1
n
lad
E
Buitenlands Overzicht
Provinciale Kroniek
II
tl
*4» Jaargang
No. 4
Vrijdag 16 Jan. 1948
am
Streekblad
West.
Friesland
voor
Uitgave
Drukkerij Fa. A. J.
OSINGA
Bo I s ward
van
Sljocht en Rjocht
x
wel
e
I
(Een beschouwing naar aan
leiding van persberichten).
In een aantal persorganen ging midden
vorige week een soort van gejuich op
naar aanleiding van berichten van het
republikeinse persbureau Antara, welke
spraken over bereidheid van de republiek
tot toetreding tot de Verenigde Staten
van Indonesië. Het komt ons voor, dat
die persorganen wel wat al te lichtvaar
dig zijn omgesprongen met de door de
republiek te stellen voorwaarden, waar
van in de Antara-berichten wel sprake
was, doch die daarin niet nader werden
omschreven.
Met deze voorwaarden heeft men nadien
kennis kunnen maken via een bericht van
Associated Press waarvan de aanhef
zoals wij in „Het Dagblad” lazen al
dus luidde:
Dat klinkt geheel anders dan de
bereidheid van de republiek tot
toetreding van de Verenigde Sta
ten van Indonesië.
Dat accoord wordt gegaan met
de vorm van een federatie van
Verenigde Staten van Indonesië
heeft slechts te maken, dat blijkt
duidelijk, met de omstandigheid,
dat men door het accepteren van
deze vorm de mogelijkheid ziet
het doel in de kortst mogelijke
tijd te bereiken.
„Hoe verheugend het is" aldus schreef
de te Semarang verschijnende „Locomo
tief” In haar jaaroverzicht op 31 Decem
ber j.l: „dat de federatieve opbouw
voortgang maakt, het blijft toch allemaal
lapwerk zolang Djogja bestaat In de
huidige vorm, met de huidige figuren aan
het hoofd. Het best weerspiegelt zich dit
in de zeer matige vooruitgang van het
economische herstel, In de vele vernielin
gen door republikeinse benden, bijna da
gelijks uitgevoerd, in het algemene ge
voel van onzekerheid dat zowel bij Indo
nesiërs als bij Nederlanders en Chinezen
bestaat."
„De Locomotief’ voegt hier dan verder
nog aan toe:
In het boven reeds aangehaalde bericht
van Associated Press is er voorts nog
De Indonesische Republiek heeft
«Woensdag geweigerd vooralsnog
in te gaan op de uitnodiging van
de onder Nederlands gezag staan
de gebieden, om zich aan te slui
ten bij een federatie van Ver
enigde Staten van Indonesië. Zij
heeft echter de deur opengelaten
voor samenwerking in de toe
komst.
Veel vraagtekens blijven er dus nog be
staan, bovenal deze: Zal het „staakt het
vuren”, nu eindelijk een feit, maar dan
ook een FEIT worden? In ieder geval
gaan we spanningsvolle dagen tegemoet
Na deze toezegging is het plan aan
vaard.
pleel” te rekbaar en wilde dit alleen toe
passen op het godsdienstige. De conclu
sie van ir. van der Meulen, aan het eind
der op 24 December j.l. gehouden be
sprekingen, als zou alleen de C.B.T.B.
en nog wel om secundaire redenen te
gen de aanneming van de Statuten zijn,
noemde de heer Gerbrandy absoluut on
juist, ten eerste omdat het om primaire
zaken ging en ten tweede omdat ver
schillende organisaties het met die con
clusie niet eens waren. Het ging hier wel
in hoofdzaak om het houden van veekeu-
ringen, welke volgens de andere organi
saties gezamenlijk dienen te geschieden
en niet meer alleen door de Friese Mij.
De Friese Mij. heeft zich hierover echter
nog niet in positieve zin uitgelaten.
Juist om de veekeuringen was de C. B.
T. B. sterk tegen het veto-recht, omdat
daardoor gemakkelijk het 'gezamenlijk
regelen hiervan verhinderd kan worden.
Een andere klacht was, dat de Friese Mij.
zich niet hield aan de regel, dat in het
Stiftingsblad uitsluitend de technische
ial
te
en stakingen zijn daartoe zeker niet het
...1-1.2 J. De communisten in deze zóne,
Abonnementsprijs:
1.28 per kwartaal bij vooruitbet» llng
Advertentieprijs10 cent per m.m.
Giro 87926
ird
en,
ng
er
en
uur
ViA
4
C. B. T. B. contra Friese Mij.
Het gaat met de vaststelling van de Sta
tuten van de Fryske Lënboustlftlng niet
naar wens. Dit bleek op een te Leeuwar
den gehouden vergadering van de Chris,
telijke Boeren- en Tuindersbond, waar
de voorzitter dezer bond, de heer H. M.
Gerbrandy van Nijland, op scherpe wijze
de uitlating bestreed van de secretaris
van de Friese Mij. van Landbouw, dr. ir.
J. B. van der Meulen, waarin deze de
niet-aanneming van de opgestelde Sta
tuten der Stlfting weet aan de C.B.T.B.,
omdat deze zich niet accoord kan ver
klaren met art. 10, lid 2. Hierin staat,
dat, wanneer een of meerdere organisa
ties op principiële gronden bezwaar ma
ken tegen een besluit, dit besluit als niet
genomen beschouwd moet worden.
Volgens de C.B.T.B. zou dit artikel een
veto-recht in de Stlfting betekenen, waar
de Bond niets voor voelde, daar een be
sluit dan door de tegenstand van slechts
één der leden verworpen zou worden.
Bovendien was haar het begrip „princl-
Wiere wurden
Er is al met al weinig reden tot
enthousiasme. Men weet, en dat
geldt ook zeer speciaal voor Mid-
den-Java, te weinig wat de toe
komst zal bieden en zelfs niet
welke plannen er, ook alweer
speciaal voor Midden-Java, be
staan. Vele problemen wachten
op een oplossing. En het grote
probleem is dit: komt er een fe
deratie met of zonder Djogja.
Zou men een poging doen mèt
Djogja, dan kan niemand zich
voorstellen hoe dat, ge:zlen de
houding en het standpunt der re
publikeinen, in de practijlk zou
moeten worden uitgevoerd.
Vormt men de federatie zonder
Djogja dan zitten daaraan conse
quenties vast waarvan de belang
rijkste is, dat men geen staat in
de staat kan dulden. Het trekken
van consequenties is echter altijd
een zwak punt geweest bij de
huidige Haagse regering.”
De bonnenzwendelaars
te Harlingen hebben het echter wel ver
speeld tegen de recherche aldaar en
ambtenaren van de C.C.D., onder leiding
van de Leeuwarder Districtsgroepsleider.
Het ging hier ook niet om een klein
beetje, maar om meer dan honderddui
zend rantsoenen vlees, boter, suiker,
kaas, tabak en koffie. Bij deze zaak zijn
betrokken o.a. de winkeliers H. en M.
en de caféhouder B. te Harlingen en de
horlogemaker K. uit Alkmaar. Het was
voor de heren een winstgevend zaakje,
waarbij nog kwam, dat er heel weinig
risico aan verbonden was. Dit kwam
doordat een der beide winkeliers, als er
buitenlandse schepen In de haven lagen,
voor de proviandering van deze schepen
naar het distributiekantoor stapte om de
nodige coupures. Men gaf op hoe groot
de bemanning was en hoe lang men
dacht op zee te blijven en naar die ge
gevens werden dan de bonnen verstrekt.
De bonnen werden dus wel door de dis
tributie geleverd, maar de goederen door
de wlnkejiler nflet. Natuurlijk ging dit
maar niet zo en moest een en ander met
de kapitein van het betreffende schip in
orde worden gemaakt, waar de man, die
vreemde talen sprak, in dezen de café
houder, dan voor zorgde. De coupures
werden dan op geregelde en ongeregel
de tijden door de horlogemaker K. van
Alkmaar van de heren overgenomen. K.
verhandelde ze op zijn beurt weer te
Amsterdam. Voor alle veiligheid vervoer
de hij de bonnen In een geheim laadje
van zijn instrumentenkistje, in de kop
lamp van zijn motorfiets en ook ge
bruikte hij ze véél als schoudervulling in
zijn jas.
artikels zouden verschijnen en in de or-
ganisatiebladen de principiële en cultu
rele. Het blad van de Friese Mij. het
Fries Landbouwblad, publiceert echter
ook technische artikels. Het blad der C.
B. T. B. „Ons Friese Platteland”, zal
zich, voorlopig althans, bepalen tot prin
cipieel en cultureel werk.
Frankrijk
niet gekend is in deze regeling, het
heeft, o.i. terecht daartegen dan ook
geprotesteerd, maar als deze organisatie
een succes wordt, kan de Franse zóne
er niet buiten blijven, al vreest men
dan ook dat een eventuële omzetting
van deze economische organisatie tot
een politieke volkomen in strijd zou zijn
met de Franse opvatting dat de ver-
zo zelfstandig
ijn en slechts een
bestuur mogen heb-
100 jaar Krite.
Het botert dus nog niet zo best, maar
wie weet, wordt er een bevredigende op
lossing gevonden en woidt de Fryske
Lënboustifting nog eens net zo oud als
de Krite Ljouwert fan it Selskip foar
Fryske Tael en Skriftekennisse, die haar
100-jarig bestaan heeft herdacht.
Van een heel klein groepje is de krite
uitgegroeid tot een vereniging, die drie
avonden achtereen nodig heeft om op
haar 100-jarig jubileum leden en gasten
te kunnen ontvangen in Zalen Schaaf.
Verscheidene sprekers hebben ’t woord
gevoerd, als wethouder J. K. Dijkstra,
Professor J. H. Brouwer, Dr. P. Sipma
en nog vele anderen. De Krite zal blijven
werken om van Leeuwarden „in Fryske
stêd to meitsjen”, beloofde voorzitter
Doede Nieuwenhuis. Kritetoaniel en
Krltekoar verzorgden op uitstekend ge
slaagde wijze de „bünte joun".
Waarom het Marshall-plan doorgang moet, vinden. Truman
ontvouwde een zeer vooruitstrevend program. De 16 landen
die bij het Marshall-plan zijn betrokken, zullen weer spoedig
bijeen komen. Nederland werd goed bedeeld en krijgt ivan
de 2436 millioen dollar 60 cadeau. West-Duitsland staakt
wegens de schrale rantsoenen. Rusland veroordeelt de reor
ganisatie van West-Duitsland scherp. Polen heeft de stok
bij de| deur. Amerika houdt de bewapening op peiL Zal
Arabisch leger ingrijpen in Palestina?
Wapenstilstand?
Juist, nadatbovenstaande was gezet,
kwam via de radio het bericht door, dat
Min. Beel Donderdagmiddag om 3 uur
in de Kamer zou hebben verklaard, dat
er alle reden is aan te nemen, dat Djogja
het voorstel met betrekking tot de wa
penstilstand heeft aangenomen. Gister
avond werd inderdaad doorgegeven, dat
ook radio Djogja dit bevestigd zou heb
ben. Het verdrag zou reeds Zaterdag
door beide partijen worden ondertekend, schillende Duitse landen
Over bepaalde voorwaarden kon nog mogelijk moeten zijn
geen nadere mededeling worden gedaan, zwak federalistisch I
ben. Hoe
Verder is er In dit bericht van Associated
Press sprake van een communiqué van
de republiek waarin deze o.m. zegt stap
pen te overwegen om tegemoet te ko
men aan de wens welke wens uit de
tot haar gerichte uitnodiging blijkt
betrekkingen met haar aan te knopen.
De republiek verklaart in bedoeld com
muniqué verder, dat het haar doel is ge
heel Indonesië bijeen te brengen in één
enkele souverelne, onafhankelijke staat,
en wel in de vorm, die in de kortst mo
gelijke tijd te verwezenlijken zal zijn,
d.w.z. als een federatie van Verenigde
Staten van Indonesië.
meedoen van Oost-Indonesië. De minis
ter-president is echter optimistisch en
in ’t kader van dit optimisme past „het
verhaal” in elk geval niet. Evenmin past
daarin een eis van de republiek waar
omtrent ook berichten werden gelan
ceerd tot het bekleden van vijf van de
negen „ministerzetels” in de interimre-
gering. Ook hieromtrent was minister
Beel niets bekend. Wij achten de moge
lijkheid echter niet uitgesloten, dat hij
alsnog met deze eis of soortgelijke ver
langens kennis maakt.
doch bovendien een derde resolutie,
waarin de republikeinse gezagsdragers
wordt verzocht hun politiek van- geweld
en bedreiging te staken, ten einde te ko
men tot vrijheid van meningsuiting in ’t
belang van een spoedige opbouw van de
Verenigde Staten van Indonesië. Deze
derde resolutie zou niet zijn ondertekend
door Oost-Indonesië.
Van een afwijkende houding van Oost-
Indonesië is eveneens sprake in een eigen
bericht van „Het Dagblad” waarin het
heet, dat deze door Van Mook gecre-
eerde staat niet aan de federatie zal mee
doen, indien de republiek er riet in op-*
genomen wordt. De reden hiervan zou
zijn, dat men het vertrouwen in Neder
land heeft verloren. „Wat minister Beel
noemt: voorzichtig manoeuvreren” al
dus het bericht „werd hier echter uit
gelegd als zwakte."
Bij zijn aankomst op Schiphol heeft de
minister-president verklaard, dat hem
niets bekend was omtrent „het verhaal”
met betrekking tot het eventueel niet
Het culturele werk
ondervindt in Friesland wel waardering.
Naast de te verwachten subsidie voor
de Kultuerrie, is er een voorstel tot het
instellen van een fonds voor de aankoop
van schilder- en beeldhouwwerken,
groot f500.Verschillende leden van
Provinciale Staten vinden dit bedrag
echter te klein, wat geen verbazing be
hoeft te wekken, want het is inderdaad
voor dat doel niet groot. Een enkel lid
van Provinciale Staten wilde verder
gaan en komen tot de stichting van een
algemeen fonds voor culturele doelein
den, waarvan dan ook de schilders en
beeldhouwers zouden profiteren. Ook
werd het wenselijk geacht verdienstelijk
werk op muziekgebied te belonen. Waar
men het algemeen over eens was, was
het Instellen van een studiefonds vóór
onbemiddelde begaafde jongelui, hoewel
men ’t voorgestelde bedrag van f 100.00U
te laag achtte.
De Commissie van Rapporteurs verzette
zich tegen de suggestie dat de gesteun
de jongelui zou moeten worden gewe
zen op de morele verplichting van terug
betaling, daar hierdoor het fonds het ka
rakter zou krijgen van een lenlngsfonds,
het geen In strijd zou zijn met de opzet.
„De Groene Amsterdammer” stelt dit Ini
tiatief van Gedeputeerde Staten van
Friesland ten voorbeeld aan geheel Ne
derland. O.a. schrljt het blad: dan
openen zich hier prachtige perspectieven
voor een, aanvankelijk nog klein, maar
zeker groeiend aantal jonge Friezen en
Friezinnen, wier aanleg zal worden OEh
BRU1KT en niet VERSPEELD.”
Rusland
denkt over de reorganisatie in West-
Duitsland kan men zich voorstellen,
het veroordeelt haar scherp en ziet er
natuurlijk een poging van de Ver. Sta
ten en Engeland in, dit gebied tot va
zalstaat te maken en in te lijven in een
Westelijk blok gericht tegen Oost-
Europa, waarnaar volgens de bekende
Russische opvatting cok het Marshall
plan streeft. Interessant is het nog wel
even te vermelden dat de Amerikaan
se ambassadeur te Londen, door de
commisie voor buitenlandse betrekkin
gen van de Amerikaanse senaat over
het Marshall-plan gehoord, heeft ver
klaard, dat 4 van de 16 Europese lan
den, welke van de hulp wensen te pro
fiteren, van een bepaalde mogendheid
welke Rusland of zijn vazal Polen
wel zal zijn de waarschuwing ont
vingen, dat wanneer zij deel zouden
nemen aan een eventueel te vormen
tol-unie dezer 16 landen, zij geen Pool-
se steenkool meer zouden ontvangen.
Hoewel
Palestina.
Van het verdere buitenlandse nieuws is
het belangrijkste dat betreffende de
ontwikkeling in Palestina. De gevech
ten tussen Joden en Arabieren worden
van steeds groter omvang, reeds is het
voorgekomen, dat Arabische benden
uit Syrië er zich in mengden; de Ara
bieren beweren dat in Februari een
Arabisch leger zal ingrijpen. De Joden
hebben intussen de plannen voor een
voorlopige regering van hun staat ge
reed.
7 ruman
heeft in zijn rede ook een program voor
de binnenlandse politiek in dit jaar,
waarin de presidentsverkiezing valt,
ontvouwd, een zeer vooruitstrevend
program met belastingverlaging voor
de lagere inkomens, verzwaring van
lasten voor het groot zakenleven, tal
rijke sociale maatregelen enz. In veler
lei opzicht keerde hij hier eigenlijk te
rug tot Roosevelts politiek, allicht ook
oAi de nieuwe partij van Wallace de
wind uit de zeilen te nemen. Geen
wonder dat de rede door het Congres,
in meerderheid conservatief, koel werd
ontvangen, al was het dan misschien
meer om het Marshall-plan. Al zal ook
dat, naar het zich laat aanzien, heel wat
moeilijkheden in de Amerikaanse
volksvertegenwoordiging hebben te
overwinnen. Om de Amerikanen te
overtuigen dat het de 16 Europese lan
den, die het plan aanvaardden, ernst is
met hun pogen orde op zaken te stellen
zullen deze landen weer spoedig bijeen
komen om te zien of men tot meer on
derlinge economische samenwerking
kan komen, welke mèt de Amerikaanse
hulp, het herstel dan zeer zou bevorde
ren.
herschijnt DIN’DAOS en VRIJDAGS
Redaetls en Administratie i
Marktstraat 13 Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Intussen blijft de Republiek
haar voorwaarden stellen
Men kan niet zeggen, dat de Ameri
kaanse regering niet al haar krachten
inspant om het Marshall-plan door het
Congres te doen aanvaarden. Zij ziet
terdege de grote gevaren, zowel voor
de economische ontwikkeling in de
Ver. Staten zelf als de politieke in ge
heel de wereld, wanneer Europa aan
haar lot wordt overgelaten. Het zou
een geweldige crisis in Amerika ver
oorzaken, omdat de Amerikaanse in
dustrie met haar producten zou blijven
zitten, en de chaos in Europa veroor
zaakt, doordat er grote economische
nood zou ontstaan, zou Rusland de kans
geven zijn macht nog verder uit te brei
den over ons werelddeel. Truman zelf
in zijn nieuwjaarsrede voor het Con
gres, Marshall in de commissies van
Senaat en Huis van Afgevaardigden,
waar de openbare behandeling van het
Marshall-plan wordt voorbereid, heb
ben met de nodige kracht op beide mo
gelijkheden gewezen.
len zouden kunnen brengen, terwijl
men met meer waardigheid de Ameri
kaanse hulp zou kunnen aanvaarden.
Wat die hulp betreft, schijnt het dat
Nederland
nog iets meer zou krijgen dan werd
verwacht, n.l. totaal voor 2436 millioen
dollars, waarvan minstens zestig pro
cent als cadeau, dus die we niet behoe
ven terug te betalen. Het is ongeveer
evenveel als de
AmerikaansEngelse zóne
van Duitsland zou krijgen, n.l. 2499
millioen. Ook daar heeft men hulp
hard nodig. Ondanks de waarschuwin
gen van tal van vakbondsleiders wordt
daar in zeer veel bedrijven gestaakt,
wegens de schrale rantsoenen, speciaal
in de Britse zóne. De Engelsen doen
alles om er verbetering in te brengen,
en staking:
middel. Di
die er van worden verdacht achter de
stakingen te staan, beschuldigen er de
Duitsers, die in opdracht der geallieer
den de leiding der zaken in West-
Duitsland hebben, van de chaos met
opzet te veroorzaken om de vorming
van een zelfstandige regering voor
West-Duitsland te rechtvaardigen.
Doch deze beschuldiging houdt geen
steek. Deze Duitsers hebben immers nog
pas hun medewerking aan het econo
misch reorganisatieplan voor de Ame
rikaanse en Britse zóne afhankelijk ge
steld van de toezegging der Ameri
kaanse en Engelse autoriteiten, dat deze
reorganisatie geen beletsel zou vormen
voor een latere politieke en economi
sche hereniging van geheel Duitsland.
Marshall
zelf in zijn rede voor de commissie voor
buitenlandse zaken uit de Senaat, de
mogelijkheid nog aanwezig achtte dat
ook Oost-Europese landen zich bij zijn
plan zouden aansluiten als het eenmaal
voor West-Europa in werking was,
blijkt dit, gezien wat we hier vermeld
den, uit de houding van Rusland c.s.
zeker niet. De Amerikanen nemen dan
ook het zekere voor het onzekere en
blijven hun bewapening op peil hou
den. Trumans begroting voor het jaar
19481949, pas ingediend, bestemt
dan ook 28 pct. van de totale uitgaven,
die geraamd worden op niet minder
dan 40 milliard dollar, voor defensie.
7 milliard zijn uitgetrokken voor hulp
aan andere landen. Aanzienlijke be
dragen zijn ook bestemd vöor het werk
van de Amerikaanse commissie voor de
atoom-energie, maar over de besteding
er van wordt niets gezegd.
en Zuidwest
De Duitsers zelf
krijgen nu meer invloed op de gang
van zaken via een economische raad,
door de parlementen der diverse lan
den gekozen, met als uitvoerend be
wind een Raad van Zeven. Tet lijkt ons
echter toe dat als het moet deze orga
nisatie spoedig, ook in een politieke is
om te zetten, wanneer ten slotte de
breuk tussen de Westelijke geallieer
den en Rusland, ook tot een in tweeën
gespleten Duitsland mocht leiden. Op
merkelijk is dat
Engeland en Frankrijk
schijnen het eens over het bijeenroepen
van een dergelijke conferentie, waarop
Attlee blijkbaar al doelde toen hij in
een radiorede het Engelands plicht ver
klaarde het leiderschap in West-Euro
pa op zich te nemen. Men behoeft na
tuurlijk nog niet te denken aan de vor
ming van de Ver. Staten van West-
Europa, die stampt men niet binnen
korte tijd uit de grond, maar met een
sprake van, dat de vertegenwoordigers samenwerking als zich thans in de Be
van de autonome gebieden vla een te nelux tussen België, Nederland en
Batavia achtergebleven lid van de re- Luxemburg ontwikkelt zou al veel ge-
publikeinse delegatie, niet slechts de wonnen zijn, en economische mogelijk-
twee bekende resoluties officieel ter ken. heden voor dit deel van Europa ge-
nis hebben gebracht van de republiek, Opend, welke grote voordelen voor al-
l
1
uolswards Nieuwsblad
Dr. Beel is optimistisch
