Uit het leven van
Bolswards dichter
Martinytoer
Bisschopswijding
MONSEIGNEUR
NICOLAAS HETTINGA
ier
GA
'ARD
door Nederland
GA
2K
!D
Fan de
;r
No. Tl
43e Jaargang
Dinsdag 7 Oct. 1947
Streekblad voor West- en Zuidwest Friesland
Uitgave
Drukkerij Fa. A. J. OSINGA
- Bolsward
van
st
Wie re warden i
Strange hearen regearje net
lang.
club
nige
het
aar
De ondersteuningskosten van gezinnen
van politieke delinquenten bedroegen 4
millioen, welk bedrag voor het volgende
begrotingsjaar tot op de helft wordt te
ruggebracht.
Felicitatie-telegrammen op luxe formu
lieren kunnen in het binnenlandse ver
keer weer worden verzonden.
Een droevig drama vond plaats te Am
sterdam, waar een moeder haar 5- en 7-
jarige dochtertjes verdronk in een tobbe
water, daarna in bed legde en zich later
bij de politie meldde.
Zes gezinnen werden dakloos door het
uitbranden van een barak te Delfzijl.
Een goed begin. De regering zal de Al
gemene Vereniging voor Vreemdelingen
verkeer in 1948 ’n subsidie van f500.000
geven.
Een crematorium zal vermoedelijk in
1949 worden gebouwd te Zwolle.
Ter dood veroordeelden krijgen bij wijze
van proef radio in hun cel.
In het lijkenhuisje te Rijen (N.B.) vond
de C.C.D. onder de draagbaar een on
dergedoken varken van 200 pond.
De landbouwer Kertsen te Sevenum (L.)
is door zijn eigen met paard bespannen
wagen overreden en gedood. Niemand
weet hoe het ongeluk zich heeft toege
dragen.
Volgens de Waarheid komen shag en
rooktabak zonder bon. Als dat nu maar
waarheid is.
In Doorn heeft de burgerij verzocht niet
weer familieleden van wijlen de ex-Duit-
se keizer op te nemen.
De K. N. A. C. heeft aan de minister van
Verkeer verz’ocht de post van 3/2 ton»
welke op de begroting 1948 voor brug
genbouw voorkomt te verhogen tot on
geveer het tienvoudige.
5000 paarden zullen naar Frankrijk ge
ëxporteerd worden. De prijs zal voor
courante dieren f 1250 bedragen.
„Achte Hear de Jong,
My waerd Jins stikje yn „Bolswards
Nieuwsblad” fan 30 Septimber Onder it
each brocht, dêr’t Jo yn skriuwe:
„It wie in lyts insidint, doe’t de Foar-
sitter syn rjochterhAn, Dr. Ir. J. B. van
der Meulen oan de Minister foarstelde.
Dizze krige in stiif knikje en koe syn üt-
stutsen hên mar wer weromlüke, de Mi
nister seach oer him hinne. Dat wie in
pynllk momint. Dr. van der Meulen wie
hjir lykwols net de redacteur fan it Stif-
tingsblêd, mar lid fan it Tentoanstel-
linkskomité en as sadanich hie hy dizze
bihanling net fortsjinne.”
Ik achtsje it fan bilang, Jo der op to
wizen, dat dizze foarstelling fan saken
net just is. Yn ’t earste plak hoefde ik
net fbarsteld to wurden oan Minister
Mansholt: wy ha malkoar al wit hoe
faek met en sprutsen. En ik stel der priis
op to sizzen dat hoe faek der ék saek-
lik forskeel fan miening of ynsjoch bi-
stien hat en bistiet S. E. Mansholt
altiid like freonlik en hoflik tsjin my
west hat en is, dat ik it altiid suver in
geniet achtsje om mei Minister Mansholt
to praten en dat ik him tige achtenearje
om syn heechsteande en sportive wize
om persoanen en saken ütmalkoar to
halden en net it minst om syn biminlike
persoanlikheit.
Der is dan ek gjin sprake fan, dat de
J. Q. S. Bruinsma, voorzitter van
erecomité.
Inmiddels had zich een grote stoet
formeerd, die na het hoornsignaal
Monseigneur Hettinga is1 een waardige
ontvangst bereid en het geheel maakte
een onvergefelijke jndruk.
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
vele jonge levens vroeg, bleef alleen zijn
zoon Salves nog in leven. Deze stelde,
toen hij opgroeide, zijn ouders zeer Te
leur. Met veel moeite had men hem doen
studeren voor heelmeester, maar toen hij
alszodanig te Rien was gevestigd, raak
te hij verslaafd aan de drank, maakte
schulden en zocht ontwijk in Bolsward.
Waarschijnlijk door bemiddeling van de
Camminga’s werd hij toen tot heelmees
ter op het eiland Ameland aangesteld,
maar hier viel hij in hetzelfde kwaad
en maakte opnieuw vele schulden. Ook
de predikant op het eiland, een Bolswar-
der van afkomst, was zeer drankzuchtig
Abonnementsprijs
1.25 per kwartaal bij roorultbetrllng
Advertentieprijs10 cent per m.m.
Giro 87926
>eit
AN
ifd.
wij
1 te
7:
chool
'racht
maals
nd is.
Voor
borg,
nptie,
•ot»n
vard
iepenin,g fan ’e LÊnboutentoanstelling.
Wy ha by dy gelegenheit spontaen en
fanselssprekkend füstke en meimalkoar
skoudere. Lykwols, dat hat blykber net praet: de omstannichheden ha spitiger-
sa west, hwant ik krige foart nei it stikje
ündersteand brief:
en van hem ontving hij niet de minste
steun.
Toen in 1666 opnieuw de pestziekte
woedde, bezweken ook Gysbert en zijn
vrouw aan deze vreselijke ziekte.
Ze lieten weliswaar geen kapitaal of
rijke goederen na, maar ze hadden elk
het zijne gegeven en hadden geen
schuld.
De zoon Salves daartoe van het Ameland
gekomen heeft zijn ouders nog verpleegd
werd besmet en overleed ook zelf, zodat
het gehele geslacht in de rechte linie
uitstierf.
Ergens in Bolsward lag toen bij de uit
gever van Haringhouck reeds sinds 1655
het manuscript van Gysberts Rymlerije.
Gysbert heeft zijn volledige dichtwerk
nimmer zelf in druk gezien. Slechts en
kele ingewijden wisten welke schatten
zijn werk bevatte. Zoals zo vele waar
lijk groten werd ook Gysbert Japicx
eerst na zijn dood vereerd.
H. M. Koningin Wilhelmina zal rust moe
ten houden. Een wet is in voorbereiding,
waarbij de mogelijkheid wordt gescha
pen dat Prinses Juliana als Regentes op
treedt.
Churchill en de Zweedse Prins zijn ver
hinderd in hun kwaliteit als peet de
doop van Prinses Marijke bij te wo
nen.
Een loketambtenaar van het postkantoor
in Deventer vond een biljet van f25.
„Wie heeft het verloren?” riep hij. „Ik,”
zei een man en hij ging er mee weg. Een
uur later meldde zich de werkelijke
eigenaar.
De Goliathkever is de nieuwste aanwinsr
van Artis in Amsterdam. De kolos (1
decimeter lang) kwam per vliegtuig uit
de Congo.
De Ned. schooljeugd zal betrokken wor
den in een grootscheepse inzameling van
oud papier. Verschillende prijzen zullen
beschikbaar gesteld worden.
Het Nederlandse emigrantenschip „Ta-
binta” is dezer dagen in Canada aange
komen met 750 emigranten aan
boord.
Ruim 70 pet., n.l. 244 van de 315 door
de Duitsers gevorderde visserssche
pen zijn er thans teruggekeerd.
Tok, tok, tok...! Op 9 October a.s. zal
voor alle leeftijdsgroepen een bon voor
een ei bekend gemaakt worden.
Een bedrag van f 60.907.14)4 was het
resultaat van 111 wedstrijden die ten
bate van de Niwin werden gehouden. De
opbrengst van de overige 88 wedstrijden
is nog niet bekend. De landelijke sport-
commissie van de NIWIN zond namens
de Nederlandse sportwereld 87 kisten
met sportartikelen, gezelschapsspelen,
huisvlljtartikelen, modelbouw en denk
sport naar Indië.
64 van de 100 Nederlanders menen, dat
onze regering niet zuinig is. Waar hoort
U bij?
Dordrechts oudste inwoonster, mevr. M.
E. Ponsenhagen, is 100 jaar geworden. I
Het huis van het krasse oudje was ver-
sierd en tal van bloemstukken, fruitman
den en taarten mocht zij ontvangen.
Te Groesbeek stootte een ploeger met
de ploeg op een granaat. Het projectiel
ontplofte en de 17-jarige boerenknecht
werd op slag gedood.
De grote goochelaarsprijs op de laatste
bijeenkomst van het Intern. Goochelcon-
gres is toegekend aan de Nederlander
Niberco.
700 pond suiker werd opgegeten door
bijen, die binnendrongen in een nood-
pakhuis te Groesbeek. De betrokken
grossier ging de sulkersnoepers met de
flitspuit te lijf, wat hem de toorn van
de imkers op de hals haalde.
Ambtenaren van de C.C.D. maakten in
Augustus 1947 In totaal 6822 processen
verbaal op. Hierbij waren 8906 verdach
ten betrokken, van wie er 258 in verze
kering werden gesteld. In 1207 gevallen
werd tot inbeslagneming van goederen
overgegaan.
Een melkgevende bok is al geen nieuws
meer. Thans kan men lezen van een in
j.l. April geboren geitje, dat nu reeds
1/2 liter melk geeft. Deze wondersik is
te vinden op het eiland Walcheren.
Op de „Willem Ruys” is 125000 kg verf
gestreken voldoende voor 700 normale
woningen; op de 500 kilo olie, die het
schip per uur verbruikt, zouden 740
auto’s een uur lang kunnen lopen.
Kunstschilders van de federatie van be
roepsverenigingen van kunstschilders
zullen H. M. de Koningin bij Haar 50-
jarig regeringsjubileum een kunstalbum
van hun werken aanbieden.
Door de mist misleid kwam bij de weg-
kruising te Makkum gisermorgen een
auto in de sloot terecht. Met een dom
mekracht heeft men de bestuurder, die
nog juist zijn hoofd boven water kon
houden, uit zijn benarde positie weten
te verlossen.
Sedert 82 jaar hadden we niet zo’n war
me September. Als het nu zo maar door-,
gaat.
Jhr. de Geer werd voor de bijzondere
raad van cassatie opnieuw schuldig ver
klaard, echter met vernietiging van de
sententie.
De wegenwacht van de A. N. W. B. zal
voortaan voorzien zijn van brandblus-
apparaten.
Nabij Urk spoelde het lijk aan van de
21-jarige schippersdochter, mej. Elling,
die in de nabijheid van Schokland was
overboord gevallen en verdronken.
Een lichte aardbeving werd geregistreerd
in Zuid-Limburg.
Een ijssalon n.l. „de Oase” te Hilversum,
adverteert met warm ijs voor de win
ter! Toch niet onaardig.
Met rottenkruid is de 32-jarige J. W. uit
Hoogwoud vergifigd door zijn vrouw en
haar „vriend”. Op de begrafenis werden
ze gearresteerd.
Twee jongens van 13 en 14 jaar worden
te ’s-Gravenhage vermist. Sedert 19 Sep
tember ontbreekt elk spoor.
ge-
der
Verkenners onder vrolijke tonen der mu
ziek stadwaarts trok.
I De stoet.
Voorafgegaan door een 20-tal ruiters,
volgden een 120 Verkenners en Welpen
uit Bolsward en Sneek, Stedelijk Mu
ziekcorps, de Kajotters in hun mooie
costuums en vlaggen, deputaties van de
Bolswardse Kath. verenigingen. Wij
merkten o.a. op Kath. Vrouwenactie,
Boerinnebond, Vrouwelijke jeugd, K. A.
B., Middenstand en A. B. T. B., Roomsk
Frysk Boun, enz. verder een 30-tal trek
vogels, waarna het Hollandia muziek
corps, met de sportverenigingen Onda,
Dio en R. E. S., hierna volgden de bui
ten deputaties van Blauwhuis, Roodhuis,
Heeg en andere parochies.
Een 60-tal bruidjes liepen voor de auto’s,
terwijl een 3-tal bruidjes met een klein
Millhiller patertje, familie van de Mon
seigneur, vlak voor de auto uit gingen.
De auto’s van het hoge gezelschap wa
de Minister as hwat! ren geflankeerd door een 12-tal verken-
ners. Bereden politie sloot de stoet, die
via Snekerweg, De Dijk, Jongemastraat,
Polstraat, Marktstraat, Dijkstraat, Schild-
wijk, Nieuwmarkt naar de kerk trok.
Op de hoek van de Grote Dijlakker stapte
het hoge gezelschap uit en voorafgegaan
door de bruidjes ging ’t naar het kerk
plein, waar Monseigneur door de voor
zitter van de Ontvangstcommissie langs
een erehaag van Verkenners en Kajot
ters onder de ereboog voor de kerk werd
geleid.
Het St. Franciscuskoor zong een voor
deze gelegenheid gecomponeerd wel
komstlied, waarna door de voorzitter van
de Ontvangstcommissie een kort woord
van welkom werd toegesproken.
Onder begeleiding van het Stedelijk Mu
ziekcorps werd gezongen: „Aan U o Ko
rting der eeuwen”, waarna Monseigneur
een gevoelvol dankwoord sprak.
Onder het spelen van een mars trok de
stoet langs Monseigneur en werd op de
Dijlakker ontbonden.
Tot slot speelden de muziekcorpsen het
Wilhelmus.
Gysbert Japicx werd geboren in de thans
als Gysbert Japicxhuis bekend staande
woning aan de Wipstraat en wel als zoon
van Japik Gysberts en Anke Willems.
Zijn voorouders van vaders kant noem
den zich vanouds Holcama’s. Hoewel wij
nlipmer Gysbert Japicx’ naam met deze
„van” zien geschreven, schijnt deze toe
voeging toch in zijn tijd niet vergeten,
want zijn zoon Salves noemt zich later
weer Salves Gysberts Holcama.
Ook tegenwoordig zijn er nog Holke-
ma’s die afstammen uit deze oude familie.
Hoewel het geslacht vroeger wellicht tot
de adel heeft behoord, was Gysberts va
der een eenvoudige handwerksman. Hij
was n.l. „kistenmaker” maar dat hij nog
iets meer kon doen dan enkel kisten
maken, bewijst wel de prachtige deur
naar de Raadzaal op het stadhuis te
Bolsward, die door hem werd vervaar
digd. Ja, de veronderstelling, dat het
stadhuis is gebouwd naar het bouwplan
van Japik Gysberts lijkt niet eens ge
waagd, in ieder geval heeft hij het zijne
er toe bijgedragen. Het stadhuis dat in
1614 werd herbouwd, is voor de ogen
van de jonge Gysbert opgetrokken, want
deze werd geboren in 1603. Zijn vader
bekleedde vele ambten, zo was hij dia
ken, ouderling en kerkvoogd van de
Martinikerk en werd later n.l. van 1638-
’42 tot een van de zes burgemeesters van
de stad benoemd. Waarschijnlijk was hij
zelfs met de latijnse taal bekend, daar
er toen in Bolsward een latijnse school
gevestigd was en hij later vele latijnse
boeken heeft nagelaten. Zeer waarschijn
lijk heeft ook de jonge Gysbert de latijn
se school bezocht. Maar toch zou het
Fries de taal worden, waarin hij eens
zijn later zo bekend geworden gedich
ten zou schrijven. Misschien maar
dit is eveneens slechts een veronderstel
ling is er belangstelling voor de Frie
se taal bij hem gewekt door Sybren
Tjeards Siccema, de toenmalige stads
schrijver, die veel studie maakte van de
oude Friese wetten en o.a. de uitgave
van de Lex Frisionum heeft verzorgd.
In 1624 werd Gysbert met zijn spoedig
daarop gestorven broer Pier als lidmaat
der Herv. Kerk aangenomen. Verder had
hij nog een zuster Anke en een broer
Willem. De huistaal was waarschijnlijk
het plattelands Fries, hoewel dit niet te
bewijzen valt. Het feit echter, dat Gys
berts Fries zeer rijk is aan volksidioom
en zijn Hollands veel lijkt op boeketaal,
pleit zeer voor die opvatting. Gysbert
ging ter schole bij meester Michiel van
der Malen, wiens opvolger hij in 1637
zou worden. Want hoewel zijn nagelaten
boeken doen vermoeden dat Gysbert
eerst in de heelkunde heeft gestudeerd,
werd hij toch, misschien wegens de kost
baarheid van die studie, spoedig geroe-/
pen tot het schoolmeesterschap, destijds
veelal verbonden met het ambt van voor-
zinger in de kerk.
De grietman van Wonseradeel, van Ayl-
va benoemde de toen 22-jarige Gysbert
namelijk tot schoolmeester aldaar.
Gedurende een tiental jaren bleef Gys
bert in Witmarsum. Evenals de Griet
man, waar hij waarschijnlijk veel om
gang mee had, bleef hij daar ongehuwd.
In Mei 1635 verliet hij Witmarsum en
we horen niet eerder weer van hem, dan
in de, herfst van 1636.
Omtrent de verblijfplaats van Gysbert
Japicx gedurende de anderhalf jaar, die
hiertussen liggen, tast men in ’t duister.
Hoe men ook in,allerlei oude stads- en
dorpskronieken gezocht heeft, het heeft
niemand mogen gelukken te ontdekken
wat er met Gysbert in dat tijdsbestek is
geschied. Weliswaar zijn er aanwijzin
gen die doen veronderstellen, dat hij die
tijd de gemeente van Wommels als
schoolmeester heeft gediend, maar te
bewijzen valt dit nimmer, omdat Wom
mels geen archieven uit die tijd heeft
bewaard.
In 1636 treedt hij dan in het huwelijk
met Sijke Salvis, een jonge vrouw uit
Leeuwarden, van afkomst een Hollandse.
In 1637 vestigt het jonge gezin met de
vrouws moeder zich weer in Bolsward,
waar Gysbert naast zijn gewone functie
voorzinger wordt van de Herv. gemeen
te. Bolsward was toen reeds een land
stadje, waar vooral de wekelijkse markt
dag en de jaarlijkse paardemarkt het
grootste gebeuren was. Toch was het
toentertijd nog de tweede stad van Fries
land en werd zeevaart met „de Oost”
onderhouden met een viertal schepen
(voorheen echter door een 70-tal)
Gysbert Japicx heeft in zijn huiselijk le
ven veel met tegenslagen te kampen ge
had. Van zijn zes kinderen stierven er
drie voor ze de 10-jarige leeftijd hadden
bereikt, in 1656 toen een pest-epidemie
nöch makke, dat wy net in lang petear
ha koene, mar dat hat net oan de Mi
nister lein.
Ik soe it op priis stelle, dat Jo dit efkes
rjochtsetten yn it earstfolgjende nümer
fan de Boalserter krante.”
It docht my goed, dat it mei de beide!
hearen sok iens spul is, hwat harren
persoanlik oangiet. En ik hear leaver
hwat goeds fan
raers. De taek, dy’t in Minister tsjint-|
wurdich hat, is net sa botte noflik en
dy fan Minister Mansholt yn it bisünder
net. En as de hear van der Meulen sa
oer de Minister tinkt as hy nou skriuwt,
wol it my foarkomme, dat de boeren nei
alles, hwat der yn it Stiftingsblêd stien
hat, it spul net mear bigripe.
Hwant in heechsteande en sportive per
soanlikheit, dy’t altyd like freonlik en
'hoflik foar jo is, as Minister to bititel-
jen as „een woekeraar, die de boeren
het vel over de oren haalt”, dat giet my
to stuf. In boer is yn trochsné in rjocht
en sljocht man, achte hear van der Meu
len en dy bigrypt fan sokke diplomate-
manearen it measte net. En ik woe wol
in daelder jaen as ik wiste, hwat Minis
ter Mansholt tinkt as Hy jou brief lést.
As ik yn s>n skuon stie, soe ik tinke:
Forlos my fan myn freonen.mei myn
fyannen spylje ik it wol klear!” Mar
misskien bin ik wer mis. Minister Mans
holt is gjin Fries en hwa sil sizze, hwat
er yn syn hert tinkt. Mar ik leau dochs,
dat de boeren en de Minister beide, de
hear van der Meulen yn dizzennet sa
bótte bést bigripe sille. En dat wie foar
beiden dochs wol in goed ding. Tinkt jo
ek net? Tj. de J.
Dat de boerestfin hwat yn tsjok waer
sit mei minister Mansholt is foar de lê-
zers fan üs blêd neat gjin nijs. Dat syn
polityk yn it Stiftingsblêd troch de re-
dakteur skerp en fül bistriden is, sille
ek de measten wol witte. Sa hat Dr. Ir.
van der Meulen yn it nümer fan 19 Sep
timber ü.m. skreaun: „Voor onze Friese
mentaliteit zal de verbazing en veront
rusting vooral betrekking hebben op het
feit, dat de Hoge Overheid hier optreedt
in de rol van een vermaarde woeke
raar uit Venetië, ronduit toegevende, dat
het Haar verheven taak is om de boer
het vel over de oren te halen, als die
niet voldoende op zijn tellen past.”
Men kin it skoan bigripe, dat de Mi
nister oer sokke komplemintsjes min to
sprekken wie en de moarns by de iepe-
ning fan de Tentoanstelling fortelde my
in hege functionaris, dat it hie der om
spand om de Minister nei Ljouwert to
krijen, sa hie him dit tsjin it sin west. Minister my net°de hün jaen woe by de
En doe’t ik op it podium de hearen by- - -
inoar seach, doe like it my ta dat de Mi
nister de hear van der Meulen mei sin
Vrolijk wapperden de vlaggen Maandag
morgen vroeg op het Kerkplein, waar
de commissie van de feestversiering
reeds druk in de weer was om van het
plein voor de kerk een passende entree
te maken. Het geheel maakte een keurige
indruk, het rood wit blauw afgewisseld
met de geel-witte wimpeltjes.
Voor de kerk was een mooie groene ere
boog opgesteld, terwijl ook voor de in
gang van de pastorie een ereboog was
aangebracht. Ook in de kerk was men
druk in de weer een zeer artistieke ver
siering aan te brengen.
I De intocht.
Het was ongeveer half vijf toen Monseig
neur Hettinga in Sneek arriveerde, waar
het Provinciaal Comité zijn opwachting
maakte en'ook de andere Monseigneurs
zich ten huize van de heer Joh. Tromp
aan de Stationsweg bij het gezelschap
voegden.
Van hieruit ging het hoge gezelschap in
auto’s naar Bolsward, waar aan de rand
der stad Monseigneur met gevolg be
groet werd door de Edelachtbare Heer
het
Bolswards Nieuwsblad
’■er
jn
10
gt"
uur
jut
