1
Wat kunnen
er
Provinciale Kroniek
IA
tegen doen
Buitenlands Overzicht
n
5
•:1
’5
II
No. 37
43e Jaargang
Vrijdag 16 Mei 1947
Streekblad voor West- en Zuidwest Friesland
B o I s w a r d
Uitgave van Drukkerij Fa, A. J, OSINGA -
1
m
:or
Iw
inslag. Ze volgen meer de ideën van
hun leiders, dan bepaalde principiële op
vattingen. En daar iedere partijleider, als
hij de kans heeft gekregeh op het rege-
ringskussen te komen er naar streeft er
zolang mogelijk op te blijven zitten,
spreekt het ook dat in de Z.-Amerikaan-
se republieken democratie in de regel
meer een naam dan een daad is.
We schreven hiervoor, dat
Russen
willen dit laatste wel, de Amerikanen
niet. Opmerkelijk is ook dat Polen sterk
opkwam voor de Joodse rechten in het
Heilige Land, in. tegenstelling tot de Rus
sen, die ook de Arabieren wat trachten
te vriend te houden.
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
ke
te
op
dit
ed.
P
iel)
ID
it
r
12
le-
H-
|n.
en
I
na,
ur.
M-
ia,
!P
Niwin in Friesland.
Het Niwin-werk is ook in Friesland ge
presenteerd. Men weet wat de Niwin
beoogt: het wekken van belangstelling
voor het werk, dat verricht wordt, niet
alleen voor de militairen, maar ook in
dat van de burgers in Indië. Zij hebben
noch de oude, vertrouwde sfeer van het
vaderland rondom zich, noch die van
het ouderlijk tehuis. Het devies van de
Niwin is dan ook: „Ons hart is bij hen.”
De Comm’ssaris der Koningin, mr.
Linthorst Homan leidde de bijeenkomst
met een hartelijke toespraak in, waarbij
hij gelegenheid kreeg op te merken, dat
Friesland in het werk om noodlijden
den te helpen, niet achteraan komt.
Drs. E. B. W. Schuitema zette uiteen
de strictuur van de Niwin, alsmede de
werkwijze en die van de afdelingen,
waarna tot slot door enige artisten een
programma gegeven werd, dat een uit
stekende indruk gaf van het culturele
werk, zoals wij dat in Indië zullen bren
gen.
Wfere umrc/en
Slüge soe ek, mar hy stoar M
earder. x
kwestie welke opdracht de commissie
van onderzoek welke naar Palestina
gaat moet hebben en speciaal of zij ook
een voorstel mag overwegen tot het ge
ven van onverwijlde onafhankelijkheid
aan Palestina. De
De Friese Landbouwtentoonstelling
zal met haar 10 H.A. oppervlakte en
15000 vk. M. overdekte expositieruimte
tot een der allergrootste sinds jaren ge
rekend kunnen worden, vooral wegens
het belangrijke doel, dat wordt nage
streefd. De verzorgende taak in het
binnenland en de deviezenkwekende
functie in het buitenland gedurende de
afgelopen jaren hebben het bestaans
recht van de landbouw overduidelijk
bewezen. Het fokvee, de pootaardap-
pelen en de zuivelproducten zullen bij
deze tentoonstelling als export-objecten
sterk naar voren worden gebracht.
Vooral de fokveedagen op 24 en 25
September zullen de aandacht verdie
nen. Naast dit demonstratieve, zal ook
het instructieve karakter op de voor-
grqnd treden. Belanghebbenden zullen
kennis kunnen nemen van een uitge
breide collectie van de meest moderne
landbouwwerktuigen en zuivelinstalla-
■ties. Hoewel in de huidige ernstige tij
den het zakelijke primair is, zullen ook
de'attracties niet ontbreken.
Fekansjeleargong 1947.
De fekênsjeleargong fan de Fryske
Underwiisrie wurdt dit jier halden fan
30 July1 Aug. De léste deis sil it tra-
dysjonele utsje wer balden wurde. Dit
jier nei Skiermüntseach.
Bonnenlijst
geldig tot en met 31 Mei '47.
Bonkaarten KA, KB, KC 705
(Serie C):
C-04 alg. 750 gram suiker, boterham
strooisel enz. of 1500 gram jam
stroop enz. of 750 gram cho
colade of suikerwerk.
C-05 alg. 2 liter petroleum.
C-06 alg. 1 ei.
Bonkaarten KD en KE 705
(Serie C):
C-14, C-15, C-16 alg. 250 gr. suiker,
boterhamstrooisel enz. of 500
gr. jam, stroop enz. of 250 gr.
chocolade of suikerwerk.
C-17 alg. 2 liter petroleum.
C-18 alg. 1 ei.
Bonkaarten MA, MD 706 (Bijz. arbeid,
a.s. Moeders) (Serie C)
C-21 suiker 250 gram suiker, boterh.-
strooisel enz. of 500 gram jam,
stroop enz. of 250 gram choco
lade of suikerwerk.
Tabakskaarten enz. QA, QB, QC 703:
73-1 tabak 3 rants, tabaksartikelen.
73-2, 73-3 tabak 2 rants, tabaksart.
73-1 versn. 200 gram chocolade of sui
kerwerk, of 200 gram suiker,
boterhamstrooisel enz. of 400
gram jam, stroop enz.
73-3 versn. 100 gram chocolade of sui
kerwerk of 100 gram suiker,
boterhamstrooisel enz. of 200
gram jam, stroop enz.
Abonnementsprijs
1.25 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs: 10 cent per n m.
Giro 87926
Brazilië
thans een economische crisis doormaakt,
welke koren op de communistische mo
len is. Brazilië is door haar allesover
heersende koffieproductie een artikel
dat niet een der eerste levensbehoeften
vormt en dus minder aftrek vindt dan
het Argentijnse graan en vee ofschoon
het grootste zeker niet het economisch
sterkste land van Zuid-Amerika.
Europa
kan bij de huidige toestand haar hoofd
product niet kopen en zelfs zich niet
voorzien van de allernoodzakelijkste le
vensbehoeften. Daarop hebben in de af
gelopen week ook twee bekende Ame
rikanen de aandacht gevestigd, Acheson,
de Amerikaanse assistent minister van
buitenlandse zaken pleitte er voor dat
de Ver. Staten meer in Europa en Azië
zouden kopen om deze werelddelen in
staat te stellen, zich uit hun economi
sche noodtoestand te bevrijden, hetgeen
ook de politieke toestand zou verbete
ren. De vraag is echter’of Europa en
Azië al weer voldoende op de been zijn
geholpen om zoveel te produceren, dat,
als de Ver. Staten het overschot wilden
opnemen, ze uit de brand zouden zijn.
Afdoender lijkt een plan van de jour
nalist
Gomes,
die in December candidaat was voor het
presidentschap en de winnaar, de tegen
woordige president Dutra, vrij dicht op
de hielen zat; het is zelfs niet onmoge
lijk dat de communisten, nu zij zelf niet
meer met een partij voor de dag mogen
komen, zich naar die van Gomes zullen
wenden, waarvan de linkervleugel trou
wens herhaaldelijk heeft gepoogd ’n ver
bond met de communistische partij te
sluiten.
Overigens men beoordele
Zuid-Amerikaanse partijen
niet naar de Europese betekenis hunner
namen, ze hebben een stérk persoonlijke
Lippmann,
die kind aan huis is bij het Amerikaanse
ministerie van buitenlandse zaken en er
op aandringt, dat de Ver. Staten, als in
de oorlog, opnieuw een leen- en pacht-
programma op zullen stellen van tenmin
ste 5 milliard dollar om Europa te hel
pen uit de crisis te komen. Dit zou in
derdaad een uitweg zijn, en waarschijn
lijk staat het Amerikaanse ministerie van
buitenlandse zaken achter dit idee. Maar
zal de Amerikaanse volksvertegenwoor
diging er aan willen? Er was al vrij veel
verzet tegen het voorstel der Amerikaan
se regering om Griekenland en Turkije
te helpen al is dat thans aangenomen
maar hier zou het om nog geheel an
dere sommen gaan. Een belangrijk deel
der
Amerikaanse volksvertegenwoordigers
denkt heel sterk in dollars en ziet aller
minst ver vooruit.
Deden ze het laatste, dan zouden ze mis
schien inzien dat de Ver. Staten met een
dergelijke nieuwe leen- en pachtovereen
komst geen liefdadigheid bedreven, maar
meewerkten aan een economische en po-
De Voorjaars-stierenkeuring
gaf ook ditmaal weer een waardevol
overzicht over de stand van ons Friese
veefokkerij. Dat zulk een presenteren
van het puikje van onze fokkers niet
alleen in die kringen belangstelling
trekt, maar ook in die van de buiten
landse handel, zal geen verwondering
wekken. Het was inderdaad voor de
kenner van vee een imposant schouw
spel, dat nog beter tot zijn recht kwam
bij het défilé van de bekroonde dieren
na de eerste wereldoorlog en na Mün
chen. En Amerika heeft reden tot be
zorgdheid, doordat Rusland na de nau
we samenwerking gedurende de tweede
wereldoorlog weer ongenaakbaar in
zijn isolement is teruggekeerd. We be
grijpen het allemaal wel. Maar wat
hebben we daar aan? We zien de we
reld afglijden naar nieuwe gevaren en
nieuwe dreigingen en de grote vraag
is, of we er nog iets tegen kunnen doen
eer het te laat is.
Wij, dat zijn West- en Midden-Europa.
Men wil ons suggereren, dat we moeten
kiezen tussen Moskou of Washington.
Ik geloof, dat we niet kunnen kiezen.
Daarvoor vormen onze christelijke en
humanistische tradities te grote hinder
palen. En het zou geen oplossing van
het oorlogsvraagstuk betekenen. Het
zou alleen maar beduiden, dat Europa
nu ook mee was opgedeeld in de beide
grote tegenstellingen en dat we in de
komende botsing aan de ene of aan de
andere kant zouden staan.
Het gaat er niet om te kiezen. Het gaat
er om ons zelf te blijven en om nauw
verbonden een uiterste poging te doen
om de dreiging af te wenden en tussen
de beide grote tegenstanders te bemid
delen.
Maar dat kan alleen, wanneer we nauw
verbonden zijn, d.w.z. wanneer we we
ten te komen tot een West- en Midden-
Europeese Federatie, niet tegen Rusland
zoals Churchill wil, niet tegen Ame
rika gelijk de communisten in de niet-
russische rest van Europa wel zouden
willen. Maar tussen beiden in en door
haar omvang en getal gerechtigd tot
de het dan ook zo raak, toen hij het doel
van de vereniging nader presiseerde:
een realisatie van onze dankbaarheid
jegens hen, die alles gaven. Van hart
tot hart sprak het hoofdbestuurslid, de
heer H. Ch. G. J. van der Mandere
over dat verre, grote land, dat zo
spontaan de Engelsen bijviel, toen de
grote wereldbrand uitbrak. Dat alles is
de onmiddellijke aanleiding geweest tot
het oprichten der vereniging. Wij zijn
dankbaar, maar willen die dankbaar
heid tonen, door het land te leren ken
nen. De le secretaris der Canadese
Ambassade, mr. M. H. F. Feaver ver
telde op zijn wijze nog veel wetens-
waardigs; enige films droegen zeer tot
hef, welslagen van de avond bij.
de zal zal komen, Intussen:
Trumans voorstel
tot steun aan Turkije en Griekenland
verwierf een grote meerderheid in het
Am. Huis van Afgevaardigden en die
meerderheid liet er ook geen twijfel over
dat zij ook bereid was elders hulp te ver
lenen, wanneer het er om ging commu
nistische uitbreiding te voorkomen. Er
zal nu een voorstel worden ingediend
Korea met 600 millioen dollar te steunen.
Turkije
heeft medegedeeld het bedrag, dat- het
van de Ver. Staten krijgt uitsluitend voor
militaire uitgaven te zullen besteden. In
de politieke commissie der Ver. Naties
strijdt men op dit ogenblik over de
Ook de Friese afdeling
van de Vereniging Nederland-Canada,
heeft haar opwachting bij de Friese be
volking gemaakt en niet ten onrechte.
Hebben wij niet mede, ja in hoofdzaak
aan die stoere kerels uit Canada, het
land van „overvloed” te danken, dat
wij het hoogste goed op aarde terug
kregen: vrede en vrijheid? De voorzit
ter van de bijeenkomst mr. Muller zei
hébben we hier nog te kiezen? Gaat het
niet over onze hoofden heen? Bij ons,
over ons en zonder ons?
Als deze diplomatieke Russisch-Ameri-
kaanse worsteling zich straks over kor
ter of langer tijd tot een nieuwe ge
wapende botsing verscherpt, wat dan?
Wat wordt er dan van de rest van
Europa? Het zal slagveld worden!
Daar zal een run ontstaan tussen de
Russische en Amerikaanse macht, wie
het eerst West-Europa bezet zal heb
ben. En dan staan op de duur de Rus
sische kansen het best. Op de duur,
vooral wanneer de Geallieerde bezet
ting uit Duitsland zal zijn terugge
trokken. De Russen zijn gevaarlijk dicht
bij gekomen. Hun grenzen zijn tot de
Weichsel naar het westen toe vooruit
geschoven en een bezetting over land
gaat altijd vlugger en gemakkelijker
dan over zee, vooral als die zee Atlan
tische Oceaan heet! De Russen zullen
dan een militaire voorsprong hebben.
En het is misschien mogelijk, dat zij uit
West Europa zullen kunnen wegge
bombardeerd worden. Maar men make
zich dan geen illusies over wat er na
zo’n bombardement (met atoombom
men) nog van West Europa over zal
zijn.
David Lilienthal, de voorzitter van de
Amerikaanse Commissie voor Atoom
energie, heeft dezer dagen gezegd, dat
men zich na een derde oorlog over het
nageslacht geen zorgen meer behoefde
te maken om de eenvoudige reden, dat
er dan geen nageslacht meer over zal
zijn. Troostend vooruitzicht, twee jaar
na de wapenstilstand.
Wij zien de hele wereld opgesplitst
worden door de Russisch-Amerikaanse
tegenstelling. Wij vragen niet naar de
schuld ervan. Rusland heeft reden tot
wantrouwen, gegeven zijn ervaringen
De conferentie van Moskou is afgelo
pen en zij heeft vrijwel niets opgele
verd. Zij heeft slechts het droevig beeld
vertoond van de vrijwel op alle punten
hopeloos verdeelde grote Vier. Zelfs
het vredesverdrag met Oostenrijk heeft
men niet tot stand kunnen brengen, laat
staan dan dat met Duitsland. We
zijn weer een illusie armer geworden,
gesteld dan, dat we nog verwachtin
gen koesterden, vóór de conferentie be
gon. De Senaatsrede van Truman met
het voorstel om Griekenland en Tur
kije economische en militaire hulp te
verlenen (tegen Rusland!) maakte het
komen tot resultaten van meet af
uiterst twijfelachtig. En Truman sprak
twee dagen nadat de conferentie van
Moskou begonnen was. De coincidentie,
hoewel waarschijnlijk geenszins toeval
lig, maar gewild om Rusland te doen
verstaan, dat Amerika tot geen toege
vendheid meer bereid was, maar tot
het diplomatieke tegenoffensief wenste
over te gaan tegen de onverzettelijk
heid van de Sovjets, liet niet veel ge
gronde hoop meer over, kon interna
tionaal beschouwd niet ongelukkiger
zijn.
Natuurlijk hebben de heren ministers
van buitenlandse zaken het na de on
gelukkige afloop niet laten ontbreken
aan officieel optimisme: er waren wel
degelijk resultaten bereikt, er was be
langrijk voorbereidend werk geleverd
en men kende nu elkanders standpun-
ten beter.
Inderdaad;, voorbereidend werk, maar
waarvoor: voor de werkelijke vrede of
voor een nieuwe oorlog? En wat geef*
het, of men elkanders standpunt al
kent, als men er over en weer stokstijf
op staan blijft en elkander geen stap te
gemoet komt?
Wat Moskou te zien heeft gegeven en
zich overal herhaalt, in de Veiligheids
raad, de commissie voor de atoom
energie, de ontwapening en het inter
nationale veiligheidsleger, is het im
mense wantrouwen tussen de grote Vier
onderling, in het bijzonder tussen de
beide grote wereldmachten van Rus
land en Amerika. Overal botsen hun
belangen op elkaar en zij worden door
ideologische tegenstelling aangescherpt
en tevergeefs trachten Engeland en
Frankrijk, die zich met een rol op de
tweede en derde plaats vergenoegen
moeten, tussen de beide groten te be
middelen. De Russisch-Amerikaanse
tegenstelling spitst zich toe en Midden-
en West-Europa lopen gevaar tussen
deze beide grootmachten politiek en
economisch en geestelijk verpletterd te
worden. Moeten wij kiezen tussen Rus
sische economische democratie zonder
politieke of tussen Amerikaanse poli
tieke democratie zonder economische,
tussen collectivisme en individualisme,
Fries Genootschap vergaderde.
Zaterdagmiddag werd in het Fries mu
seum de Alg Ledenvergadering gehou
den van het Fries Genootschap voor
Geschied-, Oudheid- en Taalkunde on
der voorzitterschap van Mr. P. A. V.
baron van Harinxma thoe Slooten. Blij
kens het jaarverslag van Dr. C. J. Gui-
bal bedroeg het aantal gewone leden
1811, buitengewone leden 12. dona
teurs 3 en correspondenten 21. In de
plaats van Dr. S. Cuperus, die had be
dankt werd gekozen de heer van Buy-
tenen terwijl Mr. P. C. J. A. Boeles en
Dr. C. J. Guibal werden herkozen.
Artikel 1 van de wet van het Genoot
schap werd als volgt gewijzigd:
Het Fries Genootschap te Leeuwarden
stelt zich ten doel, het onderzoek naar
en het verspreiden van kennis omtrent
al hetgeen betreft de geschiedenis, oud
heid en taalkunde van Friesland.
Nadat Dr. A. Wassenbergh had mede
gedeeld dat in het afgelopen jaar het
Museum was bezocht door 25000 per
sonen, hield hij een voordracht over
„Het gerestaureerde gildebord der
Leeuwarder zilversmeden”, waarna
Dr. A. J. Starkenburg interessante me
dedelingen deed over de Van Harens
en hun -portretten.
I
Extra krachtvoer gevraagd.
Om de veestapel op peil en krachten te
houden is voedsel nodig, kwalitatief en
kwantitatief in goede verhouding. Door
de koude Weersomstandigheden van de
vorige weken en het opraken van de
laatste restanten hooi, stro, kuil en bie
ten, is de voedselpositie voor het rund
vee in de weidebedrijven zorgwekkend
geworden. Dit is voor Koopmans’
Meelfabrieken aanleiding geweest bij
het Bedrijfschap voor Veevoeder aan
te dringen op beschikbaarstelling van
een extra toewijzing krachtvoeder.
Gelukkig dat thans door zon en warmte
het gras flink begint te groeien
medespreken. Amerika telt 150 mil- litieke opbouw van Europa en aan een
lioen inwoners, Rusland weldra 200verzekering van rust daar, welke de Ver.
millioen. Maar een federatie van de sta- Staten zelf op den duur slechts ten goe-
ten van West- en Midden-Europa zou
den ook niet ver van de 200 millioen
blijven naar ruwe schatting en dus als
gelijkwaardige derde kunnen en mogen
meespreken over oorlog en vrede. Als
we gescheiden blijven tellen we niet
mee. Verbonden zullen we een macht
zijn, waarmee gerekend worden moet.
En het is bitter om te zeggen: recht
zonder macht betekent nu eenmaal niet
veel in deze zondige wereld.
Overigens is dat gemakkelijk gezegd:
een Federatie van de Midden- en de
West-Europe,se Staten. En Duitsland
dan? Zulk een Federatie is ondenkbaar
zonder Duitsland met zijn 70 millioen
inwoners. Maar dan zal Duitsland eerst
heropgevoed moeten zijn. Teveel Duit
sers dromen nog onder de invloed van
12 jaar Hitler- en Goebbels opvoeding
van een oorlog met West-Europa tegen
Rusland en het communisme. Alleen
een waarlijk democratisch Duitsland
zal in een Fede?atie met dat doel kun
nen worden opgenomen. En Spanje?
Zolang Franco er zit blijft Spanje een
moeilijkheid. En de anderen? Alle lan
den en volken zullen veel hebben af te
leren en nog meer aan te leren. Zij zul
len hun nationale vooroordelen en
egoïsmen hebben af te leggen en met
behoud van het eigene hebben te leren
denken in continenten (gelijk H. Ro
land Holst het uitdrukte) zich bezin
nend op hetgeen tot het geestelijk be
zit van de Europeese mensheid behoort.
Alle volkeren van Europa met hun
eeuwepotïd historisch verleden zullen
hebben te leren zich dienend in te scha
kelen in dat groter geheel, dat politiek
en economisch en cultureel Europa nog
redden kan van de ondergang, die
dreigt. Maar dan moet ieder mens van
ieder volk beginnen bij zich zelf!
Vk.
Verboden partij.
Toen in 1946 in Brazilië een nieuwe
grondwet werd afgekondigd nadat
van 1937 af er een had gegolden welke
een fascistische basis had werd daar
in o.a. de bepaling opgenomen, dat par
tijen, die onder buitenlandse leiding
staan, verboden waren. Het Braziliaan
se Opperste Gerechtshof voor de verkie
zingen heeft nu vorige week op grond
van genoemde bepaling de communisti
sche partij, waarvan de leider Prestes
heet, tot een verbodene verklaard.
De communisten hadden zowel bij de
Kamerverkiezingen in het laatst van het
vorig jaar als bij de gemeenteraads- en
provinciale verkiezingen in het begin van
dit jaar een vrij aanzienlijk aantal zetels
behaald, en deze gehouden verkiezin
gen stelden bedoeld Hof thans in staat
een uitspraak te doen.
De Communisten
zullen dus uit de diverse vertegenwoor-
tussen communisme en\aP7aiïsme"Ën diSende Hchamen moeten treden en dit
- - - - - - r - ontneemt hun een belangrijke tribune,
vanwaar ze hun propaganda kunnen voe
ren. Natuurlijk kan de partij in het ge
heim doorwerken ais ze dat wenst, ze
zou ook kunnen besluiten zich zelf te
ontbinden, waarna haar aanhangers een
nieuwe partij onder een andere naam
zouden kunnen stichten.
Begrijpelijk is het, dat ook de vraag rijst
of het bedoelde Hof onafhankelijk van
de regering tot de vervolging van de
communistische partij is overgegaan.
Men zoekt er veelal regeringsinvloed
achter. Deze regering wordt gevormd
door de soc. democratische partij van
Dutra,
die bij de genoemde verkiezingen een
aanzienlijke meerderheid verwierf, en
waarvan, volgens de N. R. Crt, de kérn
uit regeringsambtenaren en de militaire
groep bestaat.
Zij zou de toenemende invloed der com
munisten, die bij de economische crisis
welke Brazilië doormaakt, de wind in de
zeilen hebben, vrezen en daarom deze
partij hebben doen verbieden. Haar an
dere concurrent is de nationaal demo
cratische partij van
Bolswards Nieuwsblad
3
B
i
3
t
h
M:
|R-
7 7