten verloren gegaan, toen de onderdeden meer zelfstandig op traden. Hoewel vele plaatsnamen in oude geschriften voorkomen, b.v. Maggenheim (is Makkum) en Sotrenheim (is Sotterum, een ge- l hucht bij Makkum) in een Fulda- i register uit de 10de eeuw, ont moeten we aanwijzingen van een grietenij in deze streek eerst veel later. De grietenijen hebben zich ont wikkeld uit de „ferden” doch dit heeft reeds voor de helft der 13de eeuw plaats gehad. Aanvankelijk was het aantal grietenijen veel ge ringer dan in lateren tijd. Mr. A. J. Andreae adit het dan ook waar schijnlijk, cat, toen het aantal ver meerderde omdat gedeelten daar van als zelfstandige streken optra den de tegenwoordige namen der gemeenten in gebruik zijn geko men. Vaarschijnlijk had dit plaats in de laatste helft der 14e eeuw. Vóórdien tijd treft men de namen van grietenijen niet aan, wel die dorften, waar de grietman der grie ten) zijn woonplaats had. >oo vermeldt von Richthofen vdgens een stuk uit het jaar 1298 „loythetus grethiannus Coetus sprake de groote grietenij wederom Veldenzie”. Coetus beteekent vergaderplaats; onder IWeldenzie moet Wonseradeel worden ver staan. Tot aan de Saksische tijd was er in Wonseradeel een Binnendijkster en een Buitendijkster grietman. De grens tusschen Binnendijks en Bui tendijks werd gevormd door de Slachtedijk loopende van de Ping- jumer Halsband naar het Zuid oosten en verder Zuidwaarts naar de Schraarderzijl. Hierna liep de grens langs bedoelde dijk Oost waarts door Exmorra, daarna met een bocht over de Tjerkwerderzijl en voorts langs de Noordkant van Sensmeer naar Wijmbritseradeel Aan elke kant van deze dijk lig gen thans 13 dorpen. Van het 27e dorp Elxmorra, wordt de kerk en pastorie op de dijk gevonden. Het is verdeeld in een Binnendijkster en Buitendijkster gedeelte. Daarvan is het eerste deel het grootste. De 24 stemhebbende plaatsen, w.o. Si- brandabuuren, Paddehuis en Va ders Hofsteê lagen gedeeltelijk Bin nendijks, gedeeltelijk Buitendijks. 14.22. JF- l s*» de .8., Nederlandsche Ambulance DE JONG s NIEUWSBLAD waarin opgenomen J

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1941 | | pagina 1