S
Provinciale Kroniek
II
Buitenlands Overzicht
I
en
4G
J
No. 74
43e Jaargang
Vrijdag 26 Sept. 1947
I
W e t- e n Zuidwest Friesland
Streekblad voor
te verscher-
nble
^RD
uur
algemene vergadering
I
Hoewel
Heerenveense
Ongevallen.
Ernstig gewond werd de vrouw van de
naan
tielis
end.
der
ega.
ken
lan-
erd-
111e-
ilter
i en
arre-
Wil-
ijntje
la te
Vtak-
recht zelf ook al in de algemene verga
dering zowel als in een der commissies
van
de grond1 toe af, waarbij vrijwel de ge
hele inboedel verloren ging.
Dit kan niet gezegd worden van het
woonschip, bewoond door het gezin
Wilkers te Zwaagwesteinde, maar wel
brandde dit geheel uit. Naar de oorzaak
van deze brand wordt een onderzoek in
gesteld.
Met paarden
is het toch dikwijls nog oppassen. Dit
ondervond de heer S. H. Oostenbrug van
Zwartewegsend, toen hij tijdens een
oefening van de Ypeljruiters, waarvan
hij lid is, een slag van een paard kreeg,
waardoor hij een been brak.
Dit gebeurde ook met een zoon van Oj.
K. de Vries te Veenwouden. Het paard,
dat hij bestuurde sloeg op hol, waarbij
de Vries onder de wagen terecht kwam
Hij is, evenals Oostenbrug, naar het zie
kenhuis te Leeuwarden vervoerd.
Te Gerkesklooster sloeg een paard op
hol, gespannen voor een rijtuig, dat
kerkgangers naar Grootegast vervoerde.
De wagen kantelde, waarbij mevrouw
Terpstra van Grootegast zo enstig werd
gewond, dat zij korte tijd daarna is
overleden. De moeder van de bestuurder,
mevrouw Van Loo en een meisje werden
nog licht gewond.
manufacturier Posthumus te Niebert, toen
zij tijdens het schoonmaken van het bal-
con met het achterhoofd op straat viel.
De vrouw is per ziekenauto naar het
ziekenhuis te Groningen vervoerd. Haar
toestand is zeer ernstig.
Te Staveren kwamen niet minder dan
drie vrouwen heel ongelukkig te val
len. De weduwe de Jong viel van de
trap, waarbij zij een gat in het hoofd
kreeg en een paar gebroken ribben. Haar
toestand laat zich vrij ernstig aanzien.
Iets beter ging het de reeds bejaarde
vrouw Zwaan af, die bij het van de trap
vallen een gebroken voet kreeg, terwijl
de echtgenote van L. Visser bij een on
gelukkige val haar pols brakx
Explosie in de boot.
Bij Echtenerbrug had een explosie plaats
in een motorjacht, welke zo hevig was,
dat de ruiten te Echtenerbrug er' van
trilden. De ontploffing had plaats aan
boord van het jacht Waddenzee, eigen
aan de Tsjecho-Slowaakse consul in Ne
derland, die zelf met zijn echtgenote aan
boord was. De explosie werd veroor
zaakt door het springen van een gascy-
linder en richtte in de kleine kajuit en
ook daarbuiten grote verwoestingen aan.
Wanden en dak werden totaal openge
reten en verschillende voorwerpen wer
den naar buiten geslingerd. Ook ontstond
er een begin van brand, dat echter di
rect kon worden geblust. Het echtpaar in
het vooronder bekwam wonderlijk ge
noeg, geen letsel. De boot, welke lek ge
slagen was, werd naar de scheepswerf
van H. P. van der Werf gesleept. De in
ventaris werd in de schuur geborgen.
De consul en zijn vrouw vonden een on
derdak bij U. L. Koopmans.
De Rijkslandbouwwinterschool
vierde op 23 September in de Harmonie
te Leeuwarden haar 50-jarig bestaan.
Verschillende sprekers voerden ’t woord
en wensten de landbouwwinterschool
geluk met het jubileum, waarbij zij we
zen op het vele goede werk hier ver
richt. Het woord voerden de heer Van
Vliet namens de minister en namens de
direteur generaal van landbouw, de Com
missaris der Koningin in Friesland, de
heer Sybrandy als voorzitter van de
1947.
ia en
Nico-
Waria
rsum.
van
e> dv
es te
Het-
Vis-
a, dv
Ping-
>cho-
■sum.
^afke
!S, zv
folen
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Abonnementsprijs
1.25 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs10 cent per ra.a.
Giro 87920
ten.”
Men bracht deze vloed n.l. in verband
met het verbod de herdenkingsdag te
vieren, welk verbod inderdaad ook werd
opgeheven.
Door meer dan één oorzaak raakte de
viering van de dag later echter in ver
val, tot voor enkele jaren, vooral sedert
het zesde eeuwjaar, er weer meer aan
dacht aan wordt geschonken.
Waarom?
Om wellicht bestaande of vermeende an-
bel.
den
:sse-
en
stee
!ell-
I
ved.
erre
irtje
te
dv
eeg.
daas
'een-
5 jr.,
Ber-
1a.
s te
tens,
/aag
HKSJ
Ico I
De oorzaak?
Oorzaak der brand is onbekend. Maar in
Workum neemt men daar geen genoegen
mee en heeft met een speurhond de om
geving van het de vorige week verbran
de watermolentje onderzocht. Indien de
brand aan kwaadwilligheid is toe te
schrijven, is het te hopen dat de dadèr
gevonden wordt.
Het aantal van onze fraaie molens ver
mindert door verschillende oorzaken toch
al sterk, zodat deze vermindering niet
op die manier in de hand gewerkt be
hoeft te worden.
vetorecht in de Veiligheidsraad min
zegd dat met de verdwijning van
geen beteke
nis meer zouden hebben. Zal Rusland
dan misschien uittreden en zullen de
Ver. Naties niet anders worden dan
een
U heeft natuurlijk Dinsdagavond dat i inbriecken, bysonderlingh hier in Fries-
gloedvolle woord van Willem Struiksma landt. Want dit giet uws maest ter her-
voor de R.O.N. beluisterd...
U heeft deze week natuurlijk uw geschie
denisboek er nog eens op nageslagen.
U is vanmorgen natuurlijk naar Leeu
warden getogen, om daar met al die
honderden Friezen, die belangrijke ge
beurtenis in Frieslands historie te gaan
herdenken.
En wanneer U verhinderd was, vertoe
ven uw gedachten vandaag natuurlijk bij
het Klif, bij Warns, Laaksum en Stave
ren.
Wij spreken toch niet in raadselen?
U weet toch, dat wij zinspelen op de
herdenking van de slag bij Warns die
eens werd gestreden tussen de Friese
boeren en de bloem van de Hollandse
adel op 26 September 1345?
Want het is niet waar, dat het hier een
ruzietje gold zonder meer, een knokpar-
tijtje zoals er in de middeleeuwen tel
kens aan de orde van de dag waren.
Gezien in het raam van de tijd kan men
integendeel spreken van een groots op
gezet plan, waarvan de mislukking de
mogelijkheid schiep tot het voortbestaan
van het Friese volk.
En een realiteit als deze is het herden
ken meer dan waard.
Wat was toch het geval?
Willem IV, graaf van Henegouwen, Zee
land en Holland (met West-Friesland)
eens genoemd „un fou furieux” (kort
zichtige dwaas), oorlogzuchtig van aard
en belust op macht, leidde een leven van
pronk en praal, van feestvieren en pret-
maken, dat zijn onderdanen „ten gron
de bracht door de afpersingen van de
velen die hen afknaagden en vilden, tot
ternauwernood de beenderen overble- moeienis met de internationale toe
ven.”
Wie re warden p
1 Men kin in IGs net mear bi~
X nimrne as it libben.
tithese Friesland-Holland
pen?
Om chauvinistisch te kokketeren met
vergane glorie?
Om bloedvergieten en oorlogsdaden te
verheerlijken?
Neen, maar wel om jaar op jaar te ge
denken hoe toen de Friezen als één man
stonden, vastbesloten naderend onheil af
te weren.
Samen één, met de vaste wil zich zelf te
blijven: Frysk en Frij.
Die leuze nemen ook wij nog vaak op
de lippen. Ze heeft een andere strekking
als voor eeuwen terug.
Maar toch heeft het ook heden ten dage
een inhoud en een diepe zin.
Verstaan wij die?
Slechts dan zijn wij waardig vandaag in
de geest te toeven op het Klif.
Marshall
opende ’t gevecht met een rede, waar
in hij voorstelde over te gaan tot op
richting van een vaste commissie uit de
vergadering voor vrede en veiligheid,
waarin alle leden der Ver. Naties zou
den zijn vertegenwoordigd en welke
voortdurend zitting zouden houden tot
de volgende algemene vergadering in
1948 waarna zou worden beslist of de
commmissie een blijvende zou worden.
Blijkbaar beoogde het voorstel de be-
Nog niet? vetorecht de Ver. Naties geen beteke-
Terwijl in landen als Griekenland, Per-
zië en Korea de strijd om de macht tus
sen de Ver. Staten en Rusland in de
praktijk wordt gevoerd, zij het dan niet
met de wapenen misschien moeten
we schrijven „n o g niet” woedt in
de Algemene Vergadering der Ver.
Naties en haar commissies die strijd in
de theorie.
Een Amerikaan
die een belangrijk aandeel had in de
verlichting van de nood in Europa in
de laatste jaren, is op 64-jarige leeftijd
overleden, het was La Guardia, oud
burgemeester van New York en oud
directeur generaal van de U.N.R.R.A.
Ondanks
ten en Engeland is in
Engeland
heeft de regering al een soort dwang in
gevoerd, de arbeiders zullen de eerst
komende 15 maanden moeten werken
daar waar de regering dat nodig acht.
Zij heeft een even drastisch besluit in
zake Palestina genomen, waaruit zij het
100.000 man sterke leger zal terugtrek
ken, tenzij de algemene vergadering
der Ver. Naties met een uitvoerbaar
plan komt. Uit de meeste andere lan
den komen berichten over maatregelen
op het gebied der rantsoenering, om de
moeilijke winter door te komen; in
West-Duitslamd
met rantsoenen, die vrijwel de laagste
in Europa zijn, gaan er nog eens 100
calorieën per dag af.
Bulgarije
de leider der oppositie Petkov opge
hangen. Gevolg grote verontwaardi
ging in eerstgenoemde landen. In
Hongarye
is een nieuw kabinet gevormd met grote
communistische invloed, al is de eerste
minister een vertegenwoordiger der
partij van de kleine boeren. De
Arabische liga
zal de betrekkingen met alle landen
verbreken, die stemmen voor het voor
stel der Palestina-commissie tot ver
deling van dat land.
De Friese Coöperatieve Han-
delsvereniging
voor zaai- en pootgoed, de F. P. C. hield
te Leeuwarden haar algemene vergade
ring, waarin de voorzitter P. Blerma een
overzicht gaf van het afgelopen vereni-
gingsjaar. Het ledental blijkt sterk stij
gende te zijn en bedroeg aan het einde
van het boekjaar 1078, terwijl nog steeds
nieuwe leden worden ingeschreven.
De heer Beklus, directeur, gaf een toe
lichting op het jaarverslag. De omzet
bereikte een record. Voor de zaaizaden
waren de weersomstandigheden het vo
rig jaar buitengewoon slecht geweest,
daar door de voortdurende regens bij het
oogsten veel zaad wegens schot moest
worden afgekeurd. In totaal werden er
54.791.600 kg kleiaardappelen en
1.443.200 kg zandaardappelen als poters
verhandeld, waarvan het overgrote deel
naar het buitenland is gegaan. Zaaiza
den werden er in het totaal 2157058 kg
verhandeld. De geldelijke omzet bedroeg
in ’46 f 11.320.430.11 (v. j. f 5.176.945.81
waarvan f 1.612.364.23 voor zaaizaden
(v. j. f 1.138.065.45).
De strenge winter heeft het voordeel be
wezen van pakhuizen welke vorstvrij zijn
of gemakkelijk vorstvrij te maken zijn.
Oogstschade was hierin dan ook prac-
tisch niet. Wel was dit het geval in an
dere inrichtingen, waarin grote hoeveel
heden pootaardappelen voor verzending
naar het buitenland gereed stonden en
die toen, door het uitblijven der boten en
door het vroege invallen van de strenge
vorst, goed bestopt moesten worden, wat
veel’ geld heeft gekost, terwijl het resul
taat lang niet overal even afdoende was.
Op 25 Februari 1947 werd besloten zo
mogelijk een sqrteer-inrichting te bou
wen in Holwerd, Hallum, St. Jacobi Pa
rochie en Dronrijp.
De balans sloot per 1 Juni met het totaal
cijfer f 2513142.34, waarvan nog een be
drag van f915.314.44 aan de leden moet
worden uitgekeerd.
Periodiek aftredend was de heer H. King-
ma van Sint Jacobi Parochie die als be
stuurslid werd herkozen.
Aan R. R. Elzinga werd in verband met
zijn zilveren jubileum bij de F.P.C. een
schilderij van de Friese schilder Joh. El
zinga aangeboden, terwijl hij later op
een gezellige avond nog vele waarde
volle cadeaux ontving.
stand gedeeltelijk van de Veiligheids-
De eerste agressieve daad van Willem raad naar de algemene vergadering via
0 I 1 1 1 1 1 1 I
men van kloostergoederen in Holland be- kan de Veiligheidsraad niet worden
horend aan de Friese kloosters. Meer
malen werd hierover geconfereerd, maar
de Friezen konden de hun gestelde voor
waarden niet aannemen.
Toen deze dan de 6e Juni 1345 ook wer
den verworpen stond een gewapend
conflict voor de deur. Het beleg van
Utrecht door Wilem IV met ca. 28000
man was oorzaak, dat de tpcht naar
Friesland werd opgeschort. Maar juist
dit uitstel gaf tijd om deze invasie gron
dig voor te bereiden. Op het land, dat
aan de Friese kloosters was ontnomen,
was men in Maart reeds begonnen met
het mesten van koeien, 229 in totaal,
die bestemd waren voor proviand. De
slagers leverden hier nog 200 bij, even
als zijden gezouten spek, waarvan in de
Meimaand reeds 800 stuks te Amsterdam
lagen opgeslagen.
Tevens werden nog een 10Q varkens
geleverd en door Schevenlngen, Haarlem,
Alkmaar en Schiedam 3 bruinvissen, 7342
kabeljouwen, 55 last bokkings en 45 ton
paling. Amsterdam zorgde voor 345 mud
gerst, 36 vaten Rijnwijn en 500 vaten
bier.'
Spionnen hadden „de stant van Vries-
lant” reeds „heymelik” onderzocht.
We vermelden deze vrij uitvoerige voor
bereidingen om voorgoed het sprookje
uit de wereld te helpen, alsof het hier
een onverwachte aanval zou gelden. De
voorbereidingen waren de Friezen na
tuurlijk niet ontgaan en men wist maar
al te goed, dat het leger na de verzoe
ning met Utrecht bestemd was om Fries
land onder de knie te krijgen. Toen de
vloot van „koggen” en „barnen” dan ook
de Zuiderzee overstak, met zelfs kalk,
„crodewaghens” en metselaars aan
boord, waren de Friezen op hun hoede.
Door het luiden van de klokken en het
branden van vuren werd het alarmsig
naal gegeven.
Over het verloop van de strijd zelf zullen
we niet uitwijden. De uitslag mag be
kend worden verondersteld. Wat voor
Vlaanderen de Gouden Sporenslag is ge
weest, werd voor Friesland de slag bij
Warns.
Graaf Willem liet het leven en vele Hol
landse edellieden met hem.
Toen zijn lijk na tien dagen werd gevon
den, werd het met dat van enkele andere
hoge heren, begraven in het klooster
Bloemkamp bij Bolsward.
De tocht was op een fiasco uitgelopen.
De Friese vrijheidszin had men onder
schat.
De Friezen zagen in dit gebeuren Gods
vinger en vierden jaar op jaar „Us leaf-
frouwedei”. Toen dit door de Saksische
landvoogd werd verboden, teisterde op
die avond een storm het Friese land
(1510) en schreef Edo Jongema in zijn
Friese aantekeningen: „Dit onwaer by-
gond op uws Frouwen-jound, also dat
op uws Liaefvrouwendag de zee-dijcken
Wysjinski
heeft het laatste zeer fel gedaan. De
Amerikaanse voorstellen, zo betoogde
hij, beogen een omzeiling van de Vei
ligheidsraad en hij verweet de Ver. Sta
ten op een oorlog met zijn land aan te
sturen. Hij diende een voorstel in dat
veroordeelt: de misdadige propaganda
voor een nieuwe oorlog, welke door re-
actionnaire kringen in een aantal lan
den, in het bijzonder de Ver. Staten,
Turkije en Griekenland wordt gevoerd,
en dat bestraffing van zulke propagan
da verlangt, die als schending van ver
plichtingen ten aanzien van de Ver.
Naties word gebrandmerkt, en het
voorstel dringt aan op de uitvoering
van de ontwapeningsregelen. Zowel het
Amerikaanse als Russische voorstel
zullen in deze
soort Westelijk blok,
waaraan de Ver. Staten leiding geven?
Dit zal de Russen misschien nog groter
gevaar toelijken en daarom zullen zij
ook bij eventuele aanvaarding van het
Amerikaanse voorstel wellicht toch in
de Ver. Naties blijven al zou hun veto
recht omzeild zijn. Natuurlijk is dat
recht zelf ook al in de alg'<
dering zowel als in een de1
aan de orde geweest. Een voorstel
Argentinië
werd op de agenda geplaatst. Het be
helst dat de algemene vergadering een
conferentie zal bijeenroepen ter bestu
dering van een wijziging van dit veto
recht. Rusland en Polen waren er tegen
dat het voorstel op de agenda kwam,
China, Frankrijk en India onthielden
zich van stemmen. Maar al komt dit
voorstel op de agenda, het zal wel niet
worden aangenomen, daar China zo
wel als Groot-Brittannië thans nog niet
voor wijziging van het vetorecht zijn,
maar geen bezwaar hebben tegen een
Amerikaans voorstel om deze kwestie
door een commissie in studie te doen
nemen, die dan op de volgende alge
mene vergadering rapport kan uitbren
gen. Een redelijke oplossing gaf ook
Australië
aan, dat voorstelde dat als de Veilig
heidsraad vanwege een veto niet ver
der kan met een kwestie deze automa
tisch naar een speciale commissie van
de Algemene Vergadering gaat. Eigen
lijk beoogt dat voorstel hetzelfde als
het Amerikaanse betreffende de instel
ling van een commissie voor vrede en
veiligheid. Er zal over deze en andere
kwesties nog heel wat in de algemene
vergadering gesproken worden, Grie
kenland, Palestina, Korea, de atoom
energie enz. enz. komen nog aan de
orde en steeds zal daarbij de kloof tus
sen de Ver. Staten en Rusland zicht
baar worden, ze is nog wijder geworden
door de toon der discussie tussen deze
mogendheden in de algemene verga
dering, en
I
Uitgave van DruKKerlj Fa, A. J. O SIN GA - Bolsward
win—mi wiwuiit tmwïihw irnii nwitrmriim iiuiii 11r Ti—
pogingen tot verzoening,
o.a. door de secretaris-generaal der Ver.
Naties de Noor Lie, zullen niet veel
helpen, de geschillen blijven en lolang
de grote mogendheden blijven streven
naar vergroting van eigen macht en in
vloed zal men op geen volmaakt wer
kende organisatie der Ver. Naties mo
gen hopen. Al zouden we er zonder
deze thans nog minder aan toe zijn, nu
vervult ze tenminste de rol van veilig
heidsklep. Met dat al verkeert Europa
in een zeer ongunstige positie, liggende
tussen de twee kolossen en bovendien
niet in staat door eigen kracht enig ge
wicht in de schaal te leggen. De zestien
Europese landen, welke het
Marshall-plain
hebben aanvaard zullen in de komende
4 jaar een ernstige poging doen weer
op eigen benen te staan. Zij hebben
thans een voorlopig rapport opgesteld
en naar Amerika gezonden, waar het
Congres het in December zal bespre
ken, terwijl Marshall zal trachten die
landen die niet langer kunnen wachten,
als Frankryk en Italië, een overbrug-
gingssteun te verzekeren. We moeten
nu afwachten in welke mate ieder der
16 landen er in slaagt te verwezenlijken
wat het zich in dit rapport voorstelt en
of de Ver. Staten inderdaad bereid zul
len zijn de rest te doen. Intussen baart
de ogenblikkelijke toestand in Europa
de grootste zorg. In
F. Lukkes te
Alweer brand.
i Door uitslaande vonken ontstond brand
in een groot hok van de veehouder Baye-
ma op de 18de wijk bij Hoornsterzwaag.
Het hok, waarin een grote partij turf,
turfstrooisel, enige fietsen, landbouw
gereedschappen en een varken, was in
een ogenblik in de as gelegd, waarbij
alles wat er in was, verloren ging.
worden behandeld,“ongetwijfeld heeftDoordat de wind gunstig was kon de
het Amerikaanse, of iets dat er op ge- woning behouden blijven.
lijkt kans om aangenomen te worden, D>t was met het geval met de arbelders-
en men mag zich afvragen wat Rusland woni"g> bewoond door F. Lukkes te
dan zal doen .Door de instelling van de 1 Oudehorne, waarin brand ontstond door
bedoelde commissie immers wordt het het omvallen van een brandend petro-
vetorecht in de Veiligheidsraad min of leumstel. Hoewel de Heerenveense
meer waardeloos en een Russisch verte- i brandweer zeer spoedig aanwezig was,
genwoordiger heeft reeds vroeger ge- kon zij niets uitrichten door gebrek aan
- - - - - ^et water en de woning brandde dan ook tot
burgemeester
ge-
de protesten van de Ver. Sta-
IV tegen Friesland was het in beslag ne- de bedoelde commissie te verleggen, al
uitgeschakeld, daar deze volgens het
Handvest in de eerste plaats verant
woordelijk is voor ’t handhaven van de
vrede in de wereld. Men weet dat de
Ver. Staten in die raad echter meerma
len hun zin niet konden krijgen bij be
langrijke beslissingen, doordat een
Russisch veto
dat verhinderde. Zij hebben dat in de
Griekse kwestie herhaaldelijk onder
vonden en toen reeds aangekondigd,
dat zij ondanks het Russisch veto wel
een weg zouden weten te vinden Grie
kenland te helpen. Zij konden die bij
stand zelfstandig verlenen maar zij ge
ven er de voorkeur aan dat via de Ver.
Naties te doen. Deze komen echter
maar eenmaal per jaar bijeen en heb
ben dan een zo overladen programma
voor zich, dat elke kwestie er niet vol
doende behandeld kan worden. Stellen
de Ver. Naties echter de door de Ver.
Staten voorgestelde commissie in, dan
is de algemene vergadering practisch
het gehele jaar bijeen en kan een mo
gendheid die in de Veiligheidsraad wel
een meerderheid achter zich heeft,
maar door het veto van een der grote
landen wordt belet haar bedoelingen
te verwezenlijken, de zaak direct in de
commissie brengen. Het was natuurlijk
te voren al duidelijk, dat Amerika’s
plan om de Ver. Naties op deze wijze
practischer te doen werken, instemming
bij landen zou vinden, welke achter de
Westelijke mogendheden staan en kri
tiek bij de andere zijde. De woordvoer
der van Rusland,
I
Bolswards Nieuwsblad
Voor meer dan 600 jaar
s
i.
3W
