11$
3
:R
3
veranderde wereld
I
Martinytoer
!A
Sint Nicolaas komt!
I
Fan de
NE
AF
A
ard
its
in een
door Nederland
1
No. 91
43e Jaargang
Dinsdag 25 Nov. 1947
■m
Uitgave van Drukkerij Fa. A. J. OSINGA - Bolsward
30
cht
60
I
VG
eert,
99
Itjes
vai
nij-
G
«te
aan de Ter-
opt
Tj. de J.
r.
.usr
o
we
de
)gen
haf-
erd
e is
ment is, dat hij het product in een toe
stand ontvangt, die het verse zeer nabij
komt. Een nadeel is tot nog toe de vrij
hoge prijs.
De methode kan, wanneer ze in Europa
opgang maakt een zeer merkwaardig ge
volg voor onze glascultures hebben. De
zin van deze cultures was, dat zij artike
len voortbrachten op tijdstippen, waarop
de openluchtcultures deze niet konden
leveren. Dit dreigt nu zinloos te worden,
wanneer het lukt om voldoende hoeveel
heden groenten en fruit in te vriezen op
tijdstippen, waarop de natuur ze produ
ceert. Men kan deze producten later op
ieder gewenst tijdstip in verkoop bren
gen. Het is dus mogelijk, dat de glas
cultures ingekrompen zullen moeten wor
den, als gevolg van de invoering van
het diepvriessysteem.
Verandering in de voedervoorziening van
ons vee is nodig om redenen van han
delspolitieke aard. In de eerste plaats
zal onze betalingsbalans moeilijk een
grote import van veevoer kunnen ver
dragen. In de tweede plaats is onze ex
port van veeteeltproducten (de tegen-
post van de veevoerimport) een hoogst
dubieuze zaak geworden. Daarom moet
gebruik gemaakt worden van de moge
lijkheden, die de moderne techniek ons
biedt op het gebied van de veevoerpro-
ductie en conservering. Een belang
rijke veestapel, groot genoeg om het bin
nenland in voldoende mate van vlees,
zuivel ten eieren te vóórzien, kan dan
gevoed worden, waarbij alleen een kleine
import van enkele onmisbare producten
nodig is. Onder deze onmisbare pro
ducten rekent Ir. Groenveld kunstmest,
en de grondstoffen voor de kunstmest-
fabricage. Slotconclusie: een rijk en leer
zaam boekje.
zonnig Cali-
Haarlemmer-
'/erschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bols ward
Telefoon 451 (K 5157)
Dr. W. J. Kolff, internist aan het stads
ziekenhuis te Kampen, die een interna
tionale vermaardheid heeft verworven
met het vervaardigen van een kunstma
tige nier, zal thans proberen een kunst
matig hart te vervaardigen.
Het porto voor briefkaarten voor interlo-
caal verkeer zal worden verlaagd van iy2
tot 6 cent. Men verwacht, dat deze ver
laging per 1 Januari a.s. van kracht zal
worden.
Hoe kan dat? Nadat enkele weken gele
den al ’n onderwijzer uit Lochem spoor
loos is verdwenen, wordt uit Almelo nu
al weer de verdwijning gemeld van de
84-jarige J. Groenwoud, een vroegere
transportarbeider.
Een dringend beroep op het geweten van
alle soorten weggebruikers doet KNAC
om gezamenlijk tot minder ongunstige
verkeersstatistieken te komen. Op 21
November begon een grote landelijke
actie.
men hjir yn it Noarden en Easten fan
Germaensk komöf. En de Germanen hie-
ne jimmeroan de béste fortuten mei in
tige demokratysk regear, dat greate frij-
ichheden joech oan de dlelen en de lyt-
sere formlddens. Yn de Latynske lannen
sa as Frankryk, Italië en Spanje flele se
dat oars. Wolnou lit it harren der oars
dwaen, mar hjir heart it blstjür sa to
wêzen as by it folksaerd past.
It tredde argumlnt, dat yn Fryslén nel
foaren komt en faken forheftlch en mei
oertsjüging, is, dat wy rjocht hawwe
op mear eigen blstjür omdat it Fryske
folk in eigen naesje is en eltse naesje it
rjocht hat om de dingen fan syn folk
seis safolle mügllk to dwaen. In tige bl-
langrlke bydrage foar dizze argumin-
taesje joech MagisteH Doodkorte yn syn
brosjure: „Leafde foar it Heitelén”, hjir
by Osinga ütkommen. Dit nasjonale
motyf giet it fierst en it djipst. En de
Friezen, dy’t hjir fan oertsjüge binne,
komme mei fiere konsekwinsjes. Ik neam
binammen: E. B. Folkertsma mei syn:
„Selsbistjür foar Fryslén” en de publi-
kaesjes fan Dr. Wumkes en J. M. van
der Goot. Dochs bliuwt it in bilangrike
frage, oft men yn de situaesje fan hjoed
wol goed docht op dizze grounslach de
desintralisaesje to bipleitsjen. Hwant yn
dit opsicht stiet Fryslün allinnich en kri-
get it de rest fan Nederlên fül tsjin. Ik
wit, dat dit foar mannichien gjin motyf
is om fan taktyk to foroarjen, mar myn
persoanlike miening is, dat it yn de rea
liteit fan de dingen in forkearde taktyk
is om hwat to birikken. As Folkertsma
hjiroer oars tinkt, en dat docht er sünder
mis, dan sil de tiid leare, oft dat goed
sjoen is. De oare kear oer de motiven,
dy’t my it béste talykje
Abonnementsprijs
1.25 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs: 10 cent per m,m.
Giro 87920
l.P.
enz.
NIWIN-actie voor de gewonde en zieke
militairen. De Niwin heeft besloten tot
een landelijke actie voor de verzorging
en ontspanning van de in hospitalen en
ziekenverblijven opgenomen militairen
in Indië. Ze heeft eeds f 25000 beschik
baar gesteld ter ondersteuning en uit
breiding van de reeds in Indië bestaande
activiteit op dit gebied.
De gemeente Bussum is voornemens de
vermakelijkheidsbelasting met vijf pro
cent te verlagen, de opcenten personele
belasting van 200 op 150 te brengen en
de straatbelasting te reduceren van 8 tot
6 procent.
De oudste mannelijke inwoner van Ne
derland, de heer M. Molenaar te Poortu-
gaal is in de ouderdom van 103 jaar en
8 maanden overleden.
Het huwelijksgeschenk van prinses-re-
gentes Juliana en prins Bernhard aan
prinses Elizabeth en luit. Philip Mount-
batten bestaat uit vier bijzettafeltjes.
de kéns om hwat to birikken, glêd for-
spylje. Der is nou wer In brosjure üt-
komd, dat alle lekken en brekken hat fan
in soarte minsken, dy’t it goed miene,
mar folsleln forkeard dogge: „Friesland
op de Tweesprong” hjlt it „boekje". Nou,
hawar, ik soe sizze Fryslén makket in
bokkesprong, koe der better op stean.
It is ütjown en dus mei men riede nel
de skriuwers, dy’t sünder mis tige jong
en tige ünerfaren en dochs tige mülryp
binne. It alderbêste is dat men dit boekje
mar sa gau moogllk forjit en dat gjin-
ien, büten de skriuwers, it foar tinken
nimt. It stribjen nel mear desintralisaesje
nei mear frijichhelt en macht by de le
gere organen, sawol steatkundich as so-
siael-ekonomysk, hat gelokkich in better
founemint. Der is foarst it historyske mo
tyf.
Nederlün hat oan de Frénske Revolüsje
ta jimmer in federative steat west, hwer-
by de dielen in bilangrike eigen macht
hiene. De bistiürsfoarm, sa’t dy hjir
groeide üt eigen aerd en wêzeïi wie fe-
deralistysk. Yn de Frflnske bisettings-
tiid is üs lén herfoarme nei Frénsk mo
del. Dat wie it model fan de ienheits-
steat, sa’t dy sünt ieuwen yn Frankryk,
sawol troch de Lodewyken as Napo
leon, sjoen waerd.
Dy sintrale Steat is net Nederlénsk, de
idéën fan de Frflnske Revolüsje binne
frjemde ynslüpsels west en dochs sizze
de foarstanners fan desintralisaesje dat it
goed Nederlünsk is de bistjürskwesje fol
ie mear to meitsjen sa’t dy yn Nederlfin
altyd west is. Anti-revolutionnair dus en
op Nederlénske foet.
It twadde argumint is nau bisibbe oan it
earste. Dat is it motyf fan it folksaerd,
los fan de historyske rjochten. Elts folk
hat syn eigen béste foarm.
Hwat foar it iene folk goed is, doocht
dêrom foar it oare net. Us folk is, binam-
Wiere tvurden t M
Men moat net bq jins wurd X
stean as de hazze bq de tromme X
Daar de beloofde brief nog niet was ge
komen, is het ons na veel moeite ge
lukt een telefoongesprek met Sint Nico
laas te voeren. Zie hier ons gesprek:
Vr.: „Komt U inderdaad met de boot in
Bolsward, Sint Nicolaas?”
Antw.: „Ja, Vrijdagavond a.s. 5 uur hoop
ik met de boot aan te komen.”
Vr.: „Zijn uw verdere plannen al be
kend?”
Antw.: „Ja, ik hoop bij de Snekerpoort
uit te stappen en ga dan langs deze
route de stad door: Cnossenlaan, Gast
huissingel, Hid Heroplantsoen, Hid Hero-
straat, Gasthuisbrug, WHtherenstraat,
Polstraat, Jongemastraat, De Dijk, Broe-
restraat, Kerkstraat, Groot Kerkhof, Gro
te Dijlakker, Nieuwmarkt, Schildwijk,
Dijkstraat, Marktstraat.”
Vr.: „En dan?”
Antw.: „Op het Stadhuis hoop ik een
bespreking te hebben en zal daar rustig
de nacht afwachten. Ik zal Zwarte P.
Hier werd de verbinding verbroken en
nam het gesprek een einde. Red.
achter de hooiwagen gekoppeld kan
worden en die door middel van grijp-
harkjes het gras of het hooi op de voort
rijdende wagen brengt. Veel werk kan zo
worden bespaard.
Bij de beweiding passen moderne vee
boeren grasbesparende methoden toe. In
ons land verkreeg het omweidingssy-
steem reeds een zekere bekendheid. Dit
bestaat hierin, dat men het weideland
in kleine percelen verdeelt, waarin de
koeien slechts enkele dagen lopen. Zij
krijgen zo steeds vers gras, de grasmat
wordt minder beschadigd en de aangroei
van nieuw gras verloopt beter, vooral
bij een goede wijze van kunstmesttoe-
diening. Nog een stap verder gaat men,
als men de weide door middel van elec-
trisch geladen draden in smalle percelen
verdeelt, die de koeien in één dag kaal
vreten. Iedere dag schuift men de dra
den een rantsoen op. Op deze wijze is de
grasproductie met tientallen procenten te
verhogen.
De moderne melkveehouder komt terug
van zijn aanvankelijke afkeer van melk
machines, nu hem blijkt, dat deze ma
chines in de oorlogsjaren in de Angel
saksische landen sterk zijn verbeterd. Hij
probeert op deze wijze aan het nijpend
gebrek aan goede melkers te ontkomen.
De allermodernste veeboer heeft in zijn
veestapel geen koeien meer, die geen
melk afleveren, omdat ze onvruchtbaar
zijn. Deze dieren blijken, door het toe
dienen van bepaalde hormonen, toch tot
melkproductie te brengen te zijn. Deze
boeren passen ook wetenschappelijk ver
antwoorde voedingsmethoden toe.
In Amerika is de diepvriesmethode tot
een reusachtige ontwikkeling gekomen,
en ook in ons land is er een begin mee
gemaakt. Het voordeel voor de consu-
It Keamerlid Algera hat him lêstendeis
ta tolk makke fan de minsken, dy’t yn
it blstjür fan üs llln mear selsstannlgens
winskje fan provinsje en gemeenten. Men
neamt dit tsjintwurdich desintralisaesje
en it giet yn tsjin it stribjen de saken
allegearre mar to regeljen fan üt ien sin-
trael punt. Ek to Bakkefean is der gfins
oer losmakke en fan ’e wike hat it
Roomsk Frysk Boun yn har wike-ein to
Wytmarsum, deselde frage oan ’e oar-
der steld.
It leit foar de hén, dat hja, dy’t yn dizze
desintralisaesje in great folksbilang sjog-
ge, der prijs op stelle, dat de motiven,
dy’t oan har tinkwize ta’n grounslach
lizze, rounom yngong fine to litten, bi
nammen dêrre, hwer’t men de greate nei-
dielen fan de sintralisaesje sa faek en
sa bitter fielt. It moat hout snije, hwat
neij foaren komt. Wy forjitte hjir yn
Fryslén nei myn bitinken to folie, dat
wy by üs aksje goed foar it forstên ha
dat wy oaren oertsjügje moatte en dos
jimmeroan bitinke, dat wy de saek,
hwer’t it om giet, sympathyk meitsje
moatte. De léste tiid binne der hjir for-
skate lju, dy’t mar fan dik hout sea-
get men planken, der op turve wolle en
derby net ynsjen wolle, dat hja dêrmei
Thans enkele voorbeelden op het rerrein
van de gewassenverpleging. Tot nog toe
is het gebruik om bietenzaad uit te
strooien in de vorm zoals het door de
ouderplanten wordt voortgebracht.
D.w.z. men strooit niet afzonderlijk zaad
jes uit, maar polletjes van drie zaden er
in. Het gevolg is, dat er telkens groepjes
van 2 A 3 plantjes ontstaan, die zeer dicht
bij elkaar groeien. Teneinde behoorlijke
bieten tot ontwikkeling te doen komen,
is het nodig deze plantjes grotendeels te
verwijderen. Jaarlijks kruipen grote
groepen jongens, meisjes en mannen op
hun knieën langs eindeloze rijen bieten
plantjes om deze met hun vingers „op
één” te zetten. Dit tijdrovende, en dus
kostbare werk, verdwijnt grotendeels,
wanneer men de zaadpolletjes in een
speciale machine eerst segmenteert,
waardoor afzonderlijke zaadjes ontstaan.
Een belangrijke kostenbesparing voor de
bietencultuur heeft men zo in Amerika
weten te bereiken, en het is te hopen, dat
deze methode ook in ons land spoedig
zal worden toegepast. In het grote land
overzee heeft men ook kunstmeststrooiers
geconstrueerd, die een aanzienlijke be
sparing aan kunstmest opleveren, en bo
vendien een betere benutting der voe-
dingszouten garanderen. Men strooit
daarmede de mest niet meer, zoals bij
de oude machines, regelmatig over het
land, maar men brengt de mest onder
de grond dicht langs de. rijen met plan
ten. Vooral voor een land als het onze
dat een groot deel van de meststoffen, of
de grondstoffen voor de kunstmestfabri-
cage, moet importeren, is het van het
grootste belang om van deze methode
van kunstmestverdeling kennis te nemen
en haar in de practijk toe te passen.
Waarschijnlijk kan een aanzienlijke be
sparing op de voor dit doel nodige de
viezen verkregen worden.
Trekkers zijn noodzakelijk wanneer we
willen gaan werken met de nieuwe vlas-
trekmachines, de erwtenplukkers, de
combines, de aardappelrooiers en de bie
tenrooiers, omdat bij deze machines het
mechanisme door een aftakas van de
trekker in beweging gebracht moet wor
den. Deze machines hebben alle tot doel
om zeer tijdrovend werk snel te verrich
ten.
Nu de arbeidskrachten op het platteland
schaars (en daardoor duur) zijn, zoekt
de boer naar machines, die de arbeids-
toppen aanzienlijk kunnen verlagen.
Doch ook de veeboer heeft zijn arbeids-
toppen, en wel in de hooitijd. Moderne
Nederlandse boeren gebruiken al lang
verscheidene machines bij de hooibouw,
doch zij kunnen waarschijnlijk nog voor
deel hebben van een automatische gras
en hooilader. Dat is een machine, die
Na een strijd van 18 jaren is de gemeen
te Eelde in Groningen er in geslaagd de
tal bij Oosterbroek opgeheven te krij
gen.
Voor arbeiders, ondergebracht in de we-
deropbouwkampen, is 10.000 stel onder
goed beschikbaar gesteld, voor iedere
kampbewoner één stel.
Te Weert is het dezer dagen ’s avonds
tot een ernstige vechtpartij gekomen,
waarbij de aan het gevecht deelnemen
de mannen en vrouwen van messen en
revolvers gebruik maakten. De slacht
offers moesten naar het ziekenhuis wor
den overgebracht.
De hond van een Bussumse tandarts be
gon zo opdragelijk te ruiken, dat men ’t
dier bij verschillende dierenartsen liet
onderzoeken. Te Utrecht vond men uit,
dat de hond.acht kiezen moest laten
trekken.
De 62-jarige taxi-chauffeur A. C. Globus
uit Rotterdam is Dinsdagavond ter hoog
te van Sassenheim in zijn wagen ver
moord. Men vond het lijk in de taxi.
Gezien het luxe-karakter van oesters en
eveneens met het oog op de grote sterfte
in( de afgelopen strenge winter, heeft men
besloten de tot nu geldende maximum
prijzen te laten vervallen.
De minister van O., K. en W. heeft thans
voor publicatie vrij gegeven het rapport
van de radioraad met betrekking tot ’n
wettelijke regeling van de omroep In
Nederland.
De aanvoer van zeevis bedroeg in Sep
tember voor Zeeland 0i/2 mlllloen kg.
Deze aanvoer bestond echter voorname
lijk uit schaal- en schelpdieren.
Het aantal geopende jeugdherbergen
nam ook dit jaar toe. In het ende van
1946 waren 30 jeugdherbergen beschik
baar, tegen slechts 9 in 1945.
Door ziekte van de moeder zou een 9-
jarig dochtertje in het Havendorp te
Vlissingen haar 2-jarig broertje in het
bad doen. Al spelenderwijs viel het
jongetje in het hete water. Hij kreeg zul
ke zware brandwonden, dat hij in het
ziekenhuis aan de gevolgen is overle
den.
De grote baggermolen Beverwijk 14, die
na anderhalf jaar zwoegen uit de mod
der van de Schelde werd gehaald, kan
nu van Bergen op Zoom naar Rotterdam
worden gesleept. Daar zal het gevaarte
grondig worden gerestaureerd.
In het tempo van: „één-per-week” ko
men de glanzendnieuwe Constellations
de laatste tijd op Schiphol aan: „zo van
de fabriek naar de afnemer’’, van de
Lockheedfabrieken in het
fornië naar de sompige
meerpolder.
De 20-jarijge B. wonende
borgseweg te Doetinchem, wilde een
draadje in zijn radiotoestel vastmaken
toen het toestel met een knal uiteen
sprong en de jonge man zwaar verwond
de. Enkele vingers werden hem afgerukt.
Men vermoedt, dat een Duitse militair,
die het radiotoestel indertijd heeft ach
tergelaten, een projectiel hierin verbor
gen had.
Het totaal aantal schapen vertoont, ver
geleken met 1939, een aanzienlijke afna
me. Bedroeg het totaal aantal schapen
in Mei 1939 689.501, in Mei 1947 was
dit aantal gedaald tot 460.305. Dit be
tekent een afname van ca. 33 pet. of een
vermindering met een derde.
Onlangs verscheen in de Volkspaeda-
gogische Bibliotheek (Uitgeverij Vrij Ne
derland, Amsterdam en in de boekhandel
verkrijgbaar) onder bovengenoemde ti
tel een zeer opvallend werkje van de
hand van Ir. D. Groeneveld waarvan we
niet willen nalaten het aan een ieder, die
wil „bij" blijven, van harte aan te be
velen.
Na zeer lezenswaardige hoofdstukken,
die op duidelijke wijze de agrarische ge
schiedenis der laatste eeuw beschrijven,
handelt het verder over de technische
vooruitgang en de positie van de boer
temidden van dit alles. Dit boekje geeft
vooral aan de „Jongerein” rijke stof tot
bespreking.
Het is natuurlijk niet de bedoeling in dit
boekje een technische beschrijving te ge
ven van alle nieuwe vindingen en toe
passingen, die in de laatste jaren op
landbouwgebied zijp bekend gemaakt.
Reeds voor de oorlog vloeide deze stroom
van verrassende en verblijdende berich
ten, tijdens de Duitse nacht druppelde
er slechts eenzijdig iets tot ons door,
daarna is een ware lawine van ontdek
kingen en vernieuwingen over ons uitge
stort
Enige hiervan, (het is slechts een greep
uit wat het desbetreffende hoofdstuk
biedt) willen we onze lezers niet onthou
den.
Het kweken van nieuwe rassen en vor
men, het fokken van betere dieren, de bo-
demchemie, grondbewerking, gewassen
verzorging, veevoeding, het oogsten, het
bewaren van de producten, de ziekten-
bestrijding, alle terreinen van landbouw
techniek en wetenschap snellen vooruit,
en wij hebben vijf jaar vrijwel stilge
staan. Halen we dat weer in? vraagt
Ir. Groenveld. Inderdaad een vraag die
het overdenken meer dan waard is.
Bij het veredelen van plantenrassep is
men, werkende volgens de gebruikelijke
methode van het kruisen van planten van
dezelfde soort, vrijwel aan de grens van
het mogelijke gekomen. Slechts langza
me verbetering, vooral in de zin van
betere weerstand tegen ziekten, is nog te
verwachten. Inmiddels is men in som
mige andere landen, waaronder vooral
Rusland en Amerika, bezig met het doen
ontstaan van geheel nieuwe gewassen,
door ’t kruisen van planten van verschil
lende soorten. In Rusland heeft men b.v.
reeds een veelbelovend gewas gekweekt,
dat ontstaan is uit een kruising van rog
ge en tarwe. Wat hieuit voort zal komen
is nog moeilijk te omlijnen, maar het is
best mogelijk, dat op deze wijlze ge
wassen zullen ontstaan, die onder zeer
slechte omstandigheden toch nog een
bruikbare opbrengst geven. In ons land
is aan dit onderzoek nog maar weinig
gedaan.
Ook bij de fokkerij van dieren is men ge
heel nieuwe wegen gaan bewandelen.
Dit streven heeft geleid tot de^ uitwer
king van een methode van kunstmatige
inseminatie, die ook In ons land, zij het
op beperkte schaal, reeds wordt toege
past. De Russische onderzoekers komt
de eer toe deze methode het eerst prac-
tisch te hebben uitgewerkt. Het is waar
schijnlijk, dat hierdoor de kwaliteitsver
betering van de veestapel aanmerkelijk
versneld kan worden, terwijl een neven
voordeel Is, dat men besmetting der die
ren onderling kan voorkomen.
Vele tuinbouwgewassen worden door
stekken vermenigvuldigd en het was
vooral bij houtige gewassen steeds las
tig, om de stekken behoorlijk te laten
wortelen. Vaak ging de helft of meer
der stekken verloren. Voor talrijke ge
wassen heeft men nu een aanmerkelijke
verbetering weten te bereiken door de
stekken in aanraking te brengen met zo
genaamde groeistoffen. Men krijgt dan
een bewortelingspercentage van 80
90 pet.
Het grondonderzoek is in zijn geheel ge
durende de laatste tien jaren snel
vooruitgegaan. Er is een veel beter in
zicht ontstaan in de samenhang der ver
schillende aspecten.
Ook is meer waardering ontstaan voor
de aanvankelijk wat verontachtzaamde
natuurlijke dierlijke mest.
Men weet nu, dat zij niet alleen
verscheidene zogenaamde sporenelemen
ten bevat, maar ook het microbiolo
gische leven in de grond bevordert. De
structuur van de grond, die, als ze goed,
d.w.z. kruimelig is, zoveel kan bijdragen
tot het doen ontstaan van gezonde ge
wassen, wordt bovendien door het toe
passen van dierlijke mest in gunstige zin
beïnvloed. Daarnaast is ook een beter
inzicht ontstaan in de betekenis van kalk
in de structuur van de grond.
Streekblad voor Wet> en Zuidwest Friesland
Bolswartls Nieuwsblad
De boer
35
i
ELS
dag
iRD
van
het
fge-
iu?
pen,
ttU
der
Tier
dor
den
•aat
:r U
zijn.
•urn
gt”.
•erd I
