gestart
Martinytoer
Fan de
No. 67
43e Jaargang
Dinsdag 2 Sept. 1947
West»
Uitgave
DruHKerlj Fa. A. J. OSINGA -
Bo 1 s ward
van
Tj. de J.
I
1
I
Allereerst sprak namens het Jaarmarkt-
comité de heer J. Visser als volgt:
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
iH
Na een dankwoord van de heer Visser
bezocht het genodigde gezelschap de
raadskelder, waar de koffie met de tra
ditionele oliebol werd gebruikt.
Hier kwamen de tongen eerst recht los
en de ene speech volgde de ander, el
kander naar de kroon stekend in origi
naliteit, terwijl zelfs enkele zangnummers
ten beste werden gegeven.
Ondertussen zaten de kinderen van de
St. Anth. Gasthuisbewaarschool reeds
vol intense belangstelling voor de pop
penkast te kijken.
Na de officiële opening maakten de co-
mitéleden en genodigden een rondgang
langs de welgeórganiseerde kinderfees
ten.
De vrees, dat het niet zou gelukken om
de kinderfeesten in de bebouwde kom te
houden, werd beschaamd, en dit sub
comité had dan ook .alle eer van haar
werk.
Ook ’s middags toen de kinderfeesten
werden voortgezet en vooral het kuipje-
steken veel publiek lokte, ondervond het
verkeer toch zo goed als geen stagnatie.
De volgende jongens en meisjes behaal
den een prijs bij de kinderfeesten:
Meisjes 6 jaar: le pr. Maaike Damsma
2e pr. Cicilia Andriesma, 3e pr. Rens-
ke v. d. Schaaf.
Meisjes 7 jaar: le pr. Anneke Jorna,
2e pr. Janneke Nijdam, 3e pr. Mattie
Wijnia.
Abonnementsprijs:
1.25 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs10 cent per m.m.
Giro 8792Ö
Wiere wardenU
Strange hearen regearje net X
lang. X
Helaas is deze glorie niet bestendig ge
bleken.
De Middelzee liet onze voorouders trou
weloos in de steek en Bolsward werd
langzamerhand een landstad, welker be
tekenis afnam, naarmate het voor de
Mar net oan ien kant leit de skuld. Al
is dy ek noch sa great en fatael yn syn
gefolgen. Ek de biwenners fan it platte
en seis geane net frij üt, ek net fan de
doarpen en lytse stêdden. Dat blykt ü.o.
hjirüt, dat de 100 pet. stedsman, Drs. de
Roos handich in argumint ütspilet, hwat
hy üntlient oan it gedrach fan in 100 pet.
plattelanner, de boer. Drs. de Roos seit:
„De minsken wolle nou ienkear wenje
yn ’e stêd: IT BIWIIS is, dat forskate
boeren om to rintenierjen, pleats en
doarp forlitte en nei de stêd tatsjogge
Sjoch, der is it al. Nou lit ik effen büten
bisprek de gefallen, dat de êlde lju om
de bern soks dwaen moatte, dan kin
men deryn komme.
Mar is dit net sa, dan héld ik my oan
Folkertsma, dy’t derfan dizze wiere wur-
den seit:
„In boer hat syn libben lang wenne en
wurke op it Fryske lÊn. Hy wurdt Êlder
en haldt op fan buorkjen. Hwat soe nou
de natuerlike gong fan saken wêze? Dat
er bleau to wenjen yn of by syn doarp.
Hwerom? Omt er syn pleats en syn gea
ken. Om’t er ken de skiednis derfan en
dy seis mei makke, hat. Om’t er dêr ar-
beide hat en wenne midden tusken syn
neisten. Om’t er forwoechsen is mei syn
groun. Om’t er yn syn doarp persoan is,
figuer, man fan bitsjutting, hearrende ta
voel eens een ogenblik ontheven te zijn
van mijn taak als Burgemeester van
Bolsward, en eens fijn, net als- al mijn
stadgenoten feest te kunnen vieren, een
hele week lang.
Want wat is het geval? Er is hier eigen
lijk op dit ogenblik een veelhoofdige
burgemeester in deze zaal aanwezig, die
deze week de scepter zwaait en de la
kens uitdeelt.
Niet wij, Burgemeester en Wethouders,
zijn in het stadhuis werkelijk nü het
huis voor heel de stad de gastheer,
maar gij, leden van het Jaarmarkt-comité
zijt heden de gastheer, en hebt mij, als
eerste burger van deze stad, uitgenodigd
namens Burgemeester en Wethouders
deze jaarmarkt van 1047 te komen ope
nen. En zo ben ik dan, met de Wethou
ders als Uw gast hier binnen gekomen.
En nu vraagt gij mij natuurlijk, wat ik
er van denk, hoe groo onze verwachtin
gen zijn.
Nu, al ben ik dan ooi: de eerste burger
van Bolsward, door de Kroon daartoe
geroepen, daarom loon ik nog niet met
mijn hoofd boven de r aken uit, integen
deel! En zo heb ik natuurlijk ook steeds
weer mijn ogen gericht op de vele affi
ches en aankondigingen, die in de stad
en wijd en zijd in de omtrek al weken
lang verkondigen, wat er zoal in Bols
ward deze week te doen is.
En niet alleen in affiches is reclame ge
maakt voor onze goede stad. Ook de
pers heeft het belang van Bolsward ge
zien. Gaarne denk ik aan het actieve
werken van ons eigen Bolswards
Nieuwsblad. Hulde en dank voor haar
extra nummer. Wat een groot en goed
bezit is het voor Bolsward zo’n publi-
citeitsorgaan te bezitten.
Ook een woord van dank aan de andere
kranten en weekbladen, vooral aan Frysk
en Frij^ dat door haar extra nummer en
haar opbouwende artikelen bijdroeg de
naam van Bolsward hoog te houden.
Al deze affiches, al deze artikelen zou
den niet mogelijk geweest zijn zonder
het harde werken van het door mij inge
stelde Jaarmarkt-comité. Bij haar instal
latie heb ik er op gewezen, dat wij een
oude traditie in ere moesten herstellen,
dat er weer moest komen een jaarmarkt,
stêdtsjers, asfalt en fleanende auto’s. En
de stêdsman, Drs. de Roos, seit: Sjoch
jim wol, de oerplattelanner, de boei
brekt seis de bonken om yn ’e stêd o
kommen. Hokfor biwiis wolle jim noci
mear? Hjir leit in bilangrike taek i'o;
de bistjüren fan plattelênsgemeenten
lytse lènstedsjes. Der is skreauwend for-
let fan knappe middenstênswenten, bi
nammen dêrre. Mar ek yn de mintaliteit
tsjinnet foroaring to kommen. De platte
lanner moat syn minderweardichheiisge-
foel öflizze en it moat him as in hun yn
’e earen klinke as dyselde Drs. de Roos
seit: „Hwat greater de stêd hwat heger
de biwenner fan it lan tsjin him op-
sjocht.”
Hwant as dat wier wêze soe, moast men
oan it ynsjoch fan de minsken earnstich
twivelje. Mar lit üs sizze, dat dizze skriu-
wer oerdriuwt, sa’t hy altyd docht, der
is dochs hwat wiers yn en dat is de
skuld fan de plattelanner seis. Syn mis-
pleatste forearing foar de stêd en Hollên
is dom en lyts, hwant mei talrike feiten
soe men oantoane kinne, dat krekt üt
de lytse plakken en fan de iensume pleat
sen de greate figuren foartkomme, dy
mei rjocht yn hege eare stean. Nou wer
is it in sljochtwei boerejonge, dy’t as
Biskop wijd wurde sil oer in stik fan it
greate Azië: Mgr. N. Hettinga.
Lêstendeis wie it Mgr. C. Kramer yn
China en hoefolle Ministers en hege fi
guren binne der hikke en tein? De plat
telanner moat himsels it gewisse ünder-
sykje. Hy hat rjocht op weardearring,
mar moat bigjinne dat oan himsels en
syn doarpsgenoaten to jaen. Dan sil der
ek in ein komme oan de domme nei-
aperij fan alles, hwat üt ’e frjemdte komt
en folie minder wurdich is as it goede,
hwat er seis hat. Jit altyd is it wier: Dy’t
himsels forkrommelt, wurdt fan de hin-'
nen opfretten.
Zo bezien maken de overdreven lolma-
kers en de nietsnuttende, oppervlakkige
feestvierders, die er helaas altijd zijn,
straks een zielig figuur. Het zijn de brute
egoisten, waarvoor we slechts een mee
warig glimlachje over hebben. Het zijn
afbrekers, geen opbouwers.
Opbouwers, dat zijt gij, leden van de
Jaarmarkt-commissie, hier allen tegen
woordig. Daarom feliciteer ik u van har
te en prijs ik mij zelf gelukkig door U in
de gelegenheid te zijn gesteld deze veel
belovende jaarmarkt namen B. en W.
hier in deze zaal te mogen openen.
Deze opening valt op de dag, dat wij de
verjaardag van H. M. de Koningin vie
ren. Onder blijde omstandigheden mogen
wij dus aan de slag gaan. Op haar feest
dag, op de drempel van haar jubileum
jaar gaat Bolsward als van ouds haar
poorten openzetten, wil zij weer als
vroeger aan de wereld bewijzen: U vindt
het in Bolsward.
In dankbaarheid voor Uw werk voor on
ze gemeenschap en onder het aanbieden
van mijn beste wensen, is het mij dan
ook een voorrecht de Jaarmarkt van
Bolsward 1947 officieel voor geopend te
verklaren.
Ik heb gezegd.
de mannen. Om’t er allegearre der ken,
fan tichte by en fan allegearre kend
wurdt. Om’t er it karakter fan de doarps-
mienskip mei regele en biskiede kin. Om’t
er yn omgong, selskip, foriening, bistjür,
en sa in nuttich lid fan syn doarp is en
der plak en plicht hat. Koartom, omdat
it it sté is fan syn histoarje, syn karakter
en syn hert. Mar né, yn hünderten ge
fallen bliuwt sa’n minske der net; hy
forfart nei de stêd. Stiet hysels jit yn bi-
stan, dan is syn boerinne wol biret. En
sa komt er op in plak, dat sines net is,
noch ea wurde sil. Hy mei him de.r wak
ker skikke, it mei him seis hiel wol fol-
dwaen, sa geryflik as it is yn folie ding,
fan herten bliuwt it in frjemd formidden
foar him. Hy hat dêr gjin skiednis, gjin
wurk, gjin plak, gjin ierde. Ien fan üs
Fryske skriuwers hat syn tahald derre
wreed en wier typearre mei de wurden:
„De Skrêns is it Fryske boeretsjerkhófl”
en in oarenien seit like wier: „Alles, hwat
fan syn grounslaggen losrekke is, hokket
hjir gearl”
De boer giet der oan yn de Skrêns. Hy
kin him net Üntjaen sa’t er is. Hy is
boer, mar wol boarger wêze; sa wurdt
er healslachtich. Syn lichem is yn ’e stêd,
syn hert net. Mei it hert is er allinnich
Freeds op ’e fémerk, mar de oare dagen
is it op ’e pleats derjinsen, yn it aide
gea, by de binefterlitten kunde en fa-
mylje, yn it forline. Mar in minske heart
to wêzen,1 hwer’t syn hert is: dêr al-
linne kin er aerdzje, jaen, krije, diel haw-
we oan it libben. Yn ’e stêd is syn lichem
mar hy hat der gjin plak en gjin wurk,
hy is der gjin persoan, hy komt net ta
syn eare. Hy wurdt in omsjouwer en
slyt syn léste jierren yn ’e frjemdte.”
Der binne oare doarpen, hwer’t in kreas
rigeltsje hüzen stiet foar dyjingen, dy’t in
minskelibben wrotten hawwe en nou har
libbensjoun trochbringe mids har folk.
Hoe kin in man mei boere-aerd him op-
slute litte tusken gekoanstekkerige
dere ogenblikken. Zo heeft hij eens ge
zegd: Geld hebben we niet, maar wel
onze handen om te werken, dus arbei-
ten, arbeiten. Dat was goed gezien.
We weten, dat hij het heeft verloren,
omdat hij arbeid wenste om -te vernieti
gen, maar.dat we hard moeten wer
ken, gezamenlijk en eensgezind om er
weer bovenop te komen, dat heeft de
na-oorlogse tijd ons reeds lang geleerd.
Werken, hard werken, dat is het enigste
kapitaal, dat we met eigen handen kun
nen fabriceren en waarmede we ons arm
geworden Nederland weer kunnen op-
richten.
Het is, zoals ik verleden Vrijdag al voor
de radio uiteenzette: een jaarmarkt,
d.w.z. dat de gehele fictie van al wat er
deze week hier gaat gebeuren aan han
del en zakendoen, aan sport en aan ont
spanning, opkomt uit de stad zelf. Bols
ward maakt zelf feest en daaromheen
groeperen zich enige attracties welke
men ook op feestterreinen tegenkomt.
Zal de opzet van deze week slagen? Te
oordelen naar wat ik er van gezien en
over gelezen heb, kan ik daarop volmon
dig ja antwoorden.
Eendracht maakt macht, zegt het beken
de spreekwoord. Gij hebt dit door Uw
prachtige samenwerking bewezen. Per
manente Feestcommissie, Bolswarder
Belangen Gemeenschap, de Midden
standsorganisaties, de sportcomité’s en
die voor de kinderfeesten, pers en radio,
alles heeft meegewerkt tot één doel: iets
moois van deze week te maken.
Ieder krijgt deze week ruim gelegenheid
zijn geld goed te besteden, productief te
maken. De handel van de Hanzestad kan
weer bloeien, zij is up-to-date gebleven.
Zij heeft haar superieure plaats behou
den.
Natuurlijk gun ik daarnaast aan een ieder
een gepaste ontspanning in de diverse
inrichtingen van vermaak, en de kinde
ren hun ijsco, maar.alles met mate.
Vooral de huidige ernstige toestand in
Indonesië maant ons tot matigheid, tot
het nalaten van alle luidruchtigheid.
De opzet van deze week is: samenwer
king. Door eendrachtig samenwerken en
hard werken is er wat bereikt, en wordt
er deze week nog méér bereikt.
We zullen de handen niet in de schoot
kunnen neerleggen en dan maar, rustig
een pijpje rokend, gaan zitten afwachten
wat er komt.
Neen, blijven samenwerken: inspanning
en op zijn tijd daarnaast ontspanning.
Mogen groot en klein dit verstaan, ouders
zowel als kinderen: Moeke wil ook wel
eens de stad in deze week om de mooie
etalages te bekijken. Dan blijve vader of
één van de oudere kinderen thuis.
Samenwerken: er zijn er, die deelnemen
aan de sportdemonstraties, anderen zor
gen voor de prijzen en voor de belang
stelling.
Samenwerken: de een brengt versiering
moest aanpakken om in een feestelijke
week te tonen, wat zij kan. En dat dit
kan, dat het mogelijk' is het nuttige met
het aangename te verenigen, bewijst het
prachtige, ondanks talloze te overwinnen
moeilijkheden tot stand gekomen pro
gramma van deze week.
In deze tijd, nu alles wrikt en streeft om
vooruit te komen, omhoog, moet ook
Bolsward vooruit. En daarom is het goed
gezien van U, dat Uw streven er ditmaal
op gericht was er voor te zorgen, dat
Bolsward van deze jaarmarkt niet armer,
maar rijker wordt.
Al wat we op de voormalige Duitse
Führer, Adolf Hitler, tegen hadden, hij aan, een ander zorgt voor de hieraan
had, als iedere dwaas, toch ook zijn hel- verbonden kosten.
Hiermede het woord verleend zijnde aan
Burgemeester J. G. S. Bruinsma, sprak
deze de volgende rede uit:
Feestvierend Comité,
Dames en Heren,
Op dit moment heb ik het heerlijk ge-
schepen moeilijker werd haar haven te
bereiken, totdat zij alleen nog betekenis
behield voor de naaste omgeving. Een
betekenis, die, ook in later tijd, niet on
derschat moet worden, want de bewo
ners rondom waren allen trouwe bezoe
kers van hare markten.
Zij bleef een voorzieningscentrum.
En als zodanig heeft zij zich kunnen
handhaven ook in een moderner tijd, toen
het verkeer aanvankelijk Bolsward links
liet liggen. Voor de trouw van hare toen
malige bewoners moeten wij bewonde
ring hebben. Het was een roeien tegen
de stroom van de tijd in. Zij hielden
vol. En zie.vandaag is Bolsward nog
steeds een verzorgingscentrum voor een
belangrijk gebied. Ja, zelfs kunnen wij
zeggen, dat er voor onze stad een be
tere tijd in aantocht is, sinds zij in de
allerlaatste tijd weer in het grote verkeer
is opgenomen door een der grootste ver
keersaders van ons land.
Dat stemt tot verheugenis en geeft ook
de tegenwoordige zakenman moed om
met vernieuwd élan de strijd voort te
zetten. Tot voordeel voor zich zelf en
ten zegen voor de stad.
Het is zo, dat de burgers weer met nieu
we moed en vertrouwen de toekomst te
gemoet zien.
Vandaar dan ook, dat wij allen, mede
werkers aan de organisatievan deze
Jaarmarkt, met vreugde aan het werk
zijn gegaan om ons van onze taak te
kwijten.
Mijnheer de Burgemeester,
Dames en Heren,
Het is met voldoening, dat ik U alle.,
namens het Jaarmarkt-Comité hartelijk
welkom heet.
Wij beleven op dit ogenblik een moment,
dat voor onze stad van grote betekenis
kan zijn. Het is zo, dat de opdracht aan
het Comité verstrekt, inhoudt, de organi
satie van een Jaarmarkt.
Dit wóórd roept onwillekeurig beelden
op uit een ver verleden. Een verleden,
dat onze stad kende als één van de ha
vens aan de Middelzee, van waaruit de
schepen vele zeeën bevoeren en waar
schepen van vreemde kusten binnenvie
len.
Een jaarmarkt in die tijd was een ge
beurtenis. Waarschijnlijk wel HET grote
gebeuren in het jaar.
Die Jaarmarkt was in het leven van onze
voorouders van even grote zo niet gro
tere betekenis als bijv, de Jaarbeurs te
Utrecht voor onze zakenmensen.
Een Jaarmarkt was de gelegenheid voor
eigen en vreemde kooplieden om hun
waren aan het volk, dat de markt be
zocht, aan te bieden.
Ik stel me voor een kleurrijk schouw
spel van mensen van allerlei ras en na
tionaliteit die elkander hier ontmoetten
en goederen en nieuws uitwisselden.
De verbindingsmiddelen zoals wij die
kennen waren onbekend en het verkeer
had, behalve op de enkele grote heerwe
gen vooral te water plaats, zodat het
geen verwondering behoeft te wekken,
dat havenplaatsen levendige florissante
centra waren.
En Bolsward was één van die centra.
Wat is nu in het bijzonder het doel van
deze Jaarmarkt?
Wel, in het kort gezegd, deze:
Bolsward nodigt met aandrang de be
woners van haar verzorgingsgebied uit
om eens met opzet onze stad te bezoe
ken teneinde na te gaan in hoeverre
hare zakenlieden in staat zijn in hun be
hoeften te voorzien^
Zij meent dat te kunnen en te mogen
doen en zij wijst daarbij met trots op
de vele goede winkels die hier zijn, wel
ke voor de collega’s uit de grotere ste
den niet behoeven onder te doen.
Zij wenst die velen, die naar zij hoopt,
haar in deze week met een bezoek zullen
vereren te overtuigen van de bekwaam
heid en vakkundigheid van hare zaken
lieden.
En dat zij gedurende deze periode als
een goede gastvrouw hare gasten zo
aangenaam mogelijk wil bezig houden
spreekt vanzelf.
Welnu, wij hopen dat zij zich hier thuis
voelen deze week en dat de ervaring,
welke zij opdoen, hen zal nopen nog vele
malen terug te komen, omdat zij de
waarheid van de slagzin, waaronder
deze Jaarmarkt is aangekondigd, hebben
ontdekt en ook leren zeggen:
„U vindt het in Bolsward.”
Mag ik Mijnheer de Burgemeester thans
verzoeken de Jaarmarkt officieel te
openen?
Ondanks het pessimisme van enkele
zwartkijkers, was het Maandagmorgen
heerlijk zomerweer. Het grote vraagte
ken was dus, wat het begin van de Jaar
markt betreft, geen vraagteken meer. Of
het echter de gehele week zo zal blij
ven? Wij weten het niet, maar zien wan
trouwend naar de steeds toenemende be
wolking.
Precies volgens plan stelden de school
kinderen zich op de Nieuwmarkt op en
het was een prachtig begin van deze
eerste feestdag, de'lange stoet glundere
gezichten te zien lopen achter en tussen
de muziek.
Terwijl de stoet de aangegeven route
afwerkte, stelde zich een grote menigte
voor het stadhuis op om getuige te zijn
van de samenzang van de schoolkinde
ren, de toespraak van de burgemeester
en de opiating van de jonge postdui
ven.
De afzetting was perfect geregeld, ook
al werd er geen bezwaar in gezien een
P. F. C.lid dat, op verzoek van de bri
gadier, een gedeelte van de afzetting
voor zijn rekening had genomen, met de
toevoeging; „U is toch geen politie
agent” voorbij te gaan.
Uit volle borst zongen de kinde
ren het: Wij leven vrij, wij leven blij;
O, schitterende kleuren van Nederlands
vlag, twee coupletten van het Wilhel
mus en één van het Fries volkslied, zijn
de het volledige repertoir van liederen,
die de kinderen gemeenschappelijk kun
nen zingen.
Misschien is deze laatste mededeling een
tip voor de onderwijzers, om na onder
ling overleg in de loop van het volgende
jaar er nog enkele liederen bij te leren,
opdat ook bij eventuele volgende sa
menzang de keuze iets ruimer zal zijn.
Het was een goede geste van de bur
gemeester allereerst de kinderen toe te
spreken en hen te danken voor de mooie
samenzang. Dat de kleinen dit op prijs
stelden, bleek wel uit hun driewerf
Hoera.
Ondertussen waren de manden met post
duiven gearriveerd en toen de burge
meester de deurtjes had geopend, zoch
ten de vogels al spoedig de vrijheid.
Het was een uniek gezicht hen in cirkel-
vlucht boven de stad rond te zien klap
wieken.
Na de laatste samenzang marcheerden de
kinderen in optochtformatie naar het ter
rein waar de kinderfeesten gehouden
zouden worden en begaven de officiële
personen zich naar de raadzaal, waar
werd overgegaan tot de officiële opening.
En n^ is het dan eindelijk zo ver, dat de
langverwachte dag aangebroken is.
Een woord van dank aan allen, die het
Comité ter zijde hebben gestaan, is hier
zeker op zijn plaats. Ik wil niemand in
het bijzonder noemen, opdat niemand
zich veronachtzaamd gevoele, doch een
ieder houde zich overtuigd van de grote
waardering van het comité. j
Het lijkt mij niet van belang ontbloot, dat de Bolswarder gemeenschap weer
ook op deze plaats nogmaals de nadruk
te leggen op de noodzakelijkheid van
hartelijke samenwerking, welke geldt
voor alle bevolkingsgroepen. Friezen zijn
individualisten. Best. Deze eigenschap
evenwel is dikwijls ontaard in koppig
heid en eigenzinnigheid zeer tot schade
voor land en volk. De historie kan ons
tot lering zijn. Ik zeg nogmaals: Laten
wij individualist zijn. Goed. Maar dan
in deze zin, dat wij allen persoonlijkhe
den zijn. Persoonlijkheden geneigd op
basis van vrijwilligheid bereid tot sa
menwerking.
Dat kan stad en burgerij alleen maar ten
goede komen.
Op één bijzonderheid wil ik in dit ver
band nog even wijzen en wel op de sa
menwerking die wij ditmaal mochten
hebben met de boerenorganisaties. Wij
hebben deze zeer op prijs gesteld en ho
pen dat zij in de toekomst bestendigd
moge blijven.
en Zuidwest Friesland
Streekblad voor
Bolswards Nieuwsblad
F
t
Jii
