:G8
[Moedermelkcentrale
C Maatschappelijk werk in Friesland
rs
erii
lu
Ic*
0"
ruit
I
Nederlands eerste
?47
No. 9
Vrlfdag 31 Jppverl 1947
43© J etargong
Uitgave van DruRRerlj Fa. A, J. OSIN GA -
Bols ward
e n
ERK
-4
6O-2D res.
ting
bij
R£
ten
Tj. de J.
’d
Streekblad voor West-
J be-
>rten
tot
deze
ians
ring
len,
sch
Het Roode Kruis stelde een bedrag be
schikbaar, waarop de Moedermelkcen-
trale kon starten. Maar behalve financiën
had men bovenal moeders noodig, die
haar overtollige melk wilden afslaan. Na
overleg met den Geneeskundigen Dienst
propageerde deze het plan bij de moe
ders, die de zuigelingenconsultatiebu-
reaux bezochten, waardoor tevens de
melkgeefsters konden worden geselec
teerd.
Voorts was noodig een ophaaldienst.
Meisjes van het Vrouwelijk Hulpkorps
van het Ned. Roode Kruis brengen da
gelijks een steriel fleschje bij iedere
melkgeefster en halen het volle fleschje
van den vorigen dag op. De fleschjes
r bij
mers
*7 i
t 14
RD
50-1 brood
60-1 boter
60-2 boter
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie t
Marktstraat )3 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Abonnementsprijs t
1.25 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs10 cent per m.m.
Giro 87920
RD
MIA"
worden verzameld in depots bij diverse
Wiere tvurden
X As men in rót op it spek fêst
X bynt, wol er der net fan frette
heer W. C. Dijkstra, Wethouder van So
ciale Zaken der gemeente Leeuwarden,
die op dit terrein over een langdurige
en’rijpe ervaring beschikt. Hij maakt als
secretaris deel uit van een studiecom
missie, door den Commissaris der Ko
ningin geïnstalleerd en onder diens voor
zitterschap werkzaam, welke commissie
is uitgenoodigd binnen afzienbaren tijd
over deze materie een rhpport uit te
brengen. Het reeds beschikbare docu
mentatiemateriaal is haar ter hand ge
steld en wordt thans bestudeerd.
De commissie stelt zich voor tijdens haar
arbeid voeling te houden met andere
deskundigen, bestuursleden van be
staande instellingen, etc., in de provincie
werkzaam. Tevens zal zij zich, nog ver
der oriënteeren ten aanzien van hetgeen
op dit gebied elders in het land geschiedt
of op het punt staat te geschieden, op
dat men zichYeeds aanstonds de aldaar
opgedane ervaringen ten nutte kan ma
ken.
Het ligt voorts in de bedoeling, enkele
erkende deskundigen van buiten de pro
vincie uit te noodigen voor leidinggeven-
dexfiguren uit het maatschappelijk werk
in Friesland een inleiding te houden over
aard en omvang van de bemoeiingen ter
zake elders in het land.
Intusschen zal via de burgemeesters der
Friesche gemeenten en door inschakeling
van Gedeputeerde Staten van Friesland
contact worden onderhouden met de ge
meentebesturen en het provinciaal be
stuur, terwijl in het overleg voorts nog
enkele instanties zullen worden betrok
ken, zooals bijv, de diaconieën, het P. B.
V. O. enz.
VenVacht wordt dat de arbeid der com
missie binnen niet te langen tijd con-'
Crete resultaten zal opleveren.
Wie in haar werk belang stelt, wenschen
wil uiten of suggesties aan de hand wil
doen, dan wel prijs stelt op het ontvan
gen van nadere inlichtingen, gelieve zich
te wenden tot het secretariaat der studie
commissie voor maatschappelijk werk in
Friesland, Weerd 11 te Leeuwarden.
wellicht een samenwerking op cultureel
terrein geboren kan worden.
En wat de economische sector betreft:
in het begin van het vorige jaar werd
het Economisch Technologisch Instituut
voor Friesland (E. T. I..F.) opgericht.
Blijkens zijn statuten stelt het zich ten
doel „het doen van onderzoekingen op
economisch, technologisch, en sociaal
gebied ter bevordering van de welvaart
en de maatschappelijke ordening in de
provincie Friesland”. Het geeft desge-
wenscht of uit eigen beweging voorlich- i
ting op dit gebied en kan bij de'voor
bereiding of uitvoering van daartoe wen-
schelijk geoordeelde maatregelen zijn
medewerking en tusschenkomst verlee-
nen.
Het jonge instituut ziet zich gesteld voor
een zeer omvangrijke taak, niet slechts
betrekking hebbende op de verdere in
dustrialisatie op passende schaal in
59-1 melk
59-2, 59-3 melk
59-1 vleesch
59-2 vleesch
59-2 alg.
59-3 alg.
59-4 alg.
59-5 alg.
59-IB res.
59-1C. res.
60-1 melk
50-1, 60-2
vleesch
60-2 alg.
30-1D Res.
30-1E res.
melkslijters, die hun belangelooze mede- I
werking verleenen. Dagelijks komt een
auto van de Transportkolonne van het
Roode Kruis bij deze depots de volle
fleschjes afhalen en lege fleschjes bren
gen.
Al met al een heele organisatie, die in
de practijk overigens uitstekend voldoet.
Verdampend ijs.
De verzamelde melk wordt naar het Bin
nengasthuis vervoerd, waar elk fleschje
wordt gecontroleerd op vervalschingen;
ten onrechte acht een enkele melkgeef
ster zich soms verplicht haar aandeel te
vergrooten door toevoeging van water
of koemelk. Na deze controle wordt alle
verkregen melk „gepoold” in flesschen
van 200 cc gegoten en bij een tempera
tuur van 50 graden Celsius onder nul
ingevroren. In een tweede toestel laat
men daarna pnder zeer sterke luchtver
dunning het ijs verdampen zonder dat
het eerst in water overgaat.
Wat overblijft is een droog, poreus poe
der, dat onbeperkt houdbaar is. De gan-
sche bewerking noemt men het ïyophiele
procédé of, met de Engelsche term^ het
freeze-dryine proces. De vraag of het
product goed is, werd reeds bevestigend
beantwoord in de Kinderkliniek van het
Binnengasthuis. De moedermelk heeft
haar voedingswaarde volledig behouden
integenstelling tot België, waar men bij
het conserveeren van moedermelk deze'
eerst kookt, waardoor alle kostelijke vi
taminen worden gedood.
De geconserveerde moedermelk wordt
uitsluitend op medisch advies geleverd,
op doktersrecept dus. Er zijn twee voor
waarden: moedermelk moet inderdaad
onontbeerlijk zijn voor de baby en de
moeder moet zelf inderdaad geen of on
voldoende borstvoeding kunnen geven.
„Het kan nooit onze bedoeling zijn,” al
dus onze zegsman, „om rijke jonge moe
ders te helpen, die het lastig of voor
haar figuur ongewenscht vinden om haar
kind zelf te voeden. Luie of onwillige
moeders behoeven op onze hulp niet te
rekenen.”
Een zeer gezond principe I
De kosten van onderzoek, droging en
administratie zijn aanzienlijk. Daarom
moet de moedermelk worden betaald,
waarbij de grooten de kleinen helpen:
ieder betaalt naar draagkracht, de rijke
veel, de arme weinig. Iedere moeder, on
geacht de omvang van haar huishoud-
portemonnaie, moet een beroep kunnen
doen op de Moedermelkcentrale.
Het eenige wat men na ontvangst van
de flacon met het waardevollé poeder te
doen heeft, is lauw water toevoegen; één
flacon is de babyvoeding voor één dag.
Men is begonnen met enkele tientallen
melkgeefsters. Dit aantal is een goed
begin, maar ook niet méér dan een be
gin. De Moedermelkcentrale doet dan
ook een dringend beroep op alle moe
ders zich op te geven als melkgeefster.
„Maar,” voegt de organisator er aan toe,
„er is nog één voorbehoud: uw eigen
baby gaat vóór, wij vragen alleen het
overtollige en geen gram méér!”
En ook dat is een gezond principe.
de oarloch. Hja forwachtsje mei in
jier in priisforleging fan 1525 pst.
dat het onjuist zou zijn al te veel nieu
we organen te scheppen. De bestaande
toch zijn met het oplossen der vraag
stukken, welke deze overgangstijd stelt
meer dan bezet.
Voorts is rekening gehouden met de om
standigheid, dat het aantal beschikbare
deskundigen voor al dit werk niet zoo
danig is, dat men te kust en te keur kan
gaan, terwijl vele van de in aanmerking
komende personen reeds in beslag geno
men worden door werk van den meest
uiteenloopenden aard.
Het mag bekend heeten, dat na de be-
vrijding in Frieslan'd een provinciale af-
deeling van Nederlands Volksherstel
werd opgericht. Zij vertakte zich tot in
vrijwel alle gemeenten en stelde zich een
veelomvattende taak ten doel. Haar be
stuur is In het overleg, waarvan hier
voor gewag werd gemaakt, betrokken
geweest.
Nadat het vraagstuk van de maatschap
pelijke zorg in steeds wijderen kring een
onderwerp van bespreking had uitge
maakt, is onlangs overgegaan tot het
aanwijzen van een deskundige, die bij
het verder onderzoek naar de mogelijk
heden en wenschelijkheden inzake het
scheppen van een centraal orgaan voor
maatschappelijk werk in Friesland, als
centrale figuur zal optreden.
Als zoodanig werd bereid gevonden de
Zuidwest Friesland
op, dat yn ’47 desel de prizen jilde sille
as dit jier, dat foarby is. Nim hwat re
serve. meitsje giin bokkesprongen mei
l&n of nleatsen. forplichtingeryen fêste
hege lésten. Wy iteane op in top en
toe.
be-
doch I
▼er-
Friesland, maar eveneens verband hou
dende met problemen van anderen aard,
waaraan in de achter ons liggende ja-
ren onvoldoende deskundige- aandacht is,
besteed.
In de kringen van het maatschappelijk
werk nu neemt men het standpunt in,
dat het E. T. I. F. zich ongestoord moet
In de hongerwinter toog een aantal pers-
menschen naar het Amsterdamsche Wil-
helminagasthuis, stroopte de mouwen op,
vlijde zich op brancards en liet zich wel
willend een halve of driekwart liter bloed
ontnemen. Zij kregen een glas cognac,
omdat ’t zoo goed was en bedelden een
aardig zustertje een tweede glas af, om
dat het zoo lekker was.
„Vreemd, dat journalisten óók bloed in
hun aderen hebben,” grijnsde een jonge
dokter beminnelijk. Terwijl wij op
medisch bevel uitrustten van dit vrij
willig bloedverlies, werden de kolven
met versch bloed op een koord gehan
gen, kolf na kolf, als-de Maandagsche
wasch aan de waschlijn; wij waren do
nors geworden van den Bloedtransfusie
dienst van het Ned. Roode Kruis. En
thans loopt ergens een landgenoot rond
met mijn bloed in zijn aderen, hoogst
waarschijnlijk althans, want van de pa
tiënten, op wie bloedtransfusie wPrdt
toegepast, herstelt 80 procent.
Evenals bloed in poedervorm als bloed
plasma wordt geconserveerd, gaat men
dit systeem nu toepassen met moeder
melk. In noodzakelijke gevallen zullen
jonge moeders, die hun babies niet of
niet voldoende kunnen voeden, moeder
melk kunnefi betrekken van Nederlands
eerste Moedermelkcentrale, die op 6 Ja
nuari in het hoofdstedelijke Binnengast
huis haar arbeid is begonnen.
Moedermelk voor fietsbanden.
De meeste babies, die het geheel of ten
deele zonder borstvoeding moeten stel
len, kunnen met verdunde koemelk wor
den bijgevoed. Maar in vele andere ge
vallen, bijv, bij praematuur geborenen
of zuigelingen met ernstige stoornissen
aan de spijsverteringsorganen, is men
aangewezen op moedermelk. Van deze
dwangpositie is door sinist^ individuen
vaak misbruik gemaakt. Orangs kon ’n
moeder, wier kind alleen door moeder
melk in het leven kon blijven, deze al
leen zwart koopen raison van een
paar fietsbanden. Met deze schandelijke
praktijken zal het in de toekomst gedaan
zijn.
„De moedermelkcentrale is. dus niet al
leen van medisch, maar ook van sociaal
belang," zegt de scheikundige, dien ik
mag interviewen op voorwaarde dat zijn
naam ongenoemd blijft. Bij de totstand
koming van dit nieuwe werk zijn zoo
veel personen betrokken, dat ik kwalijk
DE TNWISSELINGSBON OP DE
BONKAARTEN.
Het C. D. K. deelt mede, dat ook op de
bonkaarten K, L, O, P 703 in den linker
bovenhoek een bon met den naam der
betreffende bonkaart voorkomt. Tegen
inlevering van dezen bon zal men t.z.t.
onder overlegging der stamkaart de
nieuwe bonkaart voor voedingsmiddelen
K, L, O, P 705 ontvangen. De ambte
naar van den distributiedienst zal bij de
uitreiking der nieuwe bonkaart deze „in-
wisselingsbon” van de bonkaart 703 ver
wijderen. De „inwisseli.igsbon” moet dus
aan de bonkaart bevestigd blijven. Op
losse bonnen zal geen niAiwe bonkaart
verstrekt worden.
nou foar steane, kin allinnich de oerheit fan in lan
dat oanjaen. It liket üs needsakelik dat
wy de boeren en ek de boere-arbèiders
net yn twivel litte oer de sjenswize fan
de liedende lju. Net om harren bang to
meitsjen of fan ’e wize to bringen, mar
om dudlik ut to sprekken, dat nimmen
miene moat, dat de forhaldingen fan
hjoed de dei bliuwe sille. Alderearst
wol ik dan meidiele, dat ek hjir yn
Fryslan en net troch de earste de béste
al praet is oer de kommendelan-
boukrisis. Der waerd by sein oer in jier
as trije fjouwer, dan forwachtet men
dat wer. Ik doar net tp sizzen of sa’n
ütspraek forantwurde is, mar yn elts
gefal kin men der rekken mei halde, dat
party lju dat mei earnst tinke.
De hear Nypels, in lanboukundige mei
in skerpe noas foar ekonomyske fragen,
seit dat it gefoel fan ünwissens de hiele
boerestan yn Europa en ek yn Amearika
eigen is. Men stiet it waer net. En hy
hellet hjir in meidieling oan fan United
Press, dy’t seit, dat de boeren yn Ame
rika, sawol yn Sud as Noard, mar ek dy
fan Australië en Nij-Sélfin' datselde ge
foel hawwe fan kommende swiere ti-
den. Yn de oarloch hat Amearika. de 1 rie jaen wolle: rekkenje der net to fêst
greate leveransier west fan Europa en
mei it each dêrop is de Ifinbouproduksje
tige ütwreide. De opbringsten wiene 60
pst. heger as dy yn ’e foarige oarloch en
goed tritich pst heger dan krekt foar
Prachtig initiatief van het Ned. mijzelf als de man kan presenteeren.”
Roode Kruis, dat een unicum
voor Europa is.
Fan de Martiny-toer.
It hat by de lju, dy’t der bilang by foar de lanbouprodukten en hja wolle
hawwe in tsjintaller west, dat it Regear dêrom ynternasjonale öfspraken haw
jit net de prizen fan de lanbouproduk-1 we om it bouwen fan weet en inkele
ten en de molke foar it kommende jier i oare haedprodukten yn forban mei de
fêststeld hat. Wy kinne der tige yn prizen to regeljen. Dy’t in bytsje yn-
komme. Men moat op ’e tiid witte, hwat sjoch hat yn de forhaldingen bigrypt
men moat en kin en sa’t de saken der fanseis wol, dat hwat hjir sein wurdt
11.1 as Amearika, dat neat lijd
hat yn de oarloch mar krekt- syn pro-
duksje-apparaef forbettere hat en me-
chanisearre, net samar tapast wurde kin
op us Ifin en üs forhüldingen. Hwat dêr
bard is, is hiel hwat oars as hwat hjir
barre sil. Mar hy sil ek witte, dat der
vn de wrald neat bart, of der giet yn-
floed fan üt op oare streken. En troch
bittere finderfining leard, sawol yn de
tachtiger as yn de tri tiger jierren, witte
wy, dat as it wier wêze soe, dat de pri
zen yn Amearika tige omleech geane,
us prizen net omheech gean sille. It
tempo mei hjir hwat oars wêze, de for-
dieling oer de produkten kin hwat oars
utfalle, de greate lijn sil hjir ek folge
wurde, dat mist net. En sa komt ik fan-
sels wer oan ’e frage: Hwerbm wachtet
de oerheit mei it fêststellen fan de pri
zen? Foarst omdat it priispeil fan alles
to heech leit en hja dos utsjogge nei de
mfiglikheit fan forleging. It Lanbou-
Ekonomysk Ynstitüt Jjat syn birekkens
oan de Minister jown, safolle en sa-
folle moat alles kostje, mar de M’n’ster
wol him net oppenearje. hy hopet dat it
foar minder kin. En dêrom soe ik de
800 gram brood
250 gram boter
250 gram margarine
of 200 gram vet
5 liter melk
300 gram vleesch
100 gram vleesch
200 gram kaas
Op 6 Februari zullen nog bfinnen worden
aangewezen voor suiker, versnaperingen en
tabak.
De bonnen T 68 voor tabak zijn slechts gel
dig tot en met 8 Februari a.s.
De niet-aangewezen bonnen van strook no. 3
kunnen worden vernietigd.
100 gram vleesch
100 gram kaas
800 gram brood
500 gram bloem of kinder-,
I meel (niet uit rijst be-
I reid)
100 gram bloem of kinder
meel (niet uit rijst be-
1 reid)
Tabakskaarten enz.:
T 68 2 rants, tabaksartikelen
(geldig tm 8 Febr.)
Bonkaarten MA, MB, MC, MD 701
(strook no. 4):
59-4 brood
59-4 boter
59-4 marg.
59-4 melk
59-4 vl.
59-5 vl.
59-4 kaas
Bonnenlijst
geldig van 2 tot en met 15 Febr. 1947.
Bonkaarten KA, KB, KC 701
(strook no. 4):
59-1 brood
59-2 brood
>91, 59-2 boter 125 gram margarine
59-3 boter
Evenals elders bestaat ook in Friesland
in wijden kring belangstelling voor de
vraag, hoe het z.g. maatschappelijk werk
(sociaal werk) kan worden bevorderd.
Teneinde zich omtrent het vraagstuk
eenigermate te oriënteeren werd vanwe
ge den Commissaris der Koningin een
enquête ingesteld, naar de op dit terrein
werkzaam zijnde instellingen, naar haar I kunnen ontwikkelen en dat het goed is
doelstellingen, de toegepaste werkme- doorkruising van competenties te voor-
thoden en de tot dusver bereikte resul- komen. Hierbij geldt ook de overweging
taten.
Daarnaast vonden onder zijn leiding be
sprekingen plaats met de bij dit werk
betrokken deskundigen met vertegen-
woordigers van een aantal besturen der
bestaande instellingen (vepeenigingen,
stichtingen, commissies etc.), terwijl bo
vendien gegevens werden verzameld om
trent hetgeen in andere deelen des lands
reeds is geschied of „in de maak” is.
Zoo werden bijv, uit vérschillende pro
vincies statuten, reglementen, jaarver
slagen, rapporten e. d. ontvangen, af
komstig van de aldaar provinciaal wer
kende organen op dit gebied, evenals
stukken betrekking hebbende op enkele,
in een stadium van oprichting verkeeren-
de, instellingen, welke o.m. het terrein
van het maatschappelijk werk zullen be
strijken.
Uit een en ander is de wenschelijkheid
gebleken, slechts datgene te overwegen,
wat zooveel mogelijk aansluit bij het be
staande en dat verdergaand overleg on
vermijdelijk is, wil men te zijner tijd tot
de oprichting geraken van een door alle
belanghebbenden gedragen en doelmatig
werkend provinciaal orgaan, dat coör-
dineerend en stimuleerend kan optreden.
Bemoeienissen van dezen aard behooren
zoo volledig mogelijk rekening te hou
den met het historisch gegroeide. De
gedachte om in Friesland zonder meer
over te nemen wat elders als juist is
aanvaard; acht men verwerpelijk. Een
reeks van instellingen heeft gedurende
lange jaren voortreffelijk werk op dir
gebied verricht. Dezen arbeid te door
kruisen en de betrokken besturen min
of meer „van boven af” voor een vol
dongen feit te plaatsen, zou van een on
juist inzicht getuigen.
Met inachtneming van de van regee-
ringswege geuite suggestie om in de ver
schillende provincies eerlang te geraken
tot oprichting van z.g. welvaartstichtin-
gen (hier en daar ook wel opbouw- of
herstelinrichtingen genaamd) welke in
stellingen zich niet slechts op ^ociaal
doch eveneens op cultureel en econo
misch gebied bewegen, is de wensche
lijkheid daarvan ook in Friesland onder
het oog gezien. Al spoedig bleek het
juister de drie terreinen voorloopig ge
scheiden te houden, al zullen grensge-
9 vallen voorkomen en bepaalde onder
werpen behalve een maatschappelijk,
evenzeer een cultureel en soms zelfs een
economisch aspect vertoonen.
Algemeen is men de meening toegedaan
dat het gewenscht is, zich in eerste in
stantie tot het maatschappelijk werk te
bepalen en wel om de volgende reden:
Op cultureel gebied bestaan in Friesland
reeds vele belangrijke instellingen, die
de meest uiteenloopende cultureele doel
einden nastreven. Daarenboven zijn na
de bevrijding min of meer als voortzet
ting van de Sectie Cultureele Zaken van
het-M. G., opgericht de Fryske Kultuer-
ried en het Kunstcentrum Friesland, zich
ten doel stellende, het cultureele leven
te coördineeren en te stimuleeren.
De opvatting bestaat, dat men verstan
dig doet, de verdere ontwikkeling op dit
gebied af te wachten en zoo noodig in
een later stadium na te gaan, in hoeverre
de Friesche zaak met een samengaan ge
diend is. Inmiddels is nader overleg
gaande tusschen de Fryske Kultuerried
en het Kunstcentrum Friesland eenerzijds
en het provinciaal bureau van Neder
lands Volksherstel ^anderzijds, waaruit-
hwer’t de wei krekt hinne giet, wit gjin
minské, mar dat er omleech gean sil ier
of let, dêr kin men wis fan wêze. Der
wurdt ek yn it greidebidriuw tsjintwur-
dich troch sommigen fuorre mei djfire
biten, lucernehea, lucernemoal en al sa
knear. Ik hearde fan in boer, dy’t dizze
[winter foar tsientfizen goune oan sok
spul kocht hie. Dat liket my ta, fier oer
!de skpeef to gean. Ek it feit, dat de boe
ren hjir meast it büthüs mear dan fol
hawwe en faken de skuorre jit heal fol,
is in teken, dat hja forwachtsje, dat de
hege molkprizen oanhalde sille. Ik doar
net to sizzen, dat it oars komt, mar ik
frees der wol foar. En al is dêrmei hjir
yn Fryslfin de kans om goed to buork-
jen net forlern, ik soe dochs warskógje
wolle om de boel to folie op ien kaert
to setten. De finkosten, it foer, de
kunstdong, de leanen, de matearialen en
sa alles is tige djfir en partij kinne it
jild yn ’e bfise n^t goed fele. Molkma-
sines en traktoren, hja meije net hifke
wurde mei de prizen fan hjoed de dei,
men sil goed dwaen dizze mei in seker
persintaezje foar legere prizen to bi-
oardieljen. Oars wurdt it sa. Yn tiden
mei rom jild bisteld en yn tiden mei
krap jild bitelle. Dêrby mei men ek
net for fitte dat de bilestingen op kom
mende wei binne en faeks jit forhege
wurde sille.
It mditaire apnaraet, de opbou, de üt-
wreiding fan alles, hwat yn de oarloch
onkeard is, kostet slompen jild. It sil
helle wurde hwer’t it sit en de boer
wurdt net forjitten. Dêrom jitteris:
doch de dingen mei fordrach en spring
net fierder ^s de pols lang is. In war-
skoud man telt foar twa!
800 gram brood
400 gram brood
of 100 gram vet
250 gram margarine
of 200 gram vet
4 liter melk
3 liter melk
100 gram vleesch
400 gram vleesch
200 gram kaas
125 gram koffie
50 gram thee
100 gram bloem
1600 gram brood
800 gram brood
Bonkaarten KD, KE 701.
(strook no. 4):
800 gram brood
250 gram boter
125 gram margarine
of 100 gram vet
12 liter melk
I
i
I
Bolswartls Nieuwsblad
I
IISSIi 1
