eel
I
Heeft Bolsward
geen gezonde expansiegeest
Provinciale Kroniek
Buitenlands Overzicht
9Ü5
men
gen
TE
Tuin-
No. 80
43e Jaargang
Vrijdag 17 Oei. 1947
Uitgave
Drukkerij Fa. A. J. OS1NGA
- Bol sward
van
DBER
listjür
eken:
2.35
2.25
4.90
t be-
aan-
ïente
ot te
aan
gens
Mej.
Wiere wurden
Doe’t de plichten utwiene.
kamen de pleagen oan.
4.90
5.50
4.50
3.90
2.90
4.25
3.90
3.90
6.55
2.25
volk op de chaotische toestand in zijn
land reageert. Ramadier heeft in een
rede de communisten er al van beschul
digd, looneisen en stakingen uit te lok
ken om winst bij deze verkiezingen te
behalen.
Tegen communistische invloed hebben
enige Z.-Amerikaanse republieken stel
ling genomen.
Jeugdbeweging.
Van de boeken gaan we naar de Jeugd
beweging.
In de „Groene Weide” kwamen een 300
jonge mensen bijeen uit de,drie Noorde
lijke provinciën op de gewestelijke na
jaarsvergadering der Vrije Jeugdbewe
ging.
De voorzitter Wim Hendriks memoreer
de, dat de fusiebesprekingen tussen AJC
en JVO waren mislukt en dat de JVO
is opgegaan in de Vrije Jeugdbeweging.
Hiermede is echter ’t karakter der JVO
niet verloren gegaan, daar de drankbe
strijding een der belangrijkste onder
delen van het practische werk is ge
bleven.
Verder zeide hij dat het Noordelijk ge
west met zijn 30 afdelingen en 750 le
den nog steeds het sterkste gewest is.
Wij moeten in de komende winter laten
zien, dat de Jeugdbeweging betekenis
heeft voor de gehele jeugd en dan kan
het niet uitblijven of wij halen minstens
de 1000 leden. Van de voorstellen van
het gewestelijk bestuur werd o.m. aan-
Wig.
a, te
wed.
send;
van
iverl.
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
machtigen. Begin van deze week ver
klaarde ook Rusland in het algemeen
accoord te kunnen gaan met de oplos
sing door de meerderheid der commissie
van onderzoek aanbevolen, en het is te
begrijpen, dat de Amerikaanse vertegen
woordiger er zijn voldoening over uit
sprak dat men in zo’n belangrijk en
moeilijk probleem het blijkbaar eens zou
kunnen worden. Men moet natuurlijk
nog enig voorbehoud maken, want Rus
land aanvaardde het meerderheidsrap
port slechts „in beginsel”. Ook de Ame
rikaanse verklaring wordt in de inter
nationale pers nogal vaag genoemd, zo
dat bij de
Argentinië
wil president Péron, in overleg met Chili
de communistische partij verbieden. Bij
de gemeenteraadsverkiezingen in
Italië
hebben in Rome de christen democraten
aanmerkelijke winst geboekt, zodat ze
evenveel zetels krijgen als het „Vo.lks-
blok” (communisten en linkse socialis-
AbonnementsprQs i
1.25 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs10 cent per m.ra.
Giro 87926
1947.
Leen-
tema.
Veld-
Go
ld 34
2.95
2.-
Frieslands dichters herdacht.
In de afgelopen week herdacht en be
dacht Friesland zijn grote mannen. Niet
de mannen van het zwaard, maar de
mannen van de geest. Herdacht werd
Dr. Eeltsje Halbertsma, de dichter van
de verzen uit de bekende,Rimen en Tel-
tsjes en de schrijver van verscheidene
verhalen uit dat, ik zou willen zeggen,
volksboek bij uitnemendheid, dat ook nu
nog, 90 jaren na de dood van „dokter-
om” veel gelezen wordt.
Met de Oysbert Japiksprijs werd bedacht
de bijna 8O-jarige dichter Obe Postma
en het kon niet uitblijven of bij de uit
reiking van die prijs werd tevens de
grote Bolswarder dichter Gysbert Japiks
herdacht. Het werk van deze 17de eeuw-
se dichter voor de Friese taal kan niet
gemakkelijk overschat worden, maar wie
kent nog zijn werk? Het zijn in hoofd
zaak de intellectuelen die ook nu nog
genieten van zijn sublieme verzen. En
toch schreef hij voor alle tijden. Zou bijv,
zijn verzuchting:
Hjoeddeis leit de wrêld omkeare
Yn klear’ dübelhertichheit;
Jow üs lën wer, leave Heare,
d’Alde, roune ienfëldichheit
niet vandaag geschreven kunnen zijn? In
elk geval zou het dan niet betrekking
hebben op de winnaar van de G. J.priis,
want die is, als zijn werk, de eenvoud
zelve. En als ergens voor geldt „de een
voud is het kenmerk van het ware”, dan
is het voor hem en zijn werk.
De boekenweek geopend.
Aansluitend aan de uitreiking van de
literatuur-prijs had de officiële opening
van de Fryske Boekewike plaats. Dit ge
schiedde in de Doele door Mr. Linthorst
Homan. Zelden zal hij zolang hij nu
commissaris der Koningin in Friesland
is, een dergelijk uitgelezen gezelschap
hebben toegesproken. De bloem van
Frieslands Literaire, culturele, ja zelfs
van het politieke leven, was hier verte
genwoordigd.
Mr. Linthorst Homan sprak zijn vreug
de uit over het bloeiende culturele leven
in Friesland, zoals dat Ook nu weer naar
voren kwam, maar hij wees er op, dat
men terwille van het Friese boek het
Nederlandse niet vergeten mocht. Het
spreekt welhaast van zelf, dat deze woor
den speciaal door de hier aanwezigen
met gemengde gevoelens werden beluis
terd. Immers, zij als cultuurdragers heb
ben een wijde belangstelling en inder
daad zou wel eens kunnen blijken, als
hun boekenkasten eens zouden worden
geïnventariseerd, zoals een van hen
schertsend voorstelde, dat de inhoud
daarvan niet alleen veel Nederlandse,
maar zelfs heel wat buitenlandse wer
ken zouden bevatten, misschien zelfs wel
meer dan van menig Nederlands cul
tuurdrager.
Prof. Dr. J. H. Brouwer, die er gaarne
iets van had willen zeggen, kon dit door
tijdgebrek niet doen, ^maar ofndat het
hem toch van het hart moest, heeft hij
dit gedaan in de Leeuwarder Courant.
Hij zegt daarin de heer Commissaris wel
te kunnen begrijpen, maar dat zolang
o.m. het grootste deel der Friezen nog
analphabeet is op het gebied van eigen
Rusland.
Deze beide grote landen hebben zo lang
mogelijk gewacht met het mededelen
van hun standpunt. Ze wilden elkaar
blijkbaar uit de tent lokken, omdat hun
houding tegenover het Palestijnse vraag
stuk tevens beslissend zou zijn voor de
verhouding tot de Arabische staten. Geen
der grote mogendheden verspeelt graag
de vriendschap dezer staten, die in de
toekomst een machtsfactor van beteke
nis in het midden Oosten zullen vor
men.
Maar als alle grote mogendheden een
zelfde houding inzake Palestina aanne
men betekent dat in de eerste plaats
enige druk op de Arabische staten om
met de oplossing der Ver. Naties
accoord te gaan en is het anderzijds
minder erg wanneer de Arabieren ver
stoord blijven, omdat hun toorn zich dan
tot alle grote landen moet richten en
zij geen steun vinden bij een dezer
Uit de rapporten, welke door de Secties
„Ambacht” en „Bolsward en Omgeving”
zijn ingezonden, blijkt, dat Bolsward
over het algemeen beschikt over een vrij
uitgebreide ambachtsstand, doch dat de
ze in het algemeen (met uitzondering
van de plaatselijke drukkerijen, de bouw
bedrijven en in mindere mate de garage
bedrijven) teveel is ingesteld op parti
culiere karweitjes in Bolsward zelf en
dat het noodzakelijk is om zich voor
meer ingewikkelde karweien te richten
tot vaklieden buiten Bolsward.
Toch zal het ambacht eerst dan tot meer
dere bloei van Bolsward kunnen bij
dragen, wanneer de vaklieden hun ar
beidsterrein ook jn de omgeving van
Bolsward gaan zoeken. Hiervoor is een
éénmansbedrljf doorgaans niet geschikt.
De oorzaken, die een uitbreiding in de
weg staan, zijn voornamelijk het alom
heersende tekort aan personeel, wonin
gen, bedrijfskapitaal en aan bedrijfs
ruimte. Het tekort aan geschoold perso
neel kan verminderd worden door er mee
te beginnen de jongens, voordat zij de
lagere school verlaten, in contact te
brengen met een bureau voor beroeps
keuze, hetwelk er vooral voor zorgen
moet, dat dat deel van de jeugd, dat de
lust en de capaciteiten heeft om een vak
te leren, niet als ongeschoolde arbeider
een plaats vindt, waarbij hij als 14-jarige
jongen aangenomen wordt om vaak zon
der een vak geleerd te hebben op 18-
jarige leeftijd weer ontslagen te wor
den.
Ook kan het zijn nut hebben om voor
de jongens (en meisjes) van de hoog- j
ste klas van de lagere school maande- j
lijks een excursie te organiseren naar
een van de bedrijven of industriën van
Bolsward om op deze wijze hun inte
resse in één of ander ambacht of beroep
op te wekken.
Voor de opleiding van de zo moge
lijk geteste jongens en meisjes, is het
voor de stad Bolsward van het aller
grootste belang, dat er een Dag-am-
bachtsschool komt. Zou men hierin sla
gen, dan is het naast goede leerkrachten
nodig, dat vooral de jeugd uit de om
geving van Bolsward tijdig op de hoog
te gebracht wordt met de voordelen,
welke het bezoeken van de ambachts
school te Bolsward biedt. Men zal dan
o.a. als voordelen moeten kunnen noe
men: goede leerkrachten, goede outil
lage, een goede verbinding van de om
geving met de school, een goed inge
richt lokaal, waar de leerlingen, die ’s
middags overblijven, hun middagmaal
kunnen gebruiken. Een voortdurend con
tact moet er tussen onderwijs en prac-
tijk zijn. Daardoor wordt het onderwijs
ook weer afgestemd op de behoeften van
het bedrijfsleven en w'ordt tevens de mo
gelijkheid geschapen om voor de ver
schillende ambachtsbedrijven te putten
uit een voortdurend aangevuld reser
voir.
De ervaring heeft geleerd, dat de leer
lingen van de ambachtsschool voor een
groot deel geplaatst worden in de be
drijven, waar zij hun opleiding ontvin
gen. Dit kan het argument zijn, waarmee
Bolsward voor zich het recht kan op
eisen om naast Harlingen en Sneek een
eigen ambachtsschool te krijgen.
Wij achten de vestiging van deze school
ook daarom nog van betekenis, omdat
Bolsward in de groep van geschoolde
ambachtslieden de toekomstige zelfstan
dige vaklieden kan vinden, die ’t aloude
ambacht op een hoger peil kunnen bren
gen. Op deze wijze werken zij mede aan
de toekomst van hun stad. Immers de
vestigingsfactoren werken voor het am
bacht veel gunstiger dan voor de in
dustrie; zo zijn de moeilijkheden ten aan
zien van het vervoer, de energie-voor-
ziening, de aanwezigheid van geschikte
grond, gebouwen, arbeiders, grondstof
fen, afzetmogelijkheden enz. kwantita
tief van minder ernstige aard, zodat zij
beter en sneller opgelost kunnen wor
den.
De ambachten hebben verder van nature
een binding aan de omgeving, zodat
door de persoonlijke relaties er weinig
kans bestaat, dat een dergelijk bedrijf
op de duur naar elders verdwijnt.
Naast de dagschool zou de bestaans
mogelijkheid van de avondschool ten
volle gehandhaafd blijven, het onderwijs
is in hoofdzaak theoretisch, het is echter
wel gewenst, dat de lessen zich meer bij
de practijk aanpassen.
Resultaten van deze opleiding kunnen
pas op langere termijn verwacht wor
den, daarom is het juist van zoveel be
lang er zo snel mogelijk mee te begin
nen. Het is voor de toekomst van Bols
ward te hopen, dat de reeds door de
SERT'
practische uitwerking
van het plan nog heel wat moeilijkheden
te voorschijn kunnen komen, misschien
zeis,onoverkomelijke. Zoals bekend heb
ben de staten van de Arabische liga ver
klaard, dat zij zich tegen deze oplossing
zullen verzetten, zij noemden reeds cij
fers betreffende het aantal manschap
pen dat ze in het veld konden brengen.
Maar vrij algemeen wordt aangenomen
dat ze zich niet aan een openlijke oor
log tegen een Joodse staat, welke de be
scherming der Ver. Naties geniet, zullen
wagen, terwijl landen als Irak en
Saoedie Arabië die door hun verpachting
van olieterreinen aan Amerika en Enge
land grote inkomsten genieten, ook wel
niet openlijk tegen deze landen stelling
zullen nemen, al hebben hun medeleden
van de liga er op aangedrongen, die
concessies nu in te trekken. Het waar
schijnlijkst is als het plan der Ver. Na
ties wordt uitgevoerd, dat de
Arabieren
zullen doen, wat de Joodse ondergrondse
nu tegen de Engelsen in Palestina doet,
n.l. een terreur door hun ondergrondse
organisaties in de Joodse staat op touw
zetten en een guerilla beginnen, waarbij
de Palestijnse Arabieren dan op ge
heime steun van de Liga kunnen reke
nen. Het is dus mogelijk dat Palestina
op den duur eenzelfde beeld als
Griekenland
zal gaan opleveren, waar het com
munistisch verzet tegen de regering
enig veld schijnt te winnen. In die kwes
tie staan de Ver. Staten en Rusland
nog altijd scherp tegenover elkaar. De
politieke commissie der Ver. Naties
heeft een heel makke resolutie aangeno
men, waarin Z.-Slavië, Albanië en Bul
garije alleen maar verzocht werd geen
steun te verlenen aan de Griekse gue-
rilla-strijders, maar het Oostelijk blok
tot bouwen kan overgaan met een
goed overdacht geheel voor de dag kan
komen.
Op een verleden jaar in Augustus ten
stadhuize gehouden vergadering bleek,
dat er behoefte bestond o.a. aan een
constructiewerkplaats, een inrichting
voor draaiwerk, een moffel- en auto-
spuitinrichting en een chemisch reini-
gingsbedrijf. In het rapport van de Sec
tie „Ambacht” werd nog de wenselijk
heid van een smederij naar voren ge
bracht, daar drie bestaande smederijen
óf eenmans-bedrijven zijn óf om allerlei
redenen in het geheel niet werken; er
is maar één smederij, welke personeel
heeft. Verder bestaat er nog behoefte
aan een beton- en betonwarenbedrijf,
ook een markiezen- en zonneschermen-
bedrijf zou toekomst hebben.
Inmiddels is in de behoefte van een con
structiewerkplaats met draaierij voorzien,
eveneens is een kuiperij en een moffel-
inrichting opgericht, echter nog niet
voor auto’s.
De aandacht moet er nog op gevestigd
worden, dat de glazenwasserijen in de
wintermaanden, tengevolge van de
weersomstandigheden, dikwijls met over
tollig personeel zitten. Het zou van be
lang zijn hier te overwegen een seizoen-
opvulling tot stand te brengen, doordat
er een opleiding wordt gesticht voor
mattenvlechten e. d.
Een autospuitinrichting zou het gemak
kelijkst door uitbreiding van een be
staand garagebedrijf tot ontwikkeling
kunnen komen, evenals de natuurlijkste
weg om tot vestiging van een chemisch
reinigingsbedrijf te geraken, bestaat in
de geleidelijke uitbreiding van de be
staande wasserij.
Het is te hopen, dat op deze wijze blijkt,
dat de door de Sectie „Ambacht” geuite
klacht: „Een niet onbelangrijk deel van
de burgerij is te statisch en mist een
gezonde expansiegeest”, onjuist is. De
onlangs opgerichte constructiewerk
plaats, kuiperij en moffelinrichting en de
vernieuwingen, die enkele ambachten
aanbrachten, bewijzen wel, dat er vol
doende „spirit” in de bevolking zit
1947.
Jong
n te
Spijk-
and;
)han-
emke
t zv
so te
a en
Rondom Palestina.
Ofschoon er in het algemeen in de de
batten in de algemene vergadering der
Ver. Naties en haar commissies heel
weinig blijkt van een toenadering tus
sen de Ver. Staten en Rusland, is er éen
punt waarop in theorie samenwerking
bereikt schijnt te kunnen worden en dat
is in de zeer belangrijke Palestina-
kwestie. Zoals bekend heeft destijds de
meerderheid der commissie van onder
zoek uit de Ver. Naties welke in Pales
tina is geweest en waarin de grote mo
gendheden geen zitting hadden, zich
uitgesproken voor de verdeling in een
Joodse en Arabische staat, welke op
economisch gebied zullen moeten sa
menwerken. De Ver. Staten hebben
thans in de commissie voor Palestina
welke uit de algemene vergadering ge
vormd is, zich met het beginsel van
verdeling van dat land verenigd, met
enkele wijzigingen van het oorspronke
lijke plan der commissie van onderzoek.
Zo zou Jaffa, dat volgens het plan bij
de Joodse staat zou worden ingedeeld,
volgens de Ver. Staten bij de Arabische
moeten komen omdat deze stad een
overwegend Arabische bevolking heeft.
Een speciale V.N.-politiemacht van vrij
willigers zou volgens de Amerikanen in
de overgangsperiode de rust in Palesti
na moeten handhaven en op grote
schaal zou de Joden moeten worden toe
gestaan zich direct in de voorgestelde
Joodse staat te vestigen. Na deze Ame
rikaanse verklaring zag men nog met
groter spanning dan tevoren uit naar
de mening van
Chili,
dat te kampen heeft met een mijnwer-
kersstaking, beschuldigde het Zuid-Sla-
vische gezantschap er van een commu
nistische sabotage-centrale op Chileens
gebied te hebben gevestigd en wees
twee Z.-Slavische diplomaten uit, waar
op Z.-Slavië, dat de beschuldiging ont
kende, de diplomatieke betrekkingen met
Chili verbrak. In
B. B. G. ingezette actie met succes be
kroond wordt. Mocht men hierin, on
danks de energieke pogingen, die hiertoe
aangewend worden, niet slagen, dan ad
viseert het rapport om tol het z.g. leer
lingensysteem in de bedrijven over te
gaan. Opleiding volgens het z.g. leerlin
genstelsel wil zeggen: opleiding in een
bij een bedrijf behorende werkplaats on
der contractueel verband. Het opleidings-
systeem heeft o.a. in de grafische in
dustrie grote opgang gemaakt. Alle leden
van deze bedrijfsgroep zijn verplicht
jeugdige werknemers op te leiden. Er
wordt dan een schriftelijkè overeen
komst gesloten tussen de patroon en de
wettelijke vertegenwoordiger van de
leerling.
Aan de patroon wordt o.a. de eis ge
steld, dat zijn bedrijf zodanig geoutil
leerd is, dat de leerling het vak kan le
ren. Bijv, kunnen bedrijven, welke een
onvoldoende technische installatie heb
ben, of waar het voorkomende werk te
eenzijdig is, van opleiding worden uit
gesloten. De leerling moet de leeftijd van
14 jaar bereikt hebben en mag niet
ouder dan 16 jaar zijn. De eerste drie
maanden van de leertijd gelden als proef
tijd, daarna wordt na gebleken ge
schiktheid van de jongeman, alsook van
het bedrijf, een contract voor 4 jaar ge
sloten.
De verplichtingen van de patroon en van
de leerling staan in het contract om
schreven. Zo verplicht de patroon zich
de leerling op te leiden volgens het pro
gramma, dat in de regeling is opgeno
men. De leerling heeft de plicht de aan
wijzingen, die de patroon of leermeester
hem geeft, op te volgen.
Bij het bestaande tekort aan bouwma
terialen ziet het er niet naar uit, dat
alle ambachten binnen afzienbare tijd
over een modern ingerichte werkruimte
kunnen beschikken. Toch lijkt het ons
nuttig om reeds nu met de plannen te was natuurlijk nog tegen dit voorstel,
beginnen, opdat men wanneer men Noch Rusland noch Polen wilden ook
zitting nemen in een commissie van toe
zicht op de Balkan, hoewel hun daarin
een plaats werd aangeboden. Tot de
negen leden die wel een plaats in deze
„Waakhondcommissie” aannamen be
hoort Nederland. Wat overigens de te
genstellingen tussen Amerika en Rus
land betreft wordt gemeld dat Truman
zich deze week heeft laten voorlichten
door de belangrijkste Amerikaanse di
plomaten in Europa o.a. de ambassa
deur te Moskou om op grond dezer
inlichtingen zijn standpunt te bepalen
tegenover de nieuwe Komintern of
Kominfonn
zoals ze thans genoemd wordt en wel
ke door enige Amerikaanse ministers
reeds scherp veroordeeld is.
Ook schijnen de Ver. Staten langs diplo
matieke weg met West-Europa te onder
handelen over enige wijzigingen in het
16 landen rapport over het plan Mars
hall. In het algemeen verlopen de be
sprekingen over hulp aan Europa veel
te traag, zodat men voor ernstige ge
volgen moet vrezen, in het bijzonder ook
voor een land als Frankrijk, dat trou
wens zijn kansen om staande te blijven
nog schijnt te bederven door nieuwe sta
kingen in verband met looneisen. Met
spanning ziet men uit naar de uitslag
van de eerste ronde der
Franse raadsverkiezingen
op 19 October a.s. welke een beeld zal
geven van de wijze waarop het Franse!ten).
taal en literatuur, hij zal doorgaan
Fryslên en Frysk te zeggen zo dikwijls
de commissaris Nederland en Nederlands
zegt.
Overigens bleek uit de kleine tentoon
stelling in de Doele, dat de Friese uit
gevers hun best doen om de Friese boe
ken ook typrografisch uitstekend te ver
zorgen. Ook aan de illustraties was veel
zorg besteed. Heel mooi werk was uit
gestald o.a. van Sjoerd Kuperus, Post en
Jetzes. De uiterst verzorgde tekeningen
van dierenfiguren van Kuperus zijn wel
mee van het allerbeste wat op dit ge
bied bestaat, terwijl de kleurtekeningen
van Jetzes, hoewel voor mijn gevoel iets
te „zoet” voor het doel waarvoor ze ge
bruikt moeten worden, ware juweeltjes
van illustratief materiaal vormen. De
forse sfeerfolle manier, waarop de kunst
schilder Post zijn zwart-wit tekeningen
verzorgde voor het komende Friese
Kerstboek „In Bern is üs berne yn Beth
lehem”, is eveneens vermeldenswaard.
De uitgevers doen hun best om hun Frie
se uitgaven in een waardig kleed te
steken, waaruit we gerust kunnen con
cluderen, dat hun afzet groter is dan
voorheen en dus dat er meer Fries ge
lezen wordt, althans dat er meer Friese
boeken gekocht worden.
Velen zijn in de oorlogsjaren, toen men
’s avonds niet buiten mocht zijn en niet
geregeld naar de radio mocht luisteren,
tofhet boek gekomen, ook tot het Frie
se boek.
Heel veel Friezen hebben toen gemerkt,
dat, toen ze eenmaal aan het gedrukte
woordbeeld gewend waren, ze hun eigen
taal toch wel konden lezen en konden
genieten van Friese boeken. Voor velen
van hen was het een openbaring, daar
hetgeen ze nu lazen heel dikwijls dichter
bij hun eigen leven stond dan dat wat
ze gewoon waren te vinden in de Hol
landse boeken.
Het kwam zelfs zo dat van verschillen
de openbare bibliotheken de Friese boe
ken geregeld weg waren, wat weer aan
leiding voor de biblotheekbesturen werd
om meer Friese werken aan te schaf
fen.
Streekblad voor West* en Zuidwest Friesland
Bolswards Nieuwsblad
Tien
9
ite
