toekomst
Een stad die leeft,
bouwt aan haar
Martinytoer
I
1
Fan de
door Nederland
Nó. 47
43e Jaargang
Streekblad voor We s t« en Z u I d w e 11 Friesland
Uitgave van DruKKerlj Fa, A, J. O SIN GA Bol a ward
a
e
Tj. de J.
Dinsdag 24 Juni 1947
a
a
e
s
1
I
Met deze voorbeelden voor ogen bestaat
het gevaar, dat de stemming in een klei
ne plaats overgaat tot een zeker pessi
misme. Men moet in dit geval echter niet
te veel aandacht schenken aan de bedrij
ven, die voor Bolsward verloren zijn ge
gaan. De ondergang van een bedrijf kan
veelal worden toegeschreven aan econo
mische- en persoonlijke factoren, die het
voor de latere onderzoeker zeer moeilijk
maken een oordeel uit te spreken over
de juiste oorzaak ervan. De vestiging van
de Melksuikerfabriek bewijst weer eens
te meer, dat een plaats als Bolsward
wel degelijk in staat is bepaalde indus-
triën binnen haar muren te huisvesten.
Een belangrijk punt hierin is echter, of
dergelijke bedrijven zich ook onder ver
anderende omstandigheden blijvend in
Bolsward thuis voelen. Het is daarom
van essentieel belang, dat nauwkeurig
wordt geanalyseerd aan welke voor
waarden moet worden voldaan om dit
te bewerkstelligen.
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
s Wiere warden
In blyn hynder is better as X
in leech helter. X
Gaat men de ontwikkeling van de laatste
50 jaar na, dan blijkt daaruit, dat er ver
schillende bedrijven, die in Bolsward ge
vestigd waren, zijn verdwenen. De Ver-
zekeringmij. „De Philantroop” kwam tot
grote bloei, doch werd geabsorbeerd
door grotere bedrijven. De steënindustrie
is verdwenen, omdat de grondstof moest
worden aangevoerd en men niet kon
concurreren tegen de bedrijven, die langs
de grote rivieren op de klei staan. Ook
de olieslagerij is uit het economisch le
ven van Bolsward verdwenen.
Hoe staat het met de toekomst van onze
stad? Deze vraag heeft een aantal voor
uitstrevende inwoners van Bolsward be
zig gehouden en de Bolswarder Belangen
Gemeenschap heeft spontaan het initatief
genomen tot een sociaal-economisch on
derzoek, dat onder leiding van het Bu
reau Hendriks en Monster te Amsterdam
is uitgevoerd. Het onderzoek is van der
mate belang en het rapport is van zulk
een grote waarde, dat we er gaarne
enige artikels aan wijden, waarin we met
toestemming van de seer, van het B.B.G.
tevens belangrijke gedeelten uit het rap
port zonder meer overnemen.
De bevordering van de welvaart is vol
gens het onderzoek het hoofdprobleem
bij het besturen van een bevolkingssa
menstelling. Deze welvaart mag niet al
leen in de beperkte zin van materiële
welvaart worden gezien, doch het is ook
van groot belang, dat men zijn aandacht
wijdt aan de sociale- en de culturele be
langen van de bevolking. De taak, die
hierdoor op de Overheid wordt gelegd,
is vooral na de oorlog belangrijk zwaar
der geworden. De financiële omstandig
heden maken de uitvoering van tal van
urgente plannen zeer moeilijk. Daarom
is de gedachte van de B. B. G. naar onze
mening juist om, zonder daarbij op het
terrein van de Overheid te willen komen,
aanvullend te werken, waar de Overheid
door haar beperkte mogelijkheden niet
in staat is urgente verbeteringen aan te
brengen. Het is naar onze mening volko
men in strijd met de Nederlandse geest
om aan de Overheid een taak op te dra
gen, die de finesses van ons leven regelt.
De zelfwerkzaamheid van een bevolking
komt dan pas tot haar recht, indien er
ook voor het particuliere initiatief moge
lijkheden overblijven.
Overigens moet men zich niet blind sta
ren op de vestiging van nieuwe bedrij
ven. Degene, die dit doet, moet onder
de huidige omstandigheden van beperk
te huisvesting, gebrek aan machines en
Voor de Rode Kruis Landdag op 20 en
21 Juni is op de Goudsberg in Lunteren
een enorm tentenkamp verrezen.
Een oud vrouwtje in Twente gaf bij de
volkstelling op, dat zij gepromoveerd
was: Ze was 10 jaar op school geweest
en nooit blijven zitten.
Een slager te Zuidwolde leverde perzi
ken in blik inplaats van meat and vege
tables.
Slechts 10 van de 110.000 aanvragers
om een auto kunnen worden geholpen,
aldus het parlement.
Te Soest werd een meisje geschaakt
Toen het verlovingsfeest in volle gang
was haalde de vader zijn dochter terug,
ook al trachtte deze zich te verbergen in
buurmans schuurtje.
Een rivierprik, een der laagst ontwikkel
de vissoorten werd door een visser te
Delft in een provinciale vaart gevan
gen.
grondstoffen, wel een zeer pessimisti
sche kijk op de toekomst krijgen. Vele
idéën, die in het bedoelde rapport op
economisch gebied zijn genoemd, zullen
vooral betekenis krijgen, wanneer men
ze ziet als expansiemogelijkheden voor
bestaande bedrijven.
Wil Bolsward zijn taak als verzorgings
centrum naar behoren kunnen vervullen,
dan zal het nodig zijn, dat niet alleen
de industrieel, doch ook de ambachts
man, de groot- en kleinhandelaar en ook
de beoefenaar van het vrije beroep tot
de verdieping van hun werkterrein ko
men. Het heeft geen zin te spreken over
de vestiging van nieuwe bedrijven, wan
neer niet de bestaande bedrijven het ge
voel hebben, dat zij in Bolsward op hun
plaats zijn.
De ontwikkeling, die op het ogenblik
geconstateerd kan worden, is dat er in
derdaad vele bedrijven Bolsward verla
ten hebben, doch anderzijds is er steeds
iets voor in de plaats gekomen. Hieruit
resulteert dus een stationnaire toestand.
Juist op het gebied van het economisch
leven is stilstand een achteruitgang en
het is daarom van primair belang, dat
men tracht de bestaande bedrijven in
Bolsward vast te houden en daarnaast
deze bedrijven tot verdere ontwikkeling
te brengen of nieuwe bedrijven te stich
ten. Men moet er vooral van overtuigd
zijn, dat ieder bedrijf, dat Bolsward ver
laat, een leemte achterlaat, die zeer
moeilijk is aan te vullen.
In een volgend artikel hopen we daarop
terug te komen.
Naar Engeland zijn 175000 kisten cham
pagne, 15000 kisten witte wijn en 16000
kisten cognac uitgevoerd.
Een zeevaartschoolleerling te Delfzijl had
examenvrees en stelde zich daarom door
inbraak in het bezit van de opgaven,
hetgeen echter ontdekt werd, met het
gevolg dat de bedoelde leerling van het
examen is uitgesloten.
De papiervoorziening valt weer iets mee.
De dagbladen mogen voorlopig alle da
gen blijven verschijnen.
Bij het vinden van een projectiel op het
vliegveld te Leeuwarden werd bij ondes
kundige poging tot demontage één mili
tair gedood en één gewond.
De paarden voor de melkwagen te Olde-
ouwer raakten op hol, maar ongelukken
werden, dank zij het moedig optreden
van de dochter van de melkrijder, die
op de wagen sprong en de paarden in
toom kreeg, voorkomen.
In een onbewaakt ogenblik geraakte het
4-jarig zoontje'van de heer K. te Akkrum
te water en verdronk.
Bij het verjagen van vogels uit de boom
gaard sprong het geweer van de land
bouwerszoon Van Reekum uit elkaar en
verwondde deze ernstig in de borst.
Te Franeker is het 2-jarig zoontje van
de heer Bruinsma te water geraakt en
verdronken.
Bij de spoorbrug te Zaltbommel stortte
een stelling waarop 6 schilders, 17 me
ter omlaag. Eén was op slag dood, de
vijf andere ernstig gewond.
Een Amerikaanse dame las in de krant
dat tengevolge van het bombardement
de kattenstand te Vlissingen gedecimeerd
was. Prompt stuurde zij een doos met
moederkat en twee jongen, die inmiddels
in goede welstand zijn gearriveerd.
„Zoutje” de jonge zeehond, die enige
kinderen vonden op het strand te Zou-
telande, een badplaats op Walcheren is
ten geschenke gegeven aan Artis.
Een chauffeur uit Dordrecht reed een
brandende tankauto uit een garage vol
benzine. Hoewel hierdoor twee woon
huizen in brand geraakten, werd door
deze moedige daad erger voorkomen.
Een dief van een brandkast te Helmond
werd door een rechercheur doodgescho
ten, toen hij de buit met behulp van een
collega op een wagentje uit het kantoor
rolde en geen gehoor gaf aan de som
matie om stil te staan.
Daar de maalderijen thans te veel ver
dienen, zal het brood volgens de minis
ter spoedig goedkoper worden.
Een lijk werd opgevist uit het Ijsselmeer
door het vrachtschip „Paul Kruger”
(Meppel-Amsterdam), vermoedelijk het
laatste slachtoffer van het onlangs ver
ongelukte zeiljacht.
Prins Bernhard heeft het Presidentschap
aanvaard van het Erecomité, dat ter ge
legenheid van het Beroepsvervoercon-
gres werd gevormd.
Het handelsaccoord met Bulgarije is ge
parafeerd. Wij krijgen: medicinale plan
ten, vruchtenpulp, wijn, brandewijn, ge
droogde pruimen enz. en voeren uit:
landbouwzaden, bloembollen, pootaard-
appelen, visconserven.
De twee vleesloze dagen in de restau
rants, smulletaria’s e. d. zijn voortaan
Dinsdags en Vrijdags.
Radio’s troef. De Niwin wil 300 radio
toestellen naar Indië zenden voor een
zame militairen.
Een verpleegster te Amsterdam werd
door haar voormalige verloofde neerge
slagen, nadat bij een poging tot moord
de revolver tot driemaal toe geketst had.
De dader meldde zich zelf bij de politie
aan.
De Mijn Maurits had dezer dagen twee
ongelukken met dodelijke afloop te mel
den. Getroffen door een lift en door een
kolenwagen verloren de houwer P.
Smeets en de arbeider P. Rose het
leven.
Nu de sigaren van de bon zijn, begint er
een levendige smokkelhandel in dit arti
kel aan de Duitse grens op te bloeien.
Een kunstmatige nier werd uitgevonden
door de dokter van Kampen, n.l. dr. W.
J. Kolff, die nu in verband hiermee een
tournee door Amerika maakt.
1000 Schoolkinderen zullen op 4 Novem
ber op Walcherende eerste bomen plan
ten.
91000 Engelse sigaretten zijn te R’dam
in een huis aan de Tolhuisstraat in be
slag genomen.
Bij een brand in de schuur van D. Grin
te Julianadorp zijn twee kinderen, die
daar speelden in de vlammen omgeko
men.
De Kamer van Koophandel heeft de Mi
nister gevraagd het rijden op Zondag
weer' vrij te laten.
Het kerkgenootschap der Z. D. Adven
tisten in Nederland hield van 13 tot 15
dezer een congres in Gebouw Bellevue
te Amsterdam.
Te Marum is een evacué uit Amsterdam,
die daar was blijven wonen, door de
electrische stroom gedood.
De inwoners van Tiel hadden een mee
valler, toen veel verloren gewaande goe
deren, die destijds door de Duitsers wer
den geroofd, werden teruggevonden.
Een zeer tragisch geval deed zich voor
bij de grens te Winterswijk. Een zoon
van boer Spranger kwam na 7 jaar on
verwacht uit Rusland terug en klopte
aan. De vader, die juist bezig was een
koe te slachten, meende dat het een
controleur was en schoot zo zijn eigen
zoon dood. Hij herkende het lijk niet en
wierp dit in de gierput.
De documenten van het Ministerie van
Buitenlandse Zaken keren nimmer te
rug. Ze zijn in Duitsland verbrand.
Gaan we de geschiedenis van de stad
Bolsward na, dan zien we Bolsward om
streeks 1200 als stad gelegen aan de
Middelzee. Het verheugt zich in een zeer
drukke scheepvaart en één van de hoog
tepunten in het economisch leven van
Bolsward is zeker geweest, dat het in
1422 tot Hanzestad werd verklaard. Er
was een flinke export van de producten
der wolkammerijen (laken, baai, karsaai
e. d.) en er waren pottenbakkerijen.
Helaas, de Middelzee slibde dicht en
Bolsward werd een landstadje. Wel was
er nog langen tijd een belangrijke boter
en kaasmarkt, waren er wol- en sajet-
fabrieken, steen- en. pannenbakkerijen en
kon het zich verheugen in een belang
rijke handel, doch langzaam werd het
overvleugeld door Sneek, de tweede stad
van Friesland.
Abonnementsprijs:
1.25 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs10 cent per A.m.
Giro 87926
De stad Bolsward mist in vele opzichten
natuurlijke factoren, die haar als vesti
gingsplaats aanlokkelijk maken. Dat be
tekent echter niet, dat men daarom pes
simistisch moet zijn over de toekomst.
Het betekent wel, dat men door een doel
bewuste actie en eendrachtige samen
werking veel zal kunnen bereiken. Het
rapport beoogt een overzicht te geven
van de mogelijkheden, die er op verschil
lende gebieden zijn. De waarde ervan
ligt vooral in het feit, dat men op het
ogenblik de inventaris heeft opgemaakt
van de idéën, die in en buiten Bolsward
leven, ter verhoging van het maatschap
pelijk leven. Hierin ligt echter ook een
begrenzing van de waarde van dit rap
port. Men zou kunnen zeggen: het is de
theorie. Wil het rapport met succes wor
den bekroond, dan zal er zeer veel aan
dacht moeten worden besteed aan de uit
voering van de geopperde idéën. Gezien
de actieve bevolking, gezien ook de re
sultaten, die de B.B.G, behaalde wat be
treft de instandhouding van de Rijks-
zuivelschool, hebben de samenstellers
van het rapport daarin het volste ver
trouwen.
de skuorre wol brüke foar it materi-
ael en linkendewei kin men dan in
aparte bergromtè meitsje. Fansels
men moat fakkennis ha, mar oan de
oare kant, yn de earste tiid binne de
beammen noch lyts en is it wurk, it
skjinhalden en it snoeijen, it spuitsjen
en it plökjen tige maklik. It wurk
leart syn master en goeije foarljoch-
ting fan de side fan de Rykstünbou-
konsulint en syn assistenten is men
wis fan. Derby komme dy minsken
alhiel sünder kosten foar de kweker.
Yn de dong en binammen de jarre,
dy’t men yn it bidriuw hat, kin men
weardefolle hulpmiddels fine foar it
krêftich groeijen fan it beammeguod.
De lege stallen yn de earste hjerst-
moannen binne foar de fruitkweker
goud wurdich, in prachtich koel plak.
En sa binne der wol mear dingen.
It soe in ding 'fan bilang wêze as hjir
yn de neiste omkriten ris in fruitbi-
driuw stifte waerd, sadat de boe
ren hjir ris mei eigen eagen sjen koe
ne, hwat soks wêze kin. Fryslan is
op dit gebiet efteroan kommen en it
is in died fan great maetskiplik bi
lang, dat de Fryske Maetskippij fan
Lanbou yn in resinte publikaesje der
op oanstiet, dizze kou nou ris by de
hoarnen to nimmen. Hwant it plant-
sjen fan fruchtbeammen is nou oan
31 Des. ta wer frij foar dejingen, dy’t
dat oanfreegje by it Bureau fan de
Provinsiale Fiedselkommissaris to
Ljouwert, ófd. Tünbou. It liket my ta,
dat dizze saek ek foar it Ge-
meintebistjür, foar de Stiftingen yn ’e
stêd en foar allegearre, dy’t har eigen
krite omheech en foarüt bringe wolle,
tige de muoite wurdich is. Hokfor
jonge keardel set hjir de skouders ris
mei under. Men hoecht allegearre net
nei Canada, ek hjir is foar harren,
dy’t wolle en initiatyf hawwe, jit wol
in takomst to meitsjen. Folie kar is
hjir net, mar dit is in saek, dy’t wy
mei oertsjüging oan alle flinke jonge
boeren yn omtinken jowe.
De fruitteelt is in bidriuw, dat hjir
op 'e klaei best wol, der binne biwi-
zen foar. Net allinnich op ’e savelige
groun om Arum hinne, mar ek yn
Easterein, Snits en hjir yn ’e stêd:
Boalsert. Derby kin in flink bidriuw
oanlein wurde op ien stik lan. Twa,
trije H.A. is genóch om in jong pear
in bidriuw to jaen, hwer’t hja wurk
en brea yn fine. It moderne fruitteelt-
bidriuw is tige arbeidsyntensyf, it
hiele jier troch hat men der oanslach
en it moaiste is, dat it wurk foar in
great part fait yn in tiid, dat de greid-
boer it net drok hat. Op it foarste plak
is der in bulte winterwurk, it snoeijen,
it spuitsjeh, it omintsjen, it plantsjen,
giet allegearre yn ’e lette hjerst of yn
de winter. Foar de kij yn it lan kinne,
is it measte wurk dien, yn ’e üngetiid
is der hast neat to dwaen, towyl de
tiid fan plokjen komt as it measte
wurk op 'e buorkerij dien is of to-
minsten net meat op ’e neil barnt. In
oar ding is, dat dit bidriuw sa moai
oanslüt by de Fryske greidboers-
pleats. Fan aids wie der faken in
flink apelhóf by de pleats. Mar as de
beammen net goed forsoarge wurde,
dan rint it üt op in greate wyldernis.
En de goeijen net to nei kommend,
mei men sizze, dat it dermei yn it
ginnerael tige suterich liket.
Hwant ien ding moat men goed yn
jin opnimme, der heart fakkennis ta,
om in modern fruitbidriuw op to set-
ten. It is in fak wurden linkelytsen
en men moat it sekuer leare. Dy’t
mient, dat it mei it keapjen en plant
sjen fan de beammen en by need mei
it bidongjen of bijarjen klear is, moat
der nea mei bigjinne.
It is forgoed in apart fak, dat men
leare moat, sawol yn theory as yn de
praktyk. De kar fan de beammen, de
kennis fan de ünderstammen, it
snoeijen, it intsjen en omintsjen en bi
nammen de bistriding fan alderhan-
ne soarten fan skimmelsykten en
skealike ynsekten, freget in aparte
oplieding. Mei rommel hoecht men
tsjintwurdich net mear op 'e merk to
kommen. Men moat kwaliteitsguod
leverje.... en dat kin tige skoan. Mar
nim dan ek ris de foardielen. Op man-
nich pleats binne mear jonges, as dat
der minsklikerwize boer wurde kinne.
Dochs hawwe hja it boere-aerd. Soe
der net alles foar to sizzen wêze, dat
ien fan harren, dy’t er it measte foar
fielt, in pear jier nei it fruitbidriuw
giet en yn dy tiid meiiens in fruit-
skoalle folget. Hwat is it in prachtbi-
driuw, sa’n wiid apel- en parrehöf
fan in pounsmiet of seis, saun. Hege
beammen oan trije kanten om de
stoarmige boppewinen to kearen, in
fikse hage foar de lege, tichte winen
en derbinnenyn in wrald fol groei en
wielde fan fruchten. Men moat it
sjoen hawwe yn Gelderlan, Utert en
Sud-Limboarch yn it wide prachtige
Sieuwske lan om der nei üt to sjen,
dat us Fryske pleatsen foar in diel ek
dizze teelt oanpakke woene; om der
har boere-aerd, har leafde foar hwat
groeit en frucht jowt, yn üt to libjen.
Dit is gjin pielderij, hwer’t men de
noas foar oplükt, dit kin wurde in
prachtich bisit en.... in bisit, dat hege
rinte opsmyt. In great foardiel is ek,
dat it bidriuwskapitael lang sa heech
net is as hwat in greidboer ha moat.
As men it op eigen pleats bigjint,
hoecht men mar ien stik lan to mis
sen. It oanskaffen fan in pear hün-
dert fruchtbeammen kostet like folie
as in pear kij. Yn it earstoan kin men
Door kortsluiting is te Hengelo een pen
sion uitgebrand. Het rieten dak stond
onmiddellijk in lichte laaie.,
Een wervelwind woedde in de omge
ving van Waalwijk. Het hooi werd op
gezogen en over de daken en straten
verspreid. Een slechte Üngetider zo’n
wervelwind.
Ook te Blija, in het hartje van de aard-
appelcultuur is de coloradokever reeds
geconstateerd.
Twee Nederlandse meisjes die in Zwe
den op weg waren naar Munksund wor
den sedert 30 Mei vermist.
Dwaze antwoorden werden soms bij de
Volkstelling gegeven. Op de vraag: In
welke betrekking staat ge tot het hoofd
van het gezin? antwoordden sommige
vrouwen: Vrij goed, gaat wel en enkelen
slecht of bar slecht.
Volgens de Bildt zal Juli 0.7 gr. kouder
zijn dan gewoonlijk. Vacantiegangers
blijven echter optimist: de Bildt slaat de
plank wel eens vaker misl
De Anjerdag zal dit jaar worden gehou
den op Maandag 30 Juni. De opbrengst
van de verkochte anjers A f 1.p. stuk
komt ten goede aan het Prins Bern-
hard fonds.
Wegens dienstbodengebrek neemt Am
sterdam een proef met 50 Baltische
meisjes. Daar zit wel wat in!
Op een schoolreisje naar de pyramide
van Austerlitz schopte een leerling te
gen een projectiel en werd zwaar ge
wond.
Op de internationale textielbeurs in Ame
rika biedt Nederland prima costuums
aan. Hoe is het mogelijk!
Het geallieeerde soldatenkerkhof, achter
het Venlosche ziekenhuis wordt voort
durend ontwijd. Bloemen, vazen en zelfs
aangebrachte foto’s worden gestolen.
De Tribunalen zullen nog dit jaar wor
den opgeheven.
Een kano op de Maas sloeg om en de
inzittende een 23-jarige Pool, anders een
voortreffelijk zwemmer, verdronk.
Staphorst en Giethoorn zijn door een
buitenlandse filmmaatschappij op de
prentrol vastgelegd.
Dieven „kraakten” de Zuivelfabriek te
Scharnegoutum. De buit bestond uit
bonnen, y-
In Zuid-Limburg zitten veel gezinnen
zonder aardappels. De oude zijn op en
de nieuwe nog te duur.
Bolswartls Nieuwsblad
1
1
2
1
2
1
i
i
2
3
3
1
5
2
I
