1
Buitenlandsche Revue.
Het vraagstuk
„Kweekeling met acte”.
De Bolswardsche Courant en Westergoo
l
w
A
38— Jaargang
Dinsdag 25 Augustus 1942
No, 68
A
Nationaal-Socialistische Bijeenkomst
in het Concertgebouw
te Amsterdam.
Technische Scholingsdag
N.V.D. en W.H.N.
Officiéél orgaan der gemeenten Bolsward, Wonseradeel en Hennaarderadeel
Uitgever Fa. A. J. OSINGA, Marktstraat, BOLSWARD Telefoon No. 451
*Jo» I.
sche liga, een der krachtige organisa-
4478 833 of 10%
Totaal
878
1808
1636
propageert, stelt de eisch van een voor-
loopige Indische regeering.
In een resolutie wordt de Britsche re
geering uitgenoodigd zonder verwijl het
recht de Mohamedanen op zelfbeschik
king te waarborgen.
Advertentieprijzen:
1 tot 10 m.m, 100 ct.
elke m.m. meer 6 ct.
Tusschen de tekst dubbele prijs.
Giro no. 87926.
Ten slotte vraagt ook de toestand In
Britsch-Indië onze belangstelling.
Uit verschillende plaatsen komen be-
<7
Verschijnt Dinsdags en Vrijdags.
Hoofdred. J. D. Oslnga, Bolsward.
Advert. A. J. Osinga, Bolsward.
Leesgeld fr. p. p. per half jaar f 1.50
Buiten de provincie f2.-; inn. 15 ct
Leesg. p. looper 40 ct. p. kwartaal.
die alsdan midden in het strijdgewoel
komen te liggen.
Neen.het beeld wat men zich bij
eenig nadenken voor oogen kan to'overen
is van een beangstigende realiteit.
-(o)-
De vele gesprekken over het tweede
front vinden bovendien haar uitgangs
punt in de in de vorige week gehouden
conferentie te Moskou tusschen Stalin,
Churchill en de Amerikaansche plaats
vervanger van president Roosevelt. Wat
er precies op deze conferentie is bespro
ken blijft natuulijk een geheim, maar ze
ker is het, dat de algemeene oorlogstoe
stand en de defensieve situatie waarin
de geallieerden momenteel verkeeren de
hoofdschotel van deze besprekingen ge.
vormd hebben. In vier dagen van con
ferentie kunnen heel wat plannen uitge
wisseld zijn en de nabije toekomst zal
het bewijs moeten leveren van de tast
bare resultaten.
In de Kaukasus gaat de Duitsche op-
marsch, zij het dan in iets langzamer
tempo, regelmatig voort. We hebben
reeds eerder betoogd, dat het uiteinde
lijke doel van de Duitsche legerleiding
hier lag in de verovering van de olie
velden. De olie is in deze motorische
oorlog een factor van ongekende betee-
kenis. Voor beide partijen natuurlijk.
We mogen veronderstellen, dat de
olievelden van Maikop die thans in het
bezit zijn van de Duitsche troepen, door
de Sovjets grondig zijn vernield of on
bruikbaar gemaakt, maar dan beteekent
dit toch evenzeer voor de Sovjets een
groot verlies. Ook Rusland moet de be
schikking houden over geweldige voor
raden olie en wanneer naast het verlies
van Maikop ook de olievelden van
Oroszny bedreigd worden, ’t spoorweg
verkeer tusschen het Kaukasische gebied
en onbezet Rusland wordt verbroken,
het verkeer over de Zwarte Zee geheel
is stil gelegd, dan kan men veilig aan
nemen, dat, hoewel de verovering van
de verwoeste olievelden voor de eene
partij geen voordeelen biedt, de schade,
die de andere partij ondervindt, enorm
groot is.
Wanneer de Duitsche legerleiding er
in zou slagen, door de verovering van
Totaal
Openb, onderw.
Prot. Chr. onderw.
R.K. onderwijs
Overig bijz. onderw. 156
Voor de in grooten getale opgekomen
Duitsche en Ned. Nat. Soc. hebben de
heeren Van Geelkerken en Hauptdienst-
leiter Schmidt het woord gevoerd.
De heer Van Geelkerken begon met
er op te wijzen, dat de nationaal-socia-
listen strijden uit innerlijken dwang. Het
nat.socialisme stelt het algemeen belang
boven het eigenbelang. Dat eischt offers
van ons. Maar de nationaal-socialist is
offerbereid en zet zich zelf in een uit
zonderingspositie, omdat hij offeren wil
voor zijn volk. Niemand mag zich dus,
zooals vroeger in de politieke partijen,
aan de consequenties onttrekken.
Men mag zich niet laten beïnvloeden
door onaangename maatregelen of door
moeilijkheden, welke thans bestaan. Als
Dezer dagen bereikten ons de laatste
statistieken over de kweekelingen met
acte. Daarin stond o.a. vermeld, dat het
aantal k. m. a. op 31 December 1941 be
droeg 4153; aan 2612 van hen was de
leiding van een klasse opgedragen, of
wel 1009 minder dan een jaar tevoren.
Op 31 Dec. 1938 (de cijfers over 1939
en 1940 zijn niet bekend) bedroeg het
aantal k. m. a. 6522, van wie 4197 de
leiding van een klasse hadden. In de pe
riode 1938-1941 is het getal derhalve
met 2369 of ruim 36 gedaald.
Deze gegevens zijn eenigszins bemoe
digend. Eenigszins, want uit boven
staande statistiek blijkt duidelijk, dat er
nog altijd ruim 4000 menschen dagelijks
in de scholen werkzaam zijn, tegen een
schandalig lage vergoeding, een salaris,
dat spot met alle redelijkheid en billijk
heid.
Vandaar dit artikel.
Want een paar weken geleden zond
een kweekeling met acte, die op de Ve-
luwe op een bijzondere school werk
zaam was, ons een brief, waarin werd
verzocht aandacht te willen wijden aan
het vraagstuk „kweekeling met acte”. Bij
den brief was gestuurd het nummer van
2 Juli 1942 van het „Christelijk School
blad Onze Vacatures”, waarin door den
heer W. Wemelsfelder enkele belangrijke
gegevens werden geschreven naar aan
leiding van de honoraria der k. m. a.
Mede door de laatste gegevens van het
Centraal Bureau voor de Statistiek
tusschen twee haakjes: een instelling, die
de maatschappij onschatbare diensten
bewijst en het artikel in genoemd
schoolblad, zijn wij thans in staat om in
dit artikel met concrete feiten t. a. v. den
kweekeling met acte voor den dag te
komen.
Schrijver dezes heeft meerdere malen
dit probleem aangesneden, ook reeds
voor den oorlog. En er is nog een derde
factor, die het probleem van den kwee
keling met acte opnieuw in het dagl cht
stelt, dat is de instelling van het achtste
leerjaar, waardoor, zooals wij enkele
weken geleden in de bladen hebben kun
nen lezen, weer werk zal komen voor
1500 onderwijzers. Dat kan dus betee-
kenen, dat een gelijk aantal k. m. a. on
derwijzer zal kunnen worden. Namelijk,
wat hun geldelijke vergoeding betreft.
de nationaal-socialistische krachten. Ook
de toenmalige commissaris der provincie
Groningen Linthorst Homan, wendde
zich in zijn brochure „aanpakken” tot
het volk en spoorde aan tot de nieuwe
orde, altoos evenwel onder zekere voor
waarden en voorbehoud. Desondanks
heeft de rijkscommissaris aan alle par
tijen gelegenheid gegeven weer werk
zaam te zijn.
Daarna behandelde deze spreker de
kwestie van de gijzelaars.
A priori zij opgemerkt, dat het dood
schieten valn gijzelaars voor ide $ene
noch voor de andere partij een aangele
genheid is die licht kan worden opge
vat. Op grond hiervan hebben de Duit
sche bezettingsautoriteiten dezen stap
ook zeer rijpelijk overwogen. Zij zijn zich
bij de beslissing volkomen bewust van
de groote beteekenis, die deze zaak uit
menschelijk oogpunt heeft en zij nemen
deze beslissing uitsluitend krachtens de
groote verantwoordelijkheid, die zij
thans dragen in de beslissende worste
ling om onze toekomst.
Wellicht heeft de bewogenheid die bij
gelegenheid hiervan Nederlandsche krin
gen heeft aangegrepen, deze voor de
eerste maal eenigszins doen aanvoelen
welk een vreeselijW harde en vooral on
verbiddelijke strijd om zijn of niet-zijn
in het Oosten wordt uitgevochten.
In Mei 1940, toen men nationaal-so-
cialisten doodschoot en toen de broeder
van den leider der N.S.B., luitenant-ko-
lonel Mussent,, wreedachtig werd ver
moord, £loeg daarop vrijwel niemand
acht. Ik zou zeer in het bijzonder de
aandacht op dit feit willen vestigen, daar
er thans nog Nederlanders zijn, die niet
willen begrijpen dat de strijd, die in het
Oosten woedt, geen oorlog in den ge-
bruikelijken zin der laatste eeuwen is.
Zij moesten toch door de reusachtige be
wapening der bolsjewistische legers en
den gruwelijken strijd dezer onmensche-
lijke horden langzamerhand tot een an
der inzicht zijn gekomen.
Op een oogenblik, waarop het Duit
sche volk honderdduizenden zijner beste
zonen offert voor de toekomst van Euro
pa, is het onverdraaglijk, dat in een land
menschen probeeren in vrijwel onge-
stbofidel jgezelligheid te leven en pich
over te geven aan de rust. Aan wie dan
ken deze menschen hier in Nederland
hun leven dan eigenlijk wel? Aan hun
eigen prestaties zeer beslist niet. Duit
sche bezettingsstrijdkrachten en Neder
landsche nationaal-socialisten en ver-
De vermeende invasiepoging der En-
gelsche troepen bij Dieppe, heeft gedu
rende het geheele afgeloopen weekend
de hoofdschotel gevormd in het oorlogs
nieuws. Het is wel teekenend voor Je
spanning waaronder we hier in het Wes
ten leven, dat een dergelijke (in verband
met het wereldgebeuren niet zoo belang
rijke) onderneming zoo geweldig breed
in da dagbladen wordt uitgemeten.
Waarschijnlijk moet men de grond
oorzaak hiervan zoeken in het bijna da-
gelijksche geschrijf over een tweede
front. Ook de radio van overzee doet
braaf mee om die suggestie leven
dig te houden en het is te begrijpen, dat
de pro Engelschgezinden, die we nog
altijd in grooten getale in ons land aan
treffen, elke poging van de geallieer
den, om een stukje van de Westkust in
bezit te krijgen, met uitbundige vreugde
begroeten.
Zoo gemakkelijk zal dit evenwel niet
gaan..
Gedurende twee jaar heeft de Duitsche
legerleiding gestreefd naar ee’n intensie
ve versterking van deze Westkust. Kos
ten noch moeite zijn gespaard om hier
een verdqdigingsstelsel op te bouwen
dat elke aanval vanuit zee zal kunnen
weerstaan. Zal het dit jaar bij deze eene
mislukte landingspoging blijven? zoo
vragen velen zich af. Natuurlijk (niet,
misschien vandaag, mischien over een
week zullen opnieuw Engelsche troepen
een poging wagen; waar en op welke
manier is natuurlijk het geheim van de
legerleiding. Willen de geallieerden de
zen oorlog winnen, dan is de vorming
van een tweede front beslist noodzake
lijk, een bedroevende noodzakelijkheid,
die heel wat leed over de landen aan de
Westkust kan brengen.
Bij een meer serieuze invasiepoging
wordt het kustgebied van de Friesche
eilanden tot de zuidpunt van Frankrijk
het strijdtooneel met alle voor de bevol
king funeste gevolgen. Denk U eens even
in hoe het dan moet komen met de orde,
met de voedselvoorziening, met de huis
vesting van geheele dorpen en steden
Onlangs heeft de Nederlandsche
Volksdienst in verschillende plaatsen
van Friesland bijeenkomsten belegd,
waar de vrijwillige en ambtelijke fnede-
werkers van N.V.D. en W.H.N. werden
ingelicht omtrent doel en streven van
deze instellingen. Het ligt in de bedoe
ling eerstdaags weer aan te vangen met
dergelijke vergaderingen, met dit ver
schil, dat thans de functionarissen tech
nisch gevormd zullen worden. Ter voor
bereiding hiervan hield de N.V.D.
Woensdag j.l. te Leeuwarden een bij
eenkomst voor de pers, waar als spre
ker optrad de heer L. Dekker, provin
ciaal leider van Friesland.
Er is een groot verschil geweest tus
schen den zomer van 1941 en die van
’42. Tijdens de eerste werd het ambte
lijk apparaat in dienst gesteld van
W.H.N. en N.V.D. Het was voor de be
trokken personen een min of meer op
gelegde plicht, waardoor meermalen de
strijdersgeest ontbrak. Steeds meer
meldden zich echter aan, want er was
een streven naar verandering, naar een
nieuwe tijd, in ons volk. Het was niet
moeilijk, de gewenschte personen in de
organisatie te krijgen, soms wel om ze
er in te houden. Door broodroof en te
genwerking van geestelijke zijde werden
goedwillenden vaak weer teruggebracht
tot de categorie van afwachters. Toen
kwam uit die goedwillenden de gedach
te naar voren, de onderlinge band te
versterken. Te Kortehemmen is een kern
van goede Friesche sttrijders gevormd
dat zijn stoottroepen die zullen
doorzetten. Door besprekingen met het
ambtelijk apparaat is de verstandhou
ding daarmee beter geworden, er werd
niet meer gesaboteerd, de gezonde ver
houding groeide en de haat werd uitge
bannen.
De zomer van 1942 bracht groote ac
tiviteit met zich mee; er is geen plaats in
Friesland of de N.V.D. is er geweest, de
medewerkers hebben dorp na dorp als
het ware afgegraasd. Het aantal mede
werkers werd opgevoerd en tegenstand
werd gebroken, door op goede wijze
met het ideaal naar voren te komen.
Kinderen werden door de N.V.D. uitge
zonden, moedertehuizen opgericht
(Nunspeet, Aalten), te Dieren werd een
Tehuis voor Ouden van Dagen geopend,
te Rolde een kindertehuis, terwijl o.a. te
Hilversum en in Limburg Kindertehui
zen verbeterd werden. Op het program-
ma staan nog Moeder-adviesbureaux
om de moeders in haar werk bij te staan,
te Leeuwarden wordt gewerkt aan een
Kinderbewaarplaats. Oogstscholen zul
len worden opgericht, waar de kinderen
onder goede leiding zullen worden bezig
gehouden. Verder zijn in Friesland
ruim 60 sociale werksters, die niet be
schouwd moeten worden als een soört
dienstbode, het zijn vrouwen met een
groot sociaal gevoel, die zich verant
woordelijk voelen om de moeder te ver
vangen.
We willen in de komende vergaderin-
i Stalingrad de bevoorrading van
I onbezette Russische gebied met de olie
I uif de Kaukasus te verhinderen, dan is
daarmee aan de Sovjet-Unie een zeer
ernstige slag toegebracht.
(o)—
Uit het Verre Oosten komt momenteel
niet veel nieuws.
Daarmee willen we niet den indruk
vestigen, dat in deze belangrijke sector
van het strijdtooneel geen belangrijke
beslissingen zullen worden genomen.
De veranderingen in de legerleiding in
Egypte, de stilstand in het offensief van
generaal Rommel, het feit dat berichten
uit Duitsche bron spreken van vliegtuig-
aanvallen op Duitsch-Italiaansche con-
vooien in de Middellandsche Zee. De
Britsche troepenbewegingen in Iran,
Irak en Syrië, de militaire besprekingen
in Cairo en Bagdad enz. enz., dat alles
wijst er op, dat ook in het verre Oosten
een verhoogde activiteit wordt voorbe
reid.
Te Bagdad confereeren de comman
dant van het tiende Britsche leger ge
neraal Winant en de commandant van ’t
negende leger Wilson, tezamen met
Amerikaansche officieren, waarbij zij be
sluiten namen ten aanzien van verdedi
gingsmaatregelen voor Iran, Irak en Sy
ria, alsmede ten aanzien van bescher
mingsmaatregelen voor de oliegebieden.
Verder werd ook te Cairo eenige dagen
in het Britsche hoofdkwartier beraad
slaagd. Hieraan werd deelgenomen door
geneaal Auchinleck, generaal Stone, ge
neraal Wavell, zelfs generaal Ritchie en
den Britschen ambassadeur Sir Miles
Lampson en van Amerikaansche zijde
door den gezant Kirk alsmede leidende
militairen van de Amerikaansche missie
in het Midden-Oosten. Ook deze onder-
handelingen golden niet alleen de Brit
sche positie in Egypte zelf, doch veeleer
de toestand in ’t geheele Midden-Oos
ten. Bijzonder opmerkelijk is, dat ook de
Engelsche en de Amerikaansche militaire
attaché te Ankara aan deze besprekingen
deelnamen.
,n
het deze dingen een nationaal-socialist kun. antwoordelijke mannen doen hun best
nen beïnvloeden, gaat hij langzaam de voor de voeding en het welzijn dezer
helling af. Duitschland strijdt op het lieden. Derhalve moet ook niet de vraag
worden gesteld: „Hebt gij de daad ge
pleegd?” Maar de vraag luidt: „Stemt
gij met deze daad in of niet? Volgt gij
i het parool van die krachten, die zich ge
reed maken Europa nieuw op te bouwen
of behoort gij tot doodgravers van
het avondland?”
Als schuldigen moeten niet slechts die
genen worden aangewezen, die in tech-
nischen zin beslist de bommen hebben
gelegd, doch de krachten, die zedelijk en
■moreel mede de verantwoordelijkheid
voor deze ophitsingscampagne dragen.
Op hun koffie- en theekransjes worden
de Londensche radioberichten gecolpor
teerd. En hoe gelukkig voelt zich nu
zoo een arme dolende, indien hij de hem
ingeschenpte wijsheid £ls zijn laatste
trouvaille kan spuien.
Het is niet de taak van het nationaal-
socialisme, den kleinen man op te han
gen,, doch het nationaal-socialisme moet
dengene pakken, de de verantwoorde
lijkheid draagt. Er is derhalve onder deze
vijf gijzelaars geen enkele, die het be
wijs kon aanvoeren, dat hij in deze twee
jaar niet op of een of andere wijze tegen
de strijders van het nieuwe Europa heeft
gehitst of op zijn theekransje partij heeft
gekozen. Of hij zich daarbij zelf zeker
gevoelt en aangenomen heeft, dat hij de
wetten niet heeft geschonden, interes
seert de nationaal-socialisten niet. Wij
kennen deze heeren precies en hun vijan
dige houding. Niemand voele zich dus
veilig, die niet veilig is.
Want in werkelijkheid is de kweekeling
met acte immers ook inderwijzer! Alleen
hij ontvangt maar een zeer kleine ver
goeding voor zijn werk, terwijl zijn col
lega, die wèl den titel van onderwijzer
heeft en doorgaans hetzelfde werk doet
als zijn collega, de kweekeling met acte,
de vergoeding ontvangt, waarop hij
rechtens zijn kennis aanspraak kan ma
ken.
Maar nu wat cijfers. Wij putten ze uit
het artikel in het genoemde Schoolblad.
„Eind December 1938 waren er min
stens 15000 acte-bezitters van 25 jaar en
jonger. Het aantal k. m. a. van deze
leeftijdsgroep becijfert men op ca. 6000.
Een volwaardige betrekking als onder
wijzer bekleedden op denzelfden datum
slechts 2336 personen van dien leeftijd.
De overvloed van beschikbare leer
krachten heeft hun „marktwaarde”
men vergeve mij deze uitdrukking ge
drukt tot ’n zoo schandalig peil, dat we
de cijfers bijna niet durven overnemen.
Maar we mogen de oogen niet sluiten
voor de wantoestanden, die door deze
exacte gegevens gesignaleerd worden.
Men zou verwachten, dat een beloo-
ning van nihil hoogst sporadisch is voor
gekomen. Dat is echter een schromelijke
vergissing. Niet minder dan 833 van deze
volledig bevoegden genoten geen cent
honorarium voor hun verantwoordelijk
werk. Dus bijna een vijfde deel der zelf
standige k. m. a. werkte geheel pro deo.
84 hunner waren zelfs zonder vergoeding
werkzaam bij het U.L.O. Ik aarzel niet
dit misbruik misdadig te noemen.
Aan deze sociale ongerechtigheid zijn
zoowel gemeente- als schoolbesturen
schuldig. Dit moge blijken uit de vol
gende specificatie:
Aantal zelfst. k.m.a. (l.o. en u.l.o.)
Zonder bezoldiging
263 of 30
189 of 10%
374 of 23
7 of 10%
oogenblik. Het strijdt ook voor de moe
ders en kinderen in Engeland en Ame
rika. Want als het bolsjewistische mon-
ster niet wordt verslagen, zullen ook zij
de verschrikkingen ondervinden, als de
tijd gekomen is. Europa begrijpt dit en
wij begrijpen dit ook, want toen Napo
leon naar Rusland trok, nam hij vijftien
duizend menschen uit ons land mee. Nu
hebben vijftienduizend vrijwilligers ge
hoor gegeven aan Musserts oproep om
naar het Oostfront te trekken.
Wij, zoo eindigde de heer van Geel
kerken, staan samen, verbonden met de
Duitschers, bereid om te offeren ten
bate van ons volk en ons vaderland en
daardoor ten bate van het nieuwe
Europa.
Hauptdienstleiter Schmidt gaf in zijn
rede eerst een historisch overzicht van
het ontstaan en de ontwikkeling van
dezen oorlog en behandelde daarna de
kwestie van de N.S.B. als uitvoerende
macht.
Nu wij in den tegenwoordigen tijd,
aldus deze spreker, steeds weer de vraag
vernemen waarom de Duitsche bezet
tingsautoriteiten slechts met de natio
naal-socialisten samenwerken, zou ik
nog eens in de herinnering willen terug
roepen dat deze kameraadschap in de
kerkers der vroegere regeering is ge
smeed. Wie heeft Duitsche en Nederland
sche nationaal-socialisten gemeenschap
pelijk opgesloten? Wie heeft er voor ge
zorgd, dat zij op de meest onwaardige
wijze werden mishandeld? Wie heeft laf
en arglistig weerlooze menschen neer
geschoten in treincoupé’s? Hef is tijd,
kameraden, dat wij ons deze dagen her
inneren en ons deze misdrijven voor
oogeri stellen om daaruit de noodige
conclusies te trekken voor de hardheid
van onzen politieken strijd.
Als destijds mannen opstonden als
Colijn, die in zijn brochure „Op de grens
van twee werelden” de massa van het
volk toeriep, dat de zelfstandigheid der
kleine staten wel niet zou terugkeeren,
dan stond toch tusschen de regels te le
zen: wij zullen wel probeeren die Duit-
richten over onlusten. De Mohamedaan- schers te zijner tijd weer kwijt te raken
':2"' 1 en wij zullen zoo mogelijk ook bijdra-
Helaas kunnen wij niet opmerken, dat ties in Britsch-Indië, die het zelfbestuur gen tot een Engelsche overwinning op
het tot voldoening aanleiding geeft, dat
„slechts” 10 der zelfstandige k. m. a.
der Prot. Chr. Scholen tot deze ongeho
noreerde leerkrachten behoort.
AD INTERIM.
I
r J
fl
Studenten helpen de boeren In den
drukken oogsttijd.
Het Studentenfront organiseert in
het Drentsche dorpje Tinaarloo een
Oogsthulp. waarbij de studenten de
hoeren bij alle werkzaamheden be
hulpzaam zijn, ook koeienmelken
dat echter eerst geleerd moet wor
den, voorloopig onder toezicht van
het melkmeisje
(V.P.B.-VJ4 P.-Folkers-s
DE JONG s NIEUWSBLAD
waarin opgenomen