•s
ol
G
Martinytoer
ARD
iA
Fan de
door Nederland
ui
No. 63
Dinadag 19 Augs. 1947
Uitgave van Drukkerij Fa. A. J. O SIN GA
- Bo 1 9ward
n van
mlt U
Vk.
n een
Hng
Tj. de J.
Ill
r
djati. Daarnaar gerekend waren beide
grootheden partij in de geschillen, die
tussen hen zijn gerezen. Van die kant
beschouwd, kan het Nederlandse optre
den in feitelijke zin geen politioneel op
treden heten, omdat de onpartijdige rech
ter ontbrak, die de Republiek in gebreke
kon stellen. Van het standpunt van Ling-
gadjati bezien trad Nederland eigen
machtig op als rechter in eigen zaak.
Maar er is ook een andere kant aan het
geval en juist dat maakt het zo ver
ward. Krachtens de bestaande grondwet
behoort Indonesië, dus ook de Republiek
nog tot het Rijksgebied. De regering van
de Republiek was de facto, d.w.z. in
feite erkend. Maar de Republiek was nog
geen souvereine staat; zij was bestemd
om zelfstandig onderdeel te worden van
de Verenigde Staten van Indonesië (sa
men met West Borneo en Oost Indonesië)
en deze Verenigde Staten zouden dan
weer een Unie vormen met het Konink
rijk der Nederlanden en de gebieden in
de West, verbonden door de Kroon.
Maar dit alles moest nog worden uitge
werkt en onze grondwet met die fi
guur in overeenstemming gebracht. Maar
nü, zoals de zaken nü staan en zoals nü
de grondwet luidt, berust de souverei-
niteit nog bij Nederland en is Nederland
en zijn regering uiteindelijk verantwoor
delijk voor handhaving van orde en rust
binnen het rijksgebied. En nu was naar
het oordeel van onze regering de Repu
bliek niet in staat gebleken deze orde en
rust in haar gebied zelf te handhaven.
Daaraan ontleende onze regering het
recht tot haar politioneel optreden. For
meel juridisch in orde krachtens de
grondwet, die echter op Llnggadjatl niet
meer past. Vandaar de moeilijkheden.
En vandaar de vraag: hoe nu verder?
Maar daarover de volgende keer.
men en harren tsjinarbeidet yn de plicht
om sokke lytsére sintra to jaen, hwat
foar it libben dêrre noadich is. Ek yn
Nederlén binne wy al to fier mei de
„plattelandsontluistering”. En it wurdt
hege tiid, dat allegearre, dy’t it wol
miene mei üs folk yn syn gehiel, harren
to skoar sette tsjin dizze slopende kwael.
Der heart in harmonyske groei to wêzen
by in folk en dy birikt men allinnich
troch alles to dwaen om de doarpen,
libbene, fleurige en fosleine wenplakken
to meltsjen, hwer’t de lju graech tahAlde
en har deistlch gerlif, üntjowlng en for
mers fine kinne. De stêdden hawwe ek
har taek, hja binne like ünmisber as it
doarp mar hja meije it doarpslibben net
deadzje. Men kin nou ienkear yn Tsjerk-
wert en Kubaerd gjin sikenhüs delsette
noch in Middelbaer Technyske skoalle,
der bliuwt altyd genöch oer, hweryn de
stêd in ünmisbere funksje hat.
Ik herhelje jitteris, üt bloeijende doar
pen en lytse stêdden üntstiet fansels in
bloeijende haedstêd en nimmen sil dy
misse kinne noch misse wolle. Mar it
kostet folie mear muoite en omtinken
in stêd soun to hélden, seedlik en gods-
tsjinstich as om him great to meitsjen.
De minske is net in ingel, mar ien, dy’t
nei it kweade ta wol omdat it sa maklik
giet en it in greate toer hat om it wite
festje net smoarrich to meitsjen. Ek de
lju, dy’t fan gjin erfsünde witte wolle,
hoege mar har eagen iepen to dwaen om
dat to sjen. It is noch altyd sa, as it
wyfke sei, doe’t hja it oer ’e bern hie:
Bidden ha’k se leard, mar dat dogge se
net en flokken ha’k se forbean mar dat
dogge se as Turken.” En hwat greater
plak, hwat swierder dy allerbilangrykste
opjefte wurdt. En dêrom yn it bilang
fan it hiele folk: tink om de lytse plak
ken, de greaten rédde har seis wol.
In
M
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bols ward
Telefoon 451 (K 5157)
E
M
Abonnementsprijs
1.25 per kwartaal bij vooruitbetellng
Advertentieprijs10 cent per m.m.
Giro 87926
tTge-
oij de
naere
w.
tt
If.
>n
Mi
t*
id
»-
:n
Justus
dien te
n met
ST AN
KSEln
s
eeftijd
waarlijk sprake zijn van handhaving van
orde en rust. Dat geldt in nationaal en
internationaal opzicht. Politie en justitie
dienen de bewaring van de bestaande
rechtsorde door de bestraffing van wie
haar verstoort. Internationaal zullen dat
het Internationale Hof van Justitie moe
ten zijn en het internationale Politie
corps. Wij spreken met opzet van poli
tiecorps en niet van volkenbondsleger,
gelijk wij ook nadrukkelijk willen spre
ken van volkenbondsactie, niet van vol-
kenbondsoorlog tegen de staat-misdadi-
ger. Hoe dicht ook de methode dier actie
tot die van de werkelijke oorlog moge
naderen, het onderscheid der woorden
duidt een .onderscheid in het wezen der
zaak aan. Oorlog is verdediging of ver
werving van eigen bestaand of vermeend
recht. Zoals er in een geordende natio
nale samenleving geen eigenrechting
meer plaats kan hebben, maar de boven
persoonlijke rechtsgemeenschap ’t recht
van allen en voor allen handhaaft (zodat
ook de burgers dier nationale samen
leving niet als particuclier persoon ge
wapend mogen gaan) zo zal het ook
moeten zijn in een geordende internati
onale samenleving. Ook daar wordt het
recht voor alle statenleden gehandhaafd
en niemand zoekt er meer zijn eigen
recht op eigen gelegenheid en zo is ook
die samenleving alleen bestaanbaar,
wanneer haar leden stuk voor stuk ont
wapend zijn.
De vraag is nu: hoe lagen in dit opzicht
de verhoudingen tussen Nederland en
de Republiek? Het geval Is Ingewikkeld.
Aan de ene kant waren de verhoudingen
geregeld door het accoord van Lingga-
Wiere warden
Moaije fearren meitsje moaije
fOgels.
Naar de Tijd verneemt heeft de regering
besloten tot een drastische inkrimping
van het polltie-apparaat. Het personeel
der gemeentelijke politiecorpsen zal met
ongeveer één derde worden vermin
derd.
Dwars door Afrika. Drie Doetlnchemers
hebben het plan opgevat een tocht te
maken dwars door Afrika. Na in Casa
blanca aan wal te zijn gekomen, gaat de
tocht van daaruit naar Kaapstad.
Bij de Ned. Spoorwegen wordt gedacht
over verandering In de uniformen der
spoormannen. Er is een commissie voor
benoemd.
Aan de Hoogovens te IJmuiden is vorige
week een staking uitgebroken. Vrijwel
al het werk ligt stil. Het geschil loopt
over een loonkwestie.
Te Den Haag is dezer dagen tot stand
gekomen het Protestants Interkerkelijk
Thuisfront (P.I.T.) Het P.I.T. stelt zich
voor te zorgen voor de militairen en hun
achtergebleven betrekkingen.
Te Amersfoort zijn bij graafwerkzaam
heden bogen gevonden van Romaanse
fundamenten. Men neemt aan dat dit
resten zijn van de oude stadsmuren die
in 1259 zijn gebouwd.
Door overbelasting is op het Wilhelmina-
knaal nabij Oirschot een pontje omge
slagen. Bij dit ongeval zijn twee perso
nen t.w. de heren J. van der V. en K. S.,
beiden uit Oirschot verdronken.
Te Den Haag vond een vechtpartij plaats
tussen twee duivenhouders, die kwestie
hadden gekregen om een aantal duiven.
De volgende dag voelde een van hen, de
56-jarige B. uit de Scheeperstraat zich
niet wel. Hij werd naar een ziekenhuis
vervoerd, waar hij is overleden.
De agent van politie J. Steenveld te Til
burg is bij het vissen op de Maas bij
Raamsdonckveer verdronken. Het roei
bootje waarin hij met zijn beide zoon
tjes gezeten was, is bij het passeren van
een schip omgeslagen. De beide jongens
konden zwemmen en een hunner heeft
nog geprobeerd zijn vader te redden,
doch zonder resultaat. De agent was 35
jaar.
De molen maalt langzaam. Iemand, die
reeds op 23 October 1945 een aankoop-
vergunning voor een auto aanvroeg, ont
ving dezer dagen een circulaire, waarin
hem werd medegedeeld, dat op zijn aan
vrage afwijzend was beschikt.
De Federatie van Nederlandse Bedrijven
tegen de economische dictatuur en ter
bevordering van het particulier initiatief
zal een onderzoek instellen naar de vor
deringen die thans zijn gemaakt met be
trekking tot de z.g. democratisering van
de vakgroepen.
Een Haagse inkoopvereniging van krui
deniers heeft besloten geen kersenjam
meer te verkopen. Zoals men weet, is
alle jam, die momenteel in de handel is,
van gelijke kwaliteit. Kersenjam is duur
der dan andere jamsoorten, doch onder
scheidt zich daarvan kwalitatief niet. uit militaire dienst) behandeld’ De Kroon
De wegenwacht van de A. N. W. B. is
met enige motorzijspancombinaties uitge
breid, die zullen worden gebruikt voor
verdubbeling van de patroulllediensten
op de drukste verkeerswegen.
Het aantal radioluisteraars met eigen
toestel bedroeg begin Augustus 858.907,
terwijl het aantal luisteraars met radio-
distributieaansluiting 481.845 bedroeg.
Als U van plan is, de Koningin op Haar
verjaardag telegrafisch geluk te wensen
wordt U verzocht het telegram vóór 30
Augustus aan te bieden.
De Noordkust van Texel en het nabij ge
legen, meest zuidelijk gelegen strand-
hoofd van Vlieland worden door afslag
bedreigd.
Mr. van Kleffens, de Ned. ambassadeur
in de Ver. Staten is door het Hope-col-
lege het ere doctoraat in de rechten aan
geboden.
Met een lesvliegtuig is bij Woensdrecht
de 23-jarige L. A. J. Dirken uit Zundert
neergestort en om het leven gekomen.
Een rustige vacantie schijnt voor het
Prinselijk gezin in eigen land haast niet
mogelijk. Overal worden de prinsesjes
door hinderlijke nieuwsgierigheid lastig
gevallen.
De Hilto te Zwolle trok vorige wegk veel
bezoek. Het was dan ook een welver
zorgde tentoonstelling.
Het 2-jarig zoontje van de familie Bos
uit Emmererfscheidenveen is bij het spe
len in het kanaal geraakt en verdron
ken.
„Op de plaats rust”, orgaan van de A. N.
J. V., is op de lijst van voor militairen
verboden geschriften geplaatst.
De Frits Diepen Vliegtuigen N.V. heeft
deze week het eerste Nederlandse heli-
coptère uit Amerika ontvangen.
Op het vliegveld Twenthe is de 19-jarige
Enschedese zweefvlieger K. Pieters, kort
na de start neergestort op de startbaan.
Hij was op slag dood.
De première voor het Noorden van ons
land van Charles Chaplin’s film „De Dic
tator” werd gehouden In Sneek, waar
deze rolprent Vrijdag j.l. voor het eerst
werd gedraaid.
Op de onbewaakte overweg Is nabij Bel
len een op hol geslagen paard met een
boerenkar door een trein gegrepen. De
bestuurder, de 56-jarige landbouwer J.
Bos uit Hooghalen werd van de wagen
geslingerd. Hij werd zwaar gewond in
het ziekenhuis te Assem opgenomen, waar
hij des nachts is overleden.
Vóór de oorlog waren er in ons land
slechts enkele groothandelaren in de pa-
pierbranche, maar na de bevrijding werd
dit aantal veel groter. De prijscontröle
ontdekte, dat van de 30 zaken 24 de toets
der contröle niet konden doorstaan.
Door het Kamerlid van Dis zijn schrifte
lijke vragen gesteld'aan de Minister van
Verkeer en Waterstaat, omtrent het laten
rijden van autobussen op Zondag. Men
hoopt dat aan de betreffende Zondags
diensten zo spoedig mogelijk een eind
wordt gemaakt.
De Europese kampioen biljarten cadre
45/2 P. J. van der Pol, heeft zich bereid
verklaard om gratis demonstraties te ge
ven ten bate van de NIWIN-actie. Plaat
selijke NIWIN-comité’s kunnen zich met
hem in verbinding stellen aan zijn adres
Hooidrift 89 A, Rotterdam-W.
De 10-jarige H. van Eijk uit Den Haag,
die aan ’t stille strand met een vriendje
aan het spelen was, is van een golfbre
ker afgegleden en verdronken.
Bij opgravingen in en nabij de door oor
logshandelingen vernielde kerk te Eist
(Betuwe) zijn de fundamenten van een
Romeinse tempel voor de dag geko
men.
De Stichting „Nederland helpt Indië”
heeft een bedrag van 100.000 gulden be
schikbaar gesteld om tegemoet te komen
aan de nood van de Chinezen in Indo
nesië.
De prijzen van kinderwagens zullen op
1 September met gemiddeld 6i/2 pet.
worden verlaagd, de borrels daarentegen
worden duurder.
Ook H. M. Koningin Wilhelmina richtte
een boodschap aan de 100-jarige stad
Holland (Mich.).
De groente-export naar Duitsland gaat
niet door. De onderhandelingen zijn mis
lukt.
Voor onderwijzers, geboren in 1918-’20
bestaat de mogelijkheid uit militaire
dienst weer in de school terug te ke
ren.
Een heidebrand ontstond te Bergen op
Zoom, vermoedelijk door een vonk uit
de locomotief.
De 76-jarige tnej. de Heus uit Beusichem
werd bij het oversteken van de rijksweg
te Buurmalsen aangereden en op slag
gedood.
De Ned. klppenstapel is van 3 millioen
dieren in 1945 uitgegroeid tot 7J/a mil
lioen.
KoWesmokkelaars worden nog voort
durend bij de’ Duitse grens aangehou
den.
Horeca bracht ter gelegenheid van de
geboortedag van Prinses Marijke f 24000
bijeen. Het bedrag is aan de Stichting
1940’45 geschonken.
Voor de Raad van State is het beroep
majoor Breunese (ongevraagd ontslag
len fan de bilangrykste grounslaggen
fan de sosiology Is, dat men net earder
in taek of funksje oan in greater lichem
oerdracht, as hwannear it bliken dien
hat, dat it lytsere orgaen dy taak net
reedlik dwaen kin. Dit prinsyp is sa
wichtich foar in soun folkslibben, dat
binammen yn üs tiid dêr wol tige it om
tinken foar frege wurde mei.
It is dochs ek wol düdlik, dat as men
allinnich freget nei de ekonomyske macht
fan doarp of stêd, der einlings mar ien
radikale oplossing is, bring alles nei
Amsterdam. Dat is it greatste plak, hat
de measte universiteiten, middelbare
skoallen, bibliotheken, musea, artis,
beurs, ja hwer soe ik bidarje as ik op-
neame moast hwat Amsterdam allegear
re net hat. En noch hat it net genóch,
hwant der binne in katagory minsken,
dy kinne yn Amsterdam net klear kom-
me, der is gjin kar genoch, dy winkelje
yn Parys. Einlings is Amsterdam, neffens
sokken, ek mar in boerestêd, mei fiersto-
min fortier en fierstefolle lytse minsken.
Né, nei Parys, dat is wer greater en
moaijer, der is it libben folie lichter en
fleuriger, it milieu jit mear bütenwen-
stich en al sa mear. It is itselde lietsje
as fan de kapitalist, dy’t ek altyd sjocht
nei wer greatere en rikere lju en jit füler
wurdt op ’e sinten, neigelang hy mear
zal later uitspraak doen.
650 mijnwerkers brengen op het ogen
blik een bezoek aan Den Haag. Er zijn
en worden tal van feestelijkheden geor
ganiseerd.
Jan de Tippelaar, de bekende sportwan-
delaar en afstandsmarcheerder kwam bij
de vrijwillige oogsthulp in de Wlerlnger-
meer van de wagen te vallen en raakte
vrij ernstig gewond.
Voor f 10.000 aan rljwielhandvatten
kwamen In de vlammen om, bij een
brand in een nljverheidsatelier te Gro
ningen.
Haaksbergen heeft te lijden van een
rupsenplaag, veroorzaakt door de grote
droogte.
Het politioneel optreden onzer troepen
in Indonesië is een feit geworden, een
feit, dat al weer voorbij is, gelukkig I
Aan beide kanten is de order: staakt het
vuren gegeven. Het knettert nog wel na,
hier en daar gaan de geweren nog wel
af, maar in beginsel is de strijd gestaakt.
De strijd? Volgens Nederlandse opvat
tingen is het geen eigenlijké strijd ge
weest, geen oorlog, alleen een politio
neel optreden ter handhaving van de
orde en de rust binnen het gebied der
Republiek, waar deze zelf niet toe in
staat bleek.
De Indonesiërs denken daar anders over.
Voor hen is het een aanval op de Repu
bliek geweest en een schending van
Linggadjati, dat daarmee zijn bindend
karakter verloren heeft.
Volgens velen is dit een strijd over woor
den. Zij menen: er is gevochten en of
dat nu politioneel optreden wordt ge
noemd of oorlog doet niets ter zake.
Wij zijn tegenover hen van mening, dat
dit heel veel ter zake doet, dat dit een
van de belangrijkste punten in de hele
kwestie is. Politioneel optreden is we
zenlijk van ander een karakter als oor
logsvoering. Politioneel optreden ken
merkt zich steeds door een, minimale
aanwending van geweld, terwijl oorlog
altijd betekent maximale geweldsaan-
wending, vernietiging van de tegenstan
der. Hier ligt voor velen een benauwend
ethisch probleem ten aanzien van de te
vormen internationale politiemacht in
dienst van de nieuwe volkenbond der
Verenigde Naties ter handhaving van het
Internationale recht en ter bestraffing
‘van de staat-misdadiger, die dat recht
waagt te schenden. Zal zo’n interna
tionale politiemacht ook naar het prin
cipe: zo min mogelijk geweld te werk
kunnen gaan, wanneer het gaat om de
bedwinging van een grote staat (kleine
zullen het niet licht wagen tegen de rest
der wereld in verzet te komen). Zal zo’n
politioneel optreden niet als twee drup
pels water lijken en moeten lijken op
een „echte”’ oorlog? Er zijn er velen,
in het bijzonder in de kringen van Kerk
en Vrede.
Welnu, die vrees is er ook in brede krin
gen geweest ten aanzien van het optre
den onzer troepen tegenover de Repu
bliek. Kan zo’n actie uitgevoerd met
vliegtuigen, kanonnen en tanks nog po
litioneel optreden heten? O.a. heeft van
Randwijk het in Vrij Nederland ontkend.
Hij schreef: een zo gevoerde actie is
oorlog.
Wij kunnen daarin niet zonder meer met
hem meegaan. Toegegeven worde, dat
door de ontwikkeling der moderne tech
niek de methode van een dergelijk poli
tioneel optreden niet gemakkelijk meer
van oorlogshandelingen is te onderken
nen. Toch blijft er o.l. een verschil in
beginsel. De wil tot zoveel mogelijk be
perken van het geweld blijft hier karak
teristiek. Eerst waar deze gaat ontbre
ken is er in methode geen verschil meer.
Wij bekennen eerlijk, dat wij ons hart
hebben vastgehouden, toen het „los”
ging. Wij hebben niet getwijfeld aan de
eerlijkheid en de goede bedoelingen van
onze regering. Vele harer leden stonden
er ons borg voor, dat de term politio
neel optreden bij haar zelf geen camou
flage was voor een feitelijke koloniale
oorlog. De vraag, die ons beklemde was:
heeft de regering het in de hand om de
politionele actie voor afglijden naar zui
ver militaire activiteit te behoeden? En
daar waren we niet gerust op, gezien de
mentaliteit van leidende militaire figuren
en menig lid der weermacht zelf.
Met dankbaarheid mag worden vastge
steld: het is inderdaad bij politioneel op
treden gebleven, ondanks het gebruik
van de allermodernste wapenen. Men
heeft de Republiek niet willen vernie
tigen, men is niet opgerukt naar Djokja,
gelijk de koloniale diehards gewild had
den en nóg zouden willen. Het is een
actie op beperkte schaal gebleven en ge
zien de omvang van de operaties, zijn de
verliezen, hoe smartelijk ook voor de be
trokkenen en hun nabestaanden (men
blijve toch bedenken, wat de dood van
één mens betekent aan leed en rouw
voor zijn ouders, vrouw of verloofde,
broers en zusters, kinderen; mag men
niet zeggen, dat voor ieder mens, die
valt, gemiddeld tien in rouw gedompeld
zullen worden?) gering. Goddank bleef
door dit alles de actie van korte duur.
Maar met de constatering.van deze fei
ten is het politioneel karakter der actie
nog niet met volkomen zekerheid vastge
steld. Het verschil met oorlog is niet al
leen een kwestie van methode: minimaal
geweld, maximaal geweld. Er zit meer
aan vast. Politioneel optreden vooron
derstelt een bepaalde rechtsorde en een
onpartijdige rechter. Zo alleen kan daar
byinoar swile hat. En sa komt men oeral
en rounom oan de Side folkswlisheit: It
„mear” rekket noait foil Wy witte en
Ünderfine dat dei oan dei, de bigearte
sit djip yn it minskehert, like djip as de
ünfoldienens en de hünger nei altyd
mear. Mar wy witte ek, dat dit herts
tochten binne, dy’t net ta’n goede mar
ta’n kweade wurkje. In libben foarbyld
fan de gefolgen, dyt üt sok stribjen
foartkomme, lit üs Frankryk sjen. In lén
mei in haedstêd fan 5 millioen minsken,
mar mei in llnkedewel stjerrend folk.
Al heftiger wurde de klachten oer de
wanhopige sltuaesje fan it Frénske folk.
„La terre, qui meurt,” lt lén, dat stjert
en tomidden derfan leit „la ville lumière”
de Ijochtsjende stêd. Mear as 150.000
Flamingen binne ynporteard, hiele klof-
ten Poalen, Balkannezen, Dütske kriichs-
finzenen moatte de rigen fan dit folk,
dat himsels ta weismiten forgoaid hat,
yn it libben hélde. Praet net fan de god-
tsjinstige en morele krêft fan dit folk.
Op in lyts kliberke Machabeeën nei, is
dy weiwurden, weiwurden yn de sucht
nei it ünnatuerlike, oerbiskaefde stêds-
libben.
Wol men de krêft fan in folk biwarje,
dan moat men om de woartels fan dit
folk tinke. Allinnich dan groeije derüt
op in' natuerlike wize de blêdden en de
blommen. En de woartels fan it libben
fan in folk lizze op it plattelén, by de
ienféldige boer, arbeider, skipper en am
bachtsman. Dy hélde hoek, dy hawwe
krêft en sede, dy witte fan trochsetten
en soberearjen, fan hüslikens en famylje-
trou.
Dêrom is it fatael, dat men fan heger
biwéld sa’n bytsje stipe kriget om it
libbene doarp en de lytse stêd yn stén
to hélden, dat men bygelyks troch in Ün-
rjochtfeardige klassifikaesje posityf de
flecht nei de stêd yn ’e hén wurket, dat
men de liedende lju yn doarp en lytse
stêd straft mei koarting op har ynkom-
StreeKblad voor West- en Zuidwest Friesland
43e Jaargang
Bolswards Nieuwsblad
2üat fflu
PUT
is be-
)F
et
w
r«
bij
n*
*U
sn
rt,
ni
van
Hero-
Ik
i.
—2 uur
SOIüKXXXXXXXXXX
