Martinytoer
Fan de
door Nederland
No. 73
43e Jaargang
Dinsdag 23 Sept. 1947
Streekblad voor West-
Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa, A. J. O SIN GA - Bol sward
e n
a.
I
a.
a.
a.
a.
Tj. de J.
Wie re tvurden i
De leofde ta de neiste bigjlnt
bq jinsels.
Verkavelingen;
Kanalendienst;
der ongedierte, die de oogst bedreigen
wordt in enige inzendingen aandacht be
steed.
De heer P. Sikkes, oud gemeente-secre-
taris van Sneek en oud-lid Prov. Staten
is benoemd tot waarnemend burgemees
ter van Vlieland. —I
Abonnementsprijs s
1.25 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs10 cent per m.m.
Giro 87920
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
De millioenennota over 1948 wijst een
tekort aan van 1566 millioen gulden.
Verleden jaar was dit 2149 millioen.
Een 11-jarig jongetje te Assen stal gedu
rig grote bedragen. Hij werd gepakt toen
hij, zijn vriendjes bedragen van f 100.
uitdeelde.
Temidden van stapels materiaal kisten,
houtwol, latwerk, verfpotten en ijverige
vakmensen, die in koortsachtige haast
werkten aan het gereedkomen van de
inmiddels door Minister Mansholt ge
opende Friese Landbouwtentoonstelling
brachten wij j.l. Zaterdagmiddag reeds
een bezoek aan het terrein Wilhelmina-
baan. Hoewel alles nog niet gereed was, geeft een goed beeld van dit „verleng-
was het toch reeds mogelijk een indruk de” der veehouderij.
op te doen. Zelfs de hoogst gespannen d. Aan de bestrijding van ratten en an-
verwachtingen zullen vergissen wij
ons niet niet worden teleurgesteld.
Alles te vermelden wat wij zagen is niet
mogelijk, het volgende overzicht is dan
ook wel zeer in vogelvlucht.
De swiere slach, dy’t de Krite fan it
Selskip foar Fryske Tael en Skrifteken-
nisse, forline wike troffen hat troch it
forlies fan syn warbere en sympathike
foarsitter, hat rounom yn ’e stêd en der-
büten werklank foun. In jonge,, geve,
blide en active man, is oan syn frou en
bern oan saek en famylje, oan freonen
en stêdgenoaten üntnommen en hiel de
stêd is der oars fan.
Wy mochten noch safolle fan Okke
Zysling forwacbtsje en wy koene him
binammen yn de Fryske striid alhiel net
misse. Mar de Master fan libben en dead,
dy’t diz’ kear kaem as in dief yn ’e
nacht, hat him oproppen en al hoe swier
it de neibisteanden falie sil, wy nimme
oan, dat it yn it Ijocht fan de ivichheit,
foar him en de oerbleaunen ta seine
wêze sil. Foar de hünderten, dy’t him
forline jier op de Jubileumdei fan it
Kriteselskip neist de Êlde grize Fedde
van der Spoel op it toaniel seagen,
hwer’t er mei in kwinkslach en inkelde
hertlike wurden oan „Spoel” in stok mei
sulveren knop oanbea en derby hope,
dat dizze him noch inkelde jierren de
gong troch de stêd makliker meitsje soe,
is it hast net to bigripen, dat Zysling
earder de hammer dellizze moast as
van der Spoel syn sulveren gongelstök.
Nou rint de êld man wer allinne en
Organisatiewezen en statistiek.
Het middenvak dezer tent wordt inge
nomen door een enorme, zeer fraaie
maquette (oppervlak 32 bij 8 Meter) in
gezonden door het Instituut voor Land
bouwcoöperatie in Friesland. Het stelt
een uitgestrekt Fries landschap voor;
daarin bevinden zich de gebouwen van
alle instellingen die behoren bij het In
stituut. Alles in dit landschap beweegt
en men ziet alle draden alle verbindin
gen alle handelingen die er liggen of ver
richt worden tussen de boerderij en de
vele coöperaties die voo'r de landbouw
werkzaam zijn. Deze maquette wordt
bekroond door een grote, draaiende we
reldbol symbool van de export
en door het beeld van de Friese coöpe
rerende boer, die het geheel der door hem
opgerichte organisaties overziet.
De grote organisatie-tent wordt ener
zijds afgesloten door de expositie van ’t
Fries Rundveestamboek, anderzijds door
die van de Friese Maatschappij van
Landbouw. Deze beide trekken zeer de
aandacht door hun fraaie afwerking en
rijke inhoud.
Het Friese Rundvee Stamboek heeft zijn
ruimte ingericht als een fraaie zaal, vol
afbeeldingen en prachtige dioramas,
waarin bovendien een doorlopende film
voorstelling wordt gegeven aangaande
de Friese veefokkerij in het Friese land
schap.
Voor de stand der Friese Mij. van Land
bouw trekt vooral de aandacht: een ta
bleau van 15 Meter lang, waarop de ge
schiedenis der Maatschappij en van de
Friese landbouw sinds 18341852 zich
voor ons oog ontrolt in bewegende licht
effecten. Wij zien hier voor ons, hoe in
zeer versneld tempo de jaren verglijden:
elke gebeurtenis, elk besluit heeft weer
gevolgen in latere jaren en zo ont
wikkelt zich de activiteit en de samen
werking der Friese boeren op een steeds
breder gebied van agrarische belangen.
In de Organisatletent is een zeer grote
zuil opgesteld, waarop allerlei statistie
ken en andere gegevens aangaande de
Friese landbouw vermeld zijn.
De lange zijden zijn ingenomen door
prachtig uitgevoerde stands van tal van
organisaties op landbouwgebied, die stuk
voor stuk een mooi beeld geven van de
activiteit die zij ontwikkelen. Wij noe
men slechts de belangrijke exposities
van de Friese C. B. T. B., van de krite
Friesland v. d. A. B. T. B., van de drie
gen, alle lepenloftspul en skotse trije,
pielerij Iftns de bütenkant.
Dizze wike is der Freed in Blwegingsdel
yn Ljouwert. Hoefolle Boalserters hawwe
der weet fan, hoefolle seit dat hwat en
hoefolle dogge der oan mei? En dêr
wurde alle kulturele, sosiale en ekono-
myske fragen fan Fryslên nei foaren
brocht. Hat Boalsert der gjin bilang by?
Hoelang sille de minsken fan Fryslêns
Aldste stêdden jit geastlik sliepe? Binne
hja to sleau of to maklik? Of nimt de
breafjochterij alle energy yn bislach?
Mar al wie it allinnich dêrom, dan moas-
ten hja bileaven net wei bliuwe. Yn de
Hst fan kultuerobjecten, dy’t de earste
25 of 50 jier op it programma steane,
sjocht men wol in Lflnbouwinterskoalle
to Dokkum en in Tünbouskoalle yn ’e
Wélden, mar men lést neat fan in H.B.S.
of Ambachtsskoalle yn Boalsert. Binne
wy to lyts en to bikrompen, komme wy
net büten de bolwurken om foar de stêd
to pleitsjen?
Mei in pear wiken sil hjir de Kommis-
saris fan Fryslên de earste kear de Gys-
bert Japikspriis foar Fryske literatuer
ütrikke, de neimiddeis sil yn ’e Create
Tsjerke in plechtige gearkomste wêze om
de bikroande dichter: Dr. Obbe Postma
en de greatste Fryske dichter Gysbert
Japiks to earjen. Fryske psalmen en lie
ten sille songen wurde. De Boalserter yn-
wenners hawwe dy deis de earste kar
en de maklikste wei om in bilangryk
kultuerbarren mei to meitsjen, om dêr-
oan diel to nimmen.
Wy hoopje sa, dat hja de rop fan har
eigen' wêzen forstean sille en actyf diel-
nimme sille oan it kulturele wurk foar
har eigen folk. Dat is it rjocht mar ek de
plicht fan alle biwenners fan de Gys-
bert-stêd.
I
Veevoeder, meststoffen, slacht-
producten e. d.
Vele ondernemingen tonen hun pro
ducten. Voor een belangrijk deel zijn
Een inwoner uit Roermond die aan het
agen was, trapte op een landmijn. De
man werd weggeslingerd, maar liep geen
letsel op.
In Duitsland bevinden zich nog 895 Nea.
schepen, waarvan 150 in de Russische
zóne. Aldus werd in de Tweede Kamer
meegedeeld.
Een 12-jarige jongen te Naarden ge
raakte spelenderwijs onder een auto op
de rijweg. Hij was op slag dood.
Op 4 October zal te Antwerpen de plech
tige verscheping plaats hebben van de
stoffelijke overschotten van gevallen
Amerikaanse soldaten, waarvan de eer
ste groep 6000 gesneuvelden zal om
vatten.
Een vliegenplaag verhinderde de predi
kant van de Ned. Hervormde kerk te
Eelde om zich verstaanbaar te maken.
De politie te Almelo, die per motor een
verkeerszondaar achtervolgende, maak
te een verkeersfout en reed ’n wielrijder
aan.
Vlieland heeft nu In volledige raadszit
ting zich uitgesproken voor handhaving
van de aansluiting bij Friesland.
De nieuw-benoemde minister van Bin
nenlandse Zaken, mr. dr. P. J. Witteman,
is Woensdagmorgen door H. M. de Ko
ningin beëdigd.
Een meisje van 15 maanden te Den Haag
dat aan kinkhoest leed, heeft een hoogte-
kuur gedaan per vliegtuig. Het middel
heeft voortreffelijk geholpen. De kwaal,
waaronder het kind vijf weken zwaar
leed, is zo goed als geweken.
Twee mannen in Gemert dronken te veel
en sloegen aan het kibbelen. Daarbij
geraakte de.... 86-jarige H. V. in
een sloot, ten gevolge waarvan hij over
leed. Zijn „tegenstander” was de 65-
jarige K., die is gearresteerd.
Op Ypenburg begonnen proeven met
luchtschrljfevolutles voor reclamedoel
einden. Het toestel waarmede de proeven
werden genomen, is hetzelfde als> waar
mee het kleine meisje een kinkhoestkuur
in de lucht heeft gemaakt.
Een tweede gramofoonplatenfabriek is
in de maak. Naast de Decca gaat een
nieuwe combinatie aan het werk, waar
bij wereldfirma’s als His Masters Voice
en Columbia belangen hebben.
Een gezelschap Engelsen kwam, evenals
in 1946 ook dit jaar naar Arnhem en
Oosterbeek om daar de Airborneberden-
king bij te wonen.
Van de zijde der R. A. L wordt er de
aandacht op gevestigd, dat er voorals
nog geen kans op bestaat, dat automo
bielen vrij zullen mogen worden ver
kocht.
Voor huismoeders hebben we het goede
bericht, dat het Rijksbureau voor Rub
ber deed weten, dat vóór 30 September
a.s. nog 4 millioen weckringen in de han
del zullen worden gebracht
De melkprijs is voor de boer van 28 Sep
tember tot eind October 17 cent, nog een
verhoging in November is waarschijnlijk.
Ook de kippeneieren worden duur
der!
De regen heeft de actie „Leusderheide”
volkomen in de war gestuurd. Het af
branden zal het volgende jaar worden
hervat.
Zuivel.
a. De historische Afdeling vertoont de
oude zuivelbereiding, zoals die in de
vorige eeuw op de boerderij geschiedde.
b. Een fraai diorama laat ons de hui
dige toestand zien op 't gebied van de
melkwlnning, -melkvervoer, zuivelberei
ding en export der zuivelproducten.
c. De onderzoek-afdeling van de Bond
van C. Z. laat zien, welke pogingen er
aangewend worden om steeds nieuwe
wegen te vinden bij de verwerking der
melk. Een zeer belangrijk onderdeel is
hierbij de contlnu-boter-bereider, die
voor het eerst in ons land wordt gede
monstreerd.
d. Tal van firma’s en coöperaties die
zich bezighouden met de verwerking van
melk, met de handel en export van zui
velproducten, tonen hun producten en
werkwijzen in uiterst verzorgde, aan
trekkelijke stands.
e. Het Boter-< en Kaascontrólestation
demonstreert, hoe deze zuivelproducten
gecontroleerd worden en hoe de werk
wijze is van het Station.
f. Een groot aantal fraaie stands is ge
wijd aan de machines, gereedschappen,
hulpmiddelen enz. die gebruikt worden
bij de zuivelfabricatie.
Tuinbouw.
Twee tenten, waarvan één gewijd aan
de bloementeelt enz., één aan de overige
tuinbouw.
a. Een grote tent, geheel gevuld met de
fraaiste voortbrengselen van de bloe
men- en sierplantencultuur, is een feest
voor het oog en zal stellig een belang
rijke aantrekkingskracht uitoefenen.
b. Fraaie exposities van allerlei soor
ten fruit, groenten, kruiden enz.
c. De bijenteelt, die zo nauw verband
houdt met de fruitteelt, is afzonderlijk
vertegenwoordigd in deze tent.
d. Verschillende firma’s zenden stands
met ziektenbestrijdingsmiddelen, zaai- en
plantgoed e. a. hulpmiddelen bij de tuin
bouw.
draecht hy it Fryske flndel fan de Boal
serter krite mei foarbyldlge trou. Mar it
lytse ploechje wrotters foar Fryslfins
djürst bislt is wer lytser wurden en jit
altyd wachtsje wy op jonge nije krêften,
dy’t de Fryske saek earnstich nimme
sille. Wy binne net gerêst op de situaesje
yn ’e Gysbertsstêd, al mei men bliid
wêze mei it bislüt fan de Ried om de
Fryske akte oan de Legere en Uloskoal-
len mei f 50.jlers to bileanjen. It ko-
mike is derby dat de iennichste skoalle,
hwer’t Frysk leard wurdt, de Lênbou-
skoalle, derfan ütsluten is. Mar hawar,
der giet it wol om troch.
Mar nou de oare skoallen! En de folk-
en gealeargongen! En de opliedingskur-
sus foar de akte Frysk! It Boalserter folk
giet wol graech nei in stik fan de Kriten
om to sjen en to hearren, mar is dêrmei
de saek foar harren klear en Öfdien? Dan
stiet it faei mei de Fryske saek. Yn de
Jiermerk wiene op it Concours hippique
wol in fyftich gnappe reauwen by it
ringstekken, mar net len yn Frysk cos-
tuum.
Wiist dit net op kulturele earmoede? De
minske libbet net by brea allinnich, der
binne him folie mear en hegere jeften
jown, litte wy dy net to folie fortuteazje?
Kultuer kin allinnich ta bloei komme op
de grounslach fan eigen wêzen, mar by
hiel folie is dat eigen aerd sa mei frjemd
ünkrüd oerdutsen, dat hja seis net mear
witte hwat hja eigenlik binne. En wol
kin men dielhawwe yn de kultuer fan
oare folksgroepen, mar dat sil sünder
skea allinnich dan kinne, as men it eige
ne biwust draecht. It allerwichtichste
middel yn de striid foar it Fryske folk
leit yn dit ünderwiis, yn de skoallen,
sawol leger as middelbaer. En dermei
komme wy in hiel ein efteroan, ja moat-
te winlik noch in bigjin meitsje. En
salang wy der net yn slagje üs folk syn
eigen tael en aerd folslein by to bringen,
salang bliuwt alle kritetoaniel en sjon-
waarin dioramas, delen van laboratoria,
fabrieksinrichtingen e. d. te zien zijn.
b. In dezelfde tent is ook de vleesver-
werking en alles wat daarmee samen
hangt opgenomen.
de verwerking daarvan en eindproducten
Akker- en Weidebouw (4 tenten).
De weidebouw komt hieruit met drie
fraaie dioramas, voorstellende: het oude
weidebedrijf; het tegenwoordige en het
toekomstige weidegebruik. De wenselij
ke ontwikkelingstendenzen op dit ge
bied worden hier op mooie en leerzame
wijze gedemonstreerd.
b. Veel ruimte en zorg is gewijd aan
de pootaardappelteelt. Met behulp van
dioramas en andere voorstellingen wordt
een treffend beeld gegeven van de zorg
die aan deze cultuur wordt geschon
ken.
De Keuringsdienst Friesland en het
Kweekveld der Friesche Maatschappij v.
Landbouw tonen vooral in dit verband
hun prestaties. Ook aan de andere Ak
kerbouwgewassen zijn uiterst verzorgde
stands gewijd: zaaizaden, de vlascultuur
en -bewerking („van lijnzaad tot lijn
waad”) de suikerbieten en de voeder
bietencultuur; granen, voedergewassen
enz. De Plantenziektekundige Dienst de
monstreert met levend materiaal en foto’s
vele methoden, waarop ziekten der ge
wassen worden onderkend en bestreden.
c. Bodem- en cultuurtechniek.
Hierbij zien wij o.a.: Een grote maquette,
voorstellende het ontwaterings- en be-
malingssysteem van Friesland; met wer
kende pompen en stromend water. Ver
der demonstraties, maquettes en kaarten
van: de Lage Midden van Friesland; ont
ginningen; Schalter-onderzoek; Natuur
bescherming; Verkavelingen; Water-
schapswezen; Kanalendienst; Noord-
Oostpolder enz.
De wijzen, waarop de grond wordt on
derzocht, scheikundig en wat betreft de
waterhuishouding, worden gedemon
streerd.
broedmachine, een electr. kunstmoeder
en electr. sorteermachine in bedrijf te
zien. Vooral ook voor de broedmachine,
waarin regelmatig kuikens uit het ei ko
men, zal grote belangstelling bestaan.
c. Diorama en andere demonstraties
betreffende de pluimveehouderij, het or
ganisatiewezen, de Voorlichting op dit
dit zeer fraaie en leerzame exposities; gebied enz. Demonstraties van verpak
kingsmethoden.
Land- en Tuinbouwonderwijs
en -Voorlichting.
Kaarten en foto’s van alle inrichtin-
Een uitgebreide expositie van wol, Sen v00r land- en tuinbouwonderwijs in
Rundvee-expositie.
Gedurende drie dagen is op de tentoon
stelling een expositie te zien van keur-
collecties Fries Stamboekvee. Het Fries
Rundvee-Stamboek heeft er zorg voor
gedragen dat hier bijna 200 van de aller
beste melkkoeien doorlopend te bezich
tigen zijn in twee grote tenten.
Paarden-expositie.
In een afzonderlijke tent worden gedu
rende de gehele tentoonstelling een be
perkt aantal paarden tentoongesteld van
Fries ras en van Bovenlands ras. Ook
dit zijn uitgezóchte exemplaren mee van
de allerbeste die in ons gewest te vin
den zijn.
Stalinrichting melkwlnning
en hygiëne.
In deze tent worden 'n aantal koeien
in een moderne stal-inrichting gehouden
en ten dele machinaal ten dele met de
hand gemolken. De aandacht wordt hier
gevestigd op tal van factoren, die van
belang zijn voor een goede stalling, een
goede, hygiënische melkwinning, zowel
bij hand- als machinemelken.
b. De Gezondheidsdienst voor vee heeft
daarbij een laboratorium ingericht, waar
doorlopend de melk, die in dezelfde tent
gewonnen wordt, onderzocht wordt op
zuiverheid en bacteriegetal. De onder
zoekingsmethoden en de invloed van ver
schillende omstandigheden op de melk
worden hier gedemonstreerd. De Gezond
heidsdienst toont verder met grafieken
en andere demonstraties zijn werkzaam
heden in het belang van een gezonde
veestapel.
Friesland.
b. Demonstraties van grondsoorten;
van eenvoudige methoden grondonder
zoek; van school-Qtoefnemingen, leer
middelen enz.
c. Proeftuinen; proefvelden, methoden
van onkruidbestrijding, resultaten van
onderzoek en voorlichting.
d. Voorstellingen aangaande de werk
wijzen van de Voorlichtingsdienst.
Landbouwhuishoudonderwijs,
Woninginrichting en (Cultuur.
Expositie van maquettes en tekenin
gen van boerderijen en landarbeiders-
woningen.
b. Woninginrichting met demonstratie
van electrische keuken, bad, douche.
Hierbij o.a. twee volledig ingerichte
voorhuizen van boerderijen.
c. Gezamenlijke inzending der platte-
landsvrouwen-organisaties, vooral op ’t
gebied van handwerken, oud en nieuw,
van spinnen, weven, breien. Hierbij wor
den weefdemonstratles gegeven. Versie
ring van de woning met bloemen en
vruchten enz.
d. Diverse demonstraties op het gebied
van maatschappelijk werk, huishoudelijke
voorlichting, opvoeding, kinderverzor
ging, voeding, kinderspeelgoed, kinder
lectuur enz.
e. Landbouwhuishoudonderwijs: een
overzicht wordt gegeven van de hierbij
onderwezen leervakken.
f. Als bijzondere culturele inzendingen
mogen vooral genoemd worden: een
schilderijen-1,expositie; tentoonstelling
van Friese volkskunst en van Friese boe
ken.
I
landarbeidersorganisaties, van de Stich
ting voor Zelfstandige Handel en In
dustrie, van het E. T. I. F. de Planologi
sche Dienst, de Fryske Lênboustifting,
van de Paardenstamboeken. Er zijn nog
meer en zeer belangrijke.
Door de grote zorg, die aan deze tent
besteed is en de sterke eenheid in zijn
uitvoering, is zij een zeer aantrekkelijk
en belangrijk deel der tentoonstelling.
Handel en Industrie.
Twee belangrijke tenten zijn gewijd aan
een groot aantal exposities van zaken en
instellingen, die materialen, hulpmidde
len, vakbladen, woninginrichtingen enz.
leveren en die zich hier speciaal richten
op de behoeften van de plattelandsbevol
king, van het landbouwbedrijf, van het
boerengezin. In dit beknopte overzicht is
het helaas onmogelijk, een opsomming te
geven van al het belangrijke dat hier ge
borgen wordt.
Landbouwwerktuigen.
Een zeer groot aantal exposanten ver
toont, in drie tenten en een niet-over-
dekte ruimte, een keur van landbouw
werktuigen. De nieuwste machines op ’t
gebied van de akkerbouwer worden hier
tentoongesteld, maar vooral ook aan de
melkmachines wordt grote aandacht ge
schonken. Het is helaas ook hier niet
mogelijk, een enigszins volledig over
zicht te geven.
Pluimvee.
a. Grote tentoonstelling van allerlei
rassen pluimvee. Dit is een afzonder
lijk, belangrijk deel der Tentoonstelling,
waarvoor in de pluimveehouders-wereld
grote belangstelling bestaat en in welke
competitie alle belangrijke fokkers me
dedingen.
b. Hier zijn tevens een electrische
Bolswards Nieuwsblad
5KTX
De Landbouwtentoonstelling
belooft een succes te worden
c. 1
