ns
1
am
Buitenlands Overzicht
Provinciale Kroniek
Honderd en tien jaar geleden u/erd
Dr. Abram Kuqper geboren.
Zijn leven en' werken.
No. 84
43e Jaargang
Vrijdag 31 Oct. 1947
Zuidwest Friesland
Uitgave
Drukkerij Fa. A. J.
OSINGA -
Bo 1 s ward
van
lide.
e.
oer?
iun
ER
De
en
reide
gen-
Wie re warden
It roer moat qn *t wetter
bliuwe.
huidige nationale vergadering de lakens
uitdelen schijnen niet van plan ruim baan
voor hem te maken en keren zich zowel
tegen een dictatuur van rechts als links.
De bietenoogst.
De „bietendollers” krijgen nu maar nau
welijks vuile handen, terwijl ze gewoon
lijk met de bietencampagne met klei be
pleisterd waren. Het blijkt over het al
gemeen, dat de opbrengst uitstekend is.
Dit komt goed te pas, daar de boeren
deze winter heel zeker wel wat extra
voer voor het vee zullen kunnen gebrui
ken, vooral de veehouders in het Oosten
en Zuid-Oosten van Friesland. De dro
ge zomer is oorzaak geweest, dat vele
boeren reeds een meer of minder groot
gedeelte van het wintervoer voor de
beesten hebben moeten aanspreken. On
verbrekelijk aan de slechte voerpositie
verbinden is een mindere melkopbrengst.
Wel is de melkprijs nu met enkele cen
ten per kg verhoogd, maar dit kan de
financiële nadelen niet goedmaken. Er
is nu eenmaal niet voldoende krachtvoer
en zelfs de goede bietenoogst in een ge
deelte van onze provincie kan dit niet
goedmaken. Er zal krachtvoer moeten
worden ingevoerd, wil men weer tot een
behoorlijke melkopbrengst komen.
'/enchijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Abonnementsprijs
1.25 per kwartaal bij vooruitbet»ling
Advertentieprijs10 cent per m m.
Giro 87926
staat
voor
•von.
jven,
nste-
eken
henk
be-
■ojet,
raals
ge-
•ouw
ider-
toe-
be-
n de
iek?
iek?
k....
R.
belang van een» goede melkoplbrengst
terdege ingezien, en als we nu ons karig
rantsoen uitgeroomde melk bekijken is
het nog niet zo heel veel anders. En on
danks dat en het feit, dat door de krap
te aan veevoeder de rantsoenen zeker
niet hoger zullen worden, maar eerder
het tegendeel, al is er dan ook een be
paalde reserve aan melkpoeder is er naar
de Denen een 5 millioen copra uitge
voerd. Afgezien nog van het feit, dat’
deze copra vele boeren zeer welkom zou
zijn geweest, geeft het aan de buiten
landers, die over het zo nodige kracht
voer beschikken, niet de Indruk, dat we
daar zo erg om verlegen zitten. Laten
we hopen dat bij de instanties, welke
hierover gaan, het juiste inzicht en de
goede wil aanwezig mag zijn, opdat on
ze veestapel geen durende schade mag
lijden.
Te groot voor een klein land.
Dr. Kuyper was, zo is wel eens gezegd,
eigenlijk te groot voor een klein land als
het onze. Ware hij in het buitenland, als
onderdaan in een grote machtige mo
gendheid geboren, dan zou zijn invloed
op de geschiedenis van zijn tijd waar
schijnlijk zeer groot geweest zijn.
Nederland heeft grote staatslieden, gro
te theologen, grote schrijvers, grote orga
nisatoren, grote aanvoerders, sterke fi
guren met grote leiderscapaciteiten, gro
te kanselredenaars en grote letterkun
digen gekend. Welnu, in Dr. Kuyper
vond men dit alles, wat meestal slechts
bij verschillende mensen voorkomt, in
één man verenigd. Daarmee benaderde
zijn persoonlijkheid de grootheid van een
genie.
Hij was een man van fabelachtige ge
leerdheid over wiens encyclopedische
kennis legendarische verhalen de ronde
doen. Maar tegelijkertijd was hij een man
van de daad, die bij al zijn arbeid als
schrijver, journalist, predikant, profes
sor, minister en theoloog, tijd vond een
partij groot te maken, een kerk te stich
ten, een machtig schoolwezen op te bou
wen, een Universiteit te grondvesten,
verkiezingsacties en volkspetitionnemen-
ten te organiseren, kortom een zo ont
zagwekkende arbeid op velerlei en uit
eenlopend gebied te presteren, dat men
verbaasd staat over zulk een geweldige
werkkracht.
Dr. Kuyper begon zijn schitterende loop
baan als predikant der Hervoinide Kerk.
Als student had hij zijn hoogleraren ver
baasd door zijn ongewone begaafdheid.
Hij verwierf de gouden prijs der Univer
siteit door bij een prijsvraag een verhan
deling te leveren in een vlekkeloos La
tijn, dat zijn Latijnse leraren tot jaloers
heid prikkelde. De latere leider van de
Het was op 29 October honderd en tien
jaar geleden, dat in het plaatsje Maas
sluis een man geboren werd die gedu
rende vele jaren op de historie van het
Nederlandse volk, op de staatskunde van
Nederland in belangrijke mate zijn stem
pel zou drukken.
Niet alleen het anti-revolutionnaire volk
van Nederland herdacht daarbij de
grootste leider, die het ooit had, Dr.
Abram Kuyper, doch het gehele volk van
Nederland werd ongetwijfeld herinnerd
aan een zijner grootste mannen. Er is
in de laatste eeuw geen Nederlander ge
weest, die zo hartstochtelijk gehaat en
verguisd werd door zijn vijanden en die
met zo trouwe liefde, bewondering en
eerbied aangehangen werd door zijn
volgelingen als Dr.xKuyper. Maar over
één ding zullen vrienden en_ vijanden
het volkomen met elkaar eens zijn, n.l.
dat hij een der allergrootste figuren was,
die in het einde van de 19de en in het
begin van da 20ste eeuw onder ons ge
leefd hebben.
Maar hier houdt dan oo’k de gelijkheid
der waardering op. Zodra alle geschied
schrijvers eenparig met elkaar gecon
stateerd hebben, dat Dr. Kuyper een man
was met geniale gaven, met een verbijs
terende veelzijdigheid, een man, die uit
stak boven al zijn tijdgenoten in Neder
land op schier elk gebied waarop hij
zich voornamelijk bewoog, gaan hun
wegen uiteen.
Naast de een, die de anti-revolutionnaire
voorman zal zien als de van God gege
ven leider met de profetenmantel, die
aan zijn volk onschatbare diensten be
wees en een grote zegen was voor Ne
derland, staat de ander, die het brand
merk in Dr. Kuyper, dat hij in ons open
bare leven diep de splijtzwam der poli
tieke antithese inplantte; dat hij met de
coalitie de grondslag legde voor een
monsterverbond, dat hij de arbeiders
verried en met zijn dwangwetten van
1903 het stakingsrecht verkrachtte; dat
hij niet terugschrikte voor paneelzage-
rijen om het kerkelijke volk voor te gaan
op schismatieke wegen, enz. Deze, die
niet zijn vrienden zijn, zullen herinneren
aan Kuyper’s „oude plunje”, aan het his
torische „boetekleed, dat de mens siert”,
en aan nog heel wat andere dingen.
Maar bij een herdenking laat men niet
bij voorkeur de tegenstanders spreken.
Integendeel, hier past het eerder te her
inneren aan Kuyper’s door niemand be
streden buitengewone kwaliteiten, aan
zijn singuliere gaven van een zodanige
veelzijdigheid, dat zij door geen zijner
tijdgenoten ook maar bij benadering ge
ëvenaard konden worden.
De krachtvoerpositie.
Natuurlijk zal het invoeren van kracht
voer deviezen kosten, maar onze devie
zen kunnen slechter worden besteed dan
voor het aankopen van veevoeder. Bo
vendien zorgen de boeren met hun land
bouw- en veeteeltproducten voor een
behoorlijk deel van de deviezen. En dan,
voedsel voor het vee wordt omgezet in
voedsel voor de mens en voedsel is nog
altijd het eerst nodige. Dit hebben we
vooral de laatste oorlogsjaren aan den
lijve kunnen merken. Het hoofdthema
van ieder gesprek was toen „eten”, ter
wijl de voetpaden naar de boeren diep
waren uitgesleten door de voetstappen
van de vele melkhalers. Toen werd het
Gereformeerden van Nederland, leider
der doleantie, stichter der Vrije Univer-
seiteit
begon als Hervormd Predikant.
Het is een merkwaardige episode in het
leven van deze man, die grote invloed
had op het leven van duizenden Neder
landers, dat hij zelf de Invloed onder
ging als jonge theoloog van de gods
vrucht van een eenvoudig vrouwtje in
zijn eerste gemeente, het dorpje Beesd
in Gelderland, waar zij hem de ogen
opende voor het orthodoxe geloof.
In de zeventiger, tachtiger en negentiger
jaren zien wij Dr. Kuyper groeien tot de
grote imponerende gestalte. Van Groen
van Prinsterer neemt hij de leiding over
der anti-revolutionnaire partij, toen een
amechtig kuddeke genoemd, later door
Dr. Kuyper regeringspartij. Met zijn ar
tikelen in de Standaard, door hem zelf
gesticht in 1872, bouwt en leidt hij tien
tallen jaren zijn partij. Meer dan veertig
jaar lang redigeert hij tegelijkertijd een
kerkelijk weekblad de Heraut.
Als journalist heeft Dr. Kuyper nimmer
zijns gelijke gevonden in ons land. Hij
was naar de erkenning van alle journa
listen van welke richting ook, de grote
onder hen, schitterend stylist, schepper
van een eigen taal, gespierd, verfijnd,
meester van alle genres, aestheticus, sa
tiricus, vlijmscherp spotter, onvergelij
kelijk polemist, woordbeeldenaar, spran
kelend van vernuft, maar ook krijgshaf
tig en bezielend als hij zijn anti-revolu
tionnaire volk opriep tot de. strijd, te
der en stichtend en lerend als hij de
godsvrucht en godskennis van zijn volge
lingen verdiepte.
En deze man van ontzagwekkende ge
leerdheid, die naast zijn enorme journa-
listieken en alle andere arbeid nog tijd
vond een omvangrijke boekerij bijeen te
schrijven van circa driehonderd geschrif
ten, waaronder standaardwerken van
eerbiedwekkende omvang, bezat de gave
om op de kansel en in zijn krant én ge
schriften zo begrijpelijk te zijn, dat zelfs
de eenvoudigste en meest ongeletterde
onder zijn gehoor en lezers hem begrij
pen kon. De meest ingewikkelde onder
werpen kon hij voor de onontwikkelde
duidelijk maken.
En zo zien wij zijn levensgang: predi
kant, hoogleraar, hoofdredacteur van
Standaard en Heraut, partijleider, lid van
de Staten Generaal, leider van de kerke
lijke en politieke strijd der anti-revolu-
tionnairen en Gereformeerden, christe-
lljk-sociaal voorvechter, organisator on-
t NI-
jelijk-
0'
ir
t
p..iv
o ver
moet
rijn
lozt n
wor-
De-
:ou
?n
ilaa.
nten-
Cruis,
Geen oorlogsophitsing meer?
Een voorstel om de diverse resoluties
tegen de oorlogsophitsing door een sub
commissie te doen onderzoeken werd
verworpen en ten slotte werd een voor
stel waarin „elke vorm van oorlogspro
paganda in welk land ook” werd ver-
Moskou
een bres zou hebben geschoten in het
West-Europees blok. Waarop Rusland
Waarschuwing van over zee.
Al lijkt het nu niet zo goed voor de vee
houders, verandering valt daarom ook
nog niet altijd mee, wat wel blijkt uit
hetgeen P. de Haan uit Wayland, Ame
rika, in de Heerenveense Koerier over
het land der onbegrensde mogelijkheden
schrijft. De lonen der boerenarbeiders
zijn laag, terwijl het door de hoge prijzen
van farms en de benodigde machinerieën
voor een Nederlander, die zijn eigen geld
ook nog niet kan meenemen, zeer moei
lijk is een eigen bedrijf te beginnen. Men
zou het geld moeten lenen, waar echter
een rente van 4 tot 7 pct. van betaald
moet worden. Dibgaat goed zolang het
goed gaat, maar als de tijden minder
worden en men niet langer in staat is
rente en aflossing te betalen, is men
zijn eigendommen weer kwijt. Het slot
van zijn brief is dan ook niet erg aan
moedigend. Hij schrijft: Mede namens
mijn vrouw, wil ik dan ook een ern
stige waarschuwing richten tot de Ne
derlandse boerenbevolking, die plan heeft
in Amerika te gaan boeren. Bezint eer
gij begint.”
Het vervoer der rietmeubelen.
rietmeubelindusrtie te Noordwolde,
welke industrie de levensader van deze
plaats betekent, wordt thans ernstig be
dreigd door een voorschrift, uitgevaar
digd door de Ned. Spoorwegen, waarin
bepaald wordt, dat het vervoer van vo
lumineuze goederen verboden is, waar
onder vallen alle soorten rietmeubelen,
werkmandjes enz., welke te Noordwolde
worden vervaardigd.
De Spoorwegen motiveren het verbod
Weerpraatje.
Het is wel koud, maar toch nog steeds
droog. Natuurlijk, er is wel wat regen
gevallen, maar toch lang niet zoveel
als wij om deze tijd van het jaar ge
wend zijn. Toch is er voldoende geval
len om de weiden weer een sappig groe
ne kleur te geven en er is nog wel zo
veel gras gekomen, dut men hier en daar
de boeren nog ziet maaien. Overigens
brengt zo’n droge herfst voor greide-
en bouwboer beide, voordelen met zich
mede. De wagens, waarmede het gras
van het land wordt vervoerd, zakken
niet tot de assen in de modder en in de
bouwdorpen blijven de wegen schoon,
ondanks de bietenrijderij.
De antithese verscherpt
Steeds scherper worden de verhoudin
gen tussén de communisten en andere
groeperingen in de wereld. In Frankrijk
heeft ook bij de tweede ronde der ge
meenteraadsverkiezingen de vrees voor
het communisme de groep-de Gaulle
winst bezorgd, al wonnen ditmaal ook
de socialisten ten koste der communis
ten. De grote aanhang welke de Gaulle
bij deze verkiezingen in den lande bleek
te bezitten heeft de generaal aanleiding
gegeven ook zijn mening omtrent wat er
nu moet gebeuren, uiteen te zetten. Z.i.
moet de nationale vergadering onmid
dellijk ontbonden worden en moeten er
nieuwe verkiezingen voor de volksver
tegenwoordiging worden gehouden, om
dat de huidige nationale vergadering
nog slechts een minderheid van het
volk vertegenwoordigt. De communis
ten hadden een zevende van hun kiezers
verloren en die achteruitgang zou zich,
naar de Gaulle meende verder voort
zetten.
De Gaulle wenst.
De generaal wenste bij de verkiezingen
ook het systeem der evenredige verte
genwoordiging weer aan de kant te zet
ten en het te vervangen door dat van de
enkelvoudige meerderheid, dan zou er
behoorlijk werk in de Kamer gedaan
kunnen worden. Ook wordt gemeld dat
de generaal zich naar Parijs zou bege
ven in verband met de ontwikkeling der
politieke situatie. Het lijkt er echter
geenszins op dat de Gaulle’s wensen zo
maar in vervulling zullen gaan, want èn
de socialistische partij èn de meerder
heid der afgevaardigden van de republi
keinse volksbeweging, die samen in de
der andere van het eerste Christelijk-
Sociaal Congres van 1891, waar hij zijn
onvergetelijke rede ,Het Sociale Vraag
stuk en de Christelijke religie” hield, ’n
monument van welsprekendheid en bre
de maatschappelijke visie, aanvoerder
in de schoolstrijd, minister en leider der
regering eindelijk, staande op de hoog
ste toppen van macht en invloed In Ne
derland.
Dr. Kuyper was
een strijder en en heerser.
Hij stond vooraan in de gelederen om
het spit af te bijten en d< slagen op te
vangen. Hij slingerde or vervaard zijn
krijgskreten in het politieke en kerke
lijke strijdperk van Neder and en kende
geen vrees en geen aarzeling. Hij was
een heersersfiguur, die zot der zich maar
ooit op zijn kracht en gaven te verhef
fen, zich zijn superioriteit volkomen be
wust was en gehoorzaamheid en volg
zaamheid eiste. Zijn wil was wet. Insu
bordinatie kon hij niet verdragen en was
in zijn ogen gelijk aan rebellie. Zijn mo
numentale Caesarskop, als uit een rots
gehouwen, zijn gebiedende blik met de
soms harde ogen spreken van een ster
ke dwingende persoonlijkheid.
Zeer sterk lichaam.
Het moet een zeer sterk lichaam zijn
geweest, dat deze zo sterke en grote
geest gedragen heeft. Het is onbegrijpe
lijk, dat een man al deze arbeid, die meer
dan genoeg zou zijn geweest voor vele
andere bijzonderen van geest, gewrocht
heeft. Hij was nog een sterk en levens
krachtig man, toen in 1905 verzet in
eigen kring een ontijdig einde maakte
aan zijn ministerschap en later de eigen
broederen hem de terugkeer als hoofd
der regering belemmerden. Met de ener
gie en levenswil als van jongeren begon
hij toen opnieuw zijn grote publicisti
sche en journalistieke arbeid. Hij maak
te grote reizen waaruit het standaard
werk „Om de oude Wereldzee” ontstond
en zag er niet tegen op ter voorberei
ding van zijn reizen om zich in een half
jaar de kennis van de Russische taal
eigen te maken. Hij was toen reeds in
de zeventig.
Eerst toen Dr. Kuyper de tachtig jaar
gepasseerd was, was hij bereid de pen
neer te leggen. Het was tragisch om
in, zijn eens zo sprankelende driestarren
in de Standaard, die hij toen nog altijd
schreef, op te merken hoe zijn machtige
geest langzaam omfloersd werd door de
schaduwen van de naderende dood, die
kwam in November 1920.
Misschien staan wij nog te dicht bij het
leven ‘en het werk van deze zeer grote
onder de mensen om zijn betekenis voor
ons volk objectief te beoordelen. Maar
over zijn genialiteit behoeft geen ver
schil van mening te bestaan.
Zijn kans.
Alleen als in de partij der republikeinse
volksbeweging zelve zich een breuk
voordeed, waardoor het haar afgevaar
digden in de nationale vergadering niet
meer mogelijk zou worden hun boven
genoemd standpunt te handhaven, zou
de Gaulle misschien een kans krijgen;
anders zal hij moeten wachten tot 1948,
wanneer er weer parlementaire verkie
zingen worden gehouden.
Tenzij zich intussen een chaos in Frank
rijk voordoet, waaruit van alles zou kun
nen voortkomen, en welke zou kunnen
ontstaan wanneer de communisten met
hun invloed in de vakverenigingen er in
zouden slagen het land door werksta
kingen voortdurend in onrust te houden.
Voor een niet gering deel acfif men deze
mogelijkheid de oorzaak, dat
president Truman
toch heeft besloten het Amerikaanse
Congres tegen 17 November in buitenge
wone zitting bijeen te roepen. Frankrijk
en Italië zitten economisch aan de grond
en hebben dus onmiddellijk hulp nodig,
daarover zal deze buitengewone zitting
van het Congres hebben te beslissen, een
hulp, waarachter ook politieke bedoe
lingen zitten omdat als deze uitblijft, in
regeringskringen te Washington ge
vreesd wordt, dat deze landen onder
communistisch bewind zullen geraken,
waarmee
oordeeld met algemene stemmen aan
genomen. Zo eindigde dit debat over
oorlogsophitsing nog vrij mak maar het
had toch aangetoond hoe scherp men
wel tegenover elkaar staat. Inderdaad
de tegenstellingen spitsen zich toe.
Dat heeft waarschijnlijk de leider der
Poolse boerenpartij, Mikolajczyk ook ge
dacht, toen hij besloot met enige zijner
naaste medewerkers en hun echtgenoten
uix Polen te vluchten. Hij is inmiddels in
Zweden aangekomen en schijnt naar de
Ver. Staten te gaan. De vluchtelingen
vreesden üit de handen der Poolse rege
ring, waarin de communisten grote in
vloed hebben, hetzelfde lot te zullen on
dergaan als Petkof, de Bulgaarse oppo
sitieleider, in zijn land onderging. Op
hun beurt dragen dergelijke gebeurte
nissen ook weer bij de verhoudingen
tussen de landen slechter te maken, om
dat de landen, van welke belangrijke en
invloedrijke oppositieleiders in balling
schap gaan, steeds meer wantrouwen
gaan koesteren tegen de naties, wa*ar
ze onderdak vinden. Bij zoveel
wanbegrip en tegenstellingen
tussen vele landen is het verfrissend ook
nog eens op gevoel voor een andermans
standpunt te kunnen wijzen. Dat toonde
de Engelse minister Bevin toen hij in het
Lagerhuis de ontmanteling van een aan
tal Duitse fabrieken voor herstelbetalin
gen verdedigde. Hij zeide, dat vele buur
landen hij noemde Frankrijk, België,
Nederland en Zuid-Slavië door de
Duitsers van een groot deel van hun in
dustrieel vermogen zijn beroofd. Deze
landen hebben recht op vergoeding en
hier past geen „weekhartigheid jegens
de Duitsers”. Bij de verkiezingen in
Denemarken
hebben de socialisten aanzienlijk gewon
nen, zodat ze nu de grootste fractie in
de Kamer vormen; in Zwitserland ver
loren'zij daarentegen iets.
West» en
SlreeKblad voor
volgens Amerikaans oordeel ook het oog
heeft gericht, getuige de opneming der
Franse en Italiaanse communistische par-
tijen in de Kominform, waardoor deze j
partijen slechts als uitvoerders van Mos- 1
kou’s wensen worden beschouwd. Wel
heeft Maarschalk Stalin dezer dagen ont-
kend, dat de oprichting van het commu
nistisch informatiebureau te Belgrado
een herleving van de communistische
internationale en haar bedoelingen zou
zijn, naar men neemt in de Ver. Staten
noch in Engeland die woorden nog voet
stoots als waarheid aan. Het wederzijd
se vertrouwen is nu eenmaal zoek. In de
politieke commissie der Ver. Naties is
op het geringe vertrouwen dat men in
Russische verklaringen kan hebben ge
wezen door
de Engelsman Mc Neil,
toen men debatteerde over de kwestie
hoe ophitsing tot oorlog te voorkomen.
De Russische vertegenwoordiger viel
daarbij o.a. de Turkse regering scherp
aan, welker vertegenwoordiger had ge
klaagd, dat radio Moskou voortdurend
propaganda tegen Turkije voerde. De Rus
bewees met stukken, in de Duitse ar
chieven gevonden, dat Turkije in de oor
log hoopte op een Russische nederlaag.
De Engelsman dreigde daarop Rusland
-er mee, dat Engeland ook nog enige
stukken achter de hand had, maar deze
niet zou gebruiken tenzij daartoe beslist
uit de tent gelokt. Maar blijkbaar wis
selde de Russische mening over oorlogs
ophitsing, aldus Mc. Neil, met de seizoe
nen, want hadden de Russen, toen En
geland en Frankrijk reeds in oorlog wa
ren met Hitler, maar Moskou met hem
een verbond sloot, de westelijke demo
cratieën niet voor imperialistische oor-
logsdrijvers uitgemaakt?
De Russische vertegenwoordiger ant
woordde slechts dat hij zou onthouden,
dat Engeland nog documenten tegen
Rusland achter de hand hield.
Bolswards Nieuwsblad
Herdenking van een
groot man
X,
r
54
