Martinytoer
JÊÊ---X
z Vogels vragen onze aandacht
Fan de
door Nederland
In nlje Rubryk
43e Jaargang
Dinsdag 18 Maart 1947
West*
Uitgave van DruRRerfJ Fa. A. J. OSINGA - Bolsward
Streekblad voor
>rd
RED AKS JE.
el
!t
7
Tj. de J.
t
de
igst
le
le
gemeen en op de kievit (Ijip, leep) in
het bijzonder.
Onze weidevogels willen we niet graag
missen. Het nut dat ze afwerpen voor
den boer nog daargelaten, vormen ze
ook voor het oog een prachtig onderdeel
in het schilderij dat weiland heet. Ook
het oor zou hun karakteristiek geroep
niet graag willen missen.
Toch dreigt onze vogelstand achteruit te
gaan. Vooral de kievit verliest terrein.
Vandaag nu we dit schrijven wijst de
kalender 17 Maart geldt het rijmpje’
Op Sint Gertrüd,
Moat it earste aei der üt,
Al is ’t ek op in skotse iis,
De Ijip blluwt like wils.
De Direkteur fan it Suvelwêzen, Dr. Boe-
kel rint mei in idé om, hwat nou al in
foech healjier ünrêst bringt yn de krin
gen fan de suvel- en lênbouformiddens,
en ek fier derbüten. Hie men yn it earst-
oan tocht, dat it in dea berntsje wurd^
soe, it ünbigryplike feit dat de hear Ge
luk, hjir yn Boalsert in namme mei in
aparte klank, him yn it Orgaen fan de
F. N. Z. mei de Direkteur oatus en toa-
tus forklearret, makket it needsaeklik op
syn iepenst to wêzen.
Hwer sit nou de oast? De büter en tsiis
dy’t yn üs lin makke wurdt, stiet alle-
gearre ünder kontróle fan nationale Bü
ter en Tsiiscontrólestations en elts pakje
büter of eltse tsiis kriget dertroch in
büter- of tsiismerk.
Dat is fan bilang foar de gebrükers yn
üs lên mar jit folie wichtiger foar de
export. It merk fan it Nederlinske Büter
en Tsliskontrülestation is de garansje,
dat hjir levere wurdt in prima produkt
mei in fêst focht en fetgehalte, hwer-
troch de keaper en gebrüker oer hiel de
wrAld wis is fan kwaliteit en gewicht.
Yn dizze merken en de organisaesje, dy’t
der efter leit, ha wy in kostber bisit fan
net to oerskatten wearde. Itselde dogge
wy mei üs setters, üs siedsied, üs blom-
bollen, üs beammen en safuorthinne.
>ij
k-
>r
ie
le
0
n
O
O
n
n
P
n
9F
I X
ige-
gen
Zele
:ces
m
t-
in
n
ie
;n
er
!2
n
le
n
:n
n.
;n
c-
bleken zich twee voormalige S.S.-man
nen verborgen te hebben,
De eerste sla
Er werd aan de Zwijndrechtsche Vei
ling namelijk de eerste kropsla aange
voerd. Voor deze primeur welke door
kunstmatige warmte vorstvrij gehouden
is, werd f 0.47 per stuk betaald.
Veel belangrijk binnenlandsch nieuws
valt er niet te vermelden. Het is weer
hetzelfde treurige verhaal: een zwart
complotje hier, een schandaaltje daar.
Ook kwamen er weer enkele ongeluk
ken en branden voor. Het voornaamste
zullen we de revue laten passeeren.
'emchljiit DIN'' 'ADS en VR
Redactie e<> AumiiriMratu'
Marktstraai 3 Bolïward
Telefoon 451 (K 5 >57)
van der L. en T.
sum en H. W.
meer arrestaties zijn te wachten.
No, 22
nog niet bestaan moeten ze zoo spoedig
mogelijk worden Ingesteld hebben In
de eerste plaats dan ook de taak met
inspanning van alle krachten dit onge
oorloofde eierrapen te bestrijden. De
praktijk heeft verleden jaar bewezen, dat
dit zeer goed mogelijk is. Een vogel
wacht werkt vooral bij de jeugd vaak
preventief.
Daarnaast neme de vogelwacht van een
bepaald dorp het in ernstige overweging
of het misschien niet gewenscht zal zijn
een bepaald gebied, dat zeer dun met
weidevogels bevolkt is, in overleg met
de eigenaren en landgebruikers gedu
rende het geheele seizoen voor eierrapen
te sluiten en.daar zeer streng de hand
aan te houden.
De instelling vogelwacht stamt uit de
laatste jaren en is geheel uit particulier
initiatief ontstaan. Vanzelfsprekend is ’t
daarom nuttig ervaringen uit te wisselen
en elkaar met raad en desnoods met
daad bij te staan. Wij achten de taak
van de vogelwachten van dermate be
lang, dat we gaarne onze bemiddeling
daartoe willen geven. Gaarne worden
we in het komende seizoen dan ook uit
geheel ons lezersgebiedop de hoogte
gehouden, niet alleen met den algemee-
nen stand van zaken, maar ook met bij
zondere gevallen.
Wij zullen hierbij niet schromen even-
tueele bestaande minderwaardige prac-
tijken te hekelen en met name te noe
men. Toch hopen we dat we zoo aller
eerst en allermeest opbouwend werk
kunnen doen. Tevens ontvangen we
graag uit ieder dorp opgave van het vin
den van het eerste ei, met vermelding
van de juiste datum en de naam van den
vinder. Wanneer we hiertoe voldoende
medewerking van de lezers ontvangen
stellen wij ons voor in de komende we
ken via ons Nieuwsblad U van den vogel
stand en wat daarmee in verband staat,
geregeld op de hoogte te houden.
Eerste badgasten in Egmond aan Zee
Zaterdag namen in Egmond aan Zee
de eerste badgasten van het seizoen
hun intrpk in een der hotels. Het moet
hun aan moed niet ontbroken hebben om
met dit weer al aan zee te gaan logee-
ren en de vacantievreugde zal voorloo-
pig nog wel binnenshuis genoten moe
ten worden. Alvorens de auto van de
vroege gasten gestald kon worden
moest er heel wat sneeuw geruimd wor
den.
Een ander bewijs voor de komende len
te is
vervat, zal vandaag wel niet, opgaan.
Hoewel de kievitten de vorige weken
ons land al weer zijn binnengetrokken,
zijn ze nog niet gaan paren, maar zwer
ven nog in troepen rond. De laatste ja
ren wordt het eerste kievitsei meestal
omstreeks 21 Maart gevonden. Toch
moet het bovenbedoelde rijmpje ook
al zullen er uitzonderingen geweest zijn
op waarheid berusten. We moeten
daarbij echter bedenken, dat in dien tijd
waaruit het rijmpje stamt, Sint Gertrüd,
vermoedelijk 12 dagen later in het zon
nejaar viel, dan tegenwoordig. Wat op
de kalender 12 Mei heet, is bij de Frie
zen nog steeds 41de Maeije.
Inderdaad begon voor de Friezen de
Meimaand 12 dagen later dan de „nieu
we stijl”. De kalender was n.l. in den
loop der jaren wat in de war geraakt,
zoodat wanneer men zich weer naar de
zon wou richten, men 11 dagen moest
overslaan. Hiertoe konden de Friezen
voorloopig niet komen, zoodat zij de
oude stijl tot 1701 aanhielden. Men ver-
geve ons deze uitwijding. Wij wilden er
alleen even mee duidelijk maken, dat
vroeger Sint Gertrüd in het zonnejaar
12 dagen later viel. En misschien zal dit
jaar een uitzondering maken, door de
abnormale late winter, maar omstreeks
29 Maart (41d Gertrüd) zullen vele be
roeps- en amateurseierzoekers zich al in
het veld begeven om het eerste eitje te
vinden.
De kievit is een trekvogel, die tot aan de
61ste breedtegraad tot in Voor-Indië) en
Noord-Afrika voorkomt, maar de Frie-
sche kievit als we het zoo mogen
uitdrukken zal steeds weer in Fries
land terugkeeren. Ja, men kan het nog
krasser uitdrukken: de kievit komt na
zijn gevaarlijke reis (gevaarlijk vooral
daar in Frankrijk de vogel wel wordt
gevangen, zooals bij ons de goudplevier,
de „wilster”) niet alleen weer in Fries
land terug, maar hij zoekt zooveel mo-
gelijk ook weer hetzelfde stukje weiland
gevangenen in een Fransche fabriek
werkzaam waren geweest en nu clan
destien op weg waren naar hun „Hei
mat”. Het tweetal bleek onaangenaam
getroffen toen zij gesnapt werden en
zette het op een loopen. Met behulp van
de militaire politie konden zij echter
spoedig ingerekend worden. Bij de
treincontróle aan de Fransch-Belgische
grens had men de Duitschers blijkbaar
niet opgemerkt.
Sneu geval.
De veehandelaar B. uit Markelo werd
op de markt te Oldenzaal beroofd van
zijn portfeuille, inhoudendc pl.m. 2500
gulden.
Om safier to kommen hat it in hiele lan
ge wei west, hwerby alle dielen fan üs
14n harren skikke moasten yn it greate
gehiel en öfstfln dwaen fan har aparte
foarsprong of gewestlike reputaesje. Mar
dat wurk is folbrocht. Alle tsiis en büter,
setters of siedsied giet Ünder it Neder-
Ifinske Contrölemerk de wide wréld yn.
En nou komt der it idé fan Dr. Boekel
om de namme: Nederlén yn it kontróle-
merk to foroarjen.yn Hollfi.nl I I
Wy moatte earlik sizze, wy bigripe net
hoe’t immen, dy’t de NederlÊnske suvel
ken, immen, dy’t witte kin, hoefolle dien
is om ta in nasjonale ienheid to kom
men, sa mei lusifers boartsje kin by in
fet mei krüd. Hwant kin men nou wol
mei mear ünforsicljtigens in kwesje oeral
helje, dy’t op dit terrein gelokkich bi-
sljochte wie? Der bistiet yn hiel Neder-
lAn in sterke argewaesje tsjin de ünüt-
steanbere superioriteitswaen fan in diel
Hoilanners. Dat binne de Nederlanners
büten dy provinsjes sa sêd as groat. Ek
in wichtich diel en fierwei de bésten yn
it eigenlike Hollén tinke der krekt sa oer.
Mar lyk as hjir yn Fryslén in inkele ma
niak is, dy’t mient, dat Ljouwert itselde
is as Fryslén, sa binne der ek fan dyzlju,
dyt’ miene dat Hollfin itselde is as Ne-
derlén. En binammen yn de kringen fan
hannel en yndustry ha wy in tal minsken
dy’t harren net bikreaune om wierheit
of weardichheit, mar dy’t allinnich sjog-
ge nei in maklik en handich wurd. Hwer’t
jit bykomt, dat Hollén syn minsken foar
in bilangryk diel yn de hannel ünderbrin-
ge kin troch syn gunstige situaesje en
flotte keapmansgeast.
It kin sokken neat skele, hoe’t de dingen
jitte moatte as der mar oan to fortsjin-
jen is. Moat üs Ifin yn Amerika op klom
pen mei Urker broeken oan, hawar, hja
hawwe der neat op tsjin, moatte wy op
it pakje printsje litte: „Made in Germa-
op. Dit feit is bij een gewone kievit niet
gemakkelijk waar te nemen, tenzij men
hem gaat ringen (en ook dan is het nog
uiterst moeilijk), maar getuige vele spe
ciale gevallen waarbij dit verschijnsel
werd waargenomen, zooals bijv, bij een
vogel die de afwijking vertoonde steeds
z.g, windeieren te leggen, mag het toch
als vaststaand worden aangenomen.
Trouwens iedere eierzoeker weet er van
mee te spreken. Bepaalde weilanden zijn
bij de vogels zeer geliefd (men denke in
dit verband aan benamingen als „Ljip-
pepöle” e. d.) terwijl in andere weilan
den bijna nooit een kievit zijn nest zal
maken.
in het algemeen gaat de natuur zich zelf
herstellen en we lazen in dit verband al
ergens de voorspelling^ dat 1947 een
zeer vruchtbaar eierjaar zou worden. In
het algemeen mag dit waar zijn, niet
minder waar is het feit, dat daar, waar
de mensch zich al te veel opdringt, de
ongerepte natuuur terrein moet verlie
zen. Zoo werd om een voorbeeld te noe
men in de afgeloopen bezettingstijd veel
en vaak in de z.g. verboden tijd gezocht.
Dit was vanzelfsprekend niet ten gunste
van den vogelstand, maar veelal werd
het oogluikend toegelaten.
Al te zeer was men zich immers van de
nood, die in vele gezinnen heerschte, be
wust. De „wilde” eieren vormden een
welkome aanvulling van het al te zeer
gerantsoeneerde voedselpakket. Dit eier
rapen en het minder gewenschte eierver-
zamelen door de jeugd, leidde er in be
paalde „kriten” tde, dat de vogelstand
onrustbarend achteruit ging.
De plaatselijke vogelwachten waar ze
Smokkelcomplot ontdekt
Met de arrestatie van een drietal smok
kelaars, die met een vrachtwagen van
Baarle-Nassau naar Tilburg een groote
partij zwarte waren als koffie, tabak,
elastiek, sigarettenpapier en handdoe
ken vervoerden, heeft de Tilburgsche
politie den draad in handen gekregen
van een smokkelcomplot met vertak
kingen over het geheele land. De arres
tatie is te danken aan het kordate op
treden van een Tilburgschen politie
agent, die, toen de smokkelaars niet
voldeden aan een sommatie tot stoppen,
op den laadbak van de uto sprong
toen deze met een vaart van 50 km
passeerde. De aangehoudenen zijn F.
J. G., beiden uit Bus-
H. uit Tilburg. Nog
Inbrekersbende geknipt.
Een 6-tal gangsters uit de Apeldoorn-
sche onderwereld, t.w. 5 mannen en een
vrouw, zijn door Hermandad uit hun
„doen” gehaald om thans in afzonde
ring over hun zonden na te denken. Het
stel ging geraffineerd te werk. Een
hunner nam een hondje aan een touw
en wandelde daar ter plaatse heen en
weer, terwijl zijn vrienden hun slag sloe
gen. Onder hen was een Rotterdam .lier,
die als „vakman” de inbraken pleegde.
Een 35-jarige gehuwde vrouw, vriendin
van den hoofdman der bende, zorgde
dat de buit in Amsterdam verkocht
werd. Een tijdelijk onbewoonde, ge
meubileerde woning werd geheel leeg
geroofd, terwijl uit een Huishoudschool x
6 naaimachines werden gekaapt. Door
inslaan van een ruit verschafte men
zich toegang tot het magazijn van een
rijwielhandelaar, die enkele banden ar
mer werd gemaakt. Ook een bakker
kreeg op deze wijze bezoek. Een groot
deel van de gestolen goederen is achter
haald. De naaimachines werden in den
Tordaan te Amsterdam opgespoord.
Ten huize van een der bendeleden vond
men goederen onder den vloer.
werd zwaar gewond en verblijft nog
in een ziekenjnrichtirg te Breukelen.
Ook te Eindhoven kwam een persoon te
vallen, die deze val met de dood moest
bekoopen.
S.S.-Mannen tusschen de
rijwielbanden
Toen dezer dagen enkele ambtenaren
van invoerrechten en accijnzen op het
station te Roosendaal het zegel verbra
ken van een uit Frankrijk afkomstigen
wagon, welke met rijwielbanden was
geladen, deden zij een vreemde ontdek
king. Temidden der Fransche banden
- oo
ige S.S.-man
die als krijgs-
De winter voorbij
Een onzer dagbladen publiceerde dezer
dagen ’n aardige gelegenheidsprent:
Koning winter liet zich door een wak
in het ijs zakken om voorloopig van het
tooneel te verdwijnen. „De laatste on
derduiker” stond er onder. We hopen
zeer, dat deze onderduiker voorloopig
geen gelegenheid zal gegund worden
weer boven water te komen. Intusschen
ging het vertrek van de winter met al
lerlei narigheid gepaard. Zoo gebeurde
het op den straatweg UtrechtA’dam
bij Breukelen dat Mr. M. Tydeman, die
te Amsterdam woonachtig is en met
zijn vrouw in de auto, op weg naar huis,
bij Breukelen tegen een boom reed,
De waarheid in dit heel oude rijmpje waardoor zijn vrouw op slag gedood
werd. De bestuurder, de heer Tydeman,
Het lukt niet altijd
Niet alle politieke delinquenten hebben
succes bij hun ontvluchtingspogingen.
Een delinquent, die uit de trein van De
venter naar Apeldoorn trachtte te ont
vluchten moest in den parketwachter
zijn meerdere erkennen. Na enkele
waarschuwingsschoten achtte hij het
verstandiger voor deze keer van zijn
poging af te zien en te wachten tot be
ter tijden.
i Witrc warden t
1 Eigen skuldpleaget in minsk#
it meast.
Abonnementsprijs!
1.25 per kwartaal bij rooruitbets Hng
Advertentieprfls10 c.-nt per n.m.
Giro £7725
Wy leauwe dat wy mei üs nije rubryk:
„Marijkemuoi oan de Fryske bem,” üs
lêzers in greate deugd dogge. By ünder-
fining witte wy dat de bem tige hyt op
sa’n eigen herntsje yn ’e krante binne.
Foar in hopen bern is it fakeniiids de
earste oanlieding om de eigen tael to
lézen en to skruiwen en letter sille se der
tige tankber foar wêze, dat hja it Frysk
sa al boartsjende wei leard hawwe. Wy
binne „Marijkemuoi” dan ek tige tank-
ber, dat hja op dizze manear hwat foar
de bem wêze wol. En wy binne der fan
oertsjüge, dat hja it mei leafde en ta-
wijing dwaen sil. Wy dogge in birop op
alle dlden (en ünderwiiskrêften!) de
bern efkes oer it deade punt to helpen
en oan to trünjen Marijkemuoi to skriu-
wen en in opsteltsje to meitsjen. Allin-
ne as de bem meidogge kin üs praet-
herntsje foar 100 pst. slagje. Wy binne
tige binijd hoefolle briefkes en opstel-
tsjes Marijkemuoi krije sil! En noch
helte mear, hwa’t de priis winne sil!
Nog 732 ontvluchte gedetineerden zoek
Op de vragen van den heer Van der
Goes van Naters (Arb.) betreffende
het aantal ontvluchte politieke delin-
qenten sedert Augustus 1946 heeft de
minister van Justitie, Van Maarseveen
meegedeeld, dat dit 425 beloopt. Tot
1 Aug. 1946 was dit 722 en tusschen die
datum en 11 Februari 1947 zijn er 415
weer gearresteerd. Als voornaamste
oorzaken, die ontvluchting mogelijk
maakten noemde de minister: bewaring
in vaak geïmproviseerde kampen, te
werkstelling buiten de kampen en on
voldoende aanbod van bekwame en
volkomen betrouwbare bewakers.
Het euvel der ontvluchtingen heeft de
volle aandacht van het Directoraal-
Generaal voor Bijzondere Rechtsple
ging-
In Twente
en de Achterhoek heerschte eep ware
watersnood door de vele overstroomin-
gen, die daar voorkwamen. Verschillen
de boerderijen moesten worden ont
ruimd. Het gelukte Zondag het gat in
de Berkel te stoppen.
In de nacht van Zondag op Maandag
raakte de schipbrug bij Vianen door het
kruiende ijs onklaar, zobdat het verkeer
moest worden omgelegd.
Dat de Lente nu ook werkelijk komen
de is, althans wordt verwacht, blijkt uit
het volgende.
Zondag werd voor de radio bekend ge
maakt, dat de winter nu definitief was
geëindigd. „Ik wit net,” hoorden we toen
iemand opmerken: „it is my to moai,
as it goed teiwaer wurde sil, moat it
earst ris goed rüzje.” Ook deze aarts
pessimist moet zich nu wel gewonnen
geven. Immers in den nacht van Zon
dag op Maandag heeft het aan „rüzjen
niet ontbroken. „Bij ons persoonlijk
„rüsde” het zoo, dat de dakpannen met
groot geraas naar beneden kwamen en
gezien de ingewaaide ruiten elders en
de gekapseisde schoorsteenborden hier
en daar hadden wij nog niet te klagen.
Met dat al: de winter heeft nu voor goed
afscheid genomen. Met de komst van
het voorjaar, of wat daarvoor moet
doorgaan, is veel leed geleden, bij
mensch en dier beide. Vooral de vogels
hebben het zwaar te verantwoorden ge
had.
Vele soorten, die reeds zeer in aantal
gedund waren, zullen misschien de slag
niet weer te boven komen, tenminste niet
In de eerste jaren. Na de vorige strenge
winters (1940 en ’41) waren het vooral
de uilen en dan in het bijzonder de
steenuiltjes die fyet moesten ontgelden.
Nu de vorst niet bijzonder streng was,
maar de winter zoo lang, zullen het voor
al de watervogels zijn, die het loodje
moesten leggen. Vooral de reigers en
waterhoentjes hadden het zwaar te ver
antwoorden. Gelukkig hebben de plaat-"
selijke vogelwachten en ook de particu
lieren en de jeugd zich, ook getuige ver
schillende berichten in ons nieuwsblad,
niet onbetuigd gelaten, maar prachtig
werk gedaan, teneinde onze vele geve
derde vrienden door den moeilijken tijd
heen te helpen.
Hiermede is de taak van de vogelwach
ten echter niet afgeloopen. Andere vo
gels vragen de aandacht en zullen dat
blijven doen. We hebben hierbij vooral
het oog op onze weidevogels in het al-
ny’’ hja dogge dat graech. En jit folie
leaver sette hja der op:-Holian of Hol-
landia of Hollanda.
Yn de hannel sit faken de morael: it
doel hilluht de middels. Dat is in for-
flokte morael. En de Nederianske agra-
ryske produkten, de büter, de tsiis, de
setters, it siedsied, de stamboekkij, de
blombollen binne hwat oars as in fanta-
sysaekje, dat mei reklame de wréld bi
drage moat, it binne de degellke,- kwa-
liteitsprodukten fan üs hiele Nederianske
boeren- en tündersstén, dy’t in namme
krige hawwe yn de hiele wréld troch har
treflike kwaliteiten. Derop heart it Ne
derianske merk, net in Frysk, net in
Geldersk of Holiansk.
Dy’t it oars wol, smyt in grouwe knep-
pel yn it hinnehok en jaget de lju it hier
rjocht op ’e kop. It soe de klok efterüt
sette, weromgripe nei in tiid, hwerby
de Hollanner bikend wie omdat hy foar
jild alles weagje woe, ek alles forkeapje
woe, syn nationale ear en karakter der
by. Ja, der hat in tiid west, dat de Hol
lanner op ’e wrüld bikend stie as in man
dy’t by need nei de hel fare soe, al moas
ten de seilen dan ek skroeije, as er mar
jild fortsjinje koe. Yn de léste fyftich
jier stean de êlf provinsjes mei oan it
stjür, hja foarmje de foriene Nederlén-
nen, al üs offisiële ynstellings dragende
Nederlénske namme en hwat wy dogge
en ünder garénsje leverje, kin en mei
net oars as Ünder de Nederlénske nam
me nei it ütlén. Dat is de iennichste goe
de wei en de Nederlénske boer hat er
rjocht op, dat de Nederlénske ynstansjes
syn waer stimpelje mei de wiere namme.
FryslÊn fielt him Nederlénsk, mar net
Hollénsk en wilst derom lt ütstel: Dr.
Boekel-Geluk ynanym mei In bislist ge-
b’aer öf.
Textielfraude in Twente
Bij een onderzoek door de Centrale
Dienst voor de Economische Gontróle
in Twente ingesteld, werd tegen een
katoenweverij procés-verbaal opge
maakt wegens de verkoop van 100 do
zijn geblokkeerde luiers en 10.000 meter
voering zonder inneming van coupures.
Eveneens werd proces-verbaal opge
maakt tegen een brei-inrichting annex
winkelbedrijf!die aan het eigen winkel
bedrijf textiélgoederen zonder inne
ming van de vereischte coupures ver
kocht, waardoor dit bedrijf een punten-
winst van 12.800 plinten boekte.
P
g
f-
n
i,
f
Is
n
en Zuidwest Friesland
öoiswariis Nieuwsblad
1 iS
'ff
in
s”
ig
le
ie
j-
id
jr
n.
e-
i-
I
i-
