s
De economische ontwikkeling
van Bolsward I
Prinses Irene verjaart
in de. (Laatste. 50 jaak
a
Fan de
Martinytoer
‘/ÓiLS-j&CtS
door Nederland
No. 59
43e Jaargang
Dinsdag 5 Aug». 1947
Streekblad voor Weit» en Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa, A, J. OSINGA
Bol sward
3.
1.
4.
2.
A.
c.
D.
E.
F.
Q.
H.
Port. Israëlitisch kerkhof is een monu
ment onthuld.
Wegens wilde staking van 45 kampbe-
waarders zijn uit het kamp te Vught 11
gevangenen ontvlucht.
Een Jachtje bij Terschelling is vergaan,
de Brandaris heeft 8 mensen van een
wisse verdrinkingsdood gered.
Een 6-jarig zoontje van de familie Tuin
te Winschoten, is in het zwembad aldaar
verdronken.
Koningin Wilhelmina zal een vaandel uit
reiken aan het regiment stoottroepen.
Het is welverdiend.
Een paar vonken uit de locomotief wa
ren oorzaak, dat bij Grindsveen 10 h.a.
woeste Peelgrond verloren ging.
Het aantal werklozen is uiterst laag.
Eind Juni waren er nog geen 20.000.
Te Gouda ging de heer van O. verhui
zen. Bij zijn nieuwe woning aangekomen
was deze reeds bewoond. Toen hij terug-
vinsje net in ding is fan In planbureau,
mar it risseltaet fan in mannichte fan
faktoren, dy’t djip mei de geografyske,
histoaryske en ekonomyske realiteit for-
boun binne. It libben is nou ienkear net
in skema, mar in realiteit mei safolle
facetten, dat men der nea op ütstudearre
komt Op it foarste plak soe ik dus bi-
swier meitsje om de natuerlike groei fan
stêdden en oare sintra planmiettich to
oarderjen. Ik soe der allinnich mar skea
fan forwachtsje en gjin heil. Stel, dat
men it yn ’e macht hie om de bifolking
to lieden nei ien ütforkeazen sintrum,
dan noch soe earst oantoand wurde
moatte, dat dit foar dat folk of folksdiel,
yn godstsjinstich, moreel, kultureel, eco-
nomysk en sosiael opsicht better wie.
Hwant it doel moat foarop stean én it
moat dizze almeugende heroriëntearring
wurdich wêze. En as wy op dit aller-
wichtichste fraechstik komme, stiet it by
my fêst, dat soks net yn it bilang fan it
folk wêze soe mar der alhiel tsjinyn
gyng-
It is jammer, dat de minsken, dy’t fan
dit probleem allinnich mar ien lyts ge-
folch sjogge net safier to bringen binne,
dat hja fierder sjen wolle, dan har kon-
kurrinsje-facet. Yn wêzen is it foar hün-
dert prosint de klassike ekonomyske lear
tapast op it libben fan doarpen, stedtsjes
en stêdden. It is in hyper-kapitalisme fan
de sterken, dy’t harren net bikroane om
it forfal en de ündergong fan middelgreat
en lyts, mar allinnich sjogge nei har eko
nomyske machtsüntploaiing. It is net
wier, dat in bloeijend folk bistiet üt in
tige greate stêd en fierder in neatbitsjut-
tend efterlên. It is in fundamentele mis
set, de natuerlike groei dy kant op to
twingen. In bloeijend folk bistiet oars en
better. Dêroer de oare kear jit in wurd-
mannich. Tj. de J.
i gezin,
'e eerste officier spontaan zijn hut af voor Prinses Irene.
xxxx >c>c>c2x:>c>c>c>c:
Wie re tvtirden
Elts hat genöch foar sqn
eigen doar to feijen
le-
mr
10
)s.
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
nte-
nid-
ort-
In-
tfke
ilei-
de
Is-
ker.
;rp.
Ds.
)m-
zm-
Ds.
van
)le-
uur
tui-
3o-
7
<u-
;er-
uur
uur
eer
or-
ay.
ten
iel-
os.
ich
9
an-
iel.
rk-
im.
ns.
jur
Ds.
eer
Ds.
Ds.
rik.
an
an
ita
Ds.
de
;er
er.
n-
>1)
an
en
o-
m.
cm
ie.
m.
if-
van
van
van
zor-
n J.
Hen
ge-
am-
te
uw,
i K.
A.
van
i te
ird,
um,
>ma
kens en nog zovele andere vertegen
woordigers van de dierenwereld nu ken
nis kunnen maken met de K.L.M. De
K.L.M. vervoerde een achtkoppige fla-
mingo-famllie door de lucht naar Stock
holm, waar de wegen scheiden en de
ene helft per trein naar Furuvikspark zal
reizen, de andere naar Havsbad.
De bouwvakarbeiders zo heeft men
overwogen kunnen in de toekomst
misschien vanuit Friesland en Groningen
per vliegtuig naar de geteisterde gebie
den worden vervoerd.
Te Zandvoort is de 39-jarlge tramcon
ducteur A. de Jonge uit Amsterdam in
zee verdronken.
Bij Egtnond aan Zee sloeg een bootje
in zee om. De inzittenden wisten zich
aan de omgeslagen boot vast te houden,
doch één hunner, de heer Lits uit Am
sterdam verdronk.
30.000 kisten tomaten werden er vorige
week naar Ierland verzonden.
Een schoenfabrikant uit Moergestel
moet f30.000 betalen, twee fabrikanten
uit Dongen onderscheidenlijk f 45000 en
f 105.000, twee fabrikanten uit Nijmegen
De schooljeugd werd te Kijkduin inge
schakeld om de invasie van duizenden
coloradokevers tegen te gaan.
Een legervliegtuig stortte bij Harskamp
wegens defect aan de motor neer. De
bestuurder werd gewond en het toestel
viel in drieën.
Deze hebben zich niet kunnen hand- Pe Joodse gevallenen zijn geëerd, op het
rechtigd te zijn tot het trekken van de
volgende conclusies:
In Bolsward zijn verschillende be
drijven verloren gegaan, doch er zijn
steeds weer nieuwe bedrijven bijge
komen, die de plaatsen der oude in
namen. Er is dus in de eerste plaats
sprake van een verschuiving. Naar
het oordeel van het rapport is er
geen sprake van een achteruitgaan
de bedrijvigheid in Bolsward. Men
kan eerder spreken van een station-
naire toestand.
De stelling is wel eens verkondigd,
dat de industrie in Bolsward achter
uit gaat, terwijl de detailhandel en
de grosslerderij sterk vooruit gaan.
Hieruit meent men de conclusie te
moeten trekken, dat Bolsward als
vestigingsplaats voor de industrie
minder geschikt is. Naar bovenge
noemde mening is deze stelling on
juist, omdat ook op het gebied van
grote grutterljen verschillende be
drijven door families, die niet In
Bolsward woonachtig waren, zijn
Yn in twatal Fryske kranten is fannljs
de idé nei foaren brocht, dat sil it mei
Fryslên goed komme, dan moat Ljou-
wert of yn theory in oar plak fan Frys-
lên in greate stêd wurde, sa mooglik
greater noch dan Grins. Dat is sa bi-
langryk neffens Drs. de Roos, dat alle
man derfoar yn it spier moat. Lytsere
plakken, lyk as Boalsert, Frentsjer, Snits
en sa moatte oertsjüge wurde, dat it
bilang fan Ljouwert: greate stêd folie
greater is as it bistean en de bloei fan
harren seis. Hja moatte dan ek gjin prik
ken yn it wurk stelle om har plak foar-
üt to bringen, né, dat Js lokael-patrio-
tisme, lyts en finhjirmtlik gedoch, dat
mar ien effekt hawwe kin.en nou
komt de boeman! GRINS.
Dizze stêd mei syn 120.000 ynwenners
sit Drs. de Roos en ta myn greate for-
wündering ek ien fan de Redakteuren
fan de Ljouwerter krante en faeks wol
mear oaren tige dwers. De bloei fan dizz.<.
stêd biologeart harren sa, dat hja miene
goed to dwaen, de Friezen op to roppen
ta striid. Hawar, dat leit üs wol. Yn
strideraesje binne wy great brocht en
nea fielt de Fries him better as yn kreau-
werij en fjochterij. Wy wolle op dit stuit
overgenomen en na verloop van tijd
zijn verplaatst.
De koop door de Melksuikerfabrlek
te Uitgeest van de oliefabriek geeft
duidelijk aan, dat er voor grotere
bedrijven ook in Bolsward mogelijk
heden liggen, zij het dan ook, dat
aan enkele zeer essentiële voorwaar
den moet zijn voldaan.
De bedrijven, die in Bolsward op ’t
ogenblik de boventoon voeren, zijn
geen grote industrieën, doch goed
geleide middenbedrijven, die het
beste te kenmerken zijn als uitge
groeide ambachtsbedrijven. De con
clusie is gewettigd, dat voor bedrij
ven van niet al te grote omvang,
Bolsward gunstige mogelijkheden
biedt.
Er zijn enkele plaatsen in de omge
ving van Bolsward als Akkrum en
Joure, die zeker geen gunstiger lig
ging hebben dan Bolsward. Merk
waardig is, dat de olie-lndustrle in
Akkrum tot grote bloei Is gekomen,
terwijl daarnaast Joure hetzelfde te
zien geeft voor de meubelindustrie.
Het is van belang, met het beeld van de
laatste 50 jaar voor ogen in een alge
mene analyse van de vestigingsfactoren
na te gaan, in hoeverre Bolsward aan de
vereisten voor vestigingsplaats voldoet
of eventueel kan voldoen.
Hierover echter een volgende maal.
Door enkele actualiteiten zijn onze
hoofdartikelen naar aanleiding van het
rapport van de B. B. G. over de positie
van Bolsward in Zuid-West-Friesland
enige weken onderbroken. Toch is de
eenmaal aangesneden zaak dermate be
langrijk dat algehele opschorting van
dit onderwerp te betreuren zou zijn.
Ter oriëntering zullen wij alvorens na te
gaan, welke conclusies we kunnen trek
ken, ten aanzien van de geschiktheid van
Bolsward als industriecentrum, een over
zicht geven van de economische ontwik
keling in de laatste 50 jaar.
Vooropgesteld moet worden, dat over ’t
algemeen de steun, die het Gemeente
bestuur aan de industrie verleende, van
geringe betekenis was. Geleidelijk kwam
hierin, tengevolge van de veranderde
omstandigheden, een wijziging in gun
stige zin.
In de loop der jaren waren of werden
in Bolsward gevestigd te volgende in
dustriële bedrijven;
Een schaatsenfabriek annex con-
structiewerkplaats. Gezien het feit,
dat schaatsen een seizoenartikel is,
lijkt een combinatie van deze twee
bedrijven gunstig. Dit bedrijf is er
evenwel niet in geslaagd zich te
handhaven. Thans is opnieuw door
een andere firma een constructie-
of reparatiewerkplaats ingericht.
Engroshandel en fabricage van rij
wielen. De onderdelen werden In
hoofdzaak van elders betrokken en
naar Bolsward aangevoerd. De rij
wielen werden hier gemonteerd. Het
bedrijf kwam tot bloei, verplaatste
zich naar het Westen van ons land
en ging daar ten gronde.
Twee pannen- en buizenfabrieken.
Abonnementsprijs
1.25 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs10 cent per n.m.
Giro 87926
haven.
Twee steenfabrieken, die een zeer
goed product maakten. Door de
hoge kosten van aanvoer van de
grondstoffen, door het feit, dat oude
veldovens werden gebruikt en door
dat het seizoenbedrijven waren, kon
men niet concurreren tegen de con-
tinu-bedrljven (ringovens) en waal-
steenfabrieken. Van de 14 fabrieken
die in Friesland stonden, is prac-
tisch niets meer over. Door de gro
te betekenis van het arbeidsloon
was rationalisatie noodzakelijk. De
oude veldovens zijn dan’ook bijna
overal verdwenen. Bolsward is voor
de steenindustrie geen goed aan- en
afvoercentrum.
Een meubelfabriek. Deze is opgehe-
ven.
Een wol- en sajetfabrlek. Dit be
drijf is ten slotte overgenomen door
een combinatie van grote bedrijven,
die het bedrijf „ontmantelden”,
waardoor de fabriek verdween, doch
da verkooporganisatie intact bleef.
Scheepshelling. Dit bedrijf is nooit
tot grote bloei gekomen. Het had
steeds een kwijnend bestaan. Het is
bovendien de vraag of Bolsward
voor een dergelijk bedrijf gunstig
ligt.
Een oliefabriek. Deze is verkocht.
Het bedrijf wordt nu voor andere
doeleinden gebruikt.
Na deze vrij pessimistische opsomming
van bedrijven, die Bolsward verloren
heeft, volgt hieronder een lijstje van de
bedrijven, die dateren uit de laatste
jaren:
Vellenbloterij en wolhandel,
Koffiebranderij met groothandel,
Puddingfabriek met nevenartikelen,
Fabriek van bakkerswaren,
Drukkerijen met uitgeverij,
Exportslachterij,
Confectiefabriek,
Witwasserij,
Timmerbedrijven (waaronder fabriek
voor machinale houtbewerking),
Zuivelfabrieken,
Melksuikerfabriek.
Bij de beoordeling van deze toestand zien
we, dat er een aantal bedrijven niet meer
in Bolsward is gevestigd óf omdat
zij Bolsward verlaten hebben öf om
dat zij te gronde zijn gegaan. Het is
moeilijk dit ’aatste geheel of gedeeltelijk
toe te schrijven aan de geschiktheid van
Bolsward als vestigingsplaats voor de
Industrie. Persoonlijke factoren, als com
mercieel- en technisch inzicht, financiële
draagkracht e.d. spelen hierin een be
langrijke rol. Bovendien spreekt over het
algemeen de conjunctuur in deze kwestie
’n belangrijk woord mee. Laat men deze
factoren voor een ogenblik buiten be
schouwing, dan meent het' rapport ge-
de kwesje fan de Suvelskoalle hjlrby
rêste litte, it liket üs ta dat it hjir mear
giet om it algemien probleem en net om
in Ünderdlel. Boppedat is dy saek nou
kommissoriael en jowt it gjin foech yn
dit stadium publyk stimming to meit-
sjen.
De fraech is dus sa: Moat Fryslên war
dwaen, dat it de groei fan Ljouwert mei
bihelp fan alle pleatselike krêften stimu-
learret. Moat mei oare wurden alles nei
Ljouwert brocht wurde, hwat mar nei
Ljouwert kin? Moatte de alf stêdden dus
harren konsentrearje ta ien greaten?
Hokfor doel hat soks en hwat binne de
gefolgen foar it wolwêzen fan it Fryske
folk yn har gehiel? Op it foarste plak
ha wy greate biswieren tsjin de doel
stelling van Drs. de Roos c.s.
Hja wolle dat om oan de opkringende
macht fan de stêd Grins in ein to
meitéjen en oan de oare kant om Ljou
wert of yn theory in oar Frysk plak sa
bilangryk to meitsjen, dat it yn alle op-
sichten minstens gelykweardich is oan
Grins. As men jin dy saek goed yntinkt,
komt men ta de konklüsje, dat men de
hiele konstellaesje fan Fryslên ombouwe
moat. lerdrykskundich is Grins it sin-
trale middelpunt fan dy provinsje en fan
in great stik Drinte. Alle wegen, alle
wetterforbiningen, alle spoarwegen rinne
der nei it sintrum. Der is mar ien merk-
dei: de Tiisdei, dan komt alles nei de
stêd. Men praet yn Grins net oer in stêd,
mar oer de stêd. Datselde hat men ek yn
de stêd Utert en sit fêst oan de geo
grafyske tastên fan dy provinsje. Sa’n
situaesje fynt men yn oare provinsjes net
en it is der neat minder om. Nei myn
bitinken krekt oarsom. Mar hy, dy’t
mient, dat soks wol it béste is, moat
dochsrealiteitsbisef genöch hawwe om
yn to sjen, dat de struktuer fan in pro-
f30.000 en f50.200, allen wegens te ho
ge prijzen.
Voor Jan de Rooy, de held van de Lang
straat zal bij Sprang-Capelle een monu
ment worden geplaatst. De kosten zijn
geraamd op ruim f 20.000.
BIJ het grensdorp Overdinkel is een
smokkelaar die koffie over de grens wil-
da brengen door kommiezen doodge
schoten. Het was de 53-jarige J. E. uit
Overdinkel.
Toen de ouden van dagen uit Sexbierum
Pietersbierum bij een uitstapje te
Zwartewegsend In de speeltuin vertoef-
ren, stortte de draaimolen, blijkbaar te
zwaar belast, Ineen. Gelukkig kreeg nie
mand der oudjes persoonlijk letsel.
Ongeveer IS/j millloen sigaren en 67000
kg tabak voerde Nederland in 1946 naar
België uit.
Ruim 1000 Nederlanders, die hun vacan-
tie in Denemarken zullen doorbrengen
zijn met de „Waterman” te Esbjerg aan
gekomen. Zij worden' in verschillende
delen van het land gehuisvest.
Het zesjarige Joodse jongetje Robert
Teitl, dat enige tijd geleden uit het huis
van zijn pleegouders aan de Noorder
Akerweg door zijn grootvader die/uit Pa
lestina was overgekomen, was ontvoerd
naar Zwitserland, is thans weer naar Ne
derland teruggebracht. De oude heer
Teitl heaft nu een aanklacht bij de poli
tie ingediend wegens kinderroof.
„Boeren Piet” en „Boeren Kees”, twee
veekopers uit Numansdorp en Nieuw
koop, zijn in Rotterdam gearresteerd we
gens heling van gestolen fietsen op gro
te schaal. „Boeren Piet” heeft trouwens
nog meer bekend. Hij stal onder andere
400 meter bekledingsstof uit een Rotter
damse garage en „leende” voor het ver
voer een doktersauto.
De feesten van Sittard zijn afgelast. De
herdenking van het 700-jarig bestaan
van de stad kan moeilijk samenvallen
met de ernstige zaken van Indonesië,
meent het gemeentebestuur. In 1948 zaï
Sittard vermoedelijk zijn feest toch nog
krijgen.
Bij fa. Gebr. Sander te Delfzijl liep een
voor de Noorse regering gebouwd kust
vaartuig van stapel. Het schip, dat vijf
honderd ton meet, is een quarterdecktype
met een lengte van 45.35 m., een breedte
van 7.76 m. en een diepte van 3.17 m.
De tentoonstelling Winterswijk „De Ach
terhoek bouwt en herstelt” zal officieel
worden geopend door de commissaris
der Koningin in Gelderland, jhr. dr. C.
G. C. Quarles van Ufford.
Bij de onbewaakte overweg „Het Haan
tje” te Delft, waar reeds vele ongelukken
zijn gebeurd is een flikkerlichtinstallatie
in bedrijf gesteld.
Vandaag viert ons tweede prinsesje haar verjaardag. Zij is,
wat. de liefde en toewijding van ons volk betreft wel eens het
stiefkindje genoemd. Immers Beatrix was het eerste Prinsen
kind, Margriet werd in de bezettingstijd in het verre Canada
geboren en Marijke was het eerste prinsesje weer op bevrijde
Nederlandse bodem. De kleine Irene heeft „niets bijzonders”
en zou daarom het vergeten prinsesje zijn. Geheel ten onrechte
natuurlijk. Juist het feit, dat ze „niets bijzonders” heeft en zo
„heel gewoon” is, maakt ook dit prinsesje geliefd bij gans het
Nederlandse volk. Want „gewoon” is zij, net als andere kin
deren. Even ondeugend ook. Een van haar eerste „streken”
heeft ze samen met Beatrix uitgehaald. Toen hun school „de
Werkplaats” uitging, stond er natuurlijk zoals zo vaak, weer
een „gapend stel" nieuwsgierigen voor het hek. „Zeg, Irene,
wij kruipen lekker onder de bank, dan zien ze niks," stelde
Beatrix voor en de kleine Irene, tuk op een pretje, deed dit
prompt. Toen de vorstelijke auto het hek uitreed, werd het
jubelende huldebetoon dan ook in ontvangst genomen door
een klassegenootje, dat het best grappig vond, ook eens toe
gejuicht. te worden.
Aan liefde en toewijding heeft het de kleine Irene overigens
ook niet ontbroken. Zelfs toen ze nog een baby was niet, want
toen in de zomer van 1940 een kruiser koers zette naar het
westen om de prinsesjes een veilig verblijf in de Dominions
te verschaffen, en men de ontdekking deed, dat een kruiser
niet gebouwd ij voor het vervoer van een prinselijk g
stond de eerste officier spontaan zijn hut af voor Prinses h
Zijn schrijfbureau werd aankleedtafel, het rek langs de wand
bood plaats voor luiers en andere babyartikelen, ‘s Morgens
vroeg sjouwden de matrozen er een groote tobbe heen vol
warm water, opdat het kleintje toch vooral goed gebaad zou
kunnen worden
Dat prinsesje is vandaag jarig.
Een kind onder de kinderen is ze.
Maar ook: Een kind van ons volk.
God ze gene de Prins elijke ouders en ook haar.
keerde was ook zijn eigen reeds bezet.
Hij woont nu in een verhuiswagen.
De „Venerable”, een 14000 ton metend
Engels vliegdekschip, zal in Nederlands
bezit overgaan.
De Elfstedenrijders Bosman en Schippers
zijn thans door een daartoe ingestelde
commissie definitief gedisquallficeerd.
De „lintjesregen” zal a.s. 31 Aug. niet
plaats vinden. H. M. de Koningin zal de
onderscheidingen „drupsjgewljze",, ver
deeld over het gehele jaar, uitreiken.
Weer een stap verder zijn we, nu de
petroleum per 1 Aug. van de bon
kwam.
De tankboot Sunetta liep buiten de pier
van Hoek van Holland op een mijn. Twee
Chinezen lieten het leven, verder ver
oorzaakte de ramp 16 zwaar en 4 licht
gewonden.
1000 militairen „zonder geloof” wensen
vanuit Indië te corresponderen met Ne
derlandse dames, eveneens zonder
godsdienstige overtuiging.
De liefhebberij is zo groot, dat de K.L.M.
die reeds 7 maal per dag een retour
vlucht Amsterdam-Londen had ingesteld,
deze lijnen heeft verdubbeld.
Ook flamingo’s hebben, na aapjes, slan
gen, parasolmieren, brulklkvorsen, kul-
Bolswards Nieuwsblad
l
I
i
I
