A DE MOLEN A
En toch
D
A
lU
lil
Stadsnieuws
Dinsdag 3 December 1946
No. 57
42e Jaargang
Streekblad voor Weet* en Zuidwest Friesland
ekomen. De Rijkswater-
het Kalverdijkje te Leeu-
?D
nz.
D
Oorlog
Houtigehage-C.A.B. 30.
>r
le
den
IS
nd
den
voora:
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Concert „Excelsior”
Donderdagavond gaf het fanfare corps
„Excelsior” uit St. Anna Parochie een
gastconcert in De Doele op uitnoodi-
ging van „Oranje”.
Van heinde en ver waren muzieklief
hebbers toegestroomd om te genieten
van wat dit in onze provincie zoo be
kende corps gaf.
En ze hebben kunnen genieten.
ren
'EN
Abonnementsprijs
1.25 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs10 cent per m.m
Giro 87926
II
blijve in ’t Friesche landschap
HET
Zoo wel wat het corps gaf als de viool-
soli van de dirigent, de heer Anema,
stonden op hoog peil. Het was een
avond van hoogstaand kunstgenot
gadering gaven zich reeds een 40-tal le
den op, met een totaal landgebruik van
1200 H.A. Een perceel land groot 7
pondemaat, welwillend afgestaan door
den heer W. de Jong te Pingjum «a
ploeg naar Houtigehage. Aangezien
deze ploeg momenteel met 8 gewonnen
en bovenaan de ranglijst
prijkt, was de algemeene opinie dat met
groote cijfers verloren zou worden. Dat
dit niet gebeurd is, pleit voor de
C.A.B. achterhoede, die deze middag
uitstekend werk heeft verricht. In de
voorhoede, waarin alleen v. d. Meer
opviel, wou het weer niet vlotten, ja
voor rust werden zelfs 2 opgelegen
kansen jammerlijk om zeep gebracht.
Zoo zoetjesaan wordt het tijd dat er
een paar winstpunten binnengehaald
worden. Dit nu, is ons i
a.s. mogelijk in de thuiswedstrijd tegen
Harlingen, doch dan moet C.A.B. het
roer omgooien, en niet zooals tot nu toe
een tam spelletje ten beste geven, doch
vechten en nog eens vechten tot de laat
ste seconde. Alleen door geweldig op
de bal te zitten is succes mogelijk.
ACHLUM, 29 Nov. Bedankt voor de
Ned. Herv. gemeente, alhier Ds. Mui-
zelaar van Mijnsheerenland.
gemeentelokaal der Ned. Herv. kerk
’n buitengewone bijeenkomst van leden
en introducé’s, die goed was bezocht.
Voorzitter S. G. Bakker sprak een kort
openingswoord en gaf bovendien een
schets van het alcoholverbruik in Baar-
deradeel, wat volgens statistische ge
gevens volgens spreker vrij hoog is, ter
wijl de daarin verwerkte granen zeer
zeker voor nuttiger doeleinden konden
worden gebruikt.
Vervolgens werd de avond gevuld met
voordrachten in ernst en luim, die ge
tuigden van ambitieus werken der N.V.
leden en bij de aanwezigen goed in de
smaak vielen.
Ter afwisseling werd uit de liederen
bundel gezongen en was er in ruime
mate voor tractatie gezorgd. Besloten
werd de „Goede Raadgever” weer aan
te bieden. Het was een hoogst gezel
lige en zeer geslaagde avond.
mentaal en schoon beeld, een ontsiering
of spookachtig beeld. Daarom is het een
wijs besluit van Ged. Staten een com
missie te benoemen, welke tot taak
heeft genoemd college van voorlichting
te dienen over de vraag: A. welke van
de bestaande wind- en watermolens tot
i moeten
worden gerekend, zoodat hun instand
houding als een cultureel belang moet
worden gezien; B. welke consequenties
de instandhouding van de onder A ge
noemde molens medebrengt in econo
misch, waterstaatkundig en financieel
opzicht.
Tevens behoort tot haar werkzaamhe
den het plegen van overleg met de
Rijkscommissie voor de Monumenten
zorg inzake de tot 1 Juni 1947 binnen-1
komende aanvragen tot het sloopen en
veranderen van molens, welke commis
sie voor deze handelingen toestemming
heeft te verleenen, ingevolge de be
schikking van den Minister van Onder
wijs van 21 Mei 1.1.
Ook in andere provincies dreigt gevaar
voor de molens. De Prov. Waterstaat
van Zuid Holland kreeg reeds in het
begin van dit jaar van vier verschillen
de polderbesturen aanvragen, om een
verandering van bemaling, goed te keu
ren. Meer en meer moet de windkracht
het afleggen tegen een moderner vorm
van bemaling. Naar aanleiding hiervan
schreef „De Kampioen” dat er een ge
lukkige omstandigheid is, waarvan
fijt kan worden getrokken. Het
Uitgave van Drukkerij Fa. A. J. O SIN GA Bolsward
als proefveld worden aangelegd onder
deskundige leiding van den heer Ir.
Wiersema, consulent voor de planten
veredeling te Leeuwarden. Als voorlbo-
pig bestuur werden gekozen de heeren
Joh. Hoogland te Kimswerd, W. A.
Sinnema te Arum, J. Lyclama te Lol-
lum, W. de Jong te Pingjum en Joh.
Politiek te Wons.
Als 2de belangrijke punt werd bespro
ken de cursus in motor- en tractorken-
nis, hiervoor bestond groote belangstel
ling. De heer P. de Jong, leeraar aan de
R. L. W. school te Sneek gaf een over
zicht van de eerste krachtverschijnselen
uit de geschiedenis, om daarna over te
gaan tot ’t meer ingewikkelde van den
motor. Een 40-tal cursisten volgde met
aandacht deze eerste bijeenkomst.
De stemmen uit Oosterend naar onze
jongens in Indië.
In opdracht van het dep. van Oorlog
kwam het geluidtechnisch bureau J. v.
Wijk uit Apeldoorn naar onze plaats
om de stemmen van vaders en moeders,
zusters en broeders en verloofden enz.
op de gramafoonplaat vast te leggen.
Er was veel animo. Vele pake’s en
beppe’s deden hun best, alsook diverse
babykreten, muziekklanken, ja zelfs de
zieke werd in de gelegenheid gesteld
om tot zijn zoon te spreken en tot slot
nog een nummertje van de zangver-
eeniging, zoodat de jongens door mid
del van een gesproken brief weer even
in gedachten thuis zijn.
Een en ander ging in samenwerking
van de band Nederland-Indië met de
zeer gewaardeerde hulp van den cor
respondent, de heer IJ. Tj. Joustra.
Prins Bernard Stichting
De opbrengst van de gehouden collecte
voor de Prins Bernard Stichting was te
Winsum f 17.12; Jellum-Beers f20.32;
Oosterlittens f57.10; Weidum f 31.52;
Huins en Lions f 16.Oosterwierum
f 17.80 en Hijlaard f 18.25.
OOSTEREND. De Hervormde vrou-
wenvereeniging alhier hield haar jaar
vergadering onder presidium van mevr.
Nijenhuis. De vergadering werd ge
opend op de gebruikelijke wijze, met
gebed en lezen uit het Evangelie, waar
na de huishoudelijke zaken aan de orde
werden gesteld. Uit de verslagen werd
[vemomen dat er 27 leden zijn en we nu
in de na-oorlogsche tijd weer beter aan
de slag kunnen gaan, dan in de laatste
jaren het geval is geweest.
Tot bestuursleden zijn gekozen dé da
mes Vermeulen en Houtsma. De ge-
iouden verloting had flink baten opge-
everd en de medewerking kon ook niet
beter, daar hier heel wat werk mee aan
de winkel was. De gelukkige winnares
van de hoofdprijs was mevr. Wijbran-
dij. Het was een gezellige avond, die op
de gebruikelijke wijze werd beëindigd.
Daarenboven werd bericht
ontvangen van de afbraak van den
laatsten watermolen van den Grooten
St. Johannesgasterveenpolder en van
plannen tot afbraak van den water
molen aan het Kalverdijkje te Leeu
warden.
In Minnertsga staat de korenmolen ont
takeld van alles als een doodenskelet;
de watermolen in Roodkerk werd al in
1945 afgebroken; van den korenmolen
St. Xicolaasfeest
Zaterdagmiddag organiseerden de Ka-
j otters (Kath. Arbeiders Jeugdbewe
ging) haar traditioneel Sint Nicolaas-
feest voor de kinderen van de laagste
klassen der kath. scholen en oudste klas
der bewaarschool. De kinderen hebben
dapper voor St. Nicolaas gezongen. Na
een korte toespraak is de Sint weer ver
trokken en werd de middag verder ge
vuld met tractatie en poppenkast.
Naar wij vernemen hoopt St. Nicolaas
Donderdagmiddag de kinderen van de
Nieuwe Buurtvereeniging in de Groene
Weide met een bezoek te vereeren.
Na de rust een voordurend aanvallen
van R.E.S., afgewisseld met snelle te
genaanvallen van Zwaagwesteinde. Uit
een der uitvallen wordt de stand op 1-4
gebracht. Tegen het einde wordt R.E.S.
nog een penalty toegewezen, die onbe
rispelijk in een doelpunt wordt omge
zet.
Zwaagwesteinde speelde goed voetbal,
iet plaatsen was zeer behoorlijk en er
werd goed geschoten, de overwinning
is dan ook volkomen verdiend.
te Giekerk werd de kap enz. afgenomen
en de korenmolen te Nes op Ameland
en de korenmolen te Dokkum hebben
nog maar één wiek!
De heer Baart bleek nog niet gerust;
met het tegenwoordige besluit was de
toestand hetzelfde gebleven. Zonder
iets te doen sloopt de tijd de molens en
wordt de molen inplaats van een monu-
Een dorpsklok terug
Het volgende bericht lazen wij in de
Dokkumer Crt. Waar hier sprake is van
een Bolswarder firma en haar perso
neel nemen wij dit gaarne over.
ANJUM. ’t Was Donderdag 14 Nov.
voor ons dorp, wel een heel bijzondere
dag. Eenige tijd geleden was de groote
dorpsklok uit de oude toren weer ge
arriveerd. Doch voor ze haar metalen
klank weer zou laten hooren tot ver in
’t rond, moest ze eerst op haar oude
plaats worden teruggebracht.
En dit is nu geschied. Reeds Woens
dagavond arriveerden er eenige man
nen uit Bolsward in ons dorp, met het
inziens Zondag benoodigde materiaal, om dit karwei uit
te voeren. En jawel, Donderdag in de
namiddag, omstreeks 17 uur, glipte de
oude Anjumerklok, binnen de muren
van onze oude grijze toren, onder de
toonen van het Wilhelmus en Us Pake
syn klok. Deze klanken werden ten ge-
hoore gebracht door onze dorpsgenoot
en pistonblazer Willem Westra vanuit
de toren. Er was van de zijde van de
dorpelingen veel belangstelling, bij dit
voor ons dorp, niet alledaags karwei.
Hulde aan de mannen, personeel van
de fa. Jorritsma uit Bolsward, die op
zeer serieuse wijze tewerk gingen om
dit eens verloren gewaand kostbaar
dorpsbezit, op zijn oude plaats terug te
brengen.
Fancy Fair
Reeds wekenlang zijn de verkenners
aan de voorbereiding van deze Fancy-
Fair bezig geweest. Vele prijsjes zijn
door hun zelf vervaardigd, terwijl ook Zondag trok C.A.B. met een gehavende
de attracties, stands enz. eigen werk
was.
Vrijdagavond werd de Fancy-Fair door wedstrijd^
de aalmoezenier der verkenners, Pater
Laurant, geopend. Er heerschte een ge
zellige stemming en de diverse verma
kelijkheden maakten goede zaken. Ook
Zaterdag en Zondagavond was er druk
bezoek.
Uitslag verloting: Hoofdprijzen no’s:
742, 607, 461, 426, 771 en 819; troost
prijzen no’s 363, 184, 368, 780, 421, 639,
906, 898, 645, 734, 670, 425 en 725.
Prijzen kunnen af gehaald worden bij
den heer F. B. v. d. Meer, Nieuwmarkt.
De naam van de pop was Gysberta en
is gewonnen door Mej. Nelly van San
ten.
Het gewicht van de taaipop was 8 pond
en 280 gram.
In totaal bezochten 2041 bezoekers de
Fancy Fair.
In de jaren 19101920 schijnt er wei- verzoek tot slooping van den water-
nig angst te zijn geweest voor het ver- molen in den Hoedemakerspolder te
dwijnen van de molens. Was dit wel Dokkum. D-1-
het geval geweest, dan zou men vele
zeer belangrijke molens in voorloopige
lijsten der Nederlandsche monumenten
van geschiedenis en kunst hebben op
genomen. De molens hadden daarin een
ruimer plaats moeten vinden. De Ver-
eeniging tot behoud van molens in Ne
derland, genaamd „De Hollandsche
Molen”, staat nu voor groote moeilijk
heden. In 1923 w^ren er in ons land
8962 windmolens; van 1923 tot heden
verdwenen er 6588, dus in 22 jaar meer
dan vijf zesde gedeelte van het totaal.
Door het oorlogsgeweld vielen er in
Limburg en Noord Brabant ongeveer
150. Er resten dus in ons land nog pl.m.
1370 windmolens, waarvan in Fries
land 260.
In 1940 werd door generaal Winkel
man direct na de bezetting de molen
aangemerkt als een monument van ge
schiedenis. Er was dus automatisch een
sloopverbod. In dien tijd gaf de water
molen vele Friezen een veilig gevoel,
want in het voorjaar van 1945, toen in
die streken van Friesland, waar de be-
maling electrisch geschiedde, dwc weë onvervangbaar cultuurbezit
viel, werd er meer dan 10 H.A. geïnun-
deerd. De windmolen gaf bovendien j
meer waarborgen voor de voedselvoor-
ziening. Toen er geen kolen waren en
geen electrische stroom, kon de molen
draaien met kostelooze drijfkracht.
Voor menig gezin werd daardoor huis
en hof beveiligd en kon het vee in de
weide blijven enz. En ’t koren kon in
den molen tot meel worden gemalen en
gaf het veilige gevoel, dat er in Fries
land geen hongersnood zou komen. Te
gen alle regels in bracht de bevolking
haar graan bij den molenaar. De mole
naar keek naar den wind, liet geen mi
nuut voorbijgaan en als een molenwiek
brak, draaide hij met één wiek. En 'n
de rusttijden plaatste de molenaar zijn
wieken zóó, dat de jonge menschen in
den verren omtrek konden zien, dat er
gevaar dreigde, of wel dat het veilig
was! De molen zónder electrische
stroom wekte zelfs stroom op en bracht
kleine drukpersen in beweging.
En thans dreigt een groot gevaar!
De een geeft als reden op dat de molen
aan een kostbare reparatie toe is en men
goedkooper een klein gebouwtje met
electrische bemaling kan maken; de an
der betoogt, dat de meelmolen geen
economisch bestaan geeft en men beter
een kleine electrische graanmalerij kan
bouwen, waaraan minder onderhoud is.
Niettegenstaande dit alles geven nog
vele vaklieden den voorkeur aan den
molen. Het meel geeft een mooier bak
sel.
De beteekenis, welke de molen aan het
Friesche landschap geeft, mag niet wor
den onderschat. Vol bewondering b.v.
was men voor den korenmolen op de
wallen van Dokkum. Zoo’n molen be-
heerscht het silhouet van de plaats. Men
staat vol bewondering voor de logische,
monumentale en constructieve vormen.
Zoo’n molen is een monument. Reeds
eeuwenlang is de molen met z’n omge
ving geschilderd en prijken onze mu
sea met die schilderstukken, welke
thans met geen goud te betalen zijn.
En toen in het begin van dit jaar alom
de neiging werd waargenomen tot af
braak van bestaande, voor het land
schap vaak zeer waardevolle molens,
was het architect A. Baart te Leeuwar
den, die, als algemeen bestuurslid van
„De Hollandsche Molen”, mede na
mens den voorzitter, mr. dr. P. G. van
Tienhoven te Amsterdam, er de aan
dacht van Gedeputeerde Staten van
Friesland er op vestigde. De hulp en
leiding van het Provinciaal Bestuur
kan niet worden gemist. Het behoud
van de noodzakelijke molens moet de
bevolking een offer waard zijn, groo-
tendeels om zijn bouwkundige waarde,
doch ook om het stads- of dorpsbeeld.
Men vroeg de medewerking der ge
meentebesturen om de molens in hun
gemeenten tot monumenten te rekenen.
Korten tijd daarna verscheen een Kon.
Besluit, waarbij werd bepaald, dat alle
wind- en watermolens (metalen water
molens uitgezonderd) niet mogen wor-
gesloopt, of veranderd, zonder
fgaande toestemming van de
Rijkscommissie voor de Monumenten
zorg. Ged. Staten verzochten daarom
den gemeentebesturen en den heer
Baart op de handhaving nauwlettend
toezicht te houden.
Reeds vóór deze bepaling werd een ver
zoek tot slooping ontvangen om
houtzaagmolen „De Valk” te Franeker,
voorts voor den korenmolen te Witmar-
sum; bericht van slooping werd ont
vangen van den watermolen in den
Noordermiedpolder onder Hallum, een
gehouden druk bezochte vergadering
v. d. Molen doel en be
teekenis van een bedrijfsvereeniging.
Na een uitgebreide gedachtenwisseling
was bijna ieder overtuigd van ’t groote
belang hierin gelegen, en wera b.g.
WITMARSUM, 1 Dec. Nadat voor
eenige weken terug de St. Augustinus-
kring alhier haar eerste ontwikkelings-
avond hield, waar een geestelijk advi
seur in een zeer leerzaam betoog, een
afzonderlijk deel der opvoeding be
handelde, werd dezer dagen voor een
stampvolle zaal de eerste tooneelavond
gehouden.
Door de R.K. Tooneelclub alhier werd
op zeer verdienstelijke wijze opgevoerd
het kluchtspel „Een huis vol herrie”,
dat bij de aanwezigen bijzonder in de
smaak viel. Wij hopen dat deze club
onder de bekwame leiding van Pater
van Rozenstraten in dit succes een aan
sporing zullen vinden om op de inge
slagen weg verder te gaan. Het was een
mooie avond.
een verrassing
Nu de tijd niet meer verre is, dat
in ons Prinselijk gezin een blijde
gebeurtenis wordt verwacht, wil
ook de Vrijwillige Vrouwen Hulp
actie hier te stede gaarne mede
werken aan het groote landelijke
plan van de Juliana-luiermand-
actie. Wij roepen daartoe alle
vrouwen en meisjes uit Bolsward
op om een kleedingstukje of luier
mand artikeltje klaar te maken
om dat, zooals onze Prinses het
bedoeld heeft, uit te reiken in die
gezinnen, waar terzelfder tijd als
in Soestdijk een kleine wereld
burger zijn intree doet.
Hoeveel gezinnen hiervoor in
aanmerking kunnen komen, hangt
van uw vindingrijkheid af.
Ja, we weten het even goed als u,
dat de textiel schaarsch is, de
punten op, maar tócheen
verrassing zult ge zeker willen
bereiden aan die moeders, die zoo
moeilijk alles voor het nieuwe
kindje klaar kunnen krijgen.
En we willen het immers ook al
len opvatten als ons kleine aan
deel in het nationale huldeblijk
van blijdschap, dat nu op onze
eigen vrije bodem een Prinsen
kind geboren zal worden. Daarom
allen aan het werk in deze zoo bij
uitstek geschikte cadeau-maand,
waarin we ons er eens extra op
bezinnen, hoe we anderen een ple
zier kunnen doen, en dus tóch
een verrassing voor de a.s. moe
dertjes van Bolsward!
De geschenkjes worden tot 15 Ja
nuari 1947 gaarne ingewacht bij
de dames:
T. NawijnRatsma,
Gerb. Wopkestraat 2
J. M. VerhoevenVan der Hoek,
Hid Heroplants. 9
T. AltWesseling, N. Turfk. 3
T. Mulder—De Jong, Polstraat 8
J. M. A. de Vries, Marktstraat la
E. F. ten Cate—Beekhuis,
Jongemastraat 5
R.E.S.Zwaagwesteinde 24
Als om 2 uur de scheidsrechter de elf
tallen binnen de lijnen blaast, blijkt dat
R.E.S. geheel compleet is. Keeper Ver-
burgt neemt zijn plaats weer onder de
lat in.
Met de wind in de rug is Zwaagwest
einde gedurende de eerste helft voort
durend in de aanval, verschillende
goede aanvallen worden opgezet, maar
toch duurt het geruimen tijd voor'zij
de score kunnen openen. R.E.S. pro
beert het spel te verplaatsen en slaagt
er inderdaad in door een kopbal van de
linksbuiten gelijk te maken. Na dit
doelpunt komt R.E.S. opzetten en is
eenigen tijd in den aanval. De achter
hoede van de gasten weerstaat deze
druk en zet haar voorhoede mët lange
trappen aan het werk, de midvoor
breekt door, passeert Brandenburg en vereeniging opgericht. Staande de ver
geeft de keeper geen.kans, 12. Wij
denken dat de rust met deze stand in
zal gaan, maar wanneer de achterhoede
van R.E.S. niet voldoende wegwerkt is
het de rechtsbuiten der gasten die de
heeft in oorlogstijd met het oog op het stand op 1—3 brengt,
inundatie-gevaar, in Amerika meer dan
200 gemalen en gemaaltjes, waarvan
het waterverzet varieert van 35 tot
100 ms, gekocht, welke pas na de be-
vrijding zijn gi
staat is bereid, deze gemaaltjes te ver-
koopen. Door het bijplaatsen van zulk
een goedkoop hulpgemaal zou aan de
bezwaren van het uitsluitend afhanke
lijk zijn van de windkracht, tegemoet
kunnen worden gekomen. De polder
besturen komen op deze wijze niet voor
te kostbare aanschaffing van een geheel
nieuw gemaal te staan en de molens
kunnen intact blijven. Een afdoende
oplossing is ook dit echter niet, omdat
aankoop van deze hulpgemalen door
't polderbestuur ook gepaard kan gaan
met afbraak van de molens.
De tijd dringt, vele molens zullen zon
der hulp hun levensduur niet lang meer
kunnen rekken. „De Hollandsche Mo
len” is niet kapitaalkrachtig genoeg om
de molens geheel in beheer te nemen.
Nu vraagt het orgaan van den A.N.W.
B.: Zou het niet mogelijk zijn, een stich
ting in het leven te roepen, die de be
dreigde molens aankoopt, voor het on
derhoud zorgt en ze verhuurt aan de
polderbesturen, die door het gebruik
van den molen de exploitatierekening
van hun gemaal belangrijk zien ver
minderen?
Zulk een stichting zou dan gesubsidi
eerd kunnen worden door het Rijk, de
provincies en de gemeenten, lichamen,
die belang hebben bij vreemdelingen
verkeer en toerisme. De heer Baart wil
echter verder gaan .Naar hij ons mede-
delde, zou hij gaarne zien, dat f 4.000.-
voor 1947 op de Provinciale begrooting
zou worden geplaatst en voorts dat van
de Friezen één cent per hoofd en per
jaar voor het behoud van de molens
werd gevraagd, voor het vormen van
een reserve kapitaaltje. De heer Baart
heeft zich den volgende financieelen
opzet voor de molens gedacht, welke 't
komende jaar voor bijdragen in aan
merking komen: Bijdragen eigenaren
50% of f 20.000.Rijkssubsidie 35%
of f 14.000.provincies 10% of
f 4.000.gemeentelijk subsidie voor
de molens in die gemeente, waar een
molen hersteld wordt 5% of f 2.000.—,
een bijdrage van eigenaren, of uit
schenkingen en fondsen f 4.000.to
taal f 44.000.Wanneer 10 belang
rijke gevallen, welke thans aan de orde
zijn, het eerst ter hand worden geno
men, kan gemiddeld f 4.400.aan een
molen worden ten koste gelegd.
pro- Een sympathiek plan, dat aller waar-
Rijk deering verdient! E.
Uit den Omtrek.
WITMARSUM, 30 Nov. Op de heden
der Krite Wonseradeel (N.) behandelde
de heer Ir. H.
Drankbestrijding
OOSTERLITTENS, 28 Nov. De afd.
Oosterlittens-Baard der N.V. tot af
schaffing van alcoh. dranken hield in
’t gemeentelokaal der Ned. Herv. kerk
igewon
iducé’s,
Bolswanls Nieuwsblad
m
1-
re
n
o
n
c
T
ie
a
g
F-
n
I-
f-
it
sr
ï-
>r
>r
31
n
Le
.T
le
71
H
32
ren.
den.
