Revue van de week.
ïl
I
EEN OPMERKELIJKE BROCHURE
VAN ÖUD’MINISTER DE GEER.
De Oorlog
De Bolswardsche Courant en Westergoo
VrJJdag 17 April 1942
No. 31
38S!S Jaargang
Uitgever Fa. A. J. OSINGA, Marktstraat, BOLSWARD
i
Officiéél orgaan der gemeenten Bolsward, Wonseradeel en Hennaarderadeel
A Telefoon No. 451
1
I.
■ward»
'l
I
Wanneer de bevolkingsaanwas m ons
land normaal blijft, en de overheid in
dezelfde (en zeer toe te juichen) mate
doorgaat met het opruimen van krotwo
ningen en de onbewoonbaarverklaring
van duizenden woningen, die reeds jaren
geleden voor menschelijke bewoning
ongeschikt waren, zal er in de eerstko
mende jaren een geweldige bedrijvig
heid In de bouwnijverheid ontstaan. De
Haagsche Post heeft dezer dagen een
berekening gemaakt, die hierop neer
komt, dat de bevolking van Nederland
In 1950 met ruim 800.000 zal vermeer
derd zijn. Hiervoor alleen zullen reeds
Sm.
(Om eventueele vóóroordeelen tegen
deze brochure te ondervangen, kan wor
den medegedeeld, dat deze brochure
niet aan een Duitsche voorcensuur on
derworpen is geweest; de heer De Geer
heeft hef geschrift op eigen initiatief ge
schreven. Red.)
Advertentieprijzen,
l )0i 13 m.m. 1 100 et
elke m.m. meer 6 et,
Tusschen Üe tekst dubb. prijs.
Giro no. 87926.
I
v
the
uxP-
’•het
'US-
loor
cht-
iio-
ro 8792$
r
«I
HOOFDREDACTEUR
NIEUWMARKT 29,
30.000 woningen per jaar gebouwd moe
ten worden. Wanneer hierbij geteld
wordt het aantal nieuwe woningen, noo-
dig voor de vervanging van de onbe-
woonbaarverklaarde huizen, dan komt
men volgens de berekening van de
Haagsche Post op een totaal bedrag van
ruim 40.000 per jaar.
Maar nog is die berekening niet ge
heel juist. In deze oorlogsjaren is er na
tuurlijk minder gebouwd dan in nor
male jaren en dit tekort moet eveneens
worden ihgehaaid. De verwachting is
dan ook, dat er belangrijk meer dan
40.000 woningen per jaar zullen moeten
worden gebouwd. Voor de bouwnijver
heid ziet de toekomst er dus zeer hoop
vol uit.
In deze berekening heeft men ons in
ziens een kleine fout gemaakt, wat be
treft de bevolkingsaanwas. Wanneer
na dezen oorlog weer normale tijden
aanbreken, zal evenals dit voorheen het
LUCHTAANVAL OP BRITSCHE HAVEN
SUNDERLAND.
Sowjetformatie in centralen sector vernietigd.
HOOFDKWARTIER VAN DEN FüHRER,
16 April. (D.N.B.) Het opperbevel van de
weermacht maakt bekend:
In het Oosten viel de vijand op enkele
plaatsen aan; de aanvallen werden bloedig
afgeslagen.
In den centralen sect or werd een
van haar verbindingen afgesneden gevechts
groep der bolsjewisten vernietigd, nadat alle
van te voren ondernomen uitvalspogingen
van den vijand met zware bloedige verliezen
waren mislukt.
In den noordelijken sector won
nen formaties vanhet leger en de Waffen
S-S bij plaatselijke aanvallen onder zeer moei
lijke terrein-omstandigheden verder terrein.
Bij luchtaanvallen op Moermansk werden
talrijke bomtreffers op de kade-installaties en
pakhuizen geplaatst. Een groote en twee mid-
delgroote koopvaardijschepen vlogen in
brand. Vergezellehde jachtvliegtuigen scho
ten zeven vijandelijke vliegtuigen neer.
In Noord-Afrika geen bijzondere
krijgsoperaties.
In luchtgevechten boven het Kanaal en
bij tochten naar de Duitsche Bocht
schoten jagers en marine-artillerie 10 Brit-
sche vliegtuigen neer.
Gevechtsvliegtuigen vielen in den nacht
van 15 op 16 April de belangrijke Britsche
haven en scheepsbouwcentrum S ua d e r-
1 a n d aan. Na bomtreffers van zwaar xaliber
werden uitgebreide branden waargenomen.
Britsche bommenwerpers deden in den af-
geloopen nacht storingsaanvallen op verschil
lende plaatsen inWest-Duitschland.
De burgerbevolking leed geringe verliezen;
een vijandelijk vliegtuig werd neergeschoten.
NEGEN VIJANDELIJKE VLIEGTUIGEN
NEERGESCHOTEN.
Aan hef front van Cyrenaica bedrij
vigheid der vooruitgeschoven elementen.
De bombardementen op doelen op’Mal
ta zijn, voortgezet. In luchtgevechten bo
ven het eiland hebben Duitsche jagers
zeven vijandelijke toestellen neergescho
ten. Bij /een mislukte poging tot een
aanval op onze schepen in het midden
der Middellandsche Zee zijn twee En-
gelsche bommenwerpers door escorte
rende Duitsche jagers neergeschoten.
geval was, een groot deel van de Neder-
Idndsche bevolking naar het buitenland
emigreeren. Verschillende landen die
door den oorlog ernstig geleden hebben,
'kullen alle krachten in het werk stellen
buitenlandsche arbeiders tot zich te trek-
j ken, waardoor het bevolkingsoverschot
in ons land belangrijk Zal worden be
ïnvloed. Naar onze meening kan bij den
aanbouw van nieuwe woningen met deze
factor ernstig rekening worden gehou
den. Ondanks deze te verwachten uit
tocht blijft het woningvraagstuk zeer ac
tueel.
J. D. OSINGA,
BOLSWARD.
,«it-
Jti-
det
ken
'eu
21
Jig
m-
ts-
en
een onbepaald aantal naast elkaar en
geheel los van elkaar levende staten,
zooals we die tot nu toe gekend heb
ben, zal zich niet handhaven.
Dat, zoo blijkt duidelijk in deze bro
chure, is het standpunt dat de Britsche
regeering inneemt. En, wij weten, ook
het standpunt van de Duitsche regeering,
die immers streeft naar een groote Ger-
maansche volkereneenheid, waarin Ne
derland een voorname plaats zal kunnen
Innemen.. Wat is er tegen ’n Romaan-
sche volkereneenheid, naast die Ger-
maansche? Beiden kunnen immers, al
weer in groot verband, samenwerken?
Volgens den schrijver, het boven
staande als basis nemende, is er een
mogelijkheid voor beide partijen in de-1
zen strijd om tot eenheid te komen. 01
dat thans nog mogelijk is, dat meenen
wij te mogen betwijfelen. Maar het is
desondanks zeer goed dat een oud-po-
liticus van de voormalige Chr. Histori
sche Uie thans een bres poogt te slaan
in den hoogen muur, waarachter de
vroegere leden van deze partij zich nog
wenschen te verschuilen. Voor vele hun
ner zal deze brochure dan ook verras
send en wellicht ontnuchterend zijn. En
velen zullen den schrijver laken om zijn
betoog en verklaring van zijn meening.
Jhr. de Geef heeft gemeend, nadat hij
zijn taak op het politieke tooneel van
ons land plotseling beëindigde, nog
eens voor het voetlicht te moeten treden.
En wel op een wijze, die bij velen be
roering zal verwekken. Wij kunnen niet
anders dan waardeering hebben. Waar-
deering, omdat hij eens politieke tegen
stander van de ideologie, die thans in
ons land wordt gepropageerd, het waag
de, daarvoor in zekeren zin een lans te
breken. Omdat hij tot het inzicht kwam,
dat hier de belangen van de geheele
menschheid in en buiten Europa, op het
spel staan. Omdat een langen duur van
dezen oorlog fataal zou kunnen zijn
voor vóór- en tegenstander.
Nogmaals, voor velen zal deze stem
geen nieuw geluid zijn. Velen leven
reeds korter of langer tijd in de weten
schap, dat uit dezen oorlog uiteindelijk
een betere, goedgeordende maatschappij
geboren kan worden, mits daartoe de
medewerking van menschen met een hel
der begrip voor de geweldige gebeurte
nissen van .dezen tijd aanwezig is. Maar
voor hen, die in hun blanke waanzin
nigheid blijven vasthouden aan het oude,
dat niet meer terugkomt, hoe deze oor
log ook moge eindigen, is deze brochure
een, zij het soms ook ietwat vage, doch
ernstige, waarschuwing. En het is te
wenschen, dat velen van deze verwoe
de tegenstanders de bezadigde woorden
van "den oud-minister rustig qverdenke
en ter harte nemen. Een voor hen ver
trouwde stem spreekt in deze brochure,
een stem, waarnaar men altijd luisterde,
een stem, die thans ook gehoor verdient,
vooral bij de vroegere volgelingen van
dezen grijzen staatsman-in-ruste. En,
gezien in het licht van de huidige bran
dende vraagstukken, kan deze brochure
zóó nuttig werk verrichten.
Er is in de laatste weken nogal heel
wat geschreven en geredeneerd over
den arbeidsdienst
en niet altij S bemerkt men in die ge
sprekken een juist begrip over doel en
werkjng Ivan dealen dienst. We laten
natuurlijk buiten beschouwing een be
paalde groep onder onze Nederlanders,
die tegen beter weten in op allerlei ma
nieren trachten dezen arbeidsdienst af-
breuk te doen door leugen en verdacht-
making. Deze lasterpraat Is' reeds voor
een zeer groot deel door de feiten ach
terhaald. Ook bestaat er een groote
groep die hetzij door onkunde of nor
male bezwaren met het doel en streven
van den arbeidsdienst moeten worden
bekend gemaakt. Zooals wellicht bekend
is werd in de verordening van 23 Mei
1941 het vooruitzicht gesteld, dat de
overheid het dourmaken van ’n arbeids
dienst als voorwaarde kon stellen voor
de benoeming tot bepaalde ambten of
beroepen. In het eerst was deze dienst
geheel vrijwillig, maar na 1 April j.l.
is deze dienst verplichtend gesteld. Dat
is dan ook de logische consequentie van
de doelstelling van dezen dienst, n.l. de
jeugd den weg te wijzen naar de ge
meenschap en die jeugd bedoeld als het
geheele volk in al zijn geledingen. Juist
daarom moeten alle rangen en standen
in dezen dienst vertegenwoordigd zijn
en niet, zooals velen meenden en mis
schien ook wel een beetje wenschten,
dat de arbeids dienst een toevlucht zou
worden voor jeugdige werkloozen. Stu
denten en toekomstige ambtenaren, die
eens een verantwoordelijke positie in de
volksgemeenschap zullen innemen, kun
nen dat onmogelijk doen wanneer zij niet
in de kameraadschap van den arbeids
dienst zich één hebben voelen worden
met hun andere landgenooten. Daarom
i ook mag er geen privilege bestaan voor
rijke ouders om hun kinderen van dezen
dienst vrij te koopen. Wanneer het waar
j is, dat de jeugd de toekomst heeft, dan
moet de jeugd van dezen tijd doordron
gen worden van de eenheid onzer
volksgemeenschap, doordrongen ook van
het besef, da^de dienende taak in deze
volksgemeenschap een eerste eisch is.
Gaat dit niet vrijwillig, dan rust op de
overheid de zedelijke plicht dezen dienst
aan de gemeenschap op te leggen als
een voorbereiding voor een gezonde sa-
menleving^
luxe goederen worden gekocht. Uit be
trouwbare bron weten we het geval bij
een dame die 9 geëmailleerde brood
trommels, 3 nieuwe theeserviezen en 4
karpetten gekocht had, maar bovendien
in de provisiekelder lange rijen inmaak-
flesschen met vleesch en visch en groen
ten. Of van die Friesche boer, die voor
zich, zijn vrouw, kinderen en inwonend
personeel in totaal 10 personen, elk 8
paar klompen had gekocht, dus 80 paar
klompen. Geen wonder, dat de arbeider,
die, wanneer zijn klompen versleten zijn
tracht een paar nieuwe te koopenvan
den winkelier het bericht krijgt: we heb
ben niets meer voorradig. Dat is geen
normale-behoefte-bevrediging, maar een
onsociale daad, want men onthoudt daar
door die goederen aan de verbruikers
die er de grootste behoefte aan heb
ben. Indien ons volk den samenhang van
deze tegenstellingen leert zien en be
grip toont voor de volksverbondenheid,
waarin we moeten leven, kan er een sa
menleving worden opgebouwd, waarin
de balans van geld en goederen in even
wicht blijft en waarin een overvloed van
goederen, inplaats van tot ellende zooals
ons de jaren na 1929 geleerd hebben, tot
hooger welstandspeil zal leiden.
NEHROE OVER DE ONDERHANDE
LINGEN MET CRIPPS.
Volgens een bericht uit Allahabad
heeft Nehroe zich scherp gekeerd tegen
de uitlating van Cripps, dat het Natio
nale Congres alles of niets heeft ge
wild.
Hij zeide: „Wij hebben Cripps niet
gezegd wat wij wilden, doch waf wij als
een niet te ontkomen voorwaarde be
schouwden, indien wij den last der ver
antwoordelijkheid zouden dragen en ons
land tot het laatste toe verdedigen
moesten.”
Hij voegde er aan toe achteraf be
schouwd zelf verwonderd te zijn ge
weest dat hij Cripps zoo ver tegemoet
was gekomen om toch maar een of an-
Van bepaalde zijde wordt nogal eens
de vraag gesteld of de deelnemers aan
den arbeidsdienst vrij zijn in ,de vervul
ling van hun godsdienstplichten. /Het
antwoord is van den beginne af gege
ven en blijft steeds gelijk, n.l. ieder is
vrij zijn godsdienstige plichten te ver
vullen, zijn eigen kerk te bezoeken, te
bidden voor en na den maaltijd, jenz.
Aan het vervullen van de godsdiensti
ge plichten wordt niets in den weg ge
legd.
Zoo bezien heeft de arbeidsdienst de
groote taak oijze jeugd op te voeden tot
gemeenschapsmenschen, tot mannen en
vrouwen die het echte socialisme, dat is
de dienst der gemeenschap willen beoe.
fenen. Voordat we deze ideale toestand
hebben bereikt, zullen nog heel wat on
sociale volksgenooten gelegenheid krij
gen zich, ten koste van deze gemeen
schap te verrijken of een góed leventje
te leiden. x
We denken hier natuurlijk in de aller
eerste plaats aan
den zwarten handel,
die door deze onsociale elementen van
goederen wordt voorzien. Men treft in
deze groep menschen aan die er rond
voor uitkomen dat zij dit bedrijf uitoefe
nen om zich zelf te bevoordeelen, maar
ook vindt men sommigen di; de voor
stelling willen wekken dat zij dit on-soci-
ale werk doen om er de samenleving een
dienst mee te bewijzen.
In de meeste gevallen weten zij wel
beter, n.l. dat zij ’n, deel der voortbren
ging onttrekken aan de armen en de be-
scheidenen die geheel aangewezen zijn
op het door de distributie toebedeelde
rantsoen.
Deze menschen moet worden bij
gebracht dat zij in wezen misdadigers
zijn, omdat zij de gezondheid van het
arme en bescheidene deel van ons volk
in gevaar brengen.
Maar wat te zeggen van hen, die door
hun financieele positie in staat zijn deze
goederen uit den zwarten handel te kun
nen koopen, die doordat zij over vol
doende geldmiddelen beschikken, deze
goederen tegen veel te hooge prijzen
kunnen koopen? We zouden haast dur
ven beweren, dat juist zij meer schuldig
zijn, omdat zij de gelegenheid openstel
len dat die zwarte handel zoo welig kan
tieren. Men heeft dit wel eehs genoemd
de vlucht uit het geld in de goederen.
Zoolang dit zich beperkte tot het koo
pen van goud en zilver, tot perzische ta
pijten en bontmantels, tot postzegels en
eetserviezen, kon men deze menschen
dat pleizier gunnen, maar wanneer deze
lieden zich niet ontzien ook de dagelijk-
sche verbruiksartikelen weg te graaien,
wordt de toestand zeer bedenkelijk. Bij
een normaal aanbod zou een groote
vlucht in de goederen reeds storend
werken, destemeer wanneer door de oor
logsomstandigheden het aanbod beperkf
moet worden. Frappante voorbeelden
zou men kunnen opnoemen van de vaak
onzinnige wijze waarop verbruiks- en
00 cent
7 cent
tentiei
EEN OPROEP TOT BEZINNING VAN IEMAND,
DIE ZELF TOT EEN HELDERDER INZICHT KWAM.
Enkele dagen geleden is er van de
hand van den oud-minister en oud-pre-
inier Jhr. Mr. D. J. de Geer, een opmer
kelijke brochure verschenen getiteld „De
synthese in den oorlog” (synthese
begripsverbinding).
Eenerzijds is deze brochure voor velen
een verrassing: immers, Jhr. de Geer, was
de minister-president tijdens den oorlog
in Mei 1940. Hij was het, die met zijn
andere kabinetsleden vluchtte naar En
geland en vandaar uit verder als „Ne-
derlandsche regeering” de belangen van
de Nederlanders buiten het bezette ge
bied behartigde. Vluchten is altijd be
denkelijk, in vele gevallen ook te ver-
oodeelen en als een regeering het volk
dat het heeft te regeeren, in den steek
laat, onverschillig onder welke omstan
digheden zulks gebeurt, dan is zulks ten
eenenmale af te keuren. Des te verras
sender is dan ook deze brochure, omdat
daarin een oproep weerklinkt tot 't Ne-
derlandsche volk om zich te bezinnen
en de haat, die er nog heerscht onder
velen, terzijde te stellen. De oud-minister
ïlet in dezen oorlog, ondanks de ver
meende en mogelijk nog aanwezige te
genstellingen desondanks een basis tot
samenwerking; tot begripsverbinding,
tot synthese. En van een oud-minister-
president, die het land uitvluchtte, toen
de vijamj daarin binnenviel en in den
staat, waar hij werd ontvangen, verder
actie voerde tegen dezen vijand, zou men
toch waarlijk in de laatste plaats ver
wachten, dat hij plotseling een basis tot
samenwerking aanwezig acht.
Anderszijds is deze brochure teleur
stellend. Zij is niet positief. Agnstvallig
blijft de schrijver zich verheien in op
pervlakkigheden en komt bijvoorbeeld
niet met positief te verwezenlijken ge
dachten aan. Teleurstellend is dan ook
deze brochure in de eerste plaats voor
die categorie van menschen, nationaal-
socialist of niet, die zelf persoonlijk tot
de overtuiging zijn gekomen, dat er uit
deze chaos, waarin wij ons thans be
vinden, een nieuwe, betere orde kan ge
schapen wprden mits alle menschen van
goeden wille, onverschillig, of zij zich in
Nederland, Duitschland, dan wel elders
In Europa bevinden, daartoe van harte
willen medewerken, desnoods met inzet
van eigen persoon.
Overigens kan het lezen van deze
brochure worden aanbevolen. Wij zullen
er ntet uit cileeren. Dat ïou te veel
.plaatsruimte verben en daarvoor is deze
brochure ook niet geschreven. Wij willen
er slechts in het kort het een en ander
van vertellen. Maar hen, die op het
oogenblik nog verwoed tegenstander
zijn van alles wat Duitsch of nationaal-
aocialistisch is, (of, Raar niietiwe orde
zweemt, raden wij ten zeerste aan, deze
brochure te lezen. Vooral de vroegere
leden van de Chr. Historische Unie zul
len veel kunnen leeren uit de woorden
van hun vroegeren politieken voorman.
Doch terzake. Oud-minister de Geer
is in zijn brochure tot de vaste overtui
ging gekomen, dat na dezen oorlog vele
dingen anders zullen wezen dan tevoren.
Daarover, aldus de schrijver, is men het
in alle landen eens geworden. (Dus ook
in Engeland. Dat is wat anders, dan de
Londensche radio het dalende aantal
luisteraars in ons land nog tracht voor
te spiegelen!). Vast staat, volgens den
schrijver, voorts, dat na deze oorlog de
volken in grooter verband zullen leven
dan tot dusver het geval was. De toe
stand van volstekte souvereiniteit van
CORREGIDOR VERDER BESCHOTEN.
Van de Philippijnen wórdt gemeld, dat
Japansche zware artillerie k gisteren de
beschieting van het vestingeiland Corre-
gidor voor de Baai van Manilla heeft
voortgezet. Het vuur der belegerdep
was zwik en werd meermalen onder
broken.
Op het Philippijnsche eiland Cebu
hebben Japansche legervliegtuigen twee
zware bomaanvallen gedaan op de stel
lingen in het bergland rondom de stal
Cebu. Aan militaire doelen wérd zware
schade aangericht.
In Zuid-West-China, aldus verneemt
het D.N.H. viai Sjanghai ubt Tsjoeng-
king, is het geheele personenvervoer per
autobus wegen$x gebrek aan motor
brandstof stilgelegd.
Adolf Hitler, Führer van het Groot-Duitsche Rijk, die, op 20 April a.s. zijn
53sten verjaardag viert.
(V.P.B.-I.P. RJB.-Atlantic-s)
I 'f
I
Verschijnt DINSDAGS- en
VRIJDAGSAVONDS.
Leesgcld Ir. p. p. per hall jaar 11.57
Bulten de provincie f 2.10; inn. 15 c.
Voor het Buitenland f 7.35 per jaar.
Leesg. p. looper 42 ot. p. kwartaal.
Tot een der problemen die voor nu,
maat niet minder voor na dezen oorlog
om een oplossing vragen, behoort zeer
zeker
het woningvraagstuk.
Wanneer de bevolkingsaanwas in
-
-
f
in-
i
I
►O
je
n
et
I-
SWARD
I
DE JONG s NIEUWSBLAD
waarin opgenomen
J. I 1