WONSERADEEL „Klei Ouiischlaiid voor een nieuw Europa". De Bolswardsche Courant en Westergoo 37g!g Jaargang Vrijdag 19 December 1941 No. 98 Uitgever Fa. A. J. OSINGA, Marktstraat, BOLSWARD Weekkalender. Stadsnieuws Uit den omtrek YN MEMORIAM. Bericht Illlllllllllllllllllllllllllllllllll Illlllllllllllllllllllllllllllllllll Mwoeien Nieuwjaarsgroeten tegen den prijs van 40 ct. voor ten hoogste 4 regels. Elke regel meer 10 cent. Deze NIEUWJAARSGROETEN kunnen ook worden opge geven aan onze Agenten. Officieel orgaan der gemeenten Bolsward, Wonseradeel en Hennaarderadeel A Telefoon No. 451 HET HOOFD DER GRIETENIJ. j. Dit no. bestaat uit 2 bladen. Porto Binnenland 1^4 et Buitenland 2J4 ct. Advertentifin per regel: Dinsdagsnummer 10 cent Vrijdagsnummer 12 cent Tusschen de tekst dubb. prijs. Giro no. 87926. Naar wij, nader vernemen, zal het stoffelijk overschot van de heer Alt a.s. Zaterdag van de Groote kerk uit ter aarde worden besteld na een korte rouwdienst onder leiding van Ds. J. Vink, welke dienst zal aanvangen om drie uur en voor alle belangstellenden toegankelijk zal zijn. aialen kunstenaar echter blijven gedenken. Westergo’s IJsselmeerdijken, de H. R. Kingma te Bolsward. Nou rêste hja.de eale hannen, Dy’t joechen üs: Det stik mezyk. Der’t wy op driuwen nei dy lÊnnen, Dy’t foarlên binn’ fen ’t Himelryk. Boalsert. JOHS. COUPERUS. Dy frjemde tsjoen héld üs yet finzen. It omrüzet üs mei jou meldij. Sa bliuwt dy klank fêst yn üs tinzen Yn jou mezyk üs jierren bij. van an_ voor u Nou rêste hja.de eale hannen, Dy’t joegen üs it stil geniet, Fen ’t swalkjen troch de Ijochte lênnen Fen frjemde tsjoen, by ’t sjongsum liet. VROEGER EN NU. Den Hear A. ALT. zijn „Boeck der partijen” beschul digd, dat hij den gevangenen Juw van Jongema den eersten steek met een moordpriem zou hebben toegebracht, onder den uitroep: „Staan wij hier niet, of wij kinde ren waren”. Hij is in 1510 waar schijnlijk grietman van Hennaarde- radeel. We zijn hiermee ongeveer tot ’t jaar 1500 gekomen en hopen in ’n volgend artikel deze beschrijving voort te zetten. E. VAN GORKUM. Leeuwarden. Verschijnt DINSDAGS- en VRIJDAGSAVONDS. Leesgeld fr. p. p. per half jaar f 1.57 Buiten de provincie f 2.10; inn. 15 c. Voor het Buitenland f 7.35 per jaar. Leesg. p. looper 42 ct. p. kwartaal. Leeuwarder doel, echter door te kort spel weet de A.achterhoede steeds op tijd in te grijpen. Wel zit de C. A. B.-middenlinie achter haar voorhoede aan, doch het plaatsen laat veel te wenschen over, en daarbij wordt alleen de linkervleugel steeds in het spel be trokken. Doordat Ruiter op de linksbuiten plaats al spoedig ge blesseerd raakt en steeds even tijd moet hebben om de bal voor de rechtervoet te krijgen, duurt .alles veel te lang, zoodat succes het eer ste half uur dan ook uitblijft. Aris tides bouwt zoo nu en dan ook eenige mooie aanvallen op, doch veel moeilijks krijgt van der Zee niet te verwerken. Na een half uur spelen loopt J. Bosma eindelijk 2 tegenstanders voorbij en met een keihard schot geeft hij C. A. B. de leiding. Groenhof ziet nu ook in dat er meer geschoten moeten worden, 2 maal schiet hij rakelings naast, doch de derde maal is het raak, met een prachtig laag schot ver dwijnt de bal juist in de hoek. Even later lost Ruiter ook nog een hard schot, doch de A.-keeper weet nog op het nippertje weg te werken. Eenige minuten voor rust komt A. weer even opzetten, we noteeren een 4-tal aanvallen, welke allen worden afgeslagen. Wanneer A. echter voor de 5de maal komt opzetten, helpt Stormer een handje mee, bij een gemakkelijk te ver werken bal krijgt nij de bal ver keerd op de schoen en geeft zijn clubgenoot v. d. Zee geen kans. Rust 2-1. Na de thee-surrogaat (die er ook niet was) speelde C. A. B. tegen den harden wind in. We vreesden In de rust reeds het ergste, doch deze vre<s bleek opgegrond. Er’ werd direct enthousiast aangepakt, BENOEMING. De Secretaris-Generaal van het De partement van Waterstaat heeft, met ingang van 1 Januari 1942, benoemd tot dijksgedeputeerde van Waterschap heer VOETBAL. AristidesC. A. B. 2-3. In een spannende wedstrijd is ’t C. A. B. mogen gelukken beide puntjes in Ide wacht te sleepen. OVer het algemeen is er goed en vooral na de rust enthousiast ge speeld. Over de wedstrijd ’t volgende: Met de zeer harde wind in de rug zit C. A. B. direct voor het Dankbaar zullen wij dezen ge- vooral J. Bosma zat er geweldig alen kunstenaar echter blijven op, alleen Herre was er deze mid dag uit, de groote robuste A-backs boezemden hem blijkbaar te veel ontzag in. J. de Jong speelde ook een behoorlijke partij en het was dezen speler, die reeds 5 min. na de rust Groenhof in staat stelde C. A. B. (eert nuttige 3-li voor sprong te bezorgen. Na dit doelpunt zette Aristides alles op alles om den achterstand in te loopen, doch de achterhoede bleef paraat en telkens kon de zwoegende C. A. B. middenlinie haar voorhoede weer aan het werk zetten. Eenmaal dachten we reeds aan een 4e doelpunt, doch Ruiter was even te laat bij den langs de doel lijn loopende bal. Tien minuten voor het einde verkleint A. de achterstand, van weerskanten ontstaan daarna nog eenige gevaarlijke situaties, doch gedoelpunt wordt er niet meer, en met C. A. B. in den aanval kondigt de prima leidende heer van der Steege het einde aan. Alleen R. E. S. III heeft deze Zondag een wedstrijd te spelen. Zij moet n.l. thans in Franeker Freno III ontmoeten en wij ver wachten evenals j.l. Zondag een gelijk spel. KRITE BOALSERT. Ek dit jier haldt de Krite Boal sert mei de Krystdagen wer in bütengewoane gearkomste. Mar net de 2de, sa as meastal, mar op ’e 1ste Krystdei en wol de jouns 6 Üre yn ’e Doele. It wirdt in bünte joun fol öfwik- seling. It Kritetoaniel scil opfiere: „It fiere lok” in nij stik, det lésten yn Ljouwert mei sukses opfierd is. Fierder scil it strykorkest „An dante” in konsert jaen en de da mes Hoitsma-Mulder en de Groot- v. d. Mei in pear sangnümers heare litte. In joun mei fen alles hwet dos. For bisünderheden forwize wy nei de wirklisten en de adfortinsje yn dit blêd. FRYSK. NAT. JONGEREIN. Yn dit nümer stiet in adfortinsje foar in Propaganda; oun fen it Boun fen Fryske Nasjonale Jon- gerein. Wy meitsje üs lêzers attint op dizze adfortinsje. 1942 nadert en daarmee de tijd voor betaling van ’t abonnements geld. Wanneer U het bedrag stort op onze girorekening 87926 of het per postwissel zendt, heeft alles een vlot verloop en hebt II de minste kosten. Wij ver trouwen dat onze abonnees aan ons verzoek zullen voldoen. Het bespaart ons in de overdrukke tijd veel werk. Na 1 Januari wor den de kwitanties afgegeven. DE ADMINISTRATIE. In Memoriam A. Alt. Op Dinsdag 16 December is te Bolsward overleden de hoogst- begaafde organist en voordracht kunstenaar A. Alt, die in zijn leven gewoekerd heeft niet zijn rijke ga ven, waarvan duizenden overal in den lande hebben genoten. Geboren op 24 Maart 1881 te ’s- Gravenhage, deed hij reeds op 16- jarigen leeftijd eindexamen aan de H. B. S. en voltooide zijn studie aan het Conservatorium ;in Den Haa^ toen hij 18 jaar oud was. Zijn leermeesters waren: de Zwaan, orgel, Arnold Spoel, koor- leiding, Carl Oberstadt, piano, ter wijl Viotta, de bekende Wagner- kenner, hem de rijke kennis bij bracht van het muziekdrama. Het orgel, de koning der instru menten, heeft hem reeds zeer vroeg aangetrokken en reeds op 10-jari- strument 'te ’s-' FILMAVOND IN DE DOELE. Zondagavond een buitengewoon interessante film: „Eis war eine rauschende ballnacht”. Een liefdeshistorie van den be kenden componist Tschaikowsky. In de jaren dat deze componist nog moest vechten Voor zijn roem is het elen jeugdliejdq, die. hem in staat stelt zijn studie te bekostigen. Dit brengt ongewild een verkla ring in de onderlinge verhouding teweeg. Dit thema wordt met alle verwikkelingen uitgesponnen tot een spannend geheel, tot ten slotte Tschaikowsky bij zijn terugkeer in Moskou door de cholera wordt aangetast. Ook de beste verpleging it niet in staat hem te redden, zoodat Katharine zijn eerste jeugd liefde nog slechts aan zijn sterfbed kon komen. Een film met een zeer goede tendenz. Zondag a.s. een zeer belang rijke wedstrijd, n.l. C. A. B. I-Rood Geel I» Rood Geel, dat momenteel als no. 2 op de ranglijst prijkt, heeft 2 punten meer dan C. A. B. en heeft dan ook nog een goede kans op het kampioenschap. Daar ook de Bolswarders nog niet geheel kansloos zijn, is het te begrijpen dat Zondag a.s. hard om de puntjes gevochten zal worden. In de uitwedstrijd was C. A. B. iets sterker, alhoewel zij met een gelijk spel genoegen moest nemen. Daar thans echter op eigen veld gespeeld wordt, hebben we een kleine hoop, dat C. A. B. aan het langste eind zal trekken, doch een eerste vereischte is dan natuurlijk, dat alle spelers, stuk voor stuk, hun uiterste best doen. Daar Rood Geel meetal een kort samenspel demonstreert, heeft de tegenpartij de meeste kans van slagen, wanneer er fel op den bal gezeten wordt, dus C. A. B. aan pakken en doorzetten tot het laat ste fluitsignaal. Daar voor deze wedstrijd veel belangstelling schijnt te bestaan, hopen we dat het weer ons deze keer niet in de steek zal laten. De wedstrijd begint om kwart vöor twee. HOOFDREDACTEUR A.J. OSINOA, JONOEMASTR. 8. BOLSWARD. WITMARSUM. 16 December 1941. Op zaal Hofstra had hedenavond een openbare uitvoering plaats van de tooneelvereen. „Vriendenkring”. De voorzitter, de heer Joh. Pier- sma, opende met een hartelijk woord van welkom tot de talrijke aanwezigen. Opgevoerd werd „Libbensdoel”, in 4 bedrijven van O. Nieuwenhuis. De bezoekers werden in gedacht ten terug gevoerd naar de jaren 1916-1921, zoowel boer Dijkstra, die we gewoonlijk zien spelen in ’n dokters- of dergelijke rol, wist de- 17.32 14.27 men- schelijken geest wel veel kracht verleenen, doch zij ont wikkelt die veelal zeer eenzij dig. In het nummer van 31 Dec. a.s. zal gelegenheid be staan tot het plaatsen van Opgaven in te zenden uiterdijk tot en met ZATERDAG 27 DECEMBER 10 uur v m. machtspositie. Overigens was hij in alle opzichten de gelijke van zijn mede-ingezetenen. In later tijd is de gunst van de vorst enkel voldoende, om in het gestoelte der eere plaats te nemen. In 1581 werd besloten, dat de stad houder, uit een door de stemheb bende ingezetenen opgemaakte no minatie van drie der notabelste en best gekwalificeerde personen, den grietman zou benoemen. In de 20e eeuw wordt niet alleen de naam, maar ook het wezen van het ambt grondig veranderd. Vóór 1500 is de macht van den grietman zeer groot. Met hun me- derechters, door hen zelf gekozen, spraken ze het hoogste recht in straf- en burgerlijke zaken. Na 1500 wordt hun de rechtspraak in strafzaken ontnomen. De (grietenij Wjonseradeeil ,had tot de Saksische tijd een Binnen- dijkster- en een Buitendijkster Grietman tegelijk. In een oorkonde van 10 April 1298 is grietman Hoythetus, „de Hymeswalt”. Hymeswalt beteekent Eemswoude of Ymswoude ten zuid-westen van Bolsward. Oor- konden van 26 Mei en 3 Juli 1313 vermelden Sybico van Echten of „Hechtum”. Dit laatste is Hichtum Volgens het Charterboek is in 1374 Hera Hayaz greetman te Woldens, dit is het tegenwoordige Wons. In een ferdban, dit is een bekrachti ging, voor Sijbaldagoederen in 1420 komen tegelijkertijd voor Hanck Onminga en Eleka Gast. In Augustus van het jaar 1426 waren eenige grietenijen en steden te Bolsward vergaderd. Ze stelden er een akte op, waarin werd vast gelegd, dat Oidehoof en de Hoek zouden behooren onder de juris dictie van Leeuwarden. Deze akte werd ook geteekend door de toen malige grietmannen in deze grie tenij. Het waren Pyba to da Fliete en Doya Abingha. Twee andere grietmannen, n.l. Epo van Aylva en Hancke Jellezoon worden genoemd in een besluit van een vergadering van „Regt en Raad der landen en steden van Westergo”, den 11 No vember 1456 gehouden. De zoon van Epo van Aylva, Pier Epes ofwel Peter Epes Aylva was in 1477 grietman. In 1478 waren het Tyard Juwenga en Seerp Jel- lesz. Tyard Juwenga was door het huwelijk van zijn vader met Syts Aylva verwant aan de Aylva’s. Tyard was heerschap te Bolsward. Hij leefde in een tijd van felle par tijschap. Schieringers en Vetkoo- pers stonden scherp tegenover el kaar. De toestand schijnt na zijn dood nog verergerd, want Worp van Thabor schrijft, dat ’t voor de „stadt Boolswert en all Vrieslandt een quaede doot was”, tengevolge waarvan er wederom veel twist en tweedracht in dit gewest ont stond. In 1480, toen de Schieringer aan slag op Leeuwarden was mislukt, wilde men opnieuw tot vijandelijk heden overgaan. Zonder twijfel zou alles in vuur en vlam zijn ge zet, hadden zich niet vooraan staande geestelijken tusschen beide partijen gesteld. Met behulp van eenige aanzienlijke lieden zou de twist worden beslecht. Onder deze laatste personen behoorde de toen malige grietman van Wonseradeel Hero Lollesz Ockinga. Na eerst ge trouwd geweest te zijn met Graats van Dekama huwde hij later met Rikst dochter van Goslick Juwinga en Sijtske van Aylva en was dus een zwager van de als grietman eerder genoemde Tyard Juwenga. Grietman van Ockinga woonde op Ockinga-state te Burgwerd. In 1504 heeft hij nog zitting in de Staten van Friesland. Van de in 1485 voorkomende Douwe Rum- merda is weinig bekend. Douwe van Aylva en Wijtie Abbes van Heslinga worden beide genoemd in 1488. De eerste is waarschijnlijk ongetrouwd gebleven. Na hem werd zijn broer Epo van Aylva grietman. Deze woonde te Wit- marsum, maar verre van rustig. In 1496 werd zijn huis door de Gro ningers vernield, in 1515 werd zijn bezit te Witmarsum door de Gel- derschen is brand gestoken. In 1514 werd hij tot hopman over vijfhonderd krijgsknechten aangesteld, met welke hij optrok tegen den Graaf van Embden. Hij werd door Jancko Douwema In UITSLAG VERKOOPING. Ten overstaan van notaris F. Bruinsma te Bolsward werd j.l. Zater dag finaal verkocht het Burgerhuis a.d. Laan te Blauwhuis, in huur b.d. heer Dominicus v. d. Werf. Kooper werd de heer Age T. Huitema te Indijk bij Woudsend voor de som van f 2811. Eeuwenlang stond aan het hoofd der grietenij de grietman. Toen men het grietmanschap wilde af schaffen, welkte dit verzet. In een anonieme brochure van pl.m. 1848 werden de grietmannen aldus be wierookt: „Sedert 1250 waren grietenijen, de verdeeling en wijze van beheer is gegrond op de aard en natuurlijken toestand van dit gewest en bezit in zich zelve een innerlijke waarde. De verbreking van dezen vorm zoude noch staat kundig, noch aan een groot ge deelte der inwoners aangenaam zijn. De geschiedenis van zoo vele uitstekende geslachten, waaruit ’n reeks van grietmannen voortkwam heeft doen zien, dat zijl voor Friesland van zeer veel belang wa ren. De herdenking, dat zoovele edele mannen aan het hoofd van een grietenij stonden en de voor treffelijkste geslachten naijverig waren om een dusdanige betrek king te vervullen, doet de borst van een Fries van aandoening zwellen, want onder die mannen waren er wier daden groot konden heeten en wier karakter edelmoe dig en standvastig was.” Anderen zagen in de grietman- 11|en evenwel dwingelanden, wier eenigst groote streven was het ambt erfelijk te bezitten. De waar heid zal wel in het midden liggen. Maar nu de oorsprong van het gewichtige ambt. Onder de Frankische koningen was in bepaalde gebiedsdeelen aan den „Schelta” opgedragen het toe zicht over wegen en vaarten, het innen der inkomsten en boeten, het vonnissen in crimineele zaken. De behandeling van geldzaken en ze kere burgerlijke zaken was het werk van de „Aséga”. Uit deze beide functies is het ambt van grietman ontstaan. Uit de pFerden” ontwikkelden zich de grietenijen. Deze veranderingen hadden waarschijnlijk plaats in de 12de eeuw. De naam Grietman is misschien afgeleid van het Friesche woord Greta, d-i- dagen, beschuldigen en rechten. Aanvankelijk werd de grietman door de bezitters van de stemheb bende staten voor één jaar geko zen. De gekozene1 onderscheidde zich hoogstens van de anderen in een zeker persoonlijk ove|rwty:ht, of een door grondbezit verkregen ZONDAG 21 DEC.: Zon op 9.47 - onder 17.29 Maan op 11.50 onder 21.37 Hem is de winst, die zich ver wint. Goethe. MAANDAG 22 DEC.: Zon op 9.48 - onder 17.29 Maan op 12.24 - onder 22.49 Wie het heden begrijpt, heeft de toekomst in handen. DINSDAG 23 DEC.: Zon op 9.48 onder 17.30 Maan op 12.54 - onder Slechts wat in den mensch leeft, kan in den ander gebo ren worden. WOENSDAG 24 DEC.: Zon op 9.49 - onder 17.30 Maan onder 0.01 - op 13.19 Het zijn niet de vruchtbaarste boomen die hun kruin trotsch omhoog steken, noch de heil zaamste planten die aan geu ren het rijkst zijn. DONDERDAG 25 DEC.: Zon op 9.49 - onder 17.31 Maan onder 1.09 - op 13.42 Eerste kwartier 12.43. De vrucht van den arbeid des verstands is de waarheid, maar de vrucht van den arbeid der liefde is algemeen geluk. VRIJDAG 26 DEC.: Zon op 9.50 - onder 17.31 Maan onder 2.16 - op 14.05 Besef, dat uw talenten U ge schonken zijn om ze te ge bruiken tot een zegen deren en niet alleen zelf. ZATERDAG 27 DEC.: Zon op 9.50 - onder Maan onder 3.22 - op De eenzaamheid kan den geest wel er reeds ENKELE BELANGRIJKE GREPEN UIT HET RADIO-PROGiRAMMA. Zondag 21 Dec.: 15 uur: het hoorspel ,,Het wen telend wiel wil wachten”, een mid- denwinterspel door v. d. Bospoort Maandag 22 Dec.: 18 uur: een hoorspel „Met de drie den winter door”. Voor de Kerstdagen verschillen de muziekprogramma’s met zwaar- deren en lichtere kerstmuziek. Vrijdag 26 Dec.: 18 uur: een speciale reportage van een voetbalwedstrijd tusschen een Amsterdamsch elftal en de Zwaluwen. gen leeftijd bespeelde hij dat in strument te ’s-Gravenhage in de Kinderkerlk en Zondagschool al daar, zoodat hij 51 jaar organist is geweest. Enkele jaren later, als jongen nog, maakte hij in de groote va- cantie als violist een zomertournee mee met de leden van de Italiaan- sche Opera en zwierf met hen door Europa. Na het beëindigen zijner studie kreeg hij een aanstelling als orga nist te Voorburg en het was tij dens die periode dat hij zijn eer ste uitnoodiging ontving om een kunstreis naar Amerika te maken. De reis slaagde volkomen en het succes bleef niet uit. Helaas waren bij zijn thuiskomst de lessen, die het karige organisten-tractement moesten aanvullen, verdwenen, waardoor harde maanden volg den. Toen dan ook de iets beter gehonoreerde plaats te Heusden vrij kwam, was hij blij die benoe ming te krijgen. In 1910 was het orgel te Bols ward vacant, hij reisde maar eens naar het hooge Noorden, het orgel te Bolsward was voor hem een openbaring en ofschoon Zutfen hem ook benoemde gaf hij we gens de schoone klank, aan ons Bolsw^rdsche orgel dej voorkeur en vestigde zich hier. Wegens het ontbreken van voldoende muziek lessen is hij in 1914 met lezingen begonnen. De groote kennis van Wagner, speciaal wat het librette betreft, die Viotta hem had bijge bracht, en zijn aangeboren voor- dlrachttalent, door Willem Rooy- aards gevormd, kwam hem nu te pas. Een eerste schuchtere poging m§t de Tannhduser yrerd gedaan in het Wilhelminagebouw en se dert is het crescendo gegaan. Een geweldig repertoire werd ingestu deerd en uitgevoerd. In 1915 werd hij vaste spreker aan het Nut en nu volgde een tijd van reizen en trekken, steeds be laden met groote koffers vol lan taarnplaatjes etc. Alle soorten van verlichting der lantaarn heeft hij gebruikt. (In den beginne moes ten ook nog zware zuurstofcylin- ders worden meegesleept). In de meeste plaatsen van Ne derland, groot en klein, werd hij een gezochte spreker, die steeds meer aanvragen kreeg dan hij kon accepteeren; ook aan de Philips-, Stork- e.d. fabrieken kwam hij re gelmatig. In deze dagen volgde ’n benoeming te Hoorn die hij alweer liét passeeren, wegens jjijn ver knochtheid aan het Bolswarder or gel. In 1926 volgde, al weer op uit noodiging, een 2de kunstreis naar Amerika en wij herinneren ons nog de reisbeschrijving van zijn hand in De Jongs Nieuwsblad. In 1933 zoude dit worden her haald. De opdrachtgevers in de V. S. trokken hun invitatie echter terug in verband met de inmiddels ingetreden crisis aldaar. Thans is aan dit rijke leven een einde gekomen en zullen wij ook zijn orgelbespelingen, waar dezen zomer nog duizenden naar kwamen luisteren, niet meer mogen genie ten. DE JONGS NIEUWSBLAD waarin opgenomen

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1941 | | pagina 1