Gysbert Japiks
I
sant
sant
N
Aspekten fan sqn Christendom
Martinytoer
I0F
vard
:d”
Fan de
i
e^.h.CcS
door Nederland
!S"
No. 43
43e Jaargang
Dinsdag 10 Juni 1947
&RD
West-
Streekblad voor
Uitgave van Drukkerij Fa, A, J. OSINGA -
Bolsward
Tj. de J.
s een
oofd-
L nu
Juni,
ïndien
an het
)T en
Twee dieptebommen zijn door duikers bij
de sluis te Vlissingen naar boven ge
haald.
'herschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
eeftijd
■R
EM!
'aties
e film
If uur
ag in
srreln
jfeart
ieuw
nter-
M Wie re warden W
X As men in rót op it spek fêst- M
X bynt, wol er der net fan frette X
De kersen worden duur dit jaar, de pluk
kers willen f 10 per dag verdienen en de
pachtprijzen zijn hoog.
Tijdens zijn werk is de 39-jarige lood
gieter v. d. Weele te ’s Qravenhage door
kortsluiting gedood.
Een schaakspel van projectielen werd
door de rijkspolitie te Nijverdal in be
slag genomen. Het was door jongens
vervaardigd, die meer projectielen in het
bos hadden verstopt. Sommige projec
tielen waren nog niet ontploft.
Te Afferden, dat zeer door de oorlog
geleden heeft en waar drie van de vijf
leerkrachten in militaire dienst zijn, be
gon men pas in de vijfde klas met aan
vankelijk leesonderwijs.
In het Twente-Rijnkanaal sloeg een roei
boot, waarin een zevental, arbeiders za
ten, om. Twee van hen zijn verdron
ken.
Een handige reclameschilder bood zijn
hospita aan twaalf bonkaarten van de
distributie te halen. Hij deed dit gesto
ken in het pak van een der zoons op een
geleende fiets en.’.keerde niet terug.
Door de bliksem getroffen en uitgebrand
zijn de villa De Berken te Gorssel, en
boerenhuizen te Raalte, Dijkerhoek en
Brachterveld.
Het distributiekantoor te Beetsterzwaag
werd gekraakt door inbrekers, die bin
nenklommen door een met karton dicht
gespijkerd raam. De bult bestond uit 2
schrijfmachines.
Een opzienbarende arrestatie geschiedde
te Amsterdam, waar de inspecteur van de
P. R. A. een ontvluchte Duitser (die re
laties had met zijn nichtje) aan valse
papieren had geholpen.
Door de warmte ontstonden er scheuren
in een der pijlers der IJsselbrug bij De
venter. De treinen moeten nu weer lang
zaam rijden.
Op het strand bij Kijkduin verdronk de
14-jarige Maria Schadee uit Loosduinen
bij het zwemmen.
Door een val van de wagen brak de
landbouwer P. Kroon te Oudega (H. O.
N.) een halswervel en is aan de gevol
gen overleden.
De Friese Landbouwtentoonstelling zal
ook door Koningin Wilhelmina met een
bezoek worden vereerd.
Tijdens de begrafenis van zijn echtgenote
zakte de heer H. Roffel te De Punt
plotseling ineen en overleed ter plaat
se.
Een miststraalpijp werd te Leiden gede
monstreerd. Het is een blusmiddel voor
oliebranden.
Van tweekleurige aardappelen was spra
ke te Harlingen, alwaar rode aardappe
len zwart werden verkocht.
Vandaag over een week vertrekken 8
9000 emigranten met de „Waterman"
naar Canada.
Jonggehuwden en trouwlustige paren
krijgen volgens „de Tijd” sedert 19 Mei
driemaal zoveel textielpunten als voor
heen.
De gevallen Duitsers krijgen een laatste
rustplaats op het soldatenkerkhof in de
Peel.
e zaal
1.50, i
ijzen,
r aan
or de
451
Mar der binne nammers ek kunstwur-
ken, dichterlike en oare, der’t men in
subjektive bioardieling net mear talit.
Ek üt aesthetyske kriteriums, hoe faei
it ek is, kin men wolris ta syn doel
komme, wolris kiekt yn it wyt sjitte.
Prof. Gosses sei it sa: De leauwige
dichter fan religieuze sangen hat som-
tiden bigenedige eagenblikken, dat er
de himelske harmonije biharkje mei,
dan is syn fers frij fan alle rhetoryk
en ünsuverheit, dan stiet syn fers hop
pe alle literaire krityk, dan stammert
er net, dan is syn sang mear as in mas-
terlike fortolking fan syn leauwe, it is
de direkte echo fan Gods stim, fan de
stim fan Him, dy’t seis absolute skient-
me en harmonij is. Is der soks by Gys-
berts psalmbiriming? Prof. Gosses bi-
antwurdet dy frage bifêstigjend. Psalm
130, dy’t al de aspekten fan Gysbert
Japiks: sündebisef, genedeforlet, boe-
teréëns, ivichheitslangstme en Gods-
bitrouwen yn him hat, mei dat biwize,
binammen as de disténsje tusken de
sjonger en God foar Hwaem hy stiet,
it lytst is, as er Him sjocht as syn Heit
en de dichter it wenstige Y (is: Gij)
slüpe lit en it fortroulike ,,Dü” brükt,
Mei dizze wiidweidige sköging woene
wy net oars as de bilangstelhng gean-
de meitsje foar de godstsjinstige kant
fan Gysbert syn dichterskip, dy’t sun
der mis yn de kommende tiid it ün-
derwerp fan stüdzje bliuwe sil.
Boalsert makket him skielk op om üt
namme fan de Prov. Steaten in Gys
bert Japiks priis üt to rikken. Sünder
mis sil dat foar de Gysbertstêd in dei
fan bilang wurde, in cultureel barren
fan ’e earste oarder. Mar sil it ütrik-
ken yn 'e bertestêd fan de dichter, nei
hwa’t de priis neamd is, sin ha, dan
heart de bikendheit fan Gysbert Japiks
syn dichterskip en de aspekten derfan
net biheind to bliuwen tusken de
muorren fan de studearkeamer, mar
dan hearre de Friezen yn 't algemien
en de Boalserters yn 't bysünder, Gys
bert to kennen net allinne mar ek syn
kunstner- en syn dichterskip to leav-
jen en to biwünderjen.
wie gjin geheim.
It hat de skyn, dat Ir. Witteveen ek net
mei it Lénboukundich Economysk Insti-
tüt oer ’e wei kinnen hat, hwant de Mi
nister neamt dit apart derby. Soe syn
politike oertsjüging him derby net dwars
sitte? Yn de LAnbou is it wol mei han-
nen omkeard en oan ’e kop fan it De-
partemint spilet de Partij fan de Arbeit
net swak by. It soe my gjin nij dwaen,
dat mei in pear jier bliken dwaen sil,
dat de nije mannen oan Lanbou en Vis-
kerij wol hwat hurd fan steapel roun
binne. Tiden hawwe tiden en it waeit
net altyd üt deselde hoeke. Yn elts ge-
fal is it in novum, dat in hurdwrot-
tende Konsulint, dy’t yn de Walden gans
in heap wurk forset hat en derby bliken
jown hat fan initiatyf, doaren en oan-
pakken, op dizze manear syn officium
forlit.
It is ünsmaeklik, sei de deskundige men
tor, dy’t my syn opiny joech. Dat is it
sünder mis, dit hie net wêze moatten.
Dit hie oars oplust wurde moatten. Hjir
hat it koele forstan gjin baes west.
By Ir. Witteveen net, mar ek by de Mi
nister net. Hwat Ir.. Witteveen foar de
Walden dien hat, binammen foar de lyt-
se boeren, hwat hy de léste jierren pres-
teard hat mei de kunstmiettige bifruch-
ting by de kij, mei syn skoalle en syn
foarljochting, wie to goed om it op sa’n
manear publyk ta in sensaesje-üntslach
to meitsjen. Ir. Witteveen hie syn fouten,
dat nim ik oan, ik wie ek in pear jier
under syn ambtsgebiet wurksum en ha
wol each foar de minder goede kanten
fan syn opljepoend aerd, mar sa hie dit
net moatten. Dit wie bügen of barsten
en der komme altyd gefolgen fan, dy’t
men net wollen hat.
Macht is in tear ding en net elts kin de
wielde drage, dat machtich wapen ob-
jektyf to hantearjen. De Konsulinten en
Stakende bakkers en stakende werfarbei-
ders vond men deze week resp. te Am
sterdam en op Wilton-Feijenoord.
In de veenbedrijven heerst grote perso-
neelsschaarste. Verveners, die anders
met 3 4 ploegen werken, doen' het
thans met 1.
Van vliegende vissen was dezer dagen
sprake toen de K.L.M. vanuit Zurich
(Zw.) 800 kg levende goudvissen over
bracht naar ons land.
Zeven en zeventig mariniers vielen dooi
de warmte van hun stokje, toen Prin
Bernhard te Loosdrecht vllegerkruis*..
uitreikte. Het was ook bar.
Artis is verrijkt met een 8-tal brilpin-
quins, meegebracht door de Willem Ba-
rendsz.
Na een schietpartij op de grens wist een
Belgische (smokkel)auto de grens te
passeren en op Ned. gebied te ontko
men.
Ondanks de tropische warmte vond een
landbouwer te Westeinde nog stukken
ijs in zijn mesthoop.
Te Bergen op Zoom ontstond een steek
partij tussen een minnaar en zijn toe
komstige zwager, die de vrijerij wilde
beletten. De toestand van de zwager R.
is zorgwekkend.
Om de richting aan te geven stak de hee/
van Dost te Hengelo zijn hand buiten de
auto. Een melkslijterspaard beet hem ’n
vinger af.
„Spel van gerechtigheid”, een grandieus
marktspel werd vorige week onder gro
te belangstelling opgevoerd te Delft.
Het opruimen van Hitlers vestingwerken
koste ons land reeds 10 millioen gul
den.
Een diamanten huwelijksfeest zal het
echtpaar Hum te ’s Hertogenbosch op
21 Juni mogen vieren. Nageslacht: 120
kinderen, kleinkinderen en achterklein
kinderen.
Een groot stuk natuurschoon ging ver
loren bij een bosbrand te Wellerooi.
Een zware vrachtauto zakte te Venray
door de brug. Persoonlijke ongelukken
kwamen niet voor.
De Prinsesjes werden verrast met de
schoonste producten van de „Bakkers
Olympiade”.
Te Putten werd de reserve-officier B.
door een pistoolschot getroffen dood in
zijn woning gevonden. Men denkt aan
moord.
Een kuiken met twee koppen werd ge
boren te Leeuwarden. Het diertje werd
door de kloekhen doodgetrapt. Het is op
sterk water gezet.
De huisvestigingscommissie en de bur
gemeester waren het niet eens en des
wege nam de commissie enbloc ontslag.
Het gebeurde te ’s Gravenpolder.
De memoires van Churchill zullen in het
Nederlands worden uitgegeven door El
sevier.
Acht piano’s en vier vleugels arriveerden
te Zwolle ongeschonden per vrachtauto
na een reis van 1000 km vanuit Tsjècho
Slowakije.
Het Regenboogjacht „Piet Hein” is op
het Ijsselmeer gekapseisd. Twee perso
nen w.o. de eigenaar, de 33-jarige Gene
Muller uit Langweer, verdronken, een 3e
bereikte zwemmende de vaste wal.
De smokkelhandel op België neemt af,
de zwarte francs hier en de vleesbonnen
in België worden daardoor duurder.
Thans is er een veesmokkel in opkomst
over zee. De koeien worden in de Bies
bos ingeladen en in België ergens aan
land gezet.
Het goudonderzoek op de Veluwe gaat
door. Het hoogst geconstateerde gehalte
is thans 4.5 gram goud per 1000 kg
erts.
Een wilde staking ontstond bij het A.T.O.
bedrijf te Rotterdam, toen twee arbei
ders, die weigerden overwerk te verrich
ten, ontslagen werden.
Het sanatorium Zonnegloren te Soest
werd tengevolge van militaire schietoefe
ningen door een tuinbrand bedreigd. Het
blussingswerk duurde de gehele nacht.
Canada kreeg 1000 sierheesters van Ne
derland, die Woensdag bij de Niagara-
watervallen werden aangeboden.
Abonnementsprijs
1.25 per kwartaal bij vooruitbet? ling
Advertentieprijs10 cent per n.m.
Giro 87926
Doe’t ik okkerwyks myn miening oer it
gefal: Witteveen, Rykslüiiboukonsulint
foar de Wélden, yn dizze rubryk «tere
hie, waerd my fan deskundige side to
witten dien, dat de foark wol efkes oars
yn ’e stalle siet, as fan my sein wie.
Ik krige doe it ien en oar to hearren oer
dit gefal, dat yndied de saek yn in oar
Ijocht stelde. De swierrichheit, hwat der
fan oan de lêzers oer to dwaen, of troch
to jaen, hie ik foar my seis noch net op
lost hwant nou dizze saek sa’n sterk
persoanlik karakter kriget waecht desto-
mear de eask billik en hoeden to wezen
Lykwols, Minister Mansholt hat it my
maklik makke, ynsafier dat er, op de fra-
gen fan it Keamerlid Zegering Hadders,
tige wiidweidich andere hat en dermei
publyk makke, hwat der oan dizze
kwesje allegearre fêst sit.
De Minister kin fanseis net prate oer de
psychologyske ündergroun fan dizze stri-
deraesje en jit minder oer it politike fa
cet. Sünder mis spylje dy ek in rol.
Hwant Ir. Witteveen is in impulsyf man
mei in striidber aerd en derby lid fan
de Steaten foar de Partij fan de Frijheit.
Dat er al jierren mei it Bidriuwslabora-
torium fan Prof. Hudig yn tsjök waer
sit en oer de wearde fan it grounünder-
syk oars tinkt as de measte deskundigen
har assistenten hawwe yn boereformid-
dens in ütstekende namme. Hja steane
ticht by de boer en syn problemen. Hja
arbeidzje hurd en fül en hawwe by de
boeren in great fortrouwen krige, dat
fan Ünderop groeid is. It binne hast roun-
om de freonen en riedjowers fan de boe
ren en hja hawwe it fortsjinne, stik foar
stik, hwant oars jowt in boer syn bi-
trouwen net. It nije institüt fan de assis
tenten wurke oan diz tiid ta ek tige bést
en dat is alles wurdich, hwant/ mei it
nuodlike wurk fan priisbirekkening en
kostpriisopstellingen hat men dit bitrou-
wen foar hündert prosint nedich. En der-
om, sünder Ir. Witteveen alhiel skjin to
pleitsjen, moat ik dochs sizze, dat it
my slim muoit, dat hja yn Den Haech
fuort mei dit bislüt de kneppel yn it
hinnehok smiten hawwe.
Ik achtsje dit net in forstannich bislüt
en haw tige soarch, dat men der spyt fan
kriget. Ir. Witteveen hat troch syn bislüt
bisocht om izer mei hannen to brekken
en dat gyng boppe syn macht, mar ek
foar Minister Mansholt is it to winskjen,
dat er net mear sokke Pyrrhhusoerwin-
nings bihellet. Ik hoopje yn it bilang fan
de goede forhéldingen, dat der in wei
foun wurdt en dy moat der dochs wêze
om dizze stap üngedien to meitsjen,
hwant mei dat Ir. Witteveen directeur
fan de Lanbouskoalle bliuwt, soe it bi-
slaen kinne, dat de striid aloanfierder
gie en der binne op it lést de bilangen
fan de Waldboeren to goed foar. Under-
wiis en foarljochting binne tige oanme-
koar bisibbe en in bliuwende spjalt tus
ken dizze beide, soe och safolle skea
dwaen kinne. En derom hoopje ik yn it
bilang fan beide partijen, dat hja bi-
tinke sille: Better op healwei tobek, as
alhiel op ’e kop yn ’e jarresleat!
Mear as ien ding is der dat üs de frij-
moedichheit jowt yn de foarm fan in
haedartikel to skriuwen oer Gysbert
Japiks. Alderearst is der dat moaije
boekje fan E. B. Folkertsma oer ,,De
Christen Gysbert Japiks”, dat in des
kundige it béste neamt, hwat der de
léste fyftich jier oer de dichter ütkom-
men is. Is it gjin skande dat de Boal
serters dizze ütjefte ünforskillich foar-
bygeane en net ienris de muoite nim-
me it to keapjen of to lézen?
Twad is der de bilangrike lêzing, dy’t
Prof. Gosses hjirre okkerdeis foar Fri
sia Katholica halden hat en tred it
feit dat hjirre skielik binnen de bol-
wurken fan Boalsert de Gysbert Ja
piks priis ütrikt wurde sil.
De greate ünkunde dy’t der hearsket
oer de dichter en „taelsmid" Gysbert,
is reden alderearst inkelde dingen üt
syn libben to forheljen.
Berne yn 1603 bliuwt er oant 1624yn
syn berteplak Boalsert, wurdt dan
skoalmaster to Wytmarsum, der’t er
oant 1635 ta tahaldt. Yn 1637 fine wy
him as troud man yn Boalsert. Tusken
1635 en '37 gappet noch altiten in va
cuum. Hwer't Gysbert doe wenne wit
te wy net: spoaren wize nei de Ljou-
werter en miskyn ek de Bitgumer kri-
ten, yn alle gefallen is er yn dy jier
ren to Ljouwert oan ’t wiif slagge.
Faeks al yn syn jongfeinte jierren to
Wytmarsum rekket syn muze to wek
ker. Hy is dan de opteine sjonger fan
’e ierde yn har hearlikheit, hy priizget
de leafde en de pracht fan it lan. Dat
er by syn idyllyske sangen him fuort-
dalik jit net losmeitsje koe fan nym-
fen en harders, lelt oan ’e moade fan ’e
tiid. Men die it om’t de Griken en Ro
meinen, Virgilius en Theokritos, de
learmasters en foarbylden fan sokke
poëten it ek diene! By Hollanners lyk
as Hooft wie dat net oars. Mar Gys
bert skreau ek in pear spontane leaf-
defersen, der’t de echte Fryske fam-
men fan flesk en bloed, mei echte
fryske nammen it objekt fan syn leafde
en langstme binne. Neitiid hat er yn
syn idyllyske poësij dy antike figueren
folslein oan ’e kant set, b.g. yn syn for-
neamde petearen, dy’t er as folwoek-
sen ryp man skreau. Wy sjogge yn
syn oeuvre in stadige üntjowing. De
religy, dy’t yn syn net spesiael religi
euze gedichten ek al faek it léste wurd
hat, krijt steesoan rommer plak, stees-
oan mear de klam, steesoan sjocht de
dichter düdliker de forgonklikens en
tobrutsenheit fan it ierdske lok yn.
Syn freonskippen der’t er tige forlet
fan hie, foelen him net ta; hy waerd
al gau éld en ünderfoun de lésten der
fan; syn bern stoaren him de ien nei
de oare wei, allinne de éldste bleau yn
't libben, mar wie in lossen bruijer, dy’t
skulden makke. Folie oars as ünk en
hertsear brocht it libben him net. Mar
in askeet hat er syn libbensdagen net
west, fierstento fild-testamentysk yn-
steld as er wie. De ierde, Gods hear-
like skepping, it prachtige wurk fan
Syn hannen, hat er leafhawn. Mar
God mingt om üs to twingen üs eagen
fan ’e ierde Öf nei boppen to slaen yn
it goed fan dizze ierde altiten hwat
kwea, seit er seis. En dan by him,
sjogge wy, wol hwat ryklik.
Ien en oar bringt him yn in füle span
ning tusken ierde en himel, dy’t er yn
it bigjin fan ’e fyftiger jierren üntlade
moat yn in flecht ta de krêft en treast-
boarne fan mannich fromme siele, de
psalmen: Hy birime sa’n foege fyftich
fan ’e 150 yn it Frysk. En it is krekt
de kar fan dy psalmen, dy’t üs moog-
lik in ynsjoch jaen kinne yn de aspek
ten fan Gysbert syn Christendom.
Hwant krekt de dichter syn leauwe
wie yn de Gysbert stüdzje it swakke
sté. It boekje fan Folkertsma giet der
djip op yn en wearleit de mieningen
fan Dr. Kalma, dy fan Gosses en
oaten. Prof. Gosses woe nammentlik
foaral üt de ynhald fan de psalmen,
dy’t Gysbert foar biriming foar kar
nommen hat, syn konklüzje lüke, in
methoade, dy’t de heechlearde sprek-
ker yn syn Boalserter lêzing noch ris
mei klam nei foaren brocht.
Alle 150 psalmen binne neffens Prof.
Gosses, Gysbert like hillich, der kin
by him as grifformeard protestant fan-
sels gjin oar praet fan wêze, mar alle
psalmen binne him net like djür. Der
binne 17, 18 psalmen, dy’t oer ’e hear-
skippije en oanfjochtinge fan kwea en
ünleauwigen hannelje, Gysbert Japiks
hat fan al dy psalmen mar ien. Der
binne trije psalmen, der’t de sjonger
wiist op syn fromme prestaesjes bin
nen en büten de timpel, der’t er nou
ek lean fan forwachtet, Gysbert hat
en Zuidwest Friesland
der gjin ien fan. Der binne trije na-
tuerpsalmen: ear st psalm 8: Gysbert
hat him, dan de machtige psalm 104;
Gysbert hat him, tred psalm 29: Gys
bert hat him net, hoewol Posthumus
en Salverda der op oan fleane. Der
binne sa’n 9 psalmen dy’t it djipste
sündebisef as kearnmotyf hawwe
Gysbert hat der 6 fan. Bitrouwen op
God is to lézen as grounthema üt 8
psalmen: Gysbert hat der 7 fan.
Langstme nei mienskip mei God yn-
spirearret de psalmist ta 3 psalmen:
Gysbert hat se alle trije. Doch dan
boete, seit Gods wurd, dü sündige
minske en hoopje op üs leaven Heare,
Syn gunst is einlease great. En Gys
bert Japiks docht boete yn ’e 130ste
psalm, in ünforlikelik masterstik, dat
yn in liber aureus, in gouden boek
mei de prachtichste gedichten fan ’e
wr&ldliteratuer opnommen wurde
moast.
Net alle psalmen fan Gysbert Japiks
binne sa goed slagge, binammen net
dy’t skreaun binne yn in barok-styl
oant yn it rare. De sin: „Hy redt har
ren üt 'e hén fan ’e godleazen”, mak
ket Gysbert Japiks fan:
De Hear tsjucht syn gunstgenoaten
Ut skoer-, siik-, neil-, kloerpoat,
Ut kners-, knyp-, knoer-, kneagtfin,
Ut Godleas-, skelmsk-, moardhfin,
Dy’t dolkjet nei syn ströt.
Dr. Gosses seit mei rjocht: Hwat in
rige swiere syllaben efter inoar; dat
skuort der oer, dat hoartet, dat knapt,
mar fan ’e groun komt it net los.
Njonken it kriterium foar de aspekten
fan Gysberts Christendom lyk as yn it
oanwizen fan boppesteande keammo-
tiven fan de fan him ütkeazen psalmen,
is wol it literair-aesthetyske brükt, lyk
as fan dr. D. Kalma yn syn bikende (of
net bikende) desertaesje. De moaijens,
de skyntme, dy’t literair it béste fol-
dogge moatte wy by wêze, dy komme
it direkst üt syn fromme siele. Dit kri
terium hat Folkertsma yn syn boekje
wize wurden oer sein. Hy komt op de
miskenning fan it religieuze fers hjir-
mei. It leauwe kin de dichterlike He
ling en de dichterskrêft fier to boppe
gean, dan bigjint de ünsuverheit fan it
fers, de rhetoryk, it gestammer. Hwa
leauwich dichter-minske kin net stam
metje moatte as er stiet foar it antlit
fan God? It ünsuvere, it mislearre fers
kin wolsprekkendér, kin earliker wêze
as it glêdde, suvere.
Prof. Gosses is it hjir mei iens, mar
wol de klam lizze op kin.
Folkertsma seit ek: Hwat foar de ien
moai is, is dat foar de oare noch net.
lenselde fers is de iene tiid foar im-
men moai, in oare tiid foar deselde per-
soan net.
Bolswards Nieuwsblad
I
5
—2 uur
scoop
ILO.
i
r
