I
Martinytoer
Fan de
door Nederland
No. 5
44e Jaargang
Dinsdag 20 Jan. 1948
Friesland
We s t-
Uitgave
OSINGA -
Bols ward
Jong great, did neat
Tj. de J.
Prinses Margriet vierde gister haar 5de
verjaardag. Wij wensen haar goede ge
zondheid en veel geluk. Moge zij voor
haar vorstelijke ouders zijn en blijven
een zonnetje in het gezin.
Een tableau zal vandaag in de Koren
beurs te Groningen worden onthuld, dat
dd Amsterdamse en Rotterdamse graan
handel hebben aangeboden als dank voor
de hulp in de bezettingstijd, speciaal
tijdens de laatste oorlogswinter.
Hij nam wraak. De ter dood veroordeel
de S.D.er W. M. Willemsen, die als ge
tuige moest optreden voor het Amster
damse Bijzonder Gerechtshof, heeft Don
derdagmorgen de president van het hof,
mr. M. van Vugt, aangevallen.
Laat de winter maar komen. Te Rotter
dam wordt binnen enkele dagen het eer
ste Amerikaanse schip met door Ameri
kanen geschonken kolen, verwacht.
Een nieuw product. Te Cllnge in Zeeland
gaat men grote hoeveelheden houtafval
met cement vermengen en tot bouwste
nen en bouwplaten omvormen.
Negentien oud-strijders uit de Spaanse
burgeroorlog zullen, als het desbetref
fende wetsontwerp wordt aanvaard, hun
Nederlandse nationaliteit terugkrijgen,
evenals de vrouwen van vier van hen.
niet veel meer voor voelen ’s avonds nog
uit te gaan. En onder deze categorie
vond ipen vaak de beste organisatoren
op het gebied van de sociaal-economi-
sche en culturele verenigingen.
Het is dus een weinig verheffend en
moedgevend beeld wat wij U tekenden:
geringe belangstelling voor het culturele
leven, overbelasting van enkelen die zich
hiervoor willen geven, een teveel aan or
ganisaties op dit gebied met daarentegen
eenzijdig gerichte belangstelling van het
grote publiek tot toneel en film, vooril
in het lichtere genre. Dit verschijnsel
geldt niet alleen voor Bolsward en om
geving. Wat hier nog slechts een ten-
denz is, moet volgens deskundigen in
grote steden en bevolkingscentra onrust
barend zijn. Wellicht is hierom ook de
mogelijkheid geschapen de vermakelijk
heidsbelasting te verhogen. Of het inder
daad afdoende zal helpen? Wij hebben
goede grond dit te betwijfelen, want ook
al is daarmede het goed recht van ver
hoging niet weerlegd, het zal een, ieder,
die even nadenkt duidelijk zijn, dat daar
mede de oorzaak van het kwaad niet in
de wortel is aangetast. Er zal daartoe
niets minder nodig zijn dan een herop
voeding van ons volk, beginnende in het
gezin. Men zal weer moeten leren wat
verantwoordelijkheidsbesef is, want ook
in het maatschappelijke en culturele or-
ganisatieleven heeft een leder zijn plaats
en taak.
Het nood-comitó voor zeemansgezinnen
te Amsterdam, dat In de oorlogsjaren
werd opgericht om steun te verlenen aan
zeemansgezinnen door het uitzenden van
kinderen en het verstrekken van voed
sel, is opgeheven.
Nel van Vliet, onze wereldrecordhoudster
heeft van een Amerikaans comité een uit
nodiging ontvangen om voor twee jaar
naar Amerika te komen.
Hoe zal het komen. Het departement van
Binnenlandse Zaken werkt aan een nieu
we circulaire inzake de vermakelijkheids
belasting.
Vrede-misdadigers. Twaalf leden van de
Commissie Oorlogsmisdadigers zijn ge
arresteerd, omdat zij In Duitsland goud,
geld, tafelzilver enz. ter waarde van dui
zenden guldens hebben gestolen.
De laatste phase van haar bestaan heeft
de Gemeenschap oud-illegale werkers
Nederland (G.O.I.W.N.) morgen ingeluid
met de Instelling van de Nationale ver-
trouwensraad in hotel De Witte Brug te
Den Haag.
Over het Kanaal gevlogen? In de buurt
van Bristol (Engeland) heeft men een
vleermuis aangetroffen, die een ring
droeg van het Zoölogische Laboratorium i
van de Rijksuniversiteit te Utrecht. I
verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Abonnementsprijs i
1.25 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs10 cent per m.m.
Giro 87926
frlj om derüt in kar to dwaen en elts
fan dy trlje organisaesjes hat yn it lepen-
blere llbben deselde rjochten en plichten
as frlje boere-organisaesje.
Hwat de C. B. T. B. blslute wol of dwaen
wol, stiet har alhiel seis ta bioardlellng,
der hawwe de beide oare neat oer to
sizzen. Hja blpale seis har doelstelling,
har middels, har wurkterrein en sa mean
Dat is In rjocht, dat yn de natuer fan
de mlnsken lelt, mar boppedat ek per-
foarst troch de Nederlflnske grounwet
oan alle Nederlönske boargers waer-
borge Is. De oantallen leden, dy’t elk fan
dy organisaesjes hat, kin nel de minste
ynfloed hawwe op har wêzen en rjoch
ten. As de F. M. 7000 leden hat, de C.
B. T. B. 4000 en de A. B. T. B. 1000,
dan jowt dat gjln inkeld rjocht mear,
gjln Inkeld rjocht minder. In greate fla
ter fan de side fan de Fr. Mij. is dizze,
dat hja de pretinsje hawwe, mear rjocht
to hawwen dan de oare. Sa doare hja to
sizzen, dat de beide oare organisaesjes
gjin bisteansrjocht hawwe büten de Mij.
om. Dat is healwiis fansels.
De Fr. Mij. hat allinnich rjocht om foar
har leden op to kommen, mei de oare
organisaesjes hat hja neat, alhiel neat to
krijen. It is like frjemd as de stelling
wêze soe, dat elke boer earst lid fan de
C. B. T. B. wêze moat, foar dat hy lid
fan de Fr. Mij. wurdt. Dat is de earste
grounflater fan de Mij. It is de lette, en
dus forêlderde opfetting fan it libera
lisme fit 1900 en derfoar. Salang de Fr.
Mij. mei sokke waentinkbylden omrint is
hja alhiel fingesklkt om mei de oaren
mienskiplik goede dingen to dwaen.
Earst moat hja it bisteansrjocht fan de
oaren erkenne en respektearje, sa as diz
ze forplichte binne de Fr. Mij. alhiel to
erkennep, en to respektearjen. Fryslün telt
trlje, lykweardige boere-organisaesjes en
Wiere warden t W
ek trlje, lykweardige, boerearbelders-
organisaesjes. Hwer’t de boeren en ar
beiders harren ta bikenne Is har saek,
hoefolle dat dogge of net dogge kin gjin
byt skele. Hja steane gelyk as frlje boe
re-organisaesjes en de oerhelt like goed
as oare Uchems moat harren gelyk bi-
hannelje. Dogge hja dat net, dan meltsje
hja mlsbrfik fan har macht en bldrlu-
we finrjocht. En It snljt gjln hout as men
selt, dat It altyd sa west is, dat de Mij.
de fildste Is, de measte leden telt, of soks
sa hwat. De corporaes]es, dy’t harren
oanslute as lld-forlenlng by de Fr. Mij.,
omdat de measte bistjfirsleden fan dy
kant binne, meltsje mlsbrök fan har
tafalllge mearderheit. Hja kinne as alge,
mlene corporaesje mar twa dingen
dwaen, dy’t rjocht binne: Of alle trlje
stypje of gjlnlen. Ek harren morele stipe
moatte hja gelyk taparte. Derom is it in
forkearde tastfin, dat de Stamboeken, It
Boun fan Coöperatieve Suvelfabrieken
lld-forienlng binne fan de Fr. Mij. allin-
ne. En it is de plicht fan dy bistjüren
hjir sa gau mügllk in ein oan to meitsjen.
Hjoed hfilde de bistjüren oer dizze
kwesje in gearkomste yn Ljouwert. Wy
sjogge mar ien rjochtfeardige oplossing:
De lid-forienings moatte harren losmeit-
sje fan de Fr. Mij. Hja hearre der net,
hwant hwat hja oan de iene dogge, kin
ne en meije hja de oare net wegerje.
Earst as de grounslach fan it agrarysk
organisaesjelibben suvere is, kin men
prate oer gearwurkjen en melinoar-op-
arbeidzjen. Dit is in great boerebilang,
mar it rint op neat üt as it net droegen
wurdt troch Onderling respekt. Is dat er
net, dan is der mar ien wei: Elk syn
paedl En de Stifting dan?
Dêroer In oare kear.
Hét tweede Friese Rode Kruis team vertrok naar Indië. Zoals we
reeds meldden staat dit team onder leiding van onze
oud-stadgenoot Dr. Beekhuis.
It sit wer forgoed fêst mei de Fryske
boere-organisaesjes. En net allinnich mei
dizze, hwant ek yn de Nederlünske
boere- en boerearbelders-organisaesjes
wurdt de atmosfear wer ünwennlch. It
skynt swler to sitten, yn In lün of pro-
vinsje, hwer’t de mlnsken In forskillende
geastllke grounslach hawwe, meiinoar
to arbeldzjen. It wol üs foarkomme, dat
it fan mear as gewoan bilang is, de oar-
saek fan dizze minne kwael ris earnstlch
nei to gean, hwant troch langjierrige
ünderfining witte wy, dat Ünderskate
minsken in bulte argewaesje hawwe fan
dizze dingen, towyl hja net sjogge, dat
hja seis faken de oarsaek binne. Der oin-
ne yn dizze saek in pear elementaire din
gen, dy’t elk ynsjen kin as hy op dit
terrein hwat birikke wol. Dingen, dy’t
bygelyks de lieders fan de Fryske Maet-
skipplj, oan diz tiid ta, net bigripe kinne
of wolle. Tlge ta skea fan de ienriedich-
heit finder de Fryske boeren.
1. Op it foarste plak is it dit: Eltse boer
is alhiel frij om de organisaesje foar kar
to nimmen, dy’t hy winsket, Yn Fryslên
De mosselkwekers hebben het maximum
leveringskwantum volgeboekt. Dit sei
zoen werden naar Frankrijk 200.000 ton
mosselen verzonden, ook Engeland en
België hebben grote hoeveelheden afge
nomen. De kwekers mogen thans bij
toerbeurt acht procent verhoging van 't
hun toegewezen contingent leveren.
Tragisch ongeluk. Vrijdagmorgen om zes
uur is te Franeker een auto uit Twijze-
lerhelde te water gereden, waarbij twee
personen uit Twijzelerhelde en een uit
Kollumerzwaag om het leven zijn geko
men, De vier inzittenden waren op weg
naar Den Haag om te trachten hun pa
leren voor emigratie naar Canada in
orde te krijgen.
Een staking is uitgebroken onder de ar
beiders van de tricotagefabriek Röcker
en Co. te Sittard, naar aanleiding van 't
feit, dat het bedrijf op advies van het
beheersinstituut weer onder leiding is
geplaatst van de vroegere directeur, de
heer F. Röcker, een Duitser, die tegen
het einde van de oorlog Nederland had
verlaten, maar enige tijd geleden weer
is teruggekeerd.
Mansholt a. I. In verband met het aftre
den van minister dr. G. W. M. Huysmans
die op medisch advies zijn ontslag-aan-
vrage heeft ingediend, zal als minister
van economische zaken ad interim, op
treden de minister van Landbouw en
Voedselvoorziening, S. L. Mansholt.
In het Wïlhelmlnakanaal te Tilburg is
een schip op een zich onder water bevin
dende personenauto, die daar te water
gereden was, vastgelopen. De eigenaar,
de houthandelaar J. Ploegers van Oister-
wljk, wordt vermist. Het kanaal wordt
afgedregd, om het lijk van de heer Ploe
gers te vinden.
I Januarikevers? In Velden zijn dezer da-
I gen drie meikevers gevangen. Waar
schijnlijk zijn de kevers door de zachte
winter in de war geraakt en hebben zij
zich daardoor vroeger op pad begeven
dan in hun bedoeling lag. z
Ans van Dijk, de beruchte medewerkster
van de S.D. in Amsterdam, die honder
den Joodse Nederlanders heeft aange
bracht en aldus de dood ingciaagd, is
Woensdagmorgen terechtgesteld.
Vllssingens openbare leeszaal is verrast
met een buitengewoon aardige collectie
boeken, ontvangen van het kerkgenoot
schap Brethern van Elgin uit Illinois. De
collectie omvat gedeeltelijk boeken voor
de jeugd.
Een baby gcarresteerdl Dit onschuldige
wicht, dat bij moeder In bed was ver
stopt, bleek te bestaan uit ruim 3000 m.
fraaie haarlinten. Bij onderzoek bleek,
dat de vader van dit kind koffie over de
Duitse grens smokkelde en in ruil daar
voor het lint medebracht en in de zwarte
handel deed.
Goudschat gevonden. In de tuin van de
op of omstreeks 17 December j.l. te Beek
bergen vermoorde, alleenwonende Tj. de
Boer, heeft de politie een groot aantal
gouden en zilveren voorwerpen, geld
stukken enz. gevonden.
De Nederlandse ski-kampioenschappen,
die, zoals gebruikelijk, te Arosa zullen
worden gehouden, zijn vastgesteld op
Woensdag 4 en Donderdag 5 Februari
a.s.
De Willem Barendsz had tot en met 3
Januari 16.405 barrels (2.734 ton) traan
en 4.193 barrels (699 ton spermolie) ge
produceerd.
Zo gaat het niet De Nederlandse Bak-
kersbond te Den Haag heeft een telegram
gezonden aan de minister van Landbouw,
Visserij en Voedselvoorziening waarin
wordt verzocht om een onderhoud op
korte termijn. Het huidige bonnenstelsel
deugt niet.
Door de hoge waterstand is de dijk van
de Wold Aa bij Meppel doorgebroken.
Honderden hectaren staan blank en ver
scheidene boerderijen zijn volkomen ge
ïsoleerd.
„Voor orde en vrede”, luidt het opschrift
op het nieuwe ereteken voor hen, die na
3 September 1945 minstens drie maanden
tropendienst hebben verricht en zich bij
zonder verdienstelijk hebben gemaakt. -
Weer werken. In de steenfabriek te Pin
dorp (N.B.), die wegens kolengebrek
reeds in 1941 was stopgezet en dus reeds
zeven jaar heeft stilgelegen, zal In April
weer worden gewerkt.
Om het geldje. Een ergerlijk geval van
huwelijkszwendel heeft zich In Velp voor
gedaan, waar een oplichter een bewoon
ster een bedrag van f 20.000 vrijwel
haar gehele opgespaarde kapitaal af
handig heeft gemaakt.
De Stiefkindjes. Tijdens de behandeling
der begroting van Verkeer en Water
staat in de Tweede Kamer vroegen de
heren de Ruiter (c.h.) en Algera (a.r.)
aandacht voor de Waddeneilanden, o.m.
wat de verbinding met het vasteland be
treft.
Schoenbonnetf. In het tijdvak van 19 Jan.
tot en met 13 Maart zal een schoenenbon
naar keuze worden verstrekt aan hen,
wier stamkaartnummer eindigt op het
cijfer 0, dan wel op de cijfercombinatie
54, 64, 74, 84 en Ó4 voor zover de bon
612 zich nog aan hun inlegvel bevindt
I Zo zijn alleen bij de P. F. C. en B. B. G.
in Bolsward een 110 verenigingen be
kend en op vele dorpen is het niet veel
beter gesteld.
In plaatsen met weinig vergaderlokali
teit is „het gebouw” of „het lokaal”
avond aan avond bezet, want, zo luidt
de geijkte term dan „er is altijd wel wat
te doen”. Inderdaad is dat het geval. Er
is te veel van het goede, -ook al zijn we
geneigd dit woordje „goede” tussen aan
halingstekens te plaatsen. Niet dat wij
van bepaalde organisaties het recht wil
len ontkennen, maar men zal het met
ons eens zijn, dat er werkelijk een „te
veel” is. De voor-oorlogse organisaties
zijn vrijwel alle in oude of verjongde
vorm teruggekomen en hoeveel zijn er
later niet bijgekomen? Het gevolg is, dat
iemand, die zich wil geven, spoedig
wordt overbelast.
Spraken we niet onlangs een onderwij
zeres, die sedert de Jaarmarktweek in
Bolsward slechts twee avonden was
„vrij” geweest? Daar komt nog iets bij.
Vele zakenlieden en kleine zelfstandigen
hebben het wegens personeels-schaarste
en admlnistatieve beslommeringen over
dag en 's avonds zo druk, dat ze er
Streekblad voor
Wie serieus de verslagen van de ver- i
schillende vergaderingen en bijeenkom
sten nagaat, zoals die geregeld ook in
ons blad verschijnen de redactie moet
dit uit de aard der zaak geregeld doen
zal het zeker zijn opgevallen, hoe vaak
de slotsom van de verslaggever luidt: De
vergadering was slechts matig bezocht.
In allerlei toonaarden keert dit refrein
terug en wanneer men er een bloemle
zing van zou aanleggen, dan zou dat
zijn in de trant van: De zaal was niet
geheel bezet; voor een slechts klein ge
zelschap.Der wie to min folk; De
opkomst had beter kunnen zijn.Nog
geen 10 pct. van de leden was aanwe
zig.Jammer, dat er voor deze avond
zo weinig belangstelling was.De vele
thuisblijvers hebben heel wat gemist.
Slechts enkelen hadden de elementen ge
trotseerd. enz. enz.
Een goede verstaander is maar een half
woord nodig, zegt het spreekwoord en
zo is het ook hier. Men mag het ver
schijnsel in de krantenverslagen namelijk
nog zo euphemistisch aanduiden, het feit
blijft er hetzelfde om: De diverse verga
deringen in stad en land zijn over het
algemeen slechts matig bezöcht.
Was dit voor de oorlog reeds een euvel,
thans neemt het verschijnsel dusdanige
vormen aan, dat er alle reden voor ons
is, er eens nader bij stil te staan.
Wat is namelijk het geval? Welke zijn
vooral de vergaderingen waarvan men
'thuisblijft? En waarom? En welke zijn
de middelen ter genezing van dit
„kwaad”?
Wanneer wij ons niet vergissen zijn het
vooral de vergaderingen met een sociaal
doel, die te kampen hebben met te wei
nig belangstelling van de zijde der le
den, Het zijn vooral begrafenisverenigin
gen, ijsclubs, verenigingen voor dorps
belang enz., die over het euvel klagen.
Maar ook de organisaties met meer di
rect zakelijke en economische doelstel
ling, waar men in een tijd als de onze
een stijgende belangstelling voor zou
verwachten, klagen over het te weinig
medeleven van de leden, zoals daar zijn
de vele Middenstandsorganisaties, boe
renverenigingen, vakverenigingen en der
gelijke. De comité’s voor rechtsgelijk
heid stad en platteland, die toch waar
lijk een doel nastreven, waarbij iedere
plattelander het grootst mogelijke be
lang heeft, kunnen nauwelijks genoeg
belangstellenden op hun vergaderingen
krijgen om bestaan te blijven en zich zelf
te vermen of aan te vullen.
Met verenigingen en organisaties die
culturele belangen bevorderen of zelf
cultureel werk verrichten, is het al niet
veel beter gesteld. De belangstelling is
schier overal achteruitgaande, wat ook
geldt voor organisaties met een idled,
soms zelfs van die met een religieus doel,
al zijn er gelukkig wel uitzonderingen,
die deze regel bevestigen.
Maar het is en blijft een onloochenbaar
feit, dat de belangstelling voor het werk
van blblotheken, cultuurkringen, geheel
onthouding, Friese krlten, enz. over de
gehele linie genomen, tanende Is.
Zelfs blijkt het altijd niet eens meer mo
gelijk de vroeger zo populaire uitvoe
ringen van zang-, muziek-, reciteer- en
gymnastiekverenigingen, wat het bezoek
betreft, te doen slagen. Het Is zelfs zo,
dat er nog slechts twee vormen schijnen
te zijn, die het publiek kunnen boeien
en dat zijn de toneel- en filmvoorstellin
gen.
Maar die toneeluitvoeringen moeten dan
bij voorkeur In luim zijn, want men moet
eens kunnen lachen en onder de film
moet men vooral een film met „span
ning” er In, verstaan, want een didac
tische rolprent treft hetzelfde lot als al
het andere opvoedende werk: de belang
stelling blijft beneden de verwachting.
Hieruit blijkt, dat „het grote publiek”
zich vooral niet wil Inspannen, zich niet
wil geven aan religieus, sociaal en cul
tureel werk, zoals dat wel wenselijk zou
zijn, maar getrokken moet worden met
een programma, dat amusant is, licht
verteerbaar en waarbij men zelf niets
anders heeft te doen dan zitten en kijken.
Met kunst en vliegwerk waaronder
het inlassen van toneelstukjes, bands en
het geven van bal na trachten som
mige organisatoren voor hun vereni
gingswerk een schijnbelangstelling te
wekken, maar.schijn bedriegt.
Moeilljker dan het noemen van de oor
zaken blijft Inmiddels het aanwijzen van
de te bewandelen weg, die ons uit deze
impasse zal helpen. Het is namelijk dui
delijk, dat naast de na-oorlogse mentali
teit van het tevreden zijn met „brood en
spelen”, vooral het feit, dat wij bijna
zijn doodgeorganiseerd, de mensen moe binne dat trlje: de Fr. M. fan L., de
en lusteloos maakt in het organisatie- Christ. B. en T. Boun en de Aertsdioce-
leven de handen uit de mouw te steken, sane B. T. Boun. Elke boer is folslein
en Zuidwest
van Drukkerij Fa. A. J.
Bolswartls Nieuwsblad
Slechts matig bezocht
