Bolsward bevrijd!
)aar zijn wij weer
1945
9e Jaargang.
Uitgeverij Fa. A. J. OSINGA - Bols ward.
Vrydag 4 Mei 1945
Officieel orgaan der gemeenten Bolsward, Wonseradeel en Hennaarderadeel
No. 1.
ren.
bijna vijf jaren reikhalzend
ini naar
stukken ter opneming te
tegelijk
leven tïjdelijk stil komt te
De nacht
van zware
Nu nog iets over de toekomst.
In de nabije toekomst zal ook in onze goede
ichepen
tg naar
hof. Ir.
eer W,
orming
herstei
hiitsers
groot
onze
t „best
*en .uit
xugge-
>mmis-
13 aan
>en, in
al dit,
zeker
mtrent
iltuur-
1, dat
lilitair
to, die
iange-
tnbaar
unnen
>r het
Com-
th uit-
•r den
Zulve-
zetelt.
en een
erking
aartoe
n zijn
mmis-
tn door
I vaste
t, resp.
te van
achter-
zag in
•dang
er op-
erklng
s weer
•rovin-
f. Ger-
groote
zoor de
gealli-
Fran-
Neder-
a 5000
r repa-
r onge
le
S.
N.S.B.
tsteerd.
te San
respon
der van
ankrijk,
Luxem
at zulk
:ou zijn
tiïng
n de
ichts
ver-
pier-
zijn de
inklijke
i 25-40
•onden.
indy in
i door
isschop
ld heeft
p hulde
ptreden
Ing.
Biteit is
tof. mr.
Het Nederland dat zij terugvindt is gansch
anders dan dat zij verliet. Vijf lange jaren
van Duitsche overheersching brachten een
groote verandering, en helaas bijna altijd
een slechte. Wij hebben dat ook in Bolsward
ondervonden en wij ondervinden het nog.
De Burgemeester maakte Maandag 18 April
van deze mooie gelegenheid gebruik om
voor de microfoon de volgende rede uit te
spreken
Luisteraars I
Sedert Zondag den 15 April Van het jaar
onzes Heeren 1945 hebben wij hier histori
sche uren en dagen beleefd.
Met de explosie van de Blauwpoortsbrug
explodeerde de Duitsche tyrannie in deze
stad. Plotseling verschenen mannen in overall
met banden om de arm, met geweren en
stens in de hand, met durf en moed in het
hart. Zij bezetten onze stad, en wij waren
vrijIn de nacht van Zondag op Maandag
doemde op, met gejubel begroet, de eerste
Geallieerde wagen met bemanning en weer
klonken voor het eerst sedert langen tijd in
vrije lucht uit vrije keelen het Nederland-
sche, Friesche en Engelsche volkslied.
In de vroege ochtend werden de volksver
raders en de verdachte en beruchte personen
gearresteerd. En toen begon het groote feest
der bevrijdingvlaggen, wimpels, oranje op
jas en mantel en in het haar Nederlandsche
aanplakbiljetten, Nederl. pers, en onder groot,
aanhoudend, diep en hartstochtelijk gejubel:
de Canadeezen Het was een wonder
lijke dag, en de gansche week bleef een
wonder. Wij konden niet gelooven, bijna
niet, dat het getij eindelijk gekeerd was, de
vijand weg en een vrije toekomst geopend.
Niet alles is in de afgeloopen weken ver
anderd.
TIw en mijn rantsoen brood is niet grooter
geworden. De centrale keuken is nog niet
rvangen door het gasfornuis in eigen
luken, dit duurt waarschijnlijk nog
aanden. De tram rijdt nog niet. Het
lectrisch licht straalt nog niet. Trams, vracht-
krijgs-
Iden in
in op-
—L.eaenkaatsen,
WOMMELS, 24 Mei. De kaatsver.
..Wommels” hield een geanimeerde le
denwedstrijd met 14 deelnemende par
turen. Na vinnige strijd was de uit
slag aldus:
pr. P. Tippersma, B. Baukema en
Wijnia. 2e pr. J, Twerda, G. Boot-
hebben mélde luchtmacht en artillerie
een bombardement op Damascus uit
gevoerd. Het aantal dooden in Da
mascus schijnt reeds zeer groot te zijn.
De Engelsche en Amerikaansche ge
zanten doen pogingen om de vijande
lijkheden zoo spoedig mogelijk te doen
staken.
voor
aot is
jel tot
ot ge>
xaaks-
-staan.
De Provinciale Militaire Commissaris
en zijn Afdeeling Cultureele Zaken stelt
alles in het werk om te trachten dezen
tijd van stilstand zoo kort mogelijk te
maken. Zoodra het resultaat van deze
pogingen bakend is, zal dit gepubliceerd
worden.
auto’s, schepen, vervoeren nog niet de kost
bare steenkool van het Zuiden naar ons
hooge Noorden. Uw timmerman timmert
nog niet naar hartelust, uw taxi-chauffeur
vraagt nog geen fooien, uw rijwielhandel
verkoopt U nog niet sterke fietsbanden.
Kortom, de innerlijke levensomstandigheden
zijn in vele opzichten nog gelijk gebleven.
En onze evacué’s moeten ook nog maar
wachten.
Dus wonderlijk mooie ommekeer en
nog het voortduren van soberheid.
In zulke omstandigheden vieren wij heden
de verjaardag van onze Kroonprinses Juliana.
De eerste verjaardag van een Oranje .in
vrije Nederlandsche gewesten, helaas nog
niet alle elf. Wij hopen van ganscher
harte, dat God aan onze Prinses wil schen
ken een gelukkig nieuw levensjaar, wgarin
zij na bittere ballingschap eindelijk weer
eigen grond mag betreden, voorgegaan
door haar dappere, geestelijk zoo sterke
Moeder, begeleid door haar actieven, echt
Nederlander geworden man, -— onzen Prins
Bernhard. gevolgd door Haar drietal,
dochter-prinsesjes.
en overleg, kunnen voorkomen, dat onze
machines en lettermateriaal in handen van
den vijand zijn gekomen. En voorloopig kun
nen wij ons ook nog even redden met onze
papiervoorraad, hoewel ook hieraan dikwijls
is geknaagd en zelfs wel getracht er groote
happen ten behoeve van den vijand uit te
nemen.
En nu, met moed vooruit.
De Uitgeefster
Firma A. J. OSINGA.
ten goede komen aan de groote
hoef ten van ons Nederlandsche volk.
Het Militaire Gezag heeft een open oog
^oor Uw sociale belangen. De arbeids-
tn loonsvoorwaarden in den landbouw
'en in onderling overleg op korten
',ijn onder het oog worden genomen.
RADIO CENTRALE
we radio centrale in Bolsward werkt weer,
zij het ook nog maar zeer beperkt. De heer
D. Hoitsma, ambtenaar voor de radio centrale
hier ter plaatse, heeft het voorelkaar ge
kregen om met een benzinemotor en een
dynamo zooveel stroom te krijgen als noodig
voor de uitzending van de berichten van de
Engelsche radio en een uurtje gramofoon-
muziek.
De benzinemotor werd voor dit doel afge
staan door de fa. H. Jorritsma, de dynamo
door het bestuur van de Ambachtsschool te
Sneek, en de districtscdt. van de N.B.S. te
Bolsward heeft toegezegd voor de benzine
te zullen zorgen.
Door deze samenwerking kunnen onze stad-
genooten dus dagelijks op de hoogte blijven
van het wereldnieuws.
30 April 1945.
Het rood wit-blauw met de Oranjewimpels
sierden weer in grooten getale onze oude
stad ter eere van de verjaardag van Hare
Koninklijke Hoogheid Prinses Juliana.
Vier jaar achtereen moesten op deze datum
de vlaggen opgeborgen blijven of.zij
werden in vele huizen ter versiering van het
woonvertrek gebruikt.
Thans mag onze nationale driekleur weer
vrijuit wapperen en daarvan is op deze
datum een ruimschoots gebruik gemaakt.
van 9 op 10 Mei 1940. Geronk
vliegtuigen boven onze stad. Die
het hoorden vroegen zich af, wat dat te be
duiden hebben zou, een groote raid op En
geland, of iets anders? Men bedacht, dat
sinds enkele dagen in ons land de militaire
verloven waren ingetrokken. De morgen van
Vrijdag de 10e Mei bracht de zekerheidde
duitschers waren met schending van alle in
ternationale verdragen, met verbreking van
alle plechtig gegeven beloften, met verloo
chening van iedere plicht der dankbaarheid
jegens ons land en volk voor wat gedaan
was ter leniging van de nood van het duit
sche volk na de verloren eerste wereldoor
log, ons grondgebied binnengevallen.
Zaterdag 11 Mei, van twee zijden trok men
onze stad binnen, uit de richting Sneek en
uit die van Wommels. Die het aanzagen be
seften smartelijkdaar gaat onze vrijheid en
vroegen zich afvoor hoe lang en wat zal
ons worden opgelegd door de bezetter
De volgende dagen; de stad vol oorlogstuig,
de strijd aan de kop van de Afsluitdijk, het
gedonder der kanonnen. Toen Dinsdag 14
Mei het verpletterend bericht van de capi
tulatie; het koninklijk huis en de regeering
naar Engeland uitgeweken
De week tusschen 8 en 15 April 1945, op
nieuw zenuwachtige spanning, de Geallieer
den rukten verder en verder op naar het
Noorden, naderden onze provincie, overschre
den haar grenzen. De duitschers trokken te
rug, op fietsen en boerekarren trokken ze
door onze straten naar de Afsluitdijk, een
schamel overschot van het eenmaal zoo trot-
sche duitsche leger! Zondag 15 April, de
spanning stijgt, geruchten doen de ronde,
geallieerde tankcolonnes naderen Bolsward;
de ondergrondsche strijdkrachten worden ge
mobiliseerd de laatste duitschers, vernielings-
troepen, trekken door; de Blauwpoortsbrug
wordt opgeblazende binnenlandsche strijd
krachten konden het niet verhinderen, hun
getal was nog te klein tegenover dat der
duitschers in de onmiddelijke omgeving. Maar
dan komen ze te voorschijn! O, geen over
weldigende indruk maakten ze in hun over
alls, maar ze waren goed bewapend en hun
geest was voortreffelijk. Zondagavond half
zeven was de stad in hun handen.
In de nacht van Zondag op Maandag 15
16 April, 2 uur: de eerste Canadeesche
officieren komen hier aan, worden op het
stadhuis ontvangen; het Wilhelmus klinkt
en het Engelsche en Friesche volkslied, een
ontroerend moment voor wie erbij tegen
woordig waren. Maandagmorgen in de vroeg
te, de gewestelijke en gemeentelijke staf van
de N.B.S., ook de civiele afdeeling komt op
het stadhuis bijeen, ook de nieuw benoemde
waarnemende burgemeester, eerst 24 uur uit
de gevangenis ontslagen, is present tot groote
vreugde van allen, die hem hadden leeren
kennen uit de tijd van de ondergrondsche
voorbereiding van het werk in de bevrij
dingsdagen; wachten tot de geallieerde
troepen zouden binnenrukken. Maandag
morgen tegen acht uur, gejuich; op de bur
gemeesterskamer snelt men naar de ramen,
een lange reeks van militaire voertuigende
burgemeester en zijn raadgevers verschijnen
I
Ons moreel is verzwakt. Wij zien het om
ons heen en bij ons zelf. De kranten
en de kerken hebben U er al meer dan eens
op gewezen. Ik wil het nu ook weer doen.
Ergerlijk is het bedelen bij de Geall. soldaten
door kinderen en zelfs door groote men
schep. Zelfs hoorde ik eenige dagen geleden
voor het stadhuis een groot rumoer, ik dacht
dat het minstens om de aankomst van Prins
Bernhard zou zijn. Ik zag echter slechts
enkele Engelsche soldaten, tientallen en tien
tallen grijpgrage handen, die tenslotte op de
straat grabbelden om misschien één cigaret.
Het stadhuis is niet gebouwd om voor
zooiets tot achtergrond te dienen.
Er wordt nog hout gestolen, er worden nog
trottoirs opgebroken door kinderen, enz.
Er wordt nu N.B. .zwarte handel gedreven
in geallieerde artikelen. Ik heb opdracht
gegeven aan de politie, scherp op al deze
kwade praktijken toe te zien, maar ik doe
tegelijk, evenals de kerk gister en de kranten
in de vorige week, een ernstig, dringend
beroep op U, mijn mede-burgers, en op U
ouders, op U onderwijzend personeel, op
ieder, om zichzelf te beheerschen en te
wachten voor een schenden van onze her
boren vrijheid, te wachten voor een voort
zetten op dezelfde voet van onze dikwijls
sabotteerende, liegende en.bedriegende levens
praktijk tijdens de Duitsche overheersching.
stad gezuiverd moeten worden. Wij zijn er
al mee bezig.
De verraders en die mooi weer hebben ge
speeld met den vijand, de „dames” en meisjes
die de Duitsche soldaat het leven hier aan
genaam, gezellig, vroolijk trachten te maken,
zij worden reeds in arrest gehoudenstreng
of soepeler, al naar schuld en omstandig
heden. Er zal nog meer gezuiverd moeten
worden. De zuivering moet rechtvaardig zijn.
U zult hier spoedig meer over hooren, ook
over de vorm, waarin U kunt medewerken.
Ik wil er nu dit alleen van zeggen Meen
niet dat nu het oogenblik gekomen is •om
uw persoonlijke wraakgevoelens bot te
vierendat mag niet. Onderzoek uw eigen,
ook niet volmaakte hart, goed. Verzamel
feiten, vóór of tégen de offlciëele en parti
culiere personen, als gij meent dat zij in
staat van beschuldiging moeten worden ge
steld. Ik herhaalverzamel de feiten en geen
kletspraatjes. Voer geen ondergrondsche
actie tegen bepaalde personen of een be
paalde politiek, maar blijf eerlijk in eerlijke
critiek. Laster niet, dat is laag en gevaarlijk.
Boalserters, bid üs Heit yn de himel, det
Hy oan rjuchters en bistjürders jaen wol yn
dizze greate, rüzige tiden in skerp rjuchts-
gefoel, in skerp ynsicht, in bést ünthald,
kristlike rjuchtfeardichheit en barmhertich-
heit. Den scille wy de namme fen üs stêd
eare oandwaen en scil men yn Fryslan en
Nederlan sizze kinne
Sljucht en rjucht as dy fen Boalsert.
STADSNIEUWS
Officieele ontvangst ten Stadhuize.
Op 18 April verschenen er in Bolsward de
eerste leden van de Kon. Ned. Brigade
„Prinses Irene”. Dit feit kon en mocht niet
onopgemerkt voorbijgaan. De heeren werden
uitgenoodigd ’s middags op het Stadhuis te
verschijnen, waar zij door den burgemeester,
voor de eerste maal getooid met de fraaie
ambtsketen van de stad, in zijn werkkamer
werden ontvangen. Mede aanwezig waren:
mevr, van Tuinen, de Districtscdt. luit. Gor
ter met zijn „chef staf”, de gemeentecdt.
W. H. Folkerts, ds. Vink, W. Ph. Hen
driks en nog enkele N.B.S.ers.
Na een korte begroeting werd het gezel
schap rond de tafel genoodigd. Een glaasje
werd geschonken en de gasten zorgden voor
ruim sigaretten. En onder het genot van het
een en ander werden veel vragen en ant
woorden gewisseld.
De heeren F. Havelaar uit Zuid-Arika, U.
H. Teengs uit Siam en L. de Wied uit
Leeuwarden hadden natuurlijk veel nieuws
en interessants te vertellen uit Engeland en
Zuid-Nederland terwijl zij wederkeerig be
langstellend luisterden naar alles wat hun
werd verteld over het leven in bezet ge
bied.
De burgemeester bood namens de gemeente
Bolsward ieder een foto van het Stadhuis en
gezamenlijk een doos „echte Hofnar” aan,
waarvoor hartelijk dank werd gezegd. Hand-
teekeningen werden gewisseld en tot slot
werd nog het Stadhuis bezichtigd onder lei
ding van den oud-concierge, den heer F.
van der Spoel.
Dankdiensten in de kerken.
Nadat op Donderdag 19 April in alle ker
ken een dankdienst werd gehouden voor de
bevrijding van Bolsward, werd op Vrijdag
avond, des avonds half zeven in de Mar
tinikerk nog een algemeene dankstond ge
houden.
Dikwijls reeds zagen wij veel menschen in
dit oude mooie godshuis te samen komen,
maar zooals deze avond hebben wij het nog
nooit gezien. Er was zelfs geen staanplaats
meer vrij, in alle paden stonden de men
schen dicht opeen gepakt.
In deze indrukwekkende dankdienst voor alle
religieuse richtingen werd het openingswoord
gesproken door ds. E. H. Boer. Verder hield
pastoor H. A. Staal een rede over het on
derwerp „God”, ds. J. Vink behandelde het
onderwerp „Nederland” en Dr. A. D. R.
Polman sprak over het onderwerp „Oranje”.
Gemeenschappelijk werd gezongen: Ambro-
siaansche lofzang. Wilt heden nu treden, O
Heer die daar des hemels tente spreidt en
tot slot staande 2 coupletten van het Wil
helmus.
en de bitterheid voegen
zich de schaamte. Want er is veel, waar
over we ons te schamen hebben. Bolsward
werd een centrum van de zwarte handel
genoemd en de vijand had ook hier zijn
karakterlooze medewerkers, die hem hielpen
bij zijn slavenjacht, namen van jonge man
nen opgaven en in de nacht mee uittrokken
om hun woonplaatsen aan te wijzen aan de
„Grüne Polizei”, walgelijke vorm van land
verraad, werken der duisternis in de letter
lijken zin des woords.
Maar, God zij dank, ook van andere dingen
mogen wij spreken, als we terugdenken aan
de bezettingstijdvele vervolgden vonden
hier onderdak, vele Joden zijn hier jarenlang
verborgen gehouden en Bolswsrd was óok
een centrum van de ondergrondsche bewe
ging. Velen hebben hun leven gewaagd, op
dat Nederland Nederland blijven zou en zijn
edelste tradities handhaven. Aan die allen
zij een woord van dank gebracht voor hun
werk en hun trouw. Moge hun geest in
Bolsward heerschen in de komende jaren.
Dan kunnen wij een nog veelszins moeilijke
toekomst met vertrouwen tegen gaan.
J. V.
niet mogelijk om direct
vorm en formaat te ver-
ert 1 September 1942 hebt U „De Jong’s
uwsblad” moeten missen. Thans mogen
ns blad weer opnieuw uitgeven. En wij
dit vol vreugde en vol goeden ">oed
z hoop, dat wij weer, evenals voorheen,
zen nauw contact met onze lezers mogen
krijgen.
Wi; van onzen kant zullen ons uiterste best
..(doen „De Jong's Nieuwsblad” voor Bols-
ward en omgeving zoo belangrijk mogelijk
te doen zijn. En wij hopen daarvoor weer
op aller medewerking te mogen rekenen.
Wanneer er onder de lezers zijn, die bij-
'ragen ter opname hebben of willen leveren,
kin verzoeken wij hen deze 'zoo spoedig
'ogelijk bij ons in te zenden. Ook de ru
briek „Ingezonden stukken” kan weer wor
den geopend. De redactie behoudt natuurlijk
alle vrijheid voor
weigeren.
Natuurlijk is het
weer in de oude
schijnen. Geen gas, geen electrische stroom,
geen papier-aanvoer, geen telefoon enz., dit
zijn allemaal factoren die een klein en sober
begin noodig maken. Maar er is weer een
begin en met moed en vertrouwen zullen wij
trachten dit begin zoo goed mogelijk uit te
breiden en te verbeteren. Wij hopen daar
mee ook een steentje te kunnen bijdragen
aan de opbouw van ons land.
Gelukkig hebben wij, zij het met veel moeite
-i.- -
op het bordes van het stadhuis, op straat
verdringen zich de menschen, de vlaggen
gaan uit, menschen schreeuwen, armen gaan
omhoog. Dan trekt de stoet door de straten,
Bolsward was bevrijd, een zucht van ver
lichting ging op uit veler hart. Naar dit
moment had men
uitgezien.
Mei 1940, April 1945! En we denken terug
aan de tijd, die daartusschen ligt. O, Bols
ward mag dankbaar zijn. Het is beide malen,
bij het begin en aan het einde van de oor
log, wonderbaarlijk gespaard! Het had an
ders gekund; het had beide malen strijdtoo-
neel kunnen worden. Vooral vlak voor het
einde zijn we als door het oog van de naald
gekropen. Het mag nu wel gezegd worden
het tactvol en voorzichtig optreden van de
binnenlandsche strijdkrachten heeft ons voor
veel moeilijkheden bewaard. Behalve de ver
nieling van de Blauwpoortsbrug, de vernie
tiging van een enkel huis en eenige glas
schade kent onze stad geen verwoesting door
de oorlog. Ja, we mogen dankbaar zijn des
wege. En honger hebben we tot het einde
toe niet gekend!
Onze blik wendt zich terug naar de vijf
jaren, die achter ons liggen en onze ge
dachten en gevoelens vermenigvuldigen zich,
©aar is niet enkel reden tot dankbaarheid
Weemoed en bitterheid mengen daar door
heen. Wij denken aan de velen, die werden
weggevoerd door de duitsche slavendrijvers,
wederrechtelijk door de vijand te werk ge
steld in zijn roofrijk en zij zijn nog niet te
rug, zij verlangen naar de terugkeer en er
wordt naar hun thuiskomst verlangdwe
denken aan hen, die vielen twee dagen voor
de bevrijding door het wreede duitsche stand-
gericht; we denken aan de velen, die zich
jaren lang als misdadigers schuil moesten
houden om zich aan de vervolging van de
bezetter te onttrekken; we denken aan alle
onrecht en rechtsverkrachting, aan alle wille
keur en tyrannie.
En bij de weemoed
stuur v er. v. rseaen. tjemeenren, Huis
houdschool, Rehobothschool, dir. zang-
vereen. „Gemengd Koor”.
Op Vrijdagen zal er weer een
autobus naar Leeuwarden rijden, twee
maal visa-versa. Uiteraard kan er voor
loopig maar een beperkt aantal reizi
gers vervoerd worden.
D
DE JONG’s NIEUWSBLAD
V'
4
t t I
z
